FEDERALE OVERHEIDSDIENST JUSTITIE EN FEDERALE OVERHEIDSDIENST BINNENLANDSE ZAKEN

29 MEI 2019. - Ministeriële omzendbrief met betrekking tot het stalkingalarm in het kader van geweld door ex-partners

Inleiding Uit het onderzoek "Violence against women : an EU wide survey" van de Union Agency for Fundamental Rights(1) van 2014 blijkt dat één op vijf Belgische vrouwen (24 %) reeds het slachtoffer was van stalking sinds de leeftijd van 15 jaar. Dit ligt veel hoger dan het Europese gemiddelde (18 %). Van de Belgische vrouwen zei 6 % slachtoffer te zijn geweest van stalking in de laatste 12 maanden, in vergelijking met 5 % als Europees gemiddelde. Bij 35 % van de Belgische slachtoffers die sinds hun 15 jaar een vorm van stalking hadden ervaren, was de dader hun partner, bij een derde duurde het meest ernstige geval van stalking langer dan een jaar, slechts 5 % gaf aan een slachtofferhulporganisatie gecontacteerd te hebben naar aanleiding van de meest ernstige stalkingervaring en ten slotte was de politie slechts op de hoogte van een derde van deze gevallen.

Belgische cijfers van het Instituut voor de gelijkheid van vrouwen en mannen van 2010 tonen dat 7 % van de vrouwen en 3 % van de mannen gevolgd, gestalkt of bedreigd is geweest met de dood door de ex-partner in de loop van de laatste 12 maanden voorafgaand aan het onderzoek. Van de respondenten gaf 12,5 % ook aan minstens één daad van geweld te hebben ervaren door hun partner of ex-partner in de laatste 12 maanden(2). Bovendien komen in België jaarlijks ongeveer 150 personen om het leven als gevolg van partnergeweld.

Stalking is met andere woorden een probleem waar slachtoffers van partnergeweld frequent mee geconfronteerd worden. Extreme gevallen van stalking eindigen vaak gewelddadig, soms met dodelijke gevolgen.

Daarom werd er een stalkingalarm ontwikkeld dat slachtoffers van levensbedreigende stalking door de ex-partner in staat stelt om snel de hulpdiensten te verwittigen. Niet alleen kan het alarm daardoor levens redden, maar ook het feit dat het slachtoffer weet dat de politie snel ter plaatse zal zijn, heeft een grote invloed op de subjectieve veiligheidsbeleving en het gedrag naar de belager toe.

Bovendien wordt het stalkingalarm gekoppeld aan een multidisciplinair overleg (cf. infra) om stalking te stoppen en de veiligheid van het slachtoffer te garanderen.

De huidige omzendbrief duidt de taken van de politiediensten, met name de lokale politiezones en de communicatie- en informatiecentra (CIC) van de federale politie, in dit verhaal. 1. Doelstelling en beschrijving van het stalkingalarm in het kader van partnergeweld door ex-partners Deze omzendbrief streeft de volgende doelstellingen na: - de sensibilisering van de politieambtenaren met betrekking tot het fenomeen stalking door een ex-partner en de gevolgen ervan voor het/de slachtoffer(s); - het correct omgaan met het stalkingalarm door de verschillende politiediensten; - alle nodige informatie om een efficiënte interventie van de politie mogelijk te maken, te verzamelen.

