FEDERALE OVERHEIDSDIENST JUSTITIE EN MINISTERIE VAN DE FRANSE GEMEENSCHAP

2 MEI 2023. - Protocolakkoord tussen de Federale Overheidsdienst Justitie en het ministerie van de Franse Gemeenschap betreffende de tenuitvoerlegging van een gecoördineerd cultuurbeleid in de gevangenissen

Gelet op het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens;

Gelet op de Grondwet, inzonderheid artikel 23;

Gelet op het samenwerkingsakkoord van 23 mei 2014 tussen de Franse Gemeenschap, het Waalse Gewest en de Franse Gemeenschapscommissie betreffende de coördinatie van het interventiebeleid in de gevangenissen;

Gelet op het samenwerkingsakkoord van 23 mei 2014 tussen de federale staat, de Franse Gemeenschap en het Waalse Gewest met het oog op de ontwikkeling van een coherent gevangenisbeleid rekening houdend met de bevoegdheden van de gefedereerde entiteiten en de federale autoriteit;

Gelet op de basis wet van 12 januari 2005Relevante gevonden documenten type wet prom. 12/01/2005 pub. 01/02/2005 numac 2005009033 bron federale overheidsdienst justitie Basiswet betreffende het gevangeniswezen en de rechtspositie van de gedetineerden sluiten betreffende het gevangeniswezen en de rechtspositie van de gedetineerden, inzonderheid de artikelen 5, 6, 7, 9, 76, 77, 78, 79 en 80;

Gelet op het decreet van 13 oktober 2016Relevante gevonden documenten type decreet prom. 13/10/2016 pub. 22/12/2016 numac 2016029607 bron ministerie van de franse gemeenschap Decreet betreffende de erkenning en de subsidiëring van partners die hulp verlenen aan rechtzoekenden sluiten betreffende de erkenning en de subsidiëring van partners die hulp verlenen aan rechtzoekenden, inzonderheid de artikelen 2, 3 en 6;

Gelet op het protocolakkoord van 23 mei 2014 inzake de opvang van jonge kinderen bij hun gedetineerde ouder en de begeleiding van zwangere vrouwen in detentie;

Overwegende de bevoegdheid van de federale staat inzake de uitvoering van de vrijheidsstraffen en de vrijheidsbenemende maatregelen en inzake de organisatie van de penitentiaire inrichtingen;

Overwegende de bevoegdheid van de Franse Gemeenschap inzake cultuur;

Overwegende de bevoegdheid van de Franse Gemeenschap inzake justitieel welzijnswerk en justitiehuizen;

Overwegende de rechtspraak van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens;

Overwegende het werk verricht door het Europees Comité voor de Preventie van Foltering en Onmenselijke of Vernederende Behandeling of Bestraffing, en in het bijzonder de normen die het heeft uitgewerkt in zijn algemene verslagen;

Overwegende Aanbeveling CM/REC (2006)2 van het Comité van Ministers aan de Lidstaten inzake Europese penitentiaire voorschriften, aangenomen op 11 januari 2006 en herzien op 1 juli 2020;

Overwegende de verklaring van Fribourg inzake culturele rechten, aangenomen op 7 mei 2007;

Overwegende de aanbevelingen van de Centrale Toezichtsraad voor het Gevangeniswezen;

Overwegende dat de gedetineerde een volwaardig rechtssubject blijft dat "aan geen andere beperkingen van zijn politieke, burgerlijke, sociale, economische of culturele rechten [wordt] onderworpen dan deze die uit de strafrechtelijke veroordeling of uit de vrijheidsbenemende maatregel voortvloeien" (artikel 6, § 1, van de basis wet van 12 januari 2005Relevante gevonden documenten type wet prom. 12/01/2005 pub. 01/02/2005 numac 2005009033 bron federale overheidsdienst justitie Basiswet betreffende het gevangeniswezen en de rechtspositie van de gedetineerden sluiten);

Overwegende dat de culturele actoren moeten samenwerken met de Federale Overheidsdienst Justitie, en in het bijzonder met het directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen (DG EPI), om hun aanbod voor gedetineerden te verstrekken;

Overwegende dat een structurele samenwerking tussen de federale staat en de gefedereerde entiteiten noodzakelijk is om tot een kwaliteitsvolle hulp- en dienstverlening voor gedetineerden en hun naasten te komen, met het oog op een geslaagde sociale re-integratie;

De Federale Overheidsdienst Justitie, vertegenwoordigd door minister van Justitie Vincent VAN QUICKENBORNE;

