MINISTERIE VAN BINNENLANDSE ZAKEN

25 SEPTEMBER 2002. -Oproep tot kandidaatstelling voor het bekomen van een erkenning als adviesorgaan inzake geautomatiseerde stemsystemen en inzake verkiezingssoftware

1. Inleiding. * In artikel 2, § 2 van de wet van 11 april 1994 tot organisatie van de geautomatiseerde stemming wordt gesteld : « De systemen voor het geautomatiseerde stemmen en de elektronische systemen voor het optellen van de stemmen en de verkiezingsprogrammatuur bedoeld in artikel 16 kunnen alleen worden gebruikt als zij overeenstemmen met de door de Koning vastgestelde algemene goedkeuringsvoorwaarden, die in elk geval de betrouwbaarheid en de veiligheid van de systemen, alsmede het geheim van de stemming garanderen.

De Minister van Binnenlandse Zaken stelt die overeenstemming vast, na advies van het orgaan dat daartoe door de Koning erkend is bij een besluit vastgesteld na overleg in de Ministerraad. » * In artikel 165 van het Algemeen Kieswetboek wordt gesteld : « De software die gebruikt wordt voor zowel de gedeeltelijke als algemene stemopneming en voor de verdeling van de zetels, zowel op het niveau van het kanton als op het niveau van de kieskring, de provincie of het college, moet erkend worden door de Minister van Binnenlandse Zaken, na advies van het orgaan dat daartoe door de Koning erkend is bij een koninklijk besluit vastgesteld na overleg in de Ministerraad, voor de dag van de verkiezing waarvoor het gebruik voorzien is. » * In uitvoering van bovenvermeld artikel 2 van de wet van 11 april 1994 is het volgende koninklijk besluit genomen : - Koninklijk besluit van 18 april 1994 tot vaststelling van de algemene erkenningsvoorwaarden van de geautomatiseerde stemsystemen en de elektronische systemen voor het optellen van de stemmen (Belgisch Staatsblad van 23 april 1994); 2. Toelichtingen bij de geautomatiseerde stemming.- Werkwijze bij de erkenning als adviesorgaan inzake de geautomatiseerde stemsystemen. a. * Vanaf de verkiezingen van 1994 tot op heden geschiedt de vaststelling van de overeenstemming van de geautomatiseerde stemsystemen in de stembureaus en van de elektronische optelsystemen in de kantonhoofdbureaus met de algemene erkenningsvoorwaarden van de geautomatiseerde stemming, die zijn vastgelegd in het voornoemd koninklijk besluit van 18 april 1994, door het Ministerie van Binnenlandse Zaken. * Deze vaststelling gebeurt bij elke verkiezing via testbanken op de hardware en de software van de geautomatiseerde stemsystemen en de elektronische optelsystemen (momenteel zijn er systemen onder de benaming DIGIVOTE I (1994) en DIGIVOTE II (1998), alsmede JITES I (1994) en JITES II (1998)).b. * Artikel 2, § 2, van de wet van 11 april 1994 tot organisatie van de geautomatiseerde stemming, bepaalt dat vanaf 1 januari 2003 een orgaan belast zal worden met het uitbrengen van een advies met het oog op de vaststelling door de Minister van Binnenlandse Zaken van de conformiteit van de geautomatiseerde stemsystemen en van elektronische systemen voor het optellen van de stemmen met de algemene erkenningsvoorwaarden die vastgesteld zijn door het koninklijk besluit van 18 april 1994. Hierna worden de algemene voorwaarden aangegeven waaraan dergelijk orgaan moet voldoen om erkend te worden (cfr. punt 2.d. hierna).

De erkenning van de systemen heeft zowel betrekking op het materieel als op de programmatuur en vereist gepaste middelen inzake informatica en personeel. Opdat de inhoud van de verschillende modules van de programmatuur grondig geanalyseerd zou kunnen worden, moet (moeten) de programmeertaal (programmeertalen) gekend zijn en moet deze know-how onderhouden worden.

