5 JANUARI 2023. - Koninklijk besluit tot goedkeuring van het reglement van de autoriteit voor financiële diensten en markten dat beperkende voorwaarden verbindt aan de commercialisering van virtuele munten bij consumenten

FILIP, Koning der Belgen, Aan allen die nu zijn en hierna wezen zullen, Onze Groet.

Gelet op de Grondwet, artikel 108;

Gelet op de wet van 2 augustus 2002Relevante gevonden documenten type wet prom. 02/08/2002 pub. 04/09/2002 numac 2002003392 bron ministerie van financien Wet betreffende het toezicht op de financiële sector en de financiële diensten type wet prom. 02/08/2002 pub. 04/09/2002 numac 2002003391 bron ministerie van financien Wet tot aanvulling, inzake de verhaalmiddelen tegen de beslissingen van de minister, de CBF, de CDV en de marktondernemingen, alsook inzake de tussenkomst van de CBF en van de CDV voor de strafgerechten, van de wet van 2 augustus 2002 betreffende het toezicht op de financiële sector en de financiële diensten en tot wijziging van verschillende andere wetsbepalingen type wet prom. 02/08/2002 pub. 13/09/2002 numac 2002009844 bron federale overheidsdienst justitie Wet die naturalisaties verleent type wet prom. 02/08/2002 pub. 13/09/2002 numac 2002009842 bron federale overheidsdienst justitie Wet die naturalisaties verleent type wet prom. 02/08/2002 pub. 13/09/2002 numac 2002009841 bron federale overheidsdienst justitie Wet die naturalisaties verleent type wet prom. 02/08/2002 pub. 13/09/2002 numac 2002009843 bron federale overheidsdienst justitie Wet die naturalisaties verleent sluiten betreffende het toezicht op de financiële sector en de financiële diensten, artikel 30bis, eerste lid, 1° ;

Gelet op het advies van de Bijzondere raadgevende commissie Verbruik, gegeven op 21 november 2022;

Gelet op het advies van de Raad van toezicht van de FSMA, gegeven op 13 december 2022;

Op de voordracht van de Vice-eersteminister en minister van Economie, van de Vice-eersteminister en minister van Financiën, en van de Staatssecretaris voor Consumentenbescherming, Hebben Wij besloten en besluiten Wij :

Artikel 1.Het bij dit besluit gevoegde reglement van 5 januari 2023 van de Autoriteit voor Financiële Diensten en Markten dat beperkende voorwaarden verbindt aan de commercialisering van virtuele munten bij consumenten wordt goedgekeurd.

Art. 2.De minister bevoegd voor Economie, de minister bevoegd voor Financiën en de minister bevoegd voor Consumentenbescherming zijn, ieder wat hem betreft, belast met de uitvoering van dit besluit.

Gegeven te Brussel, 5 januari 2023.

FILIP Van Koningswege : De Vice-eersteminister en Minister van Economie, P.-Y. DERMAGNE De Vice-eersteminister en Minister van Financiën, V. VAN PETEGHEM De Vice-eersteminister en minister van Justitie, V. VAN QUICKENBORNE De Staatssecretaris voor Consumentenbescherming, A. BERTRAND

Bijlage bij het koninklijk besluit tot goedkeuring van het reglement van de autoriteit voor financiële diensten en markten dat beperkende voorwaarden verbindt aan de commercialisering van virtuele munten bij consumenten Reglement van de Autoriteit voor Financiële Diensten en Markten dat beperkende voorwaarden verbindt aan de commercialisering van virtuele munten bij consumenten De Autoriteit voor Financiële Diensten en Markten, Gelet op de wet van 2 augustus 2002Relevante gevonden documenten type wet prom. 02/08/2002 pub. 04/09/2002 numac 2002003392 bron ministerie van financien Wet betreffende het toezicht op de financiële sector en de financiële diensten type wet prom. 02/08/2002 pub. 04/09/2002 numac 2002003391 bron ministerie van financien Wet tot aanvulling, inzake de verhaalmiddelen tegen de beslissingen van de minister, de CBF, de CDV en de marktondernemingen, alsook inzake de tussenkomst van de CBF en van de CDV voor de strafgerechten, van de wet van 2 augustus 2002 betreffende het toezicht op de financiële sector en de financiële diensten en tot wijziging van verschillende andere wetsbepalingen type wet prom. 02/08/2002 pub. 13/09/2002 numac 2002009844 bron federale overheidsdienst justitie Wet die naturalisaties verleent type wet prom. 02/08/2002 pub. 13/09/2002 numac 2002009842 bron federale overheidsdienst justitie Wet die naturalisaties verleent type wet prom. 02/08/2002 pub. 13/09/2002 numac 2002009841 bron federale overheidsdienst justitie Wet die naturalisaties verleent type wet prom. 02/08/2002 pub. 13/09/2002 numac 2002009843 bron federale overheidsdienst justitie Wet die naturalisaties verleent sluiten betreffende het toezicht op de financiële sector en de financiële diensten, artikel 30bis, eerste lid, 1° /1;

Gelet op het advies van de Bijzondere raadgevende commissie Verbruik, gegeven op 21 november 2022;

Gelet op het advies van de Raad van Toezicht, gegeven op 13 december 2022, Besluit :

Artikel 1.Voorwerp en toepassingsgebied § 1. Dit reglement legt bepaalde verplichtingen vast die moeten worden nageleefd in verband met de reclame die bij de consumenten wordt verspreid bij de commercialisering, als gewone professionele activiteit of op occasionele basis tegen vergoeding, van virtuele munten in België. § 2. Dit reglement is van toepassing ongeacht de vorm van de reclame of de wijze waarop zij wordt verspreid. § 3. Dit reglement is niet van toepassing op de commercialisering van virtuele munten die beleggingsinstrumenten zijn als gedefinieerd in artikel 3 van de wet van 11 juli 2018Relevante gevonden documenten type wet prom. 11/07/2018 pub. 20/07/2018 numac 2018040307 bron federale overheidsdienst financien Wet op de aanbieding van beleggingsinstrumenten aan het publiek en de toelating van beleggingsinstrumenten tot de verhandeling op een gereglementeerde mark sluiten op de aanbieding van beleggingsinstrumenten aan het publiek en de toelating van beleggingsinstrumenten tot de verhandeling op een gereglementeerde markt.

Art. 2.Definities Voor de toepassing van dit reglement wordt verstaan onder: 1° reclame: elke mededeling die er specifiek toe strekt de aankoop van of inschrijving op een of meer virtuele munten te promoten, ongeacht het kanaal waarlangs of de wijze waarop dat gebeurt; 2° massacampagne: de verspreiding van reclame bij minstens 25.000 consumenten.

Voor de toepassing van het eerste lid, 2°, wordt de verspreiding van reclame die zichtbaar is vanop de openbare weg of een voor het publiek toegankelijke infrastructuur, of op een voor het publiek toegankelijke website, of de verspreiding van reclame via een sociaal netwerk door een persoon die minstens 25.000 volgers op dat sociaal netwerk heeft bij het begin van de verspreiding, dan wel het geval waarin de betrokkene het sociaal netwerk voor de verspreiding betaalt, als een massacampagne beschouwd; 3° consument: een consument in de zin van artikel I.1, eerste lid, 2°, van het Wetboek van Economisch Recht.

Art. 3.Inhoudelijke regels De informatie die vervat is in de reclame, mag niet misleidend of onjuist zijn.

De reclame moet in het bijzonder aan de volgende voorwaarden voldoen: 1° elke reclame is als zodanig duidelijk herkenbaar;2° de reclame moet coherent zijn met de in artikel 4, § 1, 1° en 2°, bedoelde waarschuwingen en mag deze niet verhullen, afzwakken of verdoezelen;3° de reclame legt geen nadruk op de mogelijke voordelen van de virtuele munt zonder dat ook een correcte, duidelijke en evenwichtige indicatie wordt gegeven van de aan de betrokken virtuele munt verbonden risico's, beperkingen of voorwaarden;4° de reclame legt geen nadruk op kenmerken en maakt geen vergelijkingen die niet of weinig relevant zijn voor een goed begrip van de aard en de risico's van de betrokken virtuele munt;5° de reclame mag geen verklaring bevatten over de toekomstige waarde of rendement van de betrokken virtuele munt;6° de informatie wordt voorgesteld in niet-technische bewoordingen en dusdanig dat zij begrijpelijk is voor de consument.