Het ministerie van de Franse Gemeenschap, vertegenwoordigd door minister-president Pierre-Yves JEHOLET, minister van Cultuur Bénédicte LINARD, minister van Justitiehuizen Valérie GLATIGNY;

Gezamenlijk hun eigen bevoegdheden uitoefenend, KOMEN OVEREEN WAT VOLGT: 1. Algemene doelstellingen: Het doel van dit protocolakkoord is Cultuur en Justitie op een meer directe wijze met elkaar te verbinden, zoals dat in Frankrijk sinds 1986 het geval is.Het preciseert de nadere regels voor de tenuitvoerlegging van de artikelen 6, 76, 77, 78, 79 en 80 van de basis wet van 12 januari 2005Relevante gevonden documenten type wet prom. 12/01/2005 pub. 01/02/2005 numac 2005009033 bron federale overheidsdienst justitie Basiswet betreffende het gevangeniswezen en de rechtspositie van de gedetineerden sluiten, artikel 6 van het decreet van 13 oktober 2016Relevante gevonden documenten type decreet prom. 13/10/2016 pub. 22/12/2016 numac 2016029607 bron ministerie van de franse gemeenschap Decreet betreffende de erkenning en de subsidiëring van partners die hulp verlenen aan rechtzoekenden sluiten betreffende de erkenning en de subsidiëring van partners die hulp verlenen aan rechtzoekenden en de artikelen 2, 6, 7, 8 en 10 van het samenwerkingsakkoord van 23 mei 2014 tussen de Federale Staat, de Franse Gemeenschap en het Waalse Gewest met het oog op de ontwikkeling van een coherent gevangenisbeleid rekening houdend met de bevoegdheden van de gefedereerde entiteiten en de federale autoriteit.

Dit protocol voert een kader in ter bevordering van het opzetten van culturele actie in de gevangenissen. Het legt de algemene beginselen vast, als leidraad voor de actie van de ondertekenende partijen.

Daarin ondersteunt, consolideert, vergemakkelijkt en begrenst het akkoord het werk van de vertegenwoordiger van de Direction du Partenariat, die de ontwikkeling van het dienstenaanbod van de partners van de Administration générale des Maisons de Justice en andere actoren - hier inzonderheid het cultuuraanbod - coördineert en ertoe bijdraagt.

De Administration générale de la Culture, de Administration générale des Maisons de Justice en de Federale Overheidsdienst Justitie komen overeen om bij te dragen aan de ontwikkeling binnen het gevangeniswezen van een cultuurbeleid waarin de volgende doelstellingen worden nagestreefd: - De Federale Overheidsdienst Justitie dient het nodige kader voor een actieve voorbereiding van de re-integratie van de gedetineerden te waarborgen. - De Administration générale de la Culture dient de culturele verenigingen en actoren die zich inspannen voor de doeltreffendheid van de culturele rechten van het gedetineerde publiek binnen de gevangenissen van haar bevoegdheidsgebied te ondersteunen en te bevorderen. - De Administration générale des Maisons de Justice dient het opzetten van culturele actie in de gevangenissen te integreren in het meeromvattende perspectief van alle opdrachten van de Administration générale des Maisons de Justice, de vertegenwoordigers van de Direction du Partenariat van de Administration générale des Maisons de Justice belast met de opdrachten in het kader van het partnerschap binnen de inrichting, en de partners die hulp verlenen aan rechtzoekenden. 2. Algemeen kader van de maatregelen A.De gevangenis in de stad Een gevangenis is een ruimte die, wanneer ze is afgesloten van de buitenwereld, bepaalde gedetineerden in een sociaal isolement kan doen belanden.

Het behoud van banden tussen gedetineerden en de buitenwereld is een absolute voorwaarde voor een geslaagde re-integratie. Het gevangeniswezen heeft er baat bij zich meer open te stellen voor de buitenwereld, vanuit het oogpunt van dynamische veiligheid en normalisering . De gevangenissen moeten zich aldus kunnen inpassen in het gebied waar ze gevestigd zijn en interacties met hun lokale omgeving aangaan.

Die optiek van openheid versterkt het recht voor gedetineerden om toegang te kunnen hebben tot culturele en socioculturele prestaties.

Culturele en socioculturele actoren in de gevangenis moeten in hun prestaties voor een publiek van gedetineerden blijk kunnen geven van een evenwaardig niveau als wat voor een ander publiek vereist zou zijn.

B. Cultuur/vormen van cultuur binnen de gevangenis ? Locaties Het directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen zal zich, voor zover zijn middelen dat toelaten, inspannen om plaatsen in te richten die zijn afgestemd op culturele activiteiten.

