GRONDWETTELIJK HOF

Uittreksel uit arrest nr. 195/2011 van 22 december 2011 Rolnummer 5100 In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 102 van de herstel wet van 22 januari 1985Relevante gevonden documenten type wet prom. 22/01/1985 pub. 12/08/2013 numac 2013000511 bron federale overheidsdienst binnenlandse zaken Herstelwet houdende sociale bepalingen. - Officieuze coördinatie in het Duits sluiten houdende sociale bepalingen, gesteld door het Arbeidshof te Brussel.

Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters R. Henneuse en M. Bossuyt, en de rechters E. De Groot, L. Lavrysen, J.-P. Moerman, E. Derycke en P. Nihoul, bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder voorzitterschap van voorzitter R. Henneuse, wijst na beraad het volgende arrest : I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging Bij arrest van 2 februari 2011 in zake de Rijksdienst voor Arbeidsvoorziening tegen Viviane Kestens en in zake Viviane Kestens tegen de Rijksdienst voor Arbeidsvoorziening en de Hulpkas voor Werkloosheidsuitkeringen, waarvan de expeditie ter griffie van het Hof is ingekomen op 10 februari 2011, heeft het Arbeidshof te Brussel de volgende prejudiciële vraag gesteld : « Schendt artikel 102 van de herstel wet van 22 januari 1985Relevante gevonden documenten type wet prom. 22/01/1985 pub. 12/08/2013 numac 2013000511 bron federale overheidsdienst binnenlandse zaken Herstelwet houdende sociale bepalingen. - Officieuze coördinatie in het Duits sluiten houdende sociale bepalingen de artikelen 10 en 11 van de Grondwet doordat het de toekenning van een onderbrekingsuitkering niet toestaat aan de werknemer die wordt ontslagen met een compenserende opzeggingsvergoeding, ook wanneer die vergoeding is berekend op basis van een verminderde bezoldiging, terwijl in geval van ontslag met opzeggingstermijn, de werknemer die zijn prestaties heeft verminderd, gedurende de opzeggingstermijn het voordeel van de onderbrekingsuitkering behoudt ? ». (...) III. In rechte (...) B.1. Aan het Hof wordt een vraag gesteld over artikel 102, § 1, van de herstel wet van 22 januari 1985Relevante gevonden documenten type wet prom. 22/01/1985 pub. 12/08/2013 numac 2013000511 bron federale overheidsdienst binnenlandse zaken Herstelwet houdende sociale bepalingen. - Officieuze coördinatie in het Duits sluiten houdende sociale bepalingen, dat bepaalt : « Een uitkering wordt toegekend aan de werknemer die met zijn werkgever overeenkomt om zijn arbeidsprestaties te verminderen met 1/5, 1/4, 1/3 of 1/2 van het normaal aantal arbeidsuren van een voltijdse betrekking, ofwel de toepassing vraagt van een collectieve arbeidsovereenkomst die in een dergelijke regeling voorziet, ofwel een beroep doet op de bepalingen van artikel 102bis.

De Koning bepaalt bij in Ministerraad overlegd besluit het bedrag van de uitkering, alsmede de nadere voorwaarden en regelen tot toekenning van deze uitkering ».

Met toepassing van die bepaling ontvangt de werknemer die met zijn werkgever is overeengekomen om zijn arbeidsprestaties te verminderen, bovenop zijn loon dat in verhouding tot de arbeidstijdvermindering wordt verminderd, een uitkering, ten laste van de Rijksdienst voor Arbeidsvoorziening (RVA), die het loonverlies gedeeltelijk compenseert.

B.2.1. De prejudiciële vraag heeft betrekking op de situatie van de werknemers die worden ontslagen gedurende de periode waarin zij verminderde arbeidsprestaties verrichten.