Art. 4.Verplichte vermeldingen § 1. Elke reclame moet 1° de volgende vermelding bevatten: "Virtuele munten, reële risico's.De enige garantie in crypto is het risico."; 2° de volgende waarschuwing bevatten of, als de vorm van de reclame niet toelaat de waarschuwing te vermelden, een link of een verwijzing die toegang geeft tot de waarschuwing: "Waarschuwing - de waarde van uw virtuele munten kan sterk op en neer gaan, en het door u belegde bedrag kan integraal verloren gaan; - de virtuele munten zijn niet gedekt door de garantieregelingen voor bankdeposito's; - op de markt van de virtuele munten is geen enkel wettelijk mechanisme beschikbaar waarmee marktmanipulatie of misbruik van voorkennis kan worden vermeden; - de virtuele munten zijn volledig afhankelijk van een specifieke computertechnologie en -infrastructuur, die in bepaalde gevallen zeer recent ontwikkeld en nog onvoldoende getest kan zijn; - bij verlies van de identificatiecode die of het wachtwoord dat toegang verleent tot de virtuele portefeuille waarin de virtuele munten zijn opgeslagen, zullen die munten definitief verloren zijn; - virtuele munten worden thans beperkt als betaalmiddel aanvaard, en in de meeste landen bestaat er geen enkele wettelijke verplichting om ze te aanvaarden; - voor meer informatie over de risico's die aan een belegging in virtuele munten verbonden zijn, raden wij u aan de Wikifin-pagina Wat is een cryptomunt? v Wikifin te lezen."; 3° wanneer de natuurlijke of rechtspersoon die in de reclame voorkomt, of van wie de beeltenis anderszins in die reclame wordt gebruikt, voor zijn medewerking wordt vergoed of daarvoor enig ander voordeel ontvangt, de volgende vermelding bevatten: "[naam van de natuurlijke of rechtspersoon] ontvangt een vergoeding van [naam van de natuurlijke of rechtspersoon] voor de verspreiding van deze reclame.". § 2. De in paragraaf 1 vermelde informatie moet op een leesbare, zichtbare en begrijpelijke wijze en, onder voorbehoud van paragraaf 1, 2°, in fine, in dezelfde vorm als de rest van de reclame worden voorgesteld.

Zij moet in dezelfde taal als de reclame worden voorgesteld.

De in paragraaf 1 bedoelde informatie moet aan het begin van elke reclame worden opgenomen. In het geval van een website moet die informatie bovenaan elke websitepagina worden vermeld.

Art. 5.Toezicht door de FSMA § 1. Elke reclame die bedoeld is om te worden verspreid in het kader van een massacampagne, moet minstens 10 dagen voor de verspreiding ervan ter kennis worden gebracht van de FSMA in de vorm waarin zij bij de consumenten in België zal worden verspreid.

De kennisgeving moet verduidelijken hoe en op welke datum de reclame zal worden verspreid.

De FSMA bepaalt de modaliteiten van de kennisgeving. Zij houdt rekening met de aard en de inhoud van de reclame, alsook met het eventueel gestandaardiseerde en recurrente karakter van de betrokken documenten. § 2. Het is verboden om in een reclame te verwijzen naar het door de FSMA uitgeoefende toezicht. § 3. De personen die reclame verspreiden, bewaren de volgende gegevens gedurende minimum één jaar na het begin van de verspreiding: - een kopie van de reclame, in de vorm waarin die is verspreid; - de lijst van de media aan de hand waarvan de reclame is verspreid; - een kopie van de in het kader van de verspreiding van de reclame gesloten overeenkomsten.

Art. 6.Inwerkingtreding § 1. Dit reglement treedt in werking twee maanden na bekendmaking in het Belgisch Staatsblad van het koninklijk besluit tot goedkeuring ervan. § 2. De reclame waarvan de verspreiding vóór de inwerkingtreding van het reglement is gestart, moet binnen drie maanden na de bekendmaking van voornoemd koninklijk besluit in het Belgisch Staatsblad in overeenstemming met het reglement worden gebracht.

Brussel, 5 januari 2023.

De Voorzitter van de Autoriteit voor Financiële Diensten en Markten, J.-P. SERVAIS Gezien om te worden gevoegd bij Ons besluit van 8 februari 2023 tot goedkeuring van het reglement van 5 januari 2023 van de Autoriteit voor Financiële Diensten en Markten dat beperkende voorwaarden verbindt aan de commercialisering van virtuele munten bij consumenten.

FILIP Van Koningswege : De Vice-eersteminister en Minister van Economie en Werk, P.-Y. DERMAGNE De Vice-eersteminister en Minister van Financiën, belast met de Coördinatie van de fraudebestrijding en de Nationale loterij, V. VAN PETEGHEM De Vice-eersteminister en Minister van Justitie en Noordzee, V. VAN QUICKENBORNE De Staatssecretaris voor Begroting en Consumentenbescherming, A. BERTRAND

TOELICHTING I. Verantwoording a) Virtuele munten zijn erg populair bij de consumenten Sinds enkele jaren worden virtuele munten, sterk gepromoot bij het grote publiek.Zij zijn ondertussen ook erg populair als beleggingsvoorwerp1. Tal van consumenten kopen of verkopen virtueel geld voor speculatieve doeleinden. Vaak hopen zij daarbij een grote koerswinst te kunnen realiseren. Virtuele munten worden niet enkel via klassieke marketingkanalen gepromoot, maar ook via sociale netwerken of applicaties, zoals Tik Tok of Instagram. Daarbij wordt soms een beroep gedaan op personaliteiten (influencers) die bij het grote publiek bekend zijn, en die worden vergoed om virtuele munten te promoten bij hun volgers. Die personaliteiten (bv. artiesten of topsporters) hebben vaak geen specifieke financiële kwalificaties, maar gebruiken hun naamsbekendheid als commercieel argument. Die promotie is gericht op het grote publiek en dus op de consumenten.

Soms worden in het bijzonder bepaalde specifieke categorieën van personen, zoals minderjarigen, geviseerd, hoewel zij kwetsbaar zijn.

De werking van virtuele munten kan op verschillende procedés berusten.

Een van die procedés maakt bijvoorbeeld gebruik van een computerinfrastructuur (blockchain) waarbij de uitgifte van nieuwe eenheden en de toetsing van transacties berusten op de oplossing van wiskundeproblemen door computers2. b) Virtuele munten hebben kenmerken die van hen een bijzonder risicovol beleggingsobject maken (i) Virtuele munten hebben geen onderliggende waarde die aan de reële wereld is gelieerd, en/of kunnen zijn onderhevig aan plotselinge waardeschommelingen Gedecentraliseerde virtuele munten, zoals de Bitcoin of de Ether, zijn niet gekoppeld aan een actief met een intrinsieke economische waarde of aan een onderliggende inkomstenstroom.Zij verschillen dus fundamenteel van klassieke financiële activa. Zij vertonen ook fundamentele economische verschillen met nationale munteenheden. Hun waarde wordt niet ondersteund, wat bij nationale munteenheden wel het geval is, omdat zij door een centrale bank worden uitgegeven en gewaarborgd, en omdat zij op een bepaald grondgebied een wettig betaalmiddel zijn. Op dit moment worden virtuele munten niet algemeen als betaalmiddel aanvaard, en worden zij eerder als speculatief beleggingsobject gebruikt. Hoewel bepaalde virtuele munten als betaalmiddel kunnen worden aanvaard door bepaalde handelaars en zij in bepaalde landen3 op anekdotische wijze een wettig betaalmiddel zijn, hebben zij doorgaans echter niet de kenmerken van nationale munteenheden.

De prijs die voor een dergelijke virtuele munt kan worden verkregen, hangt bijgevolg uitsluitend af van het bedrag dat een andere belegger subjectief bereid is te betalen om die munt te kopen. Zeer subjectieve factoren, die verband kunnen houden met mode- of groepstrends of met een klimaat van euforie of paniek op de markt, kunnen dus een rol spelen, en zelfs nog een veel grotere dan bij de meeste klassieke financiële activa4.

Bepaalde andere cryptoactiva die als virtuele munten kunnen worden gekwalificeerd werken anders dan de gedecentraliseerde virtuele munten en zijn bedoeld om een stabiele waarde te behouden. Dit type cryptoactiva wordt vaak `stablecoin'5 genoemd. Bepaalde stablecoins beschikken wel over een onderliggende waarde, die zowel uit reële activa (bv. een bepaalde nationale munteenheid) als andere cryptoactiva of virtuele valuta kan bestaan. Dit type cryptoactiva is ontworpen om een stabiele waarde te behouden ten opzichte van de onderliggende activa. In nog andere gevallen kunnen andere processen dan blootstelling aan een activa worden gebruikt om de waarde van de desbetreffende cryptoactiva te stabiliseren, zoals een algoritme dat het aanbod automatisch aanpast aan de vraag.