De Minister van Binnenlandse Zaken zal de conformiteit van deze systemen en software vaststellen op basis van het advies van een orgaan dat daartoe door de Koning is erkend bij in Ministerraad overlegd besluit. Het toevertrouwen aan een onafhankelijk orgaan van de zorg om deze conformiteit te verifiëren, kan enkel bijdragen tot een vermeerdering van de democratische controle op de betrouwbaarheid van deze systemen en software. c. * Deze oproep is een oproep tot kandidaatstelling voor het bekomen van een erkenning als adviesorgaan inzake geautomatiseerde stemsystemen. Tussen de kandidaturen die ingevolge deze bekendmaking worden ingediend, zal de Minister via de Ministerraad deze voordragen aan de Koning die aan de voorwaarden vermeld in punt 2. d. voldoen. * De leveranciers van de systemen en van de software zullen, ten einde een erkenning te kunnen verkrijgen, zich tot één van de erkende organen moeten richten. Dit zal een advies uitbrengen op basis waarvan de Minister van Binnenlandse Zaken zal beslissen al of niet de erkenning van de gevraagde conformiteit toe te staan. De leveranciers dragen de kosten voor het verlenen van dit advies. d. * Om erkend te worden moeten de organen minimaal beantwoorden aan de volgende voorwaarden : 1° rechtspersoonlijkheid hebben;2° over voldoende personeel, middelen en uitrusting beschikken;3° de nodige technische of wetenschappelijke ervaring aantonen;4° geen enkel economisch belang of juridische band hebben met een leverancier;5° zich ertoe verbinden in alle onafhankelijkheid adviezen en verslagen op te stellen;6° het beroepsgeheim doen naleven door hun personeelsleden;7° bij voorkeur de certificatie ISO 900X verkregen hebben;8° aantonen dat zij de hierna onder punt 2.e. vermelde taken kunnen vervullen. * Wat de vierde voorwaarde betreft, wordt onder « leverancier » verstaan zowel een leverancier van de geautomatiseerde stemsystemen, de elektronische systemen voor het optellen van de stemmen en de verkiezingsprogrammatuur bedoeld in artikel 16 van de wet van 11 april 1994 tot organisatie van de geautomatiseerde stemming, als een leverancier van de software bedoeld in artikel 165 van het Kieswetboek die gebruikt wordt in de hoofdkiesbureaus voor de gedeeltelijke of algemene stemopneming en voor de verdeling van de zetels. e. Taken van het orgaan. * Het (de) te erkennen orgaan (organen) zal (zullen)zijn (hun) methodologische aanpak moeten vastleggen met de nodige inhoudelijke kennis van de kieswetgeving, een gedetailleerde beschrijving geven van de uit te voeren testen, de formele procedure met timing vaststellen van de testen ten behoeve van de leveranciers rekeninghoudend met de datum en de planning van de verkiezingen, alsook een modelformulier van proces-verbaal opstellen voor de testen ten behoeve van de leveranciers met kopie voor het Ministerie van Binnenlandse Zaken. * De testen geschieden wanneer een leverancier om de erkenning van zijn stemsysteem verzoekt, wanneer de kieswetgeving wordt aangepast en dit wijzigingen teweegbrengt in de stemsystemen of wanneer nieuwe testen nodig blijken na opmerkingen of bij verbeteringen en aanpassingen aan een stemsysteem. * Het (de) te erkennen orgaan (organen) moet (moeten) inzonderheid : 1° aantonen dat een stemsysteem, zowel op het vlak van de hardware als de software, degelijk functioneert en de actuele kieswetgeving, alsmede de taalwetgeving volledig en correct respecteert;2° aantonen dat een stemsysteem rekening houdt met de wettelijke beschikbare tijd voor het aanmaken van de stemdiskettes voor de stembureaus en de kantonhoofdbureaus, niet tijdrovend is bij de inwerkingstelling van het stemsysteem door het stembureau en gebruiksvriendelijk is voor de kiezers;daarnaast moet een volledige documentatie en een bruikbare handleiding door de leverancier worden geleverd; 3° aantonen dat zijn vooropgestelde methodologie effectief wordt toegepast op de testen met de nodige verklaringen van de gebruikte methodes in leesbare vorm;4° aantonen dat de opgelegde testen aan een stemsysteem compleet zijn, met name de testen omvatten de ontvangst en de controle van de basissoftware met de broncodes, de bewaring van de software, de voorbereiding van de stemming (voorbereidingsmachines, de printers, de visualisatie van de schermen met lijsten en kandidaten, het aanmaken van de stemdiskettes voor de stembureaus en kantonhoofdbureaus, het drukken van de paswoorden en de etiketten voor de kiesbureaus, de controle van de robots voor de aanmaak van de stemdiskettes) en de controle van het stemmaterieel (hardware en software) in het stembureau en voor de totalisatie van de stemming in het kantonhoofdbureau.De testen slaan eveneens op de werking van het stemmaterieel in de opeenvolgende stappen van de verkiezingsketen (stemmachine -g urne -g totalisator -g hoger kiesniveau).