B.2.2. Krachtens de artikelen 37 en 39 van de Arbeidsovereenkomsten wet van 3 juli 1978Relevante gevonden documenten type wet prom. 03/07/1978 pub. 03/07/2008 numac 2008000527 bron federale overheidsdienst binnenlandse zaken Wet betreffende de arbeidsovereenkomsten type wet prom. 03/07/1978 pub. 12/03/2009 numac 2009000158 bron federale overheidsdienst binnenlandse zaken Wet betreffende de arbeidsovereenkomsten sluiten kunnen arbeidsovereenkomsten die voor onbepaalde tijd zijn gesloten, eenzijdig worden beëindigd door middel van een opzeggingstermijn, of, bij ontstentenis daarvan, door middel van een opzeggingsvergoeding, het ontslag om dringende reden buiten beschouwing gelaten.

Met artikel 39 van de Arbeidsovereenkomstenwet beoogt de wetgever de gevolgen van een eenzijdige beëindiging van de arbeidsovereenkomst enigszins af te zwakken, door de opzegging in beginsel afhankelijk te stellen van een opzeggingstermijn of, bij ontstentenis daarvan, van de betaling van een opzeggingsvergoeding.

B.2.3. De opzeggingsvergoeding die door de werkgever wordt betaald aan de werknemer die zonder opzeggingstermijn is ontslagen, wordt, wanneer de werknemer wordt ontslagen gedurende de periode waarin hij verminderde prestaties verricht, berekend op basis van het loon dat hij ontvangt op het ogenblik van het ontslag, dus op basis van het loon dat overeenstemt met de verminderde prestaties. Bij de arresten nrs. 119/2001, 51/2008, 77/2008, 165/2011 en 167/2011, heeft het Hof geoordeeld dat de artikelen 10 en 11 van de Grondwet niet worden geschonden door artikel 39 van de wet van 3 juli 1978Relevante gevonden documenten type wet prom. 03/07/1978 pub. 03/07/2008 numac 2008000527 bron federale overheidsdienst binnenlandse zaken Wet betreffende de arbeidsovereenkomsten type wet prom. 03/07/1978 pub. 12/03/2009 numac 2009000158 bron federale overheidsdienst binnenlandse zaken Wet betreffende de arbeidsovereenkomsten sluiten, geïnterpreteerd in die zin dat, in geval van ontslag van een werknemer die zijn arbeidsprestaties heeft verminderd, voor het vaststellen van het bedrag van de opzeggingsvergoeding dient te worden uitgegaan van het loon dat overeenstemt met de verminderde prestaties.

Met toepassing van artikel 103 van de wet van 22 januari 1985Relevante gevonden documenten type wet prom. 22/01/1985 pub. 12/08/2013 numac 2013000511 bron federale overheidsdienst binnenlandse zaken Herstelwet houdende sociale bepalingen. - Officieuze coördinatie in het Duits sluiten, wordt de opzeggingstermijn - indien hij wordt gepresteerd - of het aantal maanden op grond waarvan de opzeggingsvergoeding wordt berekend - indien geen opzeggingstermijn wordt gepresteerd - daarentegen vastgesteld alsof de werknemer zijn arbeidsprestaties niet had verminderd, dus op basis van het loon waarop hij recht had toen hij nog voltijds werkte.

B.3. Het verwijzende rechtscollege is van oordeel dat de in het geding zijnde bepaling in die zin moet worden geïnterpreteerd dat de loopbaanonderbrekingsuitkering waarin zij voorziet, niet meer verschuldigd is wanneer de arbeidsovereenkomst eindigt. Het leidt eruit af dat die bepaling, in geval van ontslag, een verschil in behandeling creëert onder de werknemers die met hun werkgever zijn overeengekomen om hun arbeidsprestaties te verminderen, naargelang zij worden ontslagen met een opzeggingsvergoeding, dan wel met een gepresteerde opzeggingstermijn. De eerstgenoemden verliezen immers de onderbrekingsuitkering op de dag van het ontslag zonder opzeggingstermijn, terwijl de laatstgenoemden het voordeel ervan behouden gedurende de door hen gepresteerde opzeggingstermijn. De werknemers die worden ontslagen met een opzeggingsvergoeding bevinden zich dus, gedurende de periode die overeenstemt met de opzeggingstermijn die zij niet presteren, in een minder voordelige financiële situatie dan de werknemers die aan het einde van de opzeggingstermijn worden ontslagen.