De recente financiële actualiteit6 heeft echter aangetoond dat ook dit type instrument aanzienlijke risico's inhoudt en - ondanks de term "stable" - in zeer korte tijd zeer sterke waardeschommelingen kan ondergaan. Deze waardeschommelingen kunnen het gevolg zijn van het gedrag van de onderliggende waarde zelf, maar ook van de technische werking van de betrokken cryptoactiva. Deze producten kunnen ook zeer complex zijn, afhankelijk van de betrokken structuur .

Bovendien is op de markt van de virtuele munten geen enkel wettelijke mechanisme voorhanden waarmee marktmanipulatie of misbruik van voorkennis kan worden voorkomen: de integriteit van het prijsvormingsproces is dus niet gegarandeerd.

Om al die redenen wordt de koers van virtuele munten gekenmerkt door een sterke volatiliteit en plotselinge schommelingen. Het gaat dus in elk geval om een louter speculatieve belegging. De economische elementen die de klassieke financiële activa kenmerken (zoals een onderliggend actief met een intrinsieke economische waarde, een onderliggende inkomstenstroom of een stabiele vraag, die bijvoorbeeld door een wettelijk koersmechanisme wordt ondersteund en/of een regulatoire kader7) zijn ook niet aanwezig. (ii) Virtuele munten zijn kwetsbaar voor illegale activiteiten De sector van de virtuele munten blijkt ook bijzonder kwetsbaar voor illegale activiteiten. Zo zijn een aantal handelsplatformen of platformen van digitale portemonnees al gehackt, wat heeft geleid tot het verlies van de virtuele munten die er werden verhandeld of opgeslagen. Ook wordt verwezen naar de grote aanwezigheid van malafide actoren op de markt van de virtuele munten, die zich met name richten op consumenten omwille van hun beperkte kennis en ervaring. Tot slot is gebleken dat virtuele munten op grote schaal worden gebruikt om de antiwitwasregels te omzeilen en illegale activiteiten te financieren.

Ze maken het immers mogelijk betalingen te verrichten zonder gebruik te maken van het bankcircuit, in de hoop om zo aan de daar geldende regels te ontsnappen. Hoewel ze daarom vaak worden voorgesteld als een middel om de anonimiteit te bewaren, is dat niet steeds correct: als de betrokken blockchain openbaar is8, is het voor elke derde mogelijk om de verschillende betalingsgegevens terug te vinden, ook de gebruikte IP-adressen9. Die gegevens zijn dus niet beschermd zoals in het normale bankcircuit. (iii) Aan virtuele munten zijn specifieke technische risico's verbonden Tot slot zijn ook op technisch vlak specifieke risico's verbonden aan virtuele munten. Zo moet worden opgemerkt dat virtuele munten volledig afhankelijk zijn van een zeer specifieke computertechnologie en -infrastructuur. In tegenstelling tot andere activa, zoals edelmetalen, waarmee virtuele munten vaak worden vergeleken, vereist het bestaan zelf van een virtuele munt een voortdurend onderhoud, dat wordt verzekerd door de permanente werking van de blockchain. Die werking zou per ongeluk kunnen worden onderbroken. Het ingevoerde systeem kan, in tegenstelling tot andere financiële activa, niet in een andere technische context worden omgezet10. Bovendien loopt de belegger in virtuele munten een operationeel risico dat verband houdt met de correcte werking van de gebruikte computersystemen en het eventuele bestaan van computerbugs. Als de belegger tot slot zijn identificatiecode of wachtwoord verliest waarmee hij toegang krijgt tot de virtuele portefeuille waarin de virtuele munten zijn opgeslagen, of als die identificatiecode of dat wachtwoord wordt gestolen, zal de toegang tot die virtuele munten definitief verloren zijn. c) Vele consumenten die in virtuele munten hebben belegd, hebben grote verliezen geleden Door de sterke koersvolatiliteit van de virtuele munten eind 2021 en begin 2022 hebben de beleggers in die virtuele munten grote verliezen geleden.Een groot aantal van hen waren consumenten die `onderweg zijn ingestapt' toen de markt een hoogtepunt kende, en daarbij door de euforie van het moment werden beïnvloed. Om een idee te geven van de orde van grootte: de waarde van de Bitcoin - thans de bekendste virtuele munt - is gezakt van ongeveer 70.000 euro begin november 2021 tot minder dan 20.000 dollar eind juni 202211. Het zijn onder andere de consumenten die op de top van de curve hadden belegd, die dat meer dan aanzienlijke verlies - twee derde van de waarde - hebben geleden.

Ook in het verleden maakte de Bitcoin al andere grote koersschommelingen op korte termijn door.

De voorbije jaren hebben verschillende centrale banken en toezichthouders op de financiële sector al vele waarschuwingen gepubliceerd, die onder meer de aandacht vestigden op de grote risico's voor de beleggers in virtuele munten12. d) Door de goedkeuring van dit reglement zal dus een erg gevoelig marktsegment kunnen worden bestreken dat tot op heden niet door de wetgeving is geviseerd Voor de commercialisering van virtuele munten bij consumenten en meer specifiek voor de bijbehorende reclame bestaat noch op Belgisch, noch op Europees niveau enige andere omkadering dan de algemene reglementering als bedoeld in Richtlijn 2005/29/EG betreffende oneerlijke handelspraktijken.Die Richtlijn biedt de lidstaten de mogelijkheid om prescriptievere of strengere vereisten op de leggen voor financiële diensten.

Zowel op Belgisch als op Europees niveau moeten bij de commercialisering van financiële producten dus specifieke en gedetailleerde regels worden nageleefd, die onder meer voortvloeien uit de MiFID-richtlijn en de prospectusverordening. Kenmerkend voor het Belgisch financieel recht zijn trouwens het begrip "beleggingsinstrument" en het erg ruime toepassingsgebied van de prospectuswetgeving. Die regels zijn echter niet van toepassing bij de commercialisering van virtuele munten, terwijl net die munten een verhoogd risicoprofiel vertonen in vergelijking met de meeste financiële activa.

Op het specifieke vlak van de cryptoactiva vormen de in dit ontwerpreglement bedoelde virtuele munten de enige categorie van cryptoactiva met financieel oogmerk die niet wordt gedekt door een bijzondere wetgeving met specifieke vereisten inzake reclame en informatieverstrekking aan de belegger. Virtuele munten die beleggingsinstrumenten vormen, vallen onder de toepassing van de wet van 11 juli 2018Relevante gevonden documenten type wet prom. 11/07/2018 pub. 20/07/2018 numac 2018040307 bron federale overheidsdienst financien Wet op de aanbieding van beleggingsinstrumenten aan het publiek en de toelating van beleggingsinstrumenten tot de verhandeling op een gereglementeerde mark sluiten op de aanbieding van beleggingsinstrumenten aan het publiek en de toelating van beleggingsinstrumenten tot de verhandeling op een gereglementeerde markt en zijn dus uitgesloten van het toepassingsgebied van dit reglement. Sommige van die cryptoactiva zijn ook financiële instrumenten en als dusdanig onderworpen aan de MiFID-wetgeving13.

Ook wordt verwezen naar de consideransen over dat punt in de memorie van toelichting bij de wet van 5 juli 2022Relevante gevonden documenten type wet prom. 05/07/2022 pub. 19/07/2022 numac 2022032713 bron federale overheidsdienst financien Wet houdende diverse financiële bepalingen sluiten houdende diverse financiële bepalingen14.

In het licht van die context is de FSMA van oordeel dat het op zijn minst essentieel is dat aan de reclame voor virtuele munten die bij de consumenten worden verspreid, de verplichting wordt gekoppeld dat zij waarschuwingen bevat die de betrokken risico's expliciet vermelden, en dat de informatie in die reclame niet onjuist of misleidend is. Door die omkadering zal het aan de belegging in virtuele munten verbonden hoge risico niet dalen, maar zij zal er op zijn minst voor zorgen dat de consumenten correct worden geïnformeerd over de risico's die zij lopen wanneer zij zouden beslissen tot een dergelijke belegging over te gaan.

Begin 2022 is in Spanje een soortgelijk initiatief genomen. De CNMV heeft immers een circulaire goedgekeurd over reclame voor crypto-activa met de kenmerken van een beleggingsproduct15. Dit reglement is geënt op dat precedent.