De testen onderzoeken ook de werking en de oplossing bij verkeerde manipulaties van het stemmaterieel bij de aanmaak van de stemdiskettes, de stemming en de totalisatie van de stemmen, alsook bij stroomuitval van het stemsysteem in een stembureau. 3. Toelichtingen bij de verkiezingssoftware gebruikt in de kieshoofdbureaus.- Werkwijze bij de erkenning als adviesorgaan inzake verkiezingssoftware. a. * Artikel 165 van het Kieswetboek, zoals gewijzigd door artikel 14 van de wet van 12 augustus 2000, bepaalt voortaan dat deze software erkend moet worden door de Minister van Binnenlandse Zaken, na advies van het orgaan dat daartoe door de Koning erkend is bij een koninklijk besluit vastgesteld na overleg in de Ministerraad, voor de dag van de verkiezing waarvoor het gebruik voorzien is. De voorwaarden waaraan deze software moet voldoen en de wijze waarop de Minister van Binnenlandse Zaken zal te werk gaan bij de erkenning van deze software worden als volgt omschreven : 1) De software die de gedeeltelijke en algemene stemopnemingsverrichtingen, de verdeling van de zetels en de aanwijzing van de verkozenen door de hoofdkiesbureaus mogelijk maakt, wordt minstens negen maanden vóór elke verkiezing aan de Minister van Binnenlandse Zaken geleverd met het oog op de erkenning ervan.(1) Bij vervroegde verkiezingen van de federale Wetgevende Kamers, gebeurt die levering minstens dertig dagen vóór de dag van de verkiezingen. 2) De verkiezingssoftware moet de wettelijke en reglementaire bepalingen die van toepassing zijn op de verkiezing waarvoor de erkenning gevraagd wordt, evenals die betreffende het gebruik van de talen in bestuurszaken, naleven.De vaststelling van de conformiteit door de Minister van Binnenlandse Zaken houdt met name rekening met de organisatie van gelijktijdige verkiezingen en de veiligheidsgaranties tegen iedere toevallige of frauduleuze wijziging van de erkende software.

De verkiezingssoftware dient de verschillende stappen in de algemene stemopneming, de zetelverdeling en de aanwijzing van de gekozenen volledig en zichtbaar weer te geven; alle uitgevoerde berekeningen moeten worden uitgedrukt.

Als er wettelijke of reglementaire wijzigingen aan de verrichtingen die uitgevoerd worden door de verkiezingssoftware plaatsvinden na de erkenning daarvan en vóór de datum van de verkiezing waarvoor de erkenning toegekend werd, moet er een definitieve aangepaste versie van de software bezorgd worden aan de Minister van Binnenlandse Zaken met het oog op de erkenning ervan. 3) De vaststelling door de Minister van Binnenlandse Zaken dat de verkiezingssoftware voldoet aan de voorwaarden, is onderworpen aan de voorwaarde dat er een voorafgaande testbank uitgevoerd wordt met inbegrip van de gedeeltelijke of algemene stemopnemingsverrichtingen, de verdeling van de zetels en de aanwijzing van de verkozenen voor één of meerdere verkiezingen, op het materieel van het Ministerie van Binnenlandse Zaken of van het erkende orgaan, en op kosten van de leverancier.Deze testbank strekt er met name toe de naleving van de wettelijke en reglementaire bepalingen betreffende de berekeningen die uitgevoerd zijn en de documenten die gedrukt zijn met behulp van de verkiezingssoftware te controleren. 4) De Minister van Binnenlandse Zaken trekt de erkenning in als later vastgesteld wordt dat er, in strijd met de bepalingen van de erkenning, door de leverancier wijzigingen aangebracht werden aan de voorgestelde software.b. De Minister van Binnenlandse Zaken zal de conformiteit van deze software vaststellen op basis van het advies van een orgaan dat daartoe door de Koning is erkend bij in Ministerraad overlegd besluit. Het toevertrouwen aan een onafhankelijk orgaan van de zorg om deze conformiteit te verifiëren, kan enkel bijdragen tot een vermeerdering van de democratische controle op de betrouwbaarheid van deze software. c. * Deze oproep is een oproep tot kandidaatstelling voor het bekomen van een erkenning als adviesorgaan inzake verkiezingssoftware. Tussen de kandidaturen die ingevolge deze bekendmaking worden ingediend, zal de Minister via de Ministerraad degene aan de Koning voordragen die aan de voorwaarden vermeld in punt 3. d. voldoen. * De leveranciers van de software zullen, ten einde een erkenning te kunnen verkrijgen, zich tot één van de erkende organen moeten richten.