B.4. Een omzendbrief van de RVA van 31 januari 1997 strekt ertoe het financiële nadeel voor de werknemer die met onmiddellijke ingang wordt ontslagen, te compenseren vanuit de overweging dat de opzeggingsvergoeding geacht wordt een periode te dekken die gelijk is aan het aantal weken of maanden loon waarmee de opzeggingsvergoeding overeenstemt, vermenigvuldigd met de tewerkstellingsbreuk. Aldus heeft de werknemer die wordt ontslagen met een opzeggingsvergoeding en die geen nieuwe arbeidsovereenkomst sluit, met toepassing van die omzendbrief, vroeger recht op werkloosheidsuitkeringen dan de werknemer die wordt ontslagen na de opzeggingstermijn te hebben gepresteerd. Die omzendbrief is echter onwettig verklaard door het verwijzende rechtscollege, dat bijgevolg die omzendbrief op grond van artikel 159 van de Grondwet buiten toepassing laat.

B.5. De Ministerraad is van mening dat het aangeklaagde verschil in behandeling zijn oorsprong niet vindt in de in het geding zijnde bepaling, maar wel in het koninklijk besluit van 2 januari 1991 betreffende de toekenning van onderbrekingsuitkeringen, en het koninklijk besluit van 12 december 2001 « tot uitvoering van hoofdstuk IV van de wet van 10 augustus 2001 betreffende verzoening van werkgelegenheid en kwaliteit van het leven betreffende het stelsel van tijdskrediet, loopbaanvermindering en vermindering van de arbeidsprestaties tot een halftijdse betrekking ».

Het staat in de regel aan het verwijzende rechtscollege om de bepalingen die het van toepassing acht, te interpreteren, onder voorbehoud van een kennelijk verkeerde lezing van de in het geding zijnde bepaling. De interpretatie van artikel 102, § 1, van de wet van 22 januari 1985Relevante gevonden documenten type wet prom. 22/01/1985 pub. 12/08/2013 numac 2013000511 bron federale overheidsdienst binnenlandse zaken Herstelwet houdende sociale bepalingen. - Officieuze coördinatie in het Duits sluiten, in die zin dat het het verschil in behandeling waarover het Hof wordt ondervraagd veroorzaakt, blijkt niet kennelijk verkeerd. Het Hof onderzoekt bijgevolg de in het geding zijnde bepaling in de interpretatie die door het verwijzende rechtscollege eraan wordt gegeven.

B.6. In tegenstelling tot hetgeen de Ministerraad beweert, zijn de twee categorieën van werknemers die in de prejudiciële vraag worden vermeld, voldoende vergelijkbaar voor een toetsing van de bestaanbaarheid van de in het geding zijnde bepaling met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet. Het gaat immers in beide gevallen om werknemers die worden ontslagen op het ogenblik dat zij zich in een periode van verminderde arbeidsprestaties bevinden, en die de financiële gevolgen van dat ontslag moeten ondergaan, gevolgen die niet dezelfde zijn in de ene en de andere situatie.

B.7. Het in het geding zijnde verschil in behandeling berust op het criterium van het bestaan van een arbeidsovereenkomst tussen de werknemer en zijn werkgever gedurende de periode die het voorwerp uitmaakt van de in de prejudiciële vraag voorgestelde vergelijking.