In het kader van de bouw van nieuwe gevangenissen en de renovatie van oude inrichtingen zal het directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen toezien op de inrichting van de volgende plaatsen: - een bibliotheek die toegankelijk is voor gedetineerden; - een ruimte voor filmvertoningen en theatervoorstellingen; - zalen voor de organisatie van workshops inzake artistieke expressie (beeldhouwen, schilderen, muziek) of permanente vorming; of, minstens: - een polyvalente ruimte voor artistieke activiteiten en socioculturele activiteiten (creatieve workshops en workshops inzake artistieke expressie, permanente vorming, debatten) en activiteiten voor de verspreiding van artistieke prestaties (vertoningen, concerten, voorstellingen). ? Bewustmakingsacties inzake het culturele leven Er zullen bewustmakingsacties inzake de deelname aan het culturele leven, gezamenlijk opgezet door de Administration générale de la Culture, de Administration générale des Maisons de Justice en het directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen, worden georganiseerd in vrijwillige penitentiaire inrichtingen (gevangenissen, inrichtingen tot bescherming van de maatschappij en detentiehuizen op het grondgebied van de Franse Gemeenschap), zowel bestemd voor gedetineerden als voor het personeel. ? Opleiding van het gevangenispersoneel Met het oog op culturele democratisering en teneinde het werkveld en het culturele veld nader tot elkaar te brengen, moet het gevangenispersoneel, waaronder voornamelijk de detentiebegeleiders, de culturele en artistieke acties die in het kader van dit protocol worden ondernomen actief begeleiden.

In het kader van hun basisopleiding en voortgezette opleiding, en specifiek naar aanleiding van de hervorming van de opleiding van de penitentiaire beambten, worden ze bewustgemaakt van het belang van het opzetten van culturele activiteiten voor gedetineerden uit hoofde van hun opdracht inzake re-integratie. ? Culturele actoren De culturele actoren moeten niet alleen hun competenties inbrengen, maar ook een strikte deontologie in acht nemen, rekening houdend met de bijzonderheden van het gevangeniswezen.

Dat onderstelt voorafgaande precieze informatie over het kader van de activiteiten, teneinde de inachtneming van de regels en verplichtingen in de gevangenis te verzoenen met de aanpak van de socioculturele actoren.

Teneinde zich te vergewissen van de kwaliteit van de prestaties, zal aan de culturele actoren die een actie willen opzetten binnen de gevangenis worden gevraagd om hun activiteitenproject te formuleren, met werkhypothesen die rekening houden met het specifieke karakter van de bevolking van de desbetreffende inrichting.

De verschillende adviesorganen en selectiecomités die de ministeriële beslissingen met betrekking tot verzoeken om steun inzake culturele projecten binnen de gevangenis moeten verduidelijken, kunnen zich voornamelijk verlaten op de expertise van de Direction du Partenariat van de Administration générale des Maisons de Justice.

Onder die twee voorwaarden verbindt het directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen zich ertoe om toe te zien op de werkomstandigheden voor de culturele actoren: inlichten van het personeel en de gedetineerden, terbeschikkingstelling van lokalen, keuze voor tijdsblokken die zijn afgestemd op de organisatie van de inrichting, informatie met betrekking tot stakingsacties en eventuele annulering ... ? Deontologie Culturele en artistieke activiteiten creëren een ruimte van vrijheid: vrijheid van creatie, van meningsuiting. Bepaalde artistieke en culturele producties die in detentie zijn gemaakt - teksten, muziek, toneelstukken, tekeningen enz. - zullen de muren van de gevangenis verlaten. Dat de vrijheid van meningsuiting van de deelnemende gedetineerden a priori niet wordt beperkt, is een garantie voor het succes van de activiteit. Het gevangenisbestuur zal derhalve geen censuur toepassen op de culturele en artistieke verwezenlijkingen, tenzij dat noodzakelijk is voor de handhaving van de orde of de veiligheid. 3. Specifiek kader: programmering, coördinatie en evaluatie ? Op het niveau van de Administration générale de la Culture: De Service général de l'Education permanente is de referentiedienst met betrekking tot het opzetten van culturele actie in de gevangenissen.Hij wijst uit zijn midden een `SPOC' (Single Person Of Contact) aan, die geregeld contact zal hebben met de Administration générale des Maisons de Justice.