Het stalkingalarm is een toepassing die geïntegreerd werd in de 112-app en samenwerkt met een draagbaar knopje dat via bluetooth verbonden is met de smartphone van het slachtoffer. Wanneer het slachtoffer in acuut gevaar verkeert en op het knopje duwt, wordt er een oproep gelanceerd naar het CIC van de politie. Bij het CIC komt de oproep binnen met een duidelijke vermelding dat het om een stalkingalarm gaat. Het neemt de nodige stappen om onmiddellijk een interventieploeg van de politie te sturen naar de locatie die de 112-app naar de noodcentrale verzendt. Bovendien wordt de interventieploeg in kennis gesteld van de bijzondere omstandigheden verbonden aan de registratie van het slachtoffer waardoor ze haar interventie efficiënter kan uitvoeren. Ten slotte verstuurt de 112-app dagelijks een rapport met allerlei nuttige info voor de verdere opvolging van het slachtoffer. 2. Definities - Multidisciplinair overleg: een overleg bestaande uit verschillende belanghebbende partijen waarvan de samenstelling, werking en modaliteiten worden bepaald in een protocol in het kader van artikel 458ter van het Strafwetboek en de omzendbrief nr.04/2018 van het College van procureurs-generaal bij de hoven van beroep betreffende casusoverleg en beroepsgeheim. - Politiezone dossierbeheerder: de politiezone van de werkelijke verblijfplaats van het slachtoffer die aanspraak maakt op het stalkingalarm. - Politiezone plaats tussenkomst (feiten): de politiezone die verantwoordelijk is voor het grondgebied van de plaats waar het slachtoffer zich bevindt wanneer hij/zij via het stalkingalarm een 101-oproep lanceert. - Protocol: de lokale protocollen omtrent het stalkingalarm in het kader van artikel 458ter van het Strafwetboek en de omzendbrief nr. 04/2018 van het College van procureurs-generaal bij de hoven van beroep betreffende casusoverleg en beroepsgeheim afgesloten door de desbetreffende procureur des Konings. - Referentieambtenaar partnergeweld: de referentieambtenaar partnergeweld van de politiezone dossierbeheer die aangewezen werd zoals bepaald in de gemeenschappelijke omzendbrief van de minister van Justitie en het college van procureurs-generaal van 12 oktober 2015 betreffende het strafrechtelijk beleid inzake partnergeweld (COL 4/2006). - Stalking: belaging zoals omschreven in artikel 442bis van het Strafwetboek. 3. Personen die aanspraak maken op een stalkingalarm Een aangeslotene dient aan een aantal voorwaarden te voldoen: - slachtoffer zijn van ernstige en/of levensbedreigende stalking door een ex-partner en dit kunnen staven met proces(sen)-verbaal.Zo niet, bereid zijn om een proces-verbaal te laten opmaken; - wonen/verblijven op het grondbied van de politiezone dossierbeheerder; - geen vrijwillig contact onderhouden met de ex-partner (tenzij noodzakelijk i.k.v. omgangsregeling kinderen); - bereid zijn de gebruikersovereenkomst te tekenen (zie bijlage). 4. Toekenningsprocedure De leden van het multidisciplinair overleg beslissen over de toekenning van het stalkingalarm.De referentieambtenaar partnergeweld maakt in ieder geval deel uit van dit multidisciplinair overleg.

Tijdens hetzelfde multidisciplinair overleg wordt bepaald op welke locaties de technische en operationele ondersteuning wordt voorzien door het CIC, aan de hand van een `dringende koppeling operationele informatie'. Het betreft de woon- en werkplaats van het slachtoffer, alsook de verblijfplaats in België waar het slachtoffer voor minstens vijf nachten overnacht die verschillend is van de woon- en/of werkplaats. Zoals beschreven in de gebruikersovereenkomst, brengt het slachtoffer de politiezone dossierbeheerder ten minste zeven kalenderdagen op voorhand op de hoogte van deze verblijfplaats en de periode ervan alsook van elke wijziging van de woon- en/of werkplaats.

De politiezone dossierbeheerder, bij voorkeur de referentieambtenaar partnergeweld, informeert, zoals omschreven in het protocol, het multidisciplinair overleg hierover.

Locaties buiten het grondgebied van de CIC's van de adressen goedgekeurd door de leden van het multidisciplinair overleg genieten van de standaard ondersteuning van een 101-oproep. Het slachtoffer wordt hiervan via de gebruikersovereenkomst ingelicht.

Na drie maanden bekijkt de politiezone dossierbeheerder, bij voorkeur de referentieambtenaar partnergeweld, na een gesprek met het slachtoffer en een multidisciplinair overleg of het slachtoffer nog voldoet aan de voorwaarden om aanspraak te maken op het stalkingalarm.

Ook bij misbruik (bijvoorbeeld oproepen die niet kaderen in het dossier waarvoor het stalkingalarm werd toegekend, 101-onwaardige of kwaadwillige oproepen en schending van de gebruikersovereenkomst) van het alarm wordt de toekenning herbekeken. 5. Programmatie en installatie van het alarm a.Programmatie i. Politiezone dossierbeheerder De politiezone dossierbeheerder verzamelt alle noodzakelijke elementen ten voordele van de technisch operationele ondersteuning van het stalkingalarm en stuurt de noodzakelijke elementen door naar het CIC. Het gaat om volgende elementen: - de noodzakelijke gegevens via de procedures van `dringende koppeling operationele informatie'; - de identiteit en gegevens van slachtoffer en ex-partner; - de gsm-nummer van het toestel waarop het stalkingalarm ter beschikking werd gesteld; - het adres van de woon-, werk- en/of verblijfplaats van het slachtoffer; - de omschrijving van de feiten, risico's en alle elementen nuttig ter afhandeling van een politionele tussenkomst ter plaatse bij een noodoproep zoals voorgeschiedenis, houding van de ex-partner, antecedenten in andere dossiers; - de datum aanvang van de ondersteuning.

Indien de werk- en/of verblijfplaats gelegen is in een andere politiezone, dan bezorgt de politiezone dossierbeheerder de politiezone die bevoegd is voor dat grondgebied, de nodige informatie voor de procedure `dringende koppeling operationele informatie'.