Dit reglement zal periodiek worden geëvalueerd, en, indien nodig, gewijzigd om het aan te passen aan de evolutie van met name de Europese wetgeving16 en de marktpraktijk.

Voor zoveel als nodig wordt er op gewezen dat dit reglement gebaseerd is op de motieven en overwegingen vermeld hierboven, die samen genomen alsook elk afzonderlijk dit reglement staven.

II. Wettelijke grondslag Artikel 30bis van de wet van 2 augustus 2002Relevante gevonden documenten type wet prom. 02/08/2002 pub. 04/09/2002 numac 2002003392 bron ministerie van financien Wet betreffende het toezicht op de financiële sector en de financiële diensten type wet prom. 02/08/2002 pub. 04/09/2002 numac 2002003391 bron ministerie van financien Wet tot aanvulling, inzake de verhaalmiddelen tegen de beslissingen van de minister, de CBF, de CDV en de marktondernemingen, alsook inzake de tussenkomst van de CBF en van de CDV voor de strafgerechten, van de wet van 2 augustus 2002 betreffende het toezicht op de financiële sector en de financiële diensten en tot wijziging van verschillende andere wetsbepalingen type wet prom. 02/08/2002 pub. 13/09/2002 numac 2002009844 bron federale overheidsdienst justitie Wet die naturalisaties verleent type wet prom. 02/08/2002 pub. 13/09/2002 numac 2002009842 bron federale overheidsdienst justitie Wet die naturalisaties verleent type wet prom. 02/08/2002 pub. 13/09/2002 numac 2002009841 bron federale overheidsdienst justitie Wet die naturalisaties verleent type wet prom. 02/08/2002 pub. 13/09/2002 numac 2002009843 bron federale overheidsdienst justitie Wet die naturalisaties verleent sluiten, gewijzigd bij voornoemde wet van 5 juli 2022Relevante gevonden documenten type wet prom. 05/07/2022 pub. 19/07/2022 numac 2022032713 bron federale overheidsdienst financien Wet houdende diverse financiële bepalingen sluiten, laat de FSMA toe reglementen te bepalen "die beperkende voorwaarden opleggen op de commercialisering of bepaalde vormen van commercialisering aan niet-professionele cliënten van virtuele munten of van bepaalde categorieën van virtuele munten".

Het begrip "commercialisering" wordt ruim gedefinieerd en viseert "het voorstellen van het product of van de munt, ongeacht de wijze waarop dit gebeurt, om de cliënt of potentiële cliënt aan te zetten tot aankoop van, inschrijving op, toetreding tot, aanvaarding van, ondertekening van of opening van het betrokken product of van de munt".

Door deze machtiging kan de FSMA onder meer de commercialisering van virtuele munten afhankelijk stellen van de naleving van reclameregels.

De reclame strekt er immers toe een product op een positieve manier voor te stellen, om de potentiële cliënt ertoe aan te zetten dat product te kopen; zij is dus onlosmakelijk met de commercialisering verbonden.

III. Elementen van de voorgestelde regeling a) Toepassingsgebied (i) Virtuele munten Het begrip "virtuele munt" wordt gedefinieerd in artikel 2, 40° /1, van de wet van 2 augustus 2002Relevante gevonden documenten type wet prom. 02/08/2002 pub. 04/09/2002 numac 2002003392 bron ministerie van financien Wet betreffende het toezicht op de financiële sector en de financiële diensten type wet prom. 02/08/2002 pub. 04/09/2002 numac 2002003391 bron ministerie van financien Wet tot aanvulling, inzake de verhaalmiddelen tegen de beslissingen van de minister, de CBF, de CDV en de marktondernemingen, alsook inzake de tussenkomst van de CBF en van de CDV voor de strafgerechten, van de wet van 2 augustus 2002 betreffende het toezicht op de financiële sector en de financiële diensten en tot wijziging van verschillende andere wetsbepalingen type wet prom. 02/08/2002 pub. 13/09/2002 numac 2002009844 bron federale overheidsdienst justitie Wet die naturalisaties verleent type wet prom. 02/08/2002 pub. 13/09/2002 numac 2002009842 bron federale overheidsdienst justitie Wet die naturalisaties verleent type wet prom. 02/08/2002 pub. 13/09/2002 numac 2002009841 bron federale overheidsdienst justitie Wet die naturalisaties verleent type wet prom. 02/08/2002 pub. 13/09/2002 numac 2002009843 bron federale overheidsdienst justitie Wet die naturalisaties verleent sluiten.Het viseert "een digitale weergave van waarde die niet door een centrale bank of een overheid wordt uitgegeven of gegarandeerd, die niet noodzakelijk aan een wettelijk vastgestelde valuta is gekoppeld en die niet de juridische status van valuta of geld heeft, maar die door natuurlijke of rechtspersonen als ruilmiddel wordt aanvaard en die elektronisch kan worden overgedragen, opgeslagen en verhandeld". Deze definitie komt uit Richtlijn (EU) 2018/843 van het Europees Parlement en de Raad van 30 mei 2018 tot wijziging van Richtlijn (EU) 2015/849 inzake de voorkoming van het gebruik van het financiële stelsel voor het witwassen van geld of terrorismefinanciering, en tot wijziging van de Richtlijnen 2009/138/EG en 2013/36/EU. Het gaat dus om een bekend begrip dat in de hele Europese Unie wordt toegepast.

Overweging (10) van deze richtlijn bevat de volgende preciseringen in verband met dit begrip: "Virtuele valuta mogen niet worden verward met elektronisch geld zoals gedefinieerd in artikel 2, punt 2, van Richtlijn 2009/110/EG van het Europees Parlement en de Raad (1), noch met het ruimere begrip "geldmiddelen" zoals gedefinieerd in artikel 4, punt 25, van Richtlijn (EU) 2015/2366 van het Europees Parlement en de Raad (2), noch met monetaire waarde die is opgeslagen op instrumenten die zijn vrijgesteld als gespecificeerd in artikel 3, onder k) en l), van Richtlijn (EU) 2015/2366, noch met speelgeld dat alleen binnen een specifieke spelomgeving kan worden gebruikt. Hoewel virtuele valuta vaak als betaalmiddel kunnen worden gebruikt, zouden zij ook voor andere doeleinden kunnen worden gebruikt en ruimere toepassingen vinden, bijvoorbeeld als ruilmiddel, als belegging, om waarde op te slaan of voor gebruik in onlinecasino's. Het doel van deze richtlijn is alle mogelijke gebruiksmogelijkheden van virtuele valuta te bestrijken.".

Er wordt verduidelijkt dat het reglement uitsluitend van toepassing is op de commercialisering van virtuele munten. Het reglement is niet van toepassing op de commercialisering van financiële producten waarvan het rendement rechtstreeks of onrechtstreeks van virtuele munten afhangt. De commercialisering van dat soort product is al verboden door het FSMA-reglement van 3 april 2014 betreffende het commercialiseringsverbod van bepaalde financiële producten aan niet-professionele cliënten.

Het reglement is niet van toepassing op virtuele munten die als beleggingsinstrumenten worden gekwalificeerd in de zin van de wet van 11 juli 2018Relevante gevonden documenten type wet prom. 11/07/2018 pub. 20/07/2018 numac 2018040307 bron federale overheidsdienst financien Wet op de aanbieding van beleggingsinstrumenten aan het publiek en de toelating van beleggingsinstrumenten tot de verhandeling op een gereglementeerde mark sluiten op de aanbieding van beleggingsinstrumenten aan het publiek en de toelating van beleggingsinstrumenten tot de verhandeling op een gereglementeerde markt17. Virtuele munten die de houder ervan een in een "instrument" (bijvoorbeeld als vervangbaar of fungibel) geïncorporeerde financiële vordering geven, die ten opzichte van een uitgever en/of een andere persoon (zoals een garant) kan worden uitgeoefend, zijn dus beleggingsinstrumenten en vallen niet onder dit reglement. Dit is bijvoorbeeld een aandachtspunt voor wat de zgn. `stablecoins' betreft, die vaak dergelijke kenmerken vertonen. (ii) Reclame die bij de consumenten wordt verspreid Het voorgestelde reglement viseert de reclame die bij de commercialisering van virtuele munten bij consumenten wordt gemaakt.

Voor de definitie van dat begrip wordt verwezen naar artikel I.1, eerste lid, 2°, van het Wetboek van Economisch Recht. Volgens die bepaling is een consument "iedere natuurlijke persoon die handelt voor doeleinden die buiten zijn handels-, bedrijfs-, ambachts- of beroepsactiviteit vallen". De consumenten zijn niet-professionele cliënten18 19.