De Service général de l'Education permanente ondersteunt, via een meerjarenovereenkomst, een steunoperator die de Administration générale de la Culture moet bijstaan op het vlak van de culturele actie in de gevangenissen, voornamelijk bij het opstellen van het jaarlijkse overzicht dat moet worden opgemaakt in het kader van de werkzaamheden van de intra-Franstalige interministeriële conferentie betreffende de coördinatie van het interventiebeleid in de gevangenissen (zie hieronder). ? Op het niveau van de Franse Gemeenschap, voor alle penitentiaire inrichtingen van haar bevoegdheidsgebied: De verschillende actoren die de culturele actie binnen de gevangenis ondersteunen/inspireren/coördineren, voornamelijk de vertegenwoordigers van de Direction du Partenariat, de SPOC Cultuur en de bovenvermelde steunoperator, leggen de nadere regels inzake ieders betrokkenheid vast teneinde een specifieke partnerschapsdynamiek inzake cultuur te stimuleren. Ze wisselen regelmatig van gedachten met het oog op de optimalisering van die dynamiek.

In het kader van de intra-Franstalige interministeriële conferentie betreffende de coördinatie van het interventiebeleid in de gevangenissen, stelt de Administration générale de la Culture jaarlijks een overzicht van de uitgevoerde culturele acties op, in overleg met de Administration générale des Maisons de Justice, dat wordt voorgesteld tijdens de interministeriële conferentie en wordt bezorgd aan het directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen. In dat overzicht worden de richtsnoeren en de prioriteren voor het opzetten van toekomstige acties vastgelegd. ? Op het niveau van de Franse Gemeenschap en de Federale Overheidsdienst Justitie, binnen elke gevangenis: In het kader van de coördinatie georganiseerd op grond van de artikelen 13, 14 en 15 van het Samenwerkingsakkoord van 23 mei 2014 tussen de Federale Staat, de Franse Gemeenschap en het Waalse Gewest met het oog op de ontwikkeling van een coherent gevangenisbeleid rekening houdend met de bevoegdheden van de gefedereerde entiteiten en de federale autoriteit, wordt de programmering van de culturele acties en de evaluatie ervan op de vergaderagenda geplaatst.

Doel van de coördinatie: - Bewerkstelligen van samenhang tussen de behoeften die verband houden met de sociale en culturele inschakeling van gedetineerden, de werking van de inrichting en de voorstellen van externe actoren; - Evalueren van de culturele activiteiten in de gevangenis wanneer ze afgelopen zijn of aan hernieuwing toe zijn. 4. Mobiliseren van sectoren voor culturele actie Overwegende de functies van het gevangenisbeleid, erkennen de ondertekenende partijen de relevantie en opportuniteit van de aanwezigheid van een waaier aan culturele acties binnen de gevangenis, en verbinden ze zich ertoe alles in het werk te stellen opdat die diversiteit en rijkdom aan culturele bezigheden daar aan bod zouden kunnen komen. Naargelang de voorziene projecten, de behoeften die kenbaar zijn gemaakt door de mannelijke en vrouwelijke gedetineerden alsook de specifieke behoeften van elke penitentiaire inrichting, kunnen verschillende sectoren voor culturele actie gemobiliseerd worden met het oog op de culturele dynamiek die moet worden ontplooid in de penitentiaire inrichtingen: A. Lezen - een prioriteit Voor het opzetten van culturele actie binnen de gevangenis moet in de eerste plaats gedacht worden aan de bibliotheek. Die ruimte voor kennismaking met lectuur en animatie moet fungeren als basis voor de geleidelijke ontplooiing van een culturele actie binnen de gevangenis.

B. Permanente vorming Cultuur is niet enkel een zaak van verspreiden, absorberen en bemiddelen. Zij heeft ook een participerend aspect. Elkeen is drager en schepper van cultuur. Ook bezit eenieder het vermogen tot analyseren en kritisch denken.

Permanente vorming binnen de gevangenis is een must, zodat gedetineerden zich kunnen opstellen als verantwoordelijke, actieve en kritische burgers die erkend worden als volwaardige actoren binnen onze democratische samenleving.

C. Actietheater Krachtens het besluit van de regering van de Franse Gemeenschap van 25 maart 2005Relevante gevonden documenten type besluit van de regering van de franse gemeenschap prom. 25/03/2005 pub. 02/08/2005 numac 2005029152 bron ministerie van de franse gemeenschap Besluit van de Regering van de Franse Gemeenschap betreffende het actietheater, genomen bij toepassing van het decreet van 10 april 2003 betreffende de erkenning en de subsidiëring van de beroepssector van de Podiumkunsten sluiten betreffende het actietheater, vervullen de actietheatergezelschappen voornamelijk twee opdrachten. Ten eerste verzorgen ze theaterwerk "met personen die sociaal of cultureel benadeeld zijn". Doorgaans worden hiermee workshops bedoeld.