Dit zal een advies uitbrengen op basis waarvan de Minister van Binnenlandse Zaken zal beslissen al of niet de erkenning van de gevraagde conformiteit toe te staan. De leveranciers dragen de kosten voor het verlenen van dit advies. d. * Om erkend te worden moeten de organen minimaal beantwoorden aan de volgende voorwaarden : 1° rechtspersoonlijkheid hebben;2° over voldoende personeel, middelen en uitrusting beschikken;3° de nodige technische of wetenschappelijke ervaring aantonen;4° geen enkel economisch belang of juridische band hebben met een leverancier;5° zich ertoe verbinden in alle onafhankelijkheid adviezen en verslagen op te stellen;6° het beroepsgeheim doen naleven door hun personeelsleden;7° bij voorkeur de certificatie ISO 900X verkregen hebben;8° aantonen dat zij de hierna onder punt 3.e. vermelde taken kunnen vervullen. * Wat de vierde voorwaarde betreft, wordt onder « leverancier » verstaan zowel een leverancier van de software bedoeld in artikel 165 van het Kieswetboek die gebruikt wordt in de hoofdkiesbureaus voor de gedeeltelijke of algemene stemopneming en voor de verdeling van de zetels, als een leverancier van de geautomatiseerde stemsystemen, de elektronische systemen voor het optellen van de stemmen en de verkiezingsprogrammatuur bedoeld in artikel 16 van de wet van 11 april 1994 tot organisatie van de geautomatiseerde stemming. e. Taken van het orgaan. * Het (de) te erkennen orgaan (organen) zal (zullen) zijn (hun) methodologische aanpak moeten vastleggen met de nodige inhoudelijke kennis van de kieswetgeving, een gedetailleerde beschrijving geven van de uit te voeren testen, de formele procedure met timing vaststellen van de testen ten behoeve van de leveranciers en rekeninghoudend met de datum en de planning van de verkiezingen, alsook een modelformulier van proces-verbaal opstellen voor de testen ten behoeve van de leveranciers met kopie voor het Ministerie van Binnenlandse Zaken. * De testen geschieden wanneer een leverancier verzoekt om de erkenning van zijn software, die gebruikt wordt in de hoofdkiesbureaus voor de gedeeltelijke of algemene stemopneming en voor de verdeling van de zetels, wanneer de kieswetgeving wordt aangepast en dit wijzigingen teweegbrengt in deze software of wanneer nieuwe testen nodig blijven na opmerkingen bij verbeteringen en aanpassingen aan deze software. 4. Indiening van de kandidaturen. - De kandidaturen dienen uiterlijk op 15 november 2002 bij aangetekend schrijven te worden gestuurd aan : Ministerie van Binnenlandse Zaken Algemene Directie van de Wetgeving en van de Nationale Instellingen t.a.v. de heer J. VERHEGGEN Adviseur Pachecolaan 19, bus 20 B 1010 Brussel - De kandidaatstelling vermeldt duidelijk, gemotiveerd en met de nodige stukken of documenten dat aan de bovengenoemde voorwaarden is voldaan om erkend te worden als orgaan dat de beoogde adviezen kan verstrekken. In elk geval zal de kandidaatstelling onder meer de volgende vermeldingen moeten bevatten : * de namen, voornamen, hoedanigheid of beroep, nationaliteit en woonplaats van de inschrijver en van de onderneming : haar firmanaam of benaming, haar vorm, haar nationaliteit en haar maatschappelijke zetel; * het nummer en de benaming van de bankrekening van de inschrijver als hij van Belgische nationaliteit is, of de vermelding van de instelling waarbij de betalingen moeten gebeuren als de inschrijver onderdaan is van een ander land; * een getuigschrift van inschrijving in het handels- of beroepsregister, uitgereikt door de bevoegde overheid van de Lidstaat waar de inschrijver gevestigd is; * in geval van een kandidaatstelling ingediend door een gemachtigde, moet ook bij de kandidaatstelling het volgende gevoegd worden : ofwel het document dat aan die gemachtigde de bevoegdheid verleent om in te schrijven, ofwel de referenties van de bijlagen die gepubliceerd werden in het Belgisch Staatsblad , en die vermelden welke bevoegdheden aan de gemachtigde toegekend worden. - De kandidaatstelling kan gebeuren voor de erkenning als orgaan dat belast is met het uitbrengen van een advies betreffende de conformiteit van de geautomatiseerde stemsystemen, de elektronische systemen voor het optellen van de stemmen en de verkiezingsprogrammatuur bij de geautomatiseerde stemming, of voor de erkenning als orgaan dat belast is met het uitbrengen van een advies betreffende de conformiteit van de software die gebruikt wordt in de hoofdkiesbureaus voor de gedeeltelijke of algemene stemopneming en voor de verdeling van de zetels, of als orgaan belast met het uitbrengen van een advies betreffende de conformiteit van het geheel van deze systemen en van de software.

De keuze wordt uitdrukkelijk vermeld in de kandidatuurstelling. - De erkenning van het orgaan of de organen in kwestie door de Koning bij een in Ministerraad overlegd besluit, wordt betekend aan de organen die zich kandidaat hebben gesteld. - Aanvullende toelichtingen kunnen worden bekomen bij de heren L. Renders (N) - tel. : 02-500 22 42 of S. De Mul (F) - Tel. : 02-500 22 11.

De Minister van Binnenlandse Zaken, A. DUQUESNE _______ Nota (1) Deze bepaling is niet van toepassing voor de verkiezingen van 2003.