Dat reclame wordt gemaakt op een drager die toegankelijk is voor het grote publiek of op zijn minst voor consumenten (fysieke reclameborden, website, sociale netwerken, ...), impliceert noodzakelijkerwijs dat de consumenten worden gecontacteerd. Zoals al vermeld, is de FSMA van oordeel dat, als consumenten beleggen in een erg risicovol actief zoals virtuele munten, het alleszins en op zijn minst vereist is dat zij zich bewust zijn van het risico dat zij lopen. De commercialisering bij professionelen, die per definitie een ander kennis- en ervaringsprofiel hebben, wordt daarentegen niet geviseerd, en valt bovendien niet onder de machtiging die artikel 30bis van de wet van 2 augustus 2002Relevante gevonden documenten type wet prom. 02/08/2002 pub. 04/09/2002 numac 2002003392 bron ministerie van financien Wet betreffende het toezicht op de financiële sector en de financiële diensten type wet prom. 02/08/2002 pub. 04/09/2002 numac 2002003391 bron ministerie van financien Wet tot aanvulling, inzake de verhaalmiddelen tegen de beslissingen van de minister, de CBF, de CDV en de marktondernemingen, alsook inzake de tussenkomst van de CBF en van de CDV voor de strafgerechten, van de wet van 2 augustus 2002 betreffende het toezicht op de financiële sector en de financiële diensten en tot wijziging van verschillende andere wetsbepalingen type wet prom. 02/08/2002 pub. 13/09/2002 numac 2002009844 bron federale overheidsdienst justitie Wet die naturalisaties verleent type wet prom. 02/08/2002 pub. 13/09/2002 numac 2002009842 bron federale overheidsdienst justitie Wet die naturalisaties verleent type wet prom. 02/08/2002 pub. 13/09/2002 numac 2002009841 bron federale overheidsdienst justitie Wet die naturalisaties verleent type wet prom. 02/08/2002 pub. 13/09/2002 numac 2002009843 bron federale overheidsdienst justitie Wet die naturalisaties verleent sluiten aan de FSMA verleent. (iii) Commercialisering als gewone professionele activiteit of op occasionele basis tegen vergoeding Het reglement is uitsluitend van toepassing op reclame die wordt verspreid bij de commercialisering van virtuele munten, ongeacht of dat gebeurt als gewone professionele activiteit dan wel op occasionele basis tegen vergoeding. Bijgevolg zal het reglement niet enkel van toepassing zijn op de personen voor wie de commercialisering van virtuele munten de gewone professionele activiteit is, hetzij als hoofdactiviteit, hetzij als nevenactiviteit, maar ook op de personen die occasioneel reclame verspreiden, voor zover zij daarvoor worden vergoed. De aard van de vergoeding doet er weinig toe: elk economisch voordeel, wat dat ook is, wordt geviseerd. Ook de persoon die de vergoeding betaalt, doet er weinig toe (zie ook hieronder).

Het ontwerpreglement zal derhalve niet van toepassing zijn op boodschappen die worden verspreid naar aanleiding van transacties tussen consumenten, op voorwaarde dat geen beroep wordt gedaan op een andere persoon om de reclame tegen vergoeding bij consumenten te verspreiden.

Het begrip "commercialisering" wordt erg ruim gedefinieerd door de wet van 2 augustus 2002Relevante gevonden documenten type wet prom. 02/08/2002 pub. 04/09/2002 numac 2002003392 bron ministerie van financien Wet betreffende het toezicht op de financiële sector en de financiële diensten type wet prom. 02/08/2002 pub. 04/09/2002 numac 2002003391 bron ministerie van financien Wet tot aanvulling, inzake de verhaalmiddelen tegen de beslissingen van de minister, de CBF, de CDV en de marktondernemingen, alsook inzake de tussenkomst van de CBF en van de CDV voor de strafgerechten, van de wet van 2 augustus 2002 betreffende het toezicht op de financiële sector en de financiële diensten en tot wijziging van verschillende andere wetsbepalingen type wet prom. 02/08/2002 pub. 13/09/2002 numac 2002009844 bron federale overheidsdienst justitie Wet die naturalisaties verleent type wet prom. 02/08/2002 pub. 13/09/2002 numac 2002009842 bron federale overheidsdienst justitie Wet die naturalisaties verleent type wet prom. 02/08/2002 pub. 13/09/2002 numac 2002009841 bron federale overheidsdienst justitie Wet die naturalisaties verleent type wet prom. 02/08/2002 pub. 13/09/2002 numac 2002009843 bron federale overheidsdienst justitie Wet die naturalisaties verleent sluiten. Het ontwerpreglement is mogelijk dus van toepassing op verschillende situaties, voor zover aan de hierboven gedetailleerde voorwaarden is voldaan. Het zal dus voornamelijk van toepassing zijn op drie categorieën personen. (i) Zo worden de personen geviseerd die de door hen gehouden virtuele munt commercialiseren bij consumenten, en die daarvoor reclame maken. (ii) Het geldt ook voor reclame die wordt verspreid door dienstverleners van wie de activiteit inhoudt dat zij een infrastructuur ter beschikking stellen van consumenten die het mogelijk maakt in virtuele munten te beleggen (bv. handelsplatformen). (iii) De toepassing van het reglement staat los van de relatie tussen de persoon die de reclame verspreidt, en de betrokken consumenten. Daarom worden ook de personen geviseerd die als bemiddelaar, lasthebber of zaakaanbrenger optreden, of - nog ruimer - de personen die zich, zoals voornoemde influencers, beperken tot het promoten, in ruil voor een vergoeding of enig ander voordeel, van virtuele munten die zij zelf niet uitgeven of overdragen. De identiteit van de persoon die de vergoeding betaalt, doet er weinig toe. Wat doorslaggevend is, is het feit dat de persoon die de reclame verspreidt, een vergoeding of voordeel ontvangt. De economische modellen waarbij een persoon door een sociaal netwerk of een verspreidingsplatform wordt vergoed voor de reclameboodschappen die hij verspreidt, kunnen mogelijk ook onder de toepassing van het reglement vallen, voor zover natuurlijk ook aan de andere elementen van het toepassingsgebied is voldaan. (iv) Commercialisering van een of meer virtuele munten Het voorgestelde reglement viseert de reclame die bij de commercialisering van een of meer virtuele munten wordt verspreid. Het is daarentegen niet van toepassing op de notoriteitsreclame die een dienstverlener inzake virtuele munten zou verspreiden. Zo zal bijvoorbeeld het feit dat de naam of het logo van een dienstverlener inzake virtuele munten op de truitjes van spelers van een sportclub staan, notoriteitsreclame vormen en niet onder de toepassing van het reglement vallen. Het reglement is enkel van toepassing op reclame als deze naar een of meer virtuele munten verwijst. Door een dienstverlener (zoals een handelsplatform) verspreide reclame die naar een of meer virtuele munten zou verwijzen, vormt zo geen notoriteitsreclame, maar strekt er integendeel toe de aankoop van die virtuele munten te promoten. Bijgevolg valt zij onder de toepassing van het reglement. Dat geldt in het bijzonder (maar niet uitsluitend) voor de platformen die enkel dat type product aanbieden: er is dan een onlosmakelijk verband tussen het platform en de producten die erop worden gecommercialiseerd.

Op een ander vlak wordt het feit dat een beleggingsonderneming lijsten opstelt van genoteerde effecten in verband waarmee orders kunnen worden ingediend, als een vorm van commercialisering20 beschouwd.