Vervolgens kunnen ze eigen creaties realiseren, die tegemoet komen aan de artistieke wensen van het gezelschap en die autonome creaties worden genoemd.

Vanwege zijn participatieve methodes, die worden gehanteerd met een kwetsbaar publiek en die moeten uitmonden in een collectieve creatie in lijn met doorleefde situaties, is het actietheater uitermate relevant binnen de gevangenis. Het actietheater dient te worden ondersteund en ontplooid op het niveau van zowel workshopactiviteiten en collectieve creaties als verspreiding van eigen creaties van zulke gezelschappen.

D. Expressieworkshops Expressieworkshops (workshop lezen en schrijven, theater, plastische kunsten, strips, muziek, videokunst, ...) doorbreken niet alleen het isolement, maar stellen gedetineerden ook in staat om kennis op te doen en zich technieken eigen te maken die bevorderlijk kunnen zijn voor hun herinschakeling na hun gevangenschap.

E. Audiovisueel De televisie is alomtegenwoordig binnen de gevangenis. Ze is een factor die afzondering en passiviteit in de hand werkt. Voor die culturele bezigheid moet een alternatief worden geboden, door enerzijds de voorkeur te geven aan collectieve kijksessies en anderzijds te zorgen voor een meer actieve toe-eigening van de audiovisuele tool en uitgezonden content.

F. Culturele en artistieke manifestaties (verspreiding) Culturele manifestaties in de gevangenissen gaan mede het proces van uitsluiting tegen en bieden zowel de gedetineerden als het gevangenispersoneel de gelegenheid om nieuwe vormen van expressie te ontdekken. Ze hebben een positieve uitwerking op het detentieklimaat.

G. Digitaal platform Op middellange termijn zal elke gevangenis in België toegerust zijn met een digitaal platform. In het kader van de geleidelijke uitbouw van dat platform zal aandacht worden besteed aan het culturele aanbod dat kan worden opgenomen in het platform, met name in termen van verspreiding van audiovisuele content, boeken en opleidingen. 5. Duurtijd van het protocol Dit protocol geldt voor onbepaalde duur vanaf de datum van ondertekening.Elke ondertekenende partij kan het protocol beëindigen middels kennisgeving aan de andere partij.

Het wordt onderworpen aan een continue evaluatie, overeenkomstig de nadere regels die zijn vastgelegd tussen de administraties krachtens punt 6. Indien nodig kan het worden aangepast, mits alle ondertekenende partijen ermee akkoord gaan. 6. Tenuitvoerlegging De Administration générale de la Culture, de Administration générale des Maisons de Justice en de regionale directie Zuid van het directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen zijn belast met de geleidelijke en gefaseerde tenuitvoerlegging van dit protocol, dat van start kan gaan met een experimentele fase. Middels overeenkomsten regelen de desbetreffende administraties verschillende specifieke punten met betrekking tot de tenuitvoerlegging, met name de nadere regels voor de evaluatie van het protocol en van de tenuitvoerlegging.

In nauwe samenwerking met de Administration générale des Maisons de Justice en met het directoraat-generaal Penitentiaire inrichtingen legt de Administration générale de la Culture, die beschikt over alle expertise in culturele aangelegenheden, binnen een termijn van vier maanden na de ondertekening van dit akkoord aan de ondertekenende ministers een actieplan voor, met prioritaire maatregelen en een omschrijving van de nadere regels voor de geleidelijke tenuitvoerlegging ervan over een periode van vier jaar.

De betrokken partijen zien toe op de toepassing van dit protocol overeenkomstig hun bevoegdheden.

Elk jaar komen de partijen die betrokken zijn bij dit protocol bijeen voor een evaluatie van de tenuitvoerlegging ervan.

Gesloten te Brussel, op 2 mei 2023.

De minister-president van de Franse Gemeenschap van België P.-Y. JEHOLET De minister van Cultuur van de Franse Gemeenschap van België B. LINARD De minister van Justitiehuizen van de Franse Gemeenschap van België V. GLATIGNY De federale minister van Justitie V. VAN QUICKENBORNE _______ Nota's (1) Algemene term die de arresthuizen, de strafhuizen, de inrichting tot bescherming van de maatschappij, de detentiehuizen en de transitiehuizen omvat. (2) Het gaat erom te streven naar een gevangenis waarin de levensomstandigheden zoveel mogelijk lijken op die in het vrije leven.