Hierbij wordt steeds gemeld of het gaat om een permanent risico, gedurende de volledige looptijd van het dossier of om een tijdelijke periode met begin- en einddatum.

Bij wijzigingen en afloop van het dossier staat de politiezone dossierbeheerder in voor het aanleveren van desbetreffende informatie aan de betrokken partners, politiezones en CIC's. ii. Politiezone bevoegd voor grondgebied werk- en/of verblijfplaats De politiezone bevoegd voor het grondgebied van de werk- en/of verblijfplaats vraagt, in voorkomend geval en wanneer ze de nodige informatie heeft ontvangen van de politiezone dossierbeheerder, het (de) betrokken CIC(`s) de nodige programmatie uit te voeren. iii. CIC's De betrokken CIC's programmeren de gegevens van het slachtoffer zoals aangeleverd door de politiezone dossierbeheerder of politiezone verantwoordelijke plaats tussenkomst. b. Installatie bij het slachtoffer De politiezone dossierbeheerder, bij voorkeur de referentieambtenaar partnergeweld, overloopt samen met het slachtoffer de gebruikersovereenkomst zoals toegevoegd als bijlage en licht alle verplichtingen toe.Het slachtoffer tekent de gebruikersovereenkomst.

De politiezone dossierbeheerder, bij voorkeur de referentieambtenaar partnergeweld, installeert samen met het slachtoffer de 112-app op een compatibel toestel, overhandigt de alarmknop en licht het gebruik toe.

De politiezone dossierbeheerder maakt een afspraak met het CIC om het alarm te testen. Het CIC ondersteunt de test en gaat na of alle informatie aanwezig en correct is om de nodige ondersteuning te kunnen bieden.

De datum van de geslaagde test is in principe ook de datum vanaf wanneer de ondersteuning van toepassing is. 6. Taken bij oproep via stalkingalarm a.CIC Bij elke 101-oproep in het kader van het stalkingalarm verschijnt er een duidelijke melding die aangeeft dat het om een stalkingalarm gaat.

Zo kan het CIC meteen, conform de processen, met alle beschikbare informatie, de politiezone plaats tussenkomst (feiten) informeren voor een dringende politietussenkomst. b. Politiezone plaats tussenkomst (feiten) De politiezone plaats tussenkomst (feiten) gaat steeds ter plaatse en geeft het nodige politioneel gevolg aan de oproep op basis van alle informatie die ze dankzij het stalkingalarm verkrijgt.Dit gebeurt ook in het geval er geen communicatie was bij de oproep of als er melding werd gemaakt van een verkeerde manipulatie, teneinde er zich van te vergewissen dat dit niet `onder dwang' gebeurde.

Na de interventie neemt slachtofferbejegening contact op met het slachtoffer(s) om opvang, informatie en bijstand te verlenen. 7. Dagelijkse opvolging De politiezone dossierbeheerder, bij voorkeur de referentieambtenaar partnergeweld, ontvangt per mail dagelijks een rapport met volgende gegevens: 1.naam en telefoonnummer van het slachtoffer; 2. of er een alarm geweest is ja of nee en zo ja, waar;3. of de bluetooth gedeactiveerd is ja of nee en zo ja, hoe vaak en voor hoe lang;4. de batterijstatus van de alarmknop;5. of de telefoon de laatste 24u online is geweest. Wanneer er een alarm is geweest, activeert de politiezone dossierbeheerder, bij voorkeur de referentieambtenaar partnergeweld, het multidisciplinair overleg.

Wanneer er andere onregelmatigheden blijken uit het dagelijks rapport, contacteert de politiezone dossierbeheerder, bij voorkeur de referentieambtenaar partnergeweld, het slachtoffer om deze uit te klaren en recht te zetten. Indien deze informatie leidt tot een onrustwekkende situatie, activeert de politiezone dossierbeheerder, bij voorkeur de referentieambtenaar partnergeweld, het multidisciplinair overleg. 8. Evaluatie Zes maanden na de publicatie van de omzendbrief dient er een evaluatie te worden doorgevoerd teneinde het proces te kunnen optimaliseren. Brussel, 29 mei 2019.

K. PEETERS, Minister van Gelijke Kansen P. DE CREM, Minister van Binnenlandse Zaken K. GEENS, Minister van Justitie _______ Nota's (1) FRA gender-based violence against women survey dataset, 2012.Deze survey is gebaseerd op face-to-face interviews met 42.000 vrouwen tussen de 18 en 74 jaar oud van over de hele Europese Unie, afgenomen tussen maart en september 2012. Stalking werd beschreven als beledigend of bedreigend gedrag dat herhaaldelijk wordt gepleegd door eenzelfde dader. (2) Ervaringen van vrouwen en mannen met psychologisch, fysiek en seksueel geweld.IGVM, 2010.

Voor de raadpleging van de tabel, zie beeld