Aangezien hier hetzelfde begrip "commercialisering" van toepassing is, gelden die overwegingen ook in het kader van het toepassingsgebied van het ontwerpreglement. Een platform dat op zijn website de inschrijving op virtuele munten (die zij al dan niet in bezit heeft) op die manier zou voorstellen, zal dus aan de vereisten van dit reglement moeten voldoen. De door het reglement opgelegde waarschuwingen en verplichte vermeldingen zullen op alle pagina's van zijn website moeten worden opgenomen. (v) Commercialiseringsactiviteit gericht op België Het voorgestelde reglement is enkel van toepassing als de commercialiseringsactiviteit op België is gericht.Om te bepalen of er sprake is van commercialisering in België, moet worden bepaald of de commercialisering al dan niet specifiek tot de Belgische consumenten is gericht. Bij die beoordeling wordt gekeken naar bepaalde aanwijzingen, zoals de verwijzing naar contactpersonen in België, het ontbreken van een "disclaimer" die aangeeft dat de commercialisering niet op het Belgische publiek is gericht, de gebruikte ta(a)l(en), de mogelijkheid voor Belgische cliënten om zich online in te schrijven, het gebruik van een website met een domeinnaam die eindigt op ".be", de aanwezigheid van een vestiging of de uitoefening van de activiteit in het kader van de vrije dienstverlening in België, het gebruik van de beeltenis van personen die met name bij het Belgische publiek bekend zijn (zoals sportlui, artiesten of andere personaliteiten) of andere elementen die specifiek naar het Belgische publiek toe een commercialiseringsargument kunnen vormen, het feit dat voor de commercialisering een beroep wordt gedaan op in België gevestigde tussenpersonen of andere professionelen, ... Er is ook sprake van commercialisering in België als de reclame voor de betrokken munten via de Belgische media wordt verspreid, of als de reclame in België op een fysieke informatiedrager wordt verspreid. Met betrekking tot dit punt wordt ook verwezen naar de rechtspraak van het Europees Hof van Justitie met betrekking tot de criteria aan de hand waarvan wordt bepaald of een handelsactiviteit `is gericht' op de lidstaat waar een bepaalde consument zijn woonplaats heeft21.

Elk geval zal moeten worden beoordeeld op basis van een algemene analyse van het dossier, rekening houdend met de verschillende feitelijke elementen en door te onderzoeken of, aan de hand van de combinatie van de verschillende indicatoren, kan worden vastgesteld dat de commercialisering op België is gericht. Als slechts een van voornoemde indicatoren aanwezig is, is het niet altijd mogelijk dat bewijs te leveren. Voorbeeld: de gebruikte ta(a)l(en) is(zijn) op zich niet voldoende om vast te stellen of de commercialisering op België is gericht: ook in andere landen wordt immers Nederlands, Frans en Duits gesproken. Ook als er enkel een disclaimer aanwezig is die verduidelijkt dat de commercialisering niet op België is gericht, is dat in se niet voldoende.

Reclame waarbij het bestaan van voornoemde aanknopingsfactoren niet kan worden vastgesteld, zal niet onder de toepassing van het reglement vallen, ook als Belgische consumenten er kennis van hebben kunnen nemen. Reclame die wereldwijd op het internet wordt verspreid, zonder dat een specifieke band met België kan worden aangetoond, wordt bijvoorbeeld niet geviseerd. b) Begrip "reclame" Er wordt voorgesteld een ruime definitie van het begrip "reclame" te hanteren, die vergelijkbaar is met de definitie in artikel 2, 11°, van het koninklijk besluit van 25 april 2014Relevante gevonden documenten type koninklijk besluit prom. 25/04/2014 pub. 12/06/2014 numac 2014011329 bron federale overheidsdienst economie, k.m.o., middenstand en energie Koninklijk besluit betreffende bepaalde informatieverplichtingen bij de commercialisering van financiële producten bij niet-professionele cliënten type koninklijk besluit prom. 25/04/2014 pub. 12/06/2014 numac 2014011330 bron federale overheidsdienst economie, k.m.o., middenstand en energie Koninklijk besluit tot goedkeuring van het reglement van de Autoriteit voor Financiële Diensten en Markten betreffende de technische vereisten van het risicolabel sluiten betreffende bepaalde informatieverplichtingen bij de commercialisering van financiële producten bij niet-professionele cliënten: "elke mededeling die er specifiek toe strekt de aankoop van, inschrijving op, toetreding tot, aanvaarding van, ondertekening van of opening van een financieel product te promoten, ongeacht het kanaal waarlangs of de wijze waarop dat gebeurt". Deze definitie is dus van toepassing ongeacht de wijze waarop de reclame wordt verspreid. Zij viseert niet enkel de reclame die via een fysieke informatiedrager, radio of televisie wordt verspreid, maar ook de reclame die op een website wordt gepubliceerd of via de verzending van berichten of de publicatie van schriftelijke, audio- of videoberichten op sociale netwerken of op een app wordt verspreid. De gebruikte informatiedrager, ongeacht of dat een schriftelijk medium, een video of een audiobericht (of elk ander communicatiemiddel) is, doet er ook niets toe.

Omdat de definitie zo ruim is, viseert zij niet enkel de reclameboodschappen in de strikte zin van het woord, maar bijvoorbeeld ook de inhoud van de website van een dienstverlener, die is opgezet om de beleggers ertoe aan te zetten virtuele munten te kopen.

In verband met het begrip "reclame" wordt, voor meer details, verwezen naar circulaire FSMA_2015_16, p. 7 en 8. c) Voorgestelde regeling De voorgestelde regeling berust op drie elementen: (i) de naleving van minimumregels die moeten garanderen dat de informatie in de reclame correct en niet misleidend is, (ii) de verplichte invoeging van specifieke waarschuwingen in de reclame, en (iii) de verplichting om, bij massacampagnes, de reclame vooraf ter kennis te brengen van de FSMA.(i) Minimumregels die moeten garanderen dat de informatie in de reclame correct en niet misleidend is Het ontwerpreglement verduidelijkt dat de informatie die via de reclame aan de consumenten wordt verstrekt, niet misleidend of onjuist mag zijn. Te noteren valt dat dit algemene beginsel onder meer impliceert dat de reclame geen subjectieve beoordelingen mag bevatten die niet door een onafhankelijke externe bron worden gestaafd, en die ertoe strekken om, rechtstreeks of onrechtstreeks, een positief gevoel te creëren over een specifiek product dat wordt gecommercialiseerd. In de reclame mag een positief of vermeend positief kenmerk ook niet op een overdreven manier worden benadrukt.

Uit voornoemde algemene regel vloeit een aantal toepassingsregels voort, die worden verduidelijkt in het tweede lid van artikel 3 van het ontwerpreglement.

De eerste van die regels is dat de reclame duidelijk als zodanig herkenbaar moet zijn voor de consument. De aandacht van de consument moet er worden op gevestigd dat hij te maken heeft met een reclameboodschap die er meer bepaald toe strekt hem ertoe aan te zetten een virtuele munt te kopen.

De reclameboodschap moet ook coherent zijn met de in artikel 4 van het reglement bedoelde waarschuwingen.

Reclame moet evenwichtig zijn opgesteld en ingaan op zowel de voordelen als de risico's van de betrokken virtuele munt.

Reclame mag geen kenmerken benadrukken of vergelijkingen maken die niet of weinig relevant zijn voor een goed begrip van de aard en de risico's van de betrokken virtuele munt. Zo is het bijvoorbeeld niet toegestaan om een parallel te maken tussen de prestaties van een professionele sporter (of andere activiteiten die opmerkelijk lijken in de ogen van de gewone consument) en de belegging in virtuele munten. Zo'n vergelijking is immers zeker niet pertinent om een consument in staat te stellen met kennis van zaken een beleggingsbeslissing te nemen.

Tot slot moet de informatie in de reclame dusdanig worden voorgesteld dat zij begrijpelijk is voor de consument. De reclame moet dus in duidelijke en begrijpelijke bewoordingen worden opgesteld, waarbij technische begrippen moeten worden vermeden. (ii) Verplichte vermeldingen Gelet op de erg specifieke aard van beleggingen in virtuele munten (zie hierboven), acht de FSMA het opportuun dat elke reclame die bij de consumenten wordt verspreid bij de commercialisering van virtuele munten, een standaardwaarschuwing (warning) bevat. Door deze benadering kunnen specifieke categorieën van personen worden bereikt bij wie virtuele munten worden gepromoot, zoals minderjarigen. Zo'n waarschuwing maakt het immers mogelijk om expliciet en uitvoerig aandacht te besteden aan de gelopen risico's.

Bedoeling van het ontwerpreglement is dus op te leggen dat de reclame verplichte vermeldingen bevat die garanderen dat reclame als dusdanig kan worden geïdentificeerd, en die de aandacht van de beleggers vestigen op het feit dat een belegging in virtuele munten erg risicovol is.

Om die redenen moet alle reclame de volgende boodschap bevatten: "Virtuele munten, reële risico's. De enige garantie in crypto is het risico.";.

Zoals eerder verduidelijkt, gebeurt het dat virtuele munten worden gepromoot door personaliteiten die bekend zijn bij het grote publiek, en van wie de naamsbekendheid als commercialiseringsargument wordt gebruikt. Deze personaliteiten worden vergoed om dit te doen. Reclame moet dus ook vermelden of de natuurlijke of rechtspersoon die in de reclame voorkomt, of van wie de beeltenis op een andere manier in die reclame wordt gebruikt, wordt vergoed of enig ander voordeel ontvangt.