Terwijl de werknemer die kennisgeving heeft gekregen van een opzeggingstermijn en die deze opzeggingstermijn presteert, tot aan het einde ervan gebonden is door een arbeidsovereenkomst op grond waarvan hij het hem verschuldigde loon ontvangt, is de werknemer die zonder opzeggingstermijn wordt ontslagen met betaling van een opzeggingsvergoeding, vanaf dat ogenblik niet meer gebonden door een arbeidsovereenkomst. Aangezien het voordeel van de uitkering waarin de in het geding zijnde bepaling voorziet, in de interpretatie van het verwijzende rechtscollege die ook die van de administratie is, afhankelijk is van het bestaan van een arbeidsovereenkomst, blijft dat voordeel behouden voor de werknemer die een opzeggingstermijn presteert, terwijl het niet meer wordt toegekend aan de werknemer die wordt ontslagen met betaling van een opzeggingsvergoeding.

B.8.1. Het criterium van het al dan niet voorhanden zijn van een arbeidsovereenkomst is niet pertinent in het licht van het doel van de in het geding zijnde bepaling. Door een loopbaanonderbrekingsvergoeding in de vorm van uitkeringen toe te kennen, wilde de wetgever immers het financiële nadeel voor de werknemers die voor die formule kiezen, gedeeltelijk compenseren, teneinde die formule aantrekkelijker te maken en het succes te verzekeren van maatregelen die niet alleen toelaten om beroeps- en gezinsleven beter met elkaar te verzoenen, maar eveneens tot doel hebben de werkgelegenheid te bevorderen.

In het licht van dat doel, bevindt de werknemer die met onmiddellijke ingang wordt ontslagen, zich in dezelfde situatie als de werknemer die aan het einde van een opzeggingstermijn wordt ontslagen, en is het niet verantwoord dat hij een groter financieel verlies moet lijden.

B.8.2. Immers, ook al is het juist dat een werknemer die met onmiddellijke ingang is ontslagen, de mogelijkheid heeft om onmiddellijk een nieuwe arbeidsovereenkomst met een andere werkgever te sluiten, toch kan redelijkerwijs niet worden verondersteld dat alle werknemers die met onmiddellijke ingang zijn ontslagen, de mogelijkheid hebben om onmiddellijk opnieuw werk te vinden. Daaruit volgt dat, zolang geen nieuwe overeenkomst wordt gesloten, de werknemer die met onmiddellijke ingang wordt ontslagen, in dezelfde financiële situatie moet worden geplaatst als de werknemer die wordt ontslagen met een te presteren opzeggingstermijn.

Vanaf het ogenblik dat een nieuwe arbeidsovereenkomst wordt gesloten, is het daarentegen niet onredelijk dat op dat ogenblik een einde wordt gemaakt aan de loopbaanonderbrekingsuitkering die de werknemer genoot.

B.9. De in het geding zijnde bepaling creëert een verschil in behandeling dat niet verantwoord is. Aangezien dat verschil in behandeling niet wordt gecompenseerd door een maatregel die gunstiger is voor de werknemers die met een opzeggingsvergoeding zijn ontslagen, heeft het voor hen onevenredige gevolgen.

B.10. De prejudiciële vraag dient bevestigend te worden beantwoord.

Om die redenen, het Hof zegt voor recht : Artikel 102 van de herstel wet van 22 januari 1985Relevante gevonden documenten type wet prom. 22/01/1985 pub. 12/08/2013 numac 2013000511 bron federale overheidsdienst binnenlandse zaken Herstelwet houdende sociale bepalingen. - Officieuze coördinatie in het Duits sluiten houdende sociale bepalingen schendt de artikelen 10 en 11 van de Grondwet in zoverre het niet toelaat dat een onderbrekingsuitkering wordt toegekend aan de werknemer die wordt ontslagen met een opzeggingsvergoeding, voor de periode die door de opzeggingsvergoeding wordt gedekt en zolang de werknemer geen nieuwe arbeidsovereenkomst heeft gesloten.

Aldus uitgesproken in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989Relevante gevonden documenten type wet prom. 06/01/1989 pub. 18/02/2008 numac 2008000108 bron federale overheidsdienst binnenlandse zaken Bijzondere wet op het Arbitragehof sluiten op het Grondwettelijk Hof, op de openbare terechtzitting van 22 december 2011.

De griffier, P.-Y. Dutilleux.

De voorzitter, R. Henneuse.