Die verplichting strekt ertoe ervoor te zorgen dat de gecontacteerde consumenten zich bewust zijn van het mogelijk partijdige karakter van de boodschap die zij ontvangen.

Tot slot moet in de reclame ook worden gewaarschuwd voor de risico's.

Die waarschuwing moet de aandacht vestigen op de verschillende risico's die de consumenten lopen die in virtuele munten beleggen. Die waarschuwing moet in extenso in de reclame worden vermeld, behalve als de vorm van de reclame dat vanuit technisch oogpunt niet toelaat: in laatstgenoemd geval moet de waarschuwing toch kunnen worden geraadpleegd via een klik op een link of een andere soortgelijke referentie, zoals een QR-code.

Deze verplichte vermeldingen moeten duidelijk zichtbaar en begrijpelijk zijn, en aan het begin van de reclame worden opgenomen in dezelfde vorm als de rest van de reclameboodschap. Zij moeten letterlijk worden overgenomen, zonder enige wijziging. Die verplichte vermeldingen moeten - in voorkomend geval, via een link naar de waarschuwing voor de risico's (zie hierboven) - in alle reclame worden opgenomen, zelfs in reclame van beperkte omvang of korte duur (bv. banner of korte video) of in reclame die snel vanzelf weer verdwijnt. (iii) Toezicht door de FSMA Het door de FSMA uitgeoefende toezicht berust op een risicogebaseerde benadering. Die benadering focust prioritair op de marktsegmenten die het belangrijkst zijn voor de bescherming van de Belgische consumenten. In het licht daarvan zal de reclame die wordt verspreid door grote dienstverleners, die wellicht een groot aantal cliënten hebben, en door personen die voor rekening van die dienstverleners handelen, een prioriteit vormen. Datzelfde geldt voor de reclame waarbij een nauwe en overduidelijke band met het Belgische publiek bestaat, en die een grote impact kan hebben (bijvoorbeeld als de beeltenis van een in België erg bekende en populaire personaliteit wordt gebruikt).

Met name om die reden wordt een onderscheid gemaakt tussen reclame die in het kader van een massacampagne wordt verspreid, en de reclame die in een kleinschaliger kader wordt verspreid.

Het begrip "massacampagne" viseert de verspreiding van reclame bij minstens 25.000 consumenten. Reclame die zichtbaar is vanop de openbare weg of een voor het publiek toegankelijke infrastructuur (stadium, treinstation of metro bijvoorbeeld), reclame die wordt verspreid op een voor het publiek toegankelijke website, door de exploitant van de site zelf of door een andere persoon22, reclame die via een sociaal netwerk wordt verspreid door een persoon die minstens 25.000 volgers op dat sociaal netwerk heeft bij het begin van de verspreiding, of het geval waarin de betrokkene het sociaal netwerk voor de verspreiding van de reclame betaalt, wordt onweerlegbaar als een massacampagne beschouwd. In de gevallen die niet onder dat vermoeden vallen, zal het om een feitelijke kwestie gaan, waarover moet worden beslist op basis van concrete elementen. Zo kan bij een televisiereclame bijvoorbeeld aan de hand van de kijkcijfers worden vastgesteld of die drempel is bereikt.

De voor de massacampagnes uitgewerkte toezichtsregeling berust op de verplichte voorafgaande kennisgeving aan de FSMA. De kennisgevingsplicht rust op de persoon die de inhoud van de reclame bepaalt. Zij rust dus bijvoorbeeld niet op het persorgaan of het medium waarop een beroep wordt gedaan voor de verspreiding van de reclame. Die kennisgeving moet uiterlijk tien dagen voor de verspreiding van de reclame worden verricht. Die termijn stelt de FSMA in staat om te controleren of de reclame aan de vereisten van het reglement voldoet. Er wordt niet voorzien in een mechanisme van voorafgaande goedkeuring. De verspreiding van de reclame vereist dus geen expliciete goedkeuringsbeslissing van de FSMA en, als de FSMA niet binnen de termijn van tien dagen tussen de kennisgeving en het begin van de verspreiding reageert, geldt dat niet als een goedkeuring.

De reclame moet ter kennis worden gebracht van de FSMA in de vorm waarin zij bij de consumenten zal worden verspreid. In het geval van een audio- of videobericht moet dat bericht aan de FSMA worden overgelegd.

In de kennisgeving moet worden verduidelijkt hoe de reclame zal worden verspreid. Dit betekent dat de naam van het gebruikte medium (sociaal netwerk of app bijvoorbeeld) aan de FSMA moet worden meegedeeld. Ook de aanvangsdatum van de verspreiding moet worden meegedeeld.

Indien de FSMA oordeelt dat het haar voorgelegde project bezwaren oproept in het licht van dit reglement, deelt zij dat mee aan de persoon die de reclame heeft voorgelegd, en vraagt zij hem de vastgestelde tekortkomingen te corrigeren.

Vanuit praktisch oogpunt wordt verduidelijkt dat de FSMA de kennisgevingsmodaliteiten vaststelt (adres waarnaar de kennisgevingen moeten worden verstuurd, (IT-)formaat waarin het bestand moet worden overgelegd, ...). Bij gestandaardiseerde of recurrente documenten zal de FSMA ook modaliteiten kunnen uitwerken voor de kennisgevingsplicht.

Op reclame die buiten de context van een massacampagne wordt verspreid, oefent de FSMA een a-posterioritoezicht uit in het kader van voornoemde risicogebaseerde benadering.

De eventuele tussenkomst van de FSMA heeft uitsluitend betrekking op de reclame, en niet op de kwaliteit van de voorgestelde belegging.

Bovendien is het niet toegestaan de interventie van de FSMA in de reclame te vermelden.

Er wordt voorzien in een verplichting tot bewaring en archivering in hoofde van de personen die reclame verspreiden waarop het reglement van toepassing is. Deze verplichting stelt de FSMA in staat haar toezicht in de praktijk uit te oefenen.

Indien reclame wordt verspreid die niet in overeenstemming is met het reglement, beschikt de FSMA over de in artikel 33 en volgende van de wet van 2 augustus 2002Relevante gevonden documenten type wet prom. 02/08/2002 pub. 04/09/2002 numac 2002003392 bron ministerie van financien Wet betreffende het toezicht op de financiële sector en de financiële diensten type wet prom. 02/08/2002 pub. 04/09/2002 numac 2002003391 bron ministerie van financien Wet tot aanvulling, inzake de verhaalmiddelen tegen de beslissingen van de minister, de CBF, de CDV en de marktondernemingen, alsook inzake de tussenkomst van de CBF en van de CDV voor de strafgerechten, van de wet van 2 augustus 2002 betreffende het toezicht op de financiële sector en de financiële diensten en tot wijziging van verschillende andere wetsbepalingen type wet prom. 02/08/2002 pub. 13/09/2002 numac 2002009844 bron federale overheidsdienst justitie Wet die naturalisaties verleent type wet prom. 02/08/2002 pub. 13/09/2002 numac 2002009842 bron federale overheidsdienst justitie Wet die naturalisaties verleent type wet prom. 02/08/2002 pub. 13/09/2002 numac 2002009841 bron federale overheidsdienst justitie Wet die naturalisaties verleent type wet prom. 02/08/2002 pub. 13/09/2002 numac 2002009843 bron federale overheidsdienst justitie Wet die naturalisaties verleent sluiten bedoelde prerogatieven. In het kader daarvan zal zij de maatregelen kunnen nemen en de sancties kunnen opleggen als bedoeld in artikel 36 van de wet van 2 augustus 2002Relevante gevonden documenten type wet prom. 02/08/2002 pub. 04/09/2002 numac 2002003392 bron ministerie van financien Wet betreffende het toezicht op de financiële sector en de financiële diensten type wet prom. 02/08/2002 pub. 04/09/2002 numac 2002003391 bron ministerie van financien Wet tot aanvulling, inzake de verhaalmiddelen tegen de beslissingen van de minister, de CBF, de CDV en de marktondernemingen, alsook inzake de tussenkomst van de CBF en van de CDV voor de strafgerechten, van de wet van 2 augustus 2002 betreffende het toezicht op de financiële sector en de financiële diensten en tot wijziging van verschillende andere wetsbepalingen type wet prom. 02/08/2002 pub. 13/09/2002 numac 2002009844 bron federale overheidsdienst justitie Wet die naturalisaties verleent type wet prom. 02/08/2002 pub. 13/09/2002 numac 2002009842 bron federale overheidsdienst justitie Wet die naturalisaties verleent type wet prom. 02/08/2002 pub. 13/09/2002 numac 2002009841 bron federale overheidsdienst justitie Wet die naturalisaties verleent type wet prom. 02/08/2002 pub. 13/09/2002 numac 2002009843 bron federale overheidsdienst justitie Wet die naturalisaties verleent sluiten. Zo zal zij de persoon die reclame verspreidt die niet conform het reglement is, op straffe van een dwangsom kunnen bevelen om de verspreiding van die reclame stop te zetten of af te zien van die verspreiding. Bij een inbreuk op het reglement kunnen ook administratieve geldboetes worden opgelegd. d) Inwerkingtreding Het reglement treedt in werking twee maanden na bekendmaking in het Belgisch Staatsblad van het koninklijk besluit tot goedkeuring ervan. Reclame die vanaf de datum van inwerkingtreding verspreid wordt moet derhalve voldoen aan de vereisten van het reglement. Reclame waarvan de verspreiding vóór deze datum is begonnen, moet binnen drie maanden na de bekendmaking van het koninklijk besluit in overeenstemming worden gebracht met het reglement.

IV. Conformiteit met het Europees recht a) Richtlijn 2005/29/EG betreffende oneerlijke handelspraktijken Deze Richtlijn is van toepassing op de oneerlijke handelspraktijken van ondernemingen jegens consumenten.In beginsel is dit een maximale harmonisatierichtlijn, behalve met name wat de financiële diensten betreft. Dat begrip omvat iedere dienst van bancaire aard of op het gebied van kredietverstrekking, verzekering, individuele pensioenen, beleggingen en betalingen, en derhalve ook de virtuele munten (zie ook hierboven). b) Conformiteit met het Verdrag Het lijkt moeilijk te betwisten dat de voorgestelde maatregel de vrijheid van vestiging en de vrije dienstverlening in zekere mate zal beperken.De maatregel zal immers zonder onderscheid van toepassing zijn op de Belgische en buitenlandse dienstverleners en personen, en dus tot op zekere hoogte de manier beperken waarop laatstgenoemden hun activiteiten in België kunnen ontwikkelen. Dergelijke nationale reglementeringen zijn toegestaan in het Europees recht, maar (a) moeten een doelstelling van algemeen belang nastreven die niet tegen de doelstellingen van de Unie indruist, (b) moeten betrekking hebben op een domein dat niet maximaal is geharmoniseerd op Europees niveau, (c) mogen uit andere lidstaten afkomstige personen niet discrimineren ten opzichte van personen die afkomstig zijn uit de betrokken lidstaat zelf, (d) moeten aan een proportionaliteitstest voldoen, en (e) mogen niet overlappen met regels die al in de lidstaat van herkomst bestaan: - de doelstelling die de vooropgestelde maatregel nastreeft, is onbetwistbaar een doelstelling van algemeen belang (de bescherming van de consumenten) die niet tegen de doelstellingen van de Unie indruist; - de voorgestelde maatregel betreft een domein dat op Europees vlak niet maximaal wordt geharmoniseerd; - de voorgestelde maatregel discrimineert ook geen ondernemingen die uit andere lidstaten afkomstig zijn, ten opzichte van Belgische ondernemingen. Zij geldt immers zonder onderscheid voor zowel Belgische als buitenlandse ondernemingen; - de belemmering van de uitoefening van de communautaire vrijheden is proportioneel. De voorgestelde maatregel is overduidelijk passend in het licht van de nagestreefde doelstelling: zij zal ontegensprekelijk een positieve impact hebben op de bescherming van de consumenten en niet verder reikt dan nodig is om de nagestreefde doelstelling te kunnen verwezenlijken (zie ook hierboven punt I)); - op zich overlapt de voorgestelde maatregel niet met de reeds voorziene vereisten in andere lidstaten. _______ Nota's 1 Zie bijvoorbeeld het artikel in L'Echo van 14 juli 2022, getiteld "Plus d'un demi-million de Belges possèdent des cryptomonnaies". 2 Dit procedé impliceert een zeer hoog elektriciteitsverbruik en een intensief gebruik van ultramoderne informatica-apparatuur. 3 De Bitcoin is thans een wettig betaalmiddel in El Salvador en in de Centraal-Afrikaanse Republiek. 4 Het klopt natuurlijk dat die fenomenen soms ook een rol spelen bij de klassieke financiële activa. 5 Voor meer details betreffende de stablecoins, zie bijvoorbeeld Financial Stability Board - Regulation, Supervision and Oversight of "Global Stablecoin" Arrangements Final Report and High-Level Recommendations 6 Zie bijvoorbeeld het recent geval van TerraUSD (gebaseerd op de Dollar) 7 De aanwezigheid van die elementen betekent natuurlijk niet dat de koers van wettelijke munten of klassieke financiële activa steeds stabiel zal zijn. Afhankelijk van de economische omstandigheden en het betrokken type actief kunnen zich ook daar snelle en sterke waardeschommelingen voordoen. 8 Dat is bijvoorbeeld zo voor de Bitcoin of de Ether. 9 Afhankelijk van de omstandigheden kunnen de betrokkenen via die adressen worden geïdentificeerd. 10 De klassieke financiële activa, zoals aandelen, obligaties en verbonden instrumenten, zijn op hun beurt niet afhankelijk van een bepaalde technologie, en kunnen zelfs buiten enige computerinfrastructuur worden gebruikt (zoals dat overigens het geval was tot enkele tientallen jaren geleden). 11 Noteer dat die evolutie ook aangeeft dat virtuele munten aan de ruimere economische context zijn gelinkt, en met name op rente- en inflatiebewegingen reageren. 12 Zie bijvoorbeeld de gezamenlijke waarschuwing van ESMA, EBA en EIOPA: esma50-164-1284_joint_esas_warning_on_virtual_currenciesl.pdf (europa.eu) 13 Zie mededeling FSMA_2022_25 dd. 22/11/2022 (Kwalificatie van cryptoactiva als effecten, beleggingsinstrumenten of financiële instrumenten) 14 DOC Kamer 55, 2732/001, p. 8. 15 Zie Circular 3_2021 van de CNMV. 16 Zie met name het voorstel voor een verordening betreffende markten in cryptoactiva en tot wijziging van Richtlijn (EU) 2019/1937. 17 Zie mededeling FSMA_2022_25 dd. 22/11/2022 (Kwalificatie van cryptoactiva als effecten, beleggingsinstrumenten of financiële instrumenten) 18 Behalve wanneer de betrokken persoon heeft verzocht om als professionele belegger te worden behandeld krachtens punt II van de bijlage bij het koninklijk besluit van 19 december 2017Relevante gevonden documenten type koninklijk besluit prom. 19/12/2017 pub. 27/12/2017 numac 2017032214 bron federale overheidsdienst financien Koninklijk besluit tot bepaling van nadere regels tot omzetting van de richtlijn betreffende markten voor financiële instrumenten sluiten tot bepaling van nadere regels tot omzetting van de richtlijn betreffende markten voor financiële instrumenten. 19 Noteer dat het begrip "niet-professionele cliënt" ook op bepaalde rechtspersonen slaat, wat niet het geval is bij het begrip "consument". Bepaalde niet-professionele cliënten zijn dus geen consumenten. 20 Zie het verslag aan de Koning bij het koninklijk besluit van 25 april 2014Relevante gevonden documenten type koninklijk besluit prom. 25/04/2014 pub. 12/06/2014 numac 2014011329 bron federale overheidsdienst economie, k.m.o., middenstand en energie Koninklijk besluit betreffende bepaalde informatieverplichtingen bij de commercialisering van financiële producten bij niet-professionele cliënten type koninklijk besluit prom. 25/04/2014 pub. 12/06/2014 numac 2014011330 bron federale overheidsdienst economie, k.m.o., middenstand en energie Koninklijk besluit tot goedkeuring van het reglement van de Autoriteit voor Financiële Diensten en Markten betreffende de technische vereisten van het risicolabel sluiten betreffende bepaalde informatieverplichtingen bij de commercialisering van financiële producten bij niet-professionele cliënten, B.S., 12 juni 2014, p. 44474. 21 Zie HvJ, 7 december 2010, gevoegde zaken C-585/08 en C-144/09 (Pammer en Alpenhof). 22 Ook reclame die op een website wordt verspreid door een persoon die niet de exploitant van die website is (bv. boodschappen die op een forum worden geplaatst), wordt geviseerd.