FEDERALE OVERHEIDSDIENST BINNENLANDSE ZAKEN

14 DECEMBER 2006. - Omzendbrief OOP 40 houdende richtlijnen aangaande kwetsende, racistische en discriminerende uitlatingen en spreekkoren naar aanleiding van voetbalwedstrijden

Aan de Dames en Heren Provinciegouverneurs, Ter kennisgeving aan de Dames en Heren Burgemeesters en Arrondissementscommissarissen.

Voor de raadpleging van de tabel, zie beeld Mevrouw, Mijnheer de Gouverneur, 1. Wetgevend kader en aanbevelingen. -Wet van 21 december 1998 betreffende de veiligheid bij voetbalwedstrijden (Belgisch Staatsblad, 3 februari 1999), gewijzigd bij de wet van 10 maart 2003 (Belgisch Staatsblad, 31 maart 2003) en de wet van 27 december 2004 (Belgisch Staatsblad, 31 december 2004); - Wet van 30 juli 1981 tot bestraffing van bepaalde door racisme of xenofobie ingegeven daden (Belgisch Staatsblad, 8 augustus 1981) en gewijzigd op 15 februari 1993 (Belgisch Staatsblad, 19 februari 1993), 12 april 1994 (Belgisch Staatsblad, 14 mei 1994), 7 mei 1999 (Belgisch Staatsblad , 25 juni 1999), 20 januari 2003 (Belgisch Staatsblad, 12 februari 2003) en 23 januari 2003 (Belgisch Staatsblad , 13 maart 2003); - Wet van 25 februari 2003 ter bestrijding van discriminatie en tot wijziging van de wet van 15 februari 1993 tot oprichting van een Centrum voor gelijkheid van kansen en voor racismebestrijding. (Belgisch Staatsblad, 17 maart 2003 - Err. Belgisch Staatsblad, 13 mei 2003). Laatste aanpassingen : Wet van 9 juli 2004 (art. 108), (Belgisch Staatsblad, 15 juli 2004 [Arbitragehof, arrest nr. 157/2004 van 6 oktober 2004, inzake de beroepen tot gehele of gedeeltelijke vernietiging van de wet van 25 februari 2003 - Belgisch Staatsblad , 18 oktober 2004]); - Aanbeveling van de Raad van Europa (Recommendation (2001)6 on the prevention of racism, xenophobia and racial intolerance in sport); - Sociaal Charter van de Koninklijke Belgische Voetbalbond en het Centrum voor Gelijkheid van Kansen en voor Racismebestrijding, ondertekend in 2003; - UEFA's tienpuntenplan tegen het racisme; - Artikel 55 van de Disciplinaire Code van de FIFA; - Reglementen van inwendige orde van de betrokken clubs. 2. Doel van deze richtlijnen. Voetbal dient aangenaam te zijn voor iedereen en 'voetbal, een feest!' is het motto. In het kader van de sociale dimensie die het voetbal moet uitdragen, heeft deze omzendbrief volgende doelstellingen : - het stimuleren van de maatschappelijke diversiteit op de tribunes; - het bestrijden van racistisch, discriminerend en provocerend gedrag evenals kwetsende spreekkoren tijdens voetbalwedstrijden; - het aangeven van de tolerantiegrenzen bij zulke gedragingen; - het responsabiliseren van alle betrokken actoren teneinde de richtlijnen op te volgen en de fairplay in en rond de voetbalstadions aan te moedigen en het permanent evalueren van deze richtlijnen. 3. Doelpubliek van de richtlijnen. Deze omzendbrief richt zich tot de clubbesturen (alle officiële bij de KBVB aangesloten Belgische voetbal- en zaalvoetbalclubs, zowel nationaal als provinciaal), stewards, veiligheidsverantwoordelijken, spelers, trainers, toeschouwers, supportersverenigingen en -federaties, politiediensten, de Koninklijke Belgische Voetbalbond (verder KBVB genoemd) en andere overkoepelende bonden (Liga Beroepsvoetbal, Liga Tweede nationale,...), scheidsrechters, stadionspeakers, fancoaches en preventiewerkers in het voetbal, de overheid en het Centrum voor Gelijkheid van Kansen en voor Racismebestrijding (verder CGKR genoemd). 4. Uitgangspunten.1. De clubs zijn verantwoordelijk voor het gedrag van elke persoon die zij in dienst stellen en verbieden elk kwetsend, racistisch en discriminerend gedrag in de stadions of in de perimeters ervan. Bovendien zijn zij tevens verantwoordelijk voor de sensibilisering van de eigen supporters; 2. De toeschouwers en andere deelnemers aan het voetbalgebeuren zijn in eerste instantie steeds verantwoordelijk voor hun eigen gedrag en dienen de richtlijnen, de bovenstaande wetgeving en het reglement van inwendige orde van de clubs te respecteren;3. Supportersfederaties en -verenigingen spelen een belangrijke rol in het verspreiden van deze boodschap naar hun achterban en nemen, rekening houdend met de bovenstaande wetgeving en hun eigen statuten, gepaste maatregelen bij niet naleving van de richtlijnen;4. De fancoaches en de preventiewerkers in het voetbal spelen eveneens een belangrijke rol in het verspreiden van deze boodschap aan hun doelgroep en de sensibilisering van die doelgroep;5. De KBVB engageert zich voor de verspreiding, de implementatie, het toezicht op en de evaluatie van deze richtlijnen evenals de ondersteuning van de clubs hierin.Daarenboven heeft het Uitvoerend Comité van de KBVB beslist om artikel 55 van de Disciplinaire Code van de FIFA in de Bondsregelementen op te nemen, en beschikt hierdoor over een ideaal instrument om efficiënt, effectief en krachtdadig op te treden tegen kwetsende, racistische en discriminerende spreekkoren, of voorvallen van racisme op het veld. Het is dan ook aan de KBVB om in dat kader tenvolle de eigen verantwoordelijkheid op te nemen; 6. De politiediensten waken mee op de toepassing van de richtlijnen en nemen in geval van inbreuken de nodige (preventieve en repressieve) maatregelen; 7. De scheidsrechters dienen alle herkenbare feiten m.b.t. kwetsende, racistische en discriminerende uitlatingen, die zich tijdens de wedstrijd (zowel op het veld als in de tribunes) voordoen, te inventariseren en te rapporteren en toe te zien op de naleving van de richtlijnen en indien nodig maatregelen te nemen; 8. De stadionspeakers volgen de richtlijnen van de club en de scheidsrechters en communiceren deze tijdig aan het publiek;9. De overheid (Federale Overheidsdienst Binnenlandse Zaken) en het CGKR zorgen samen met de KBVB enerzijds voor een objectieve observatie en evaluatie van de feiten en anderzijds voor de ondersteuning, sensibilisatie en vorming bij de implementatie van deze richtlijnen.5. Tolerantiegrens kwetsende, racistische en discriminerende uitlatingen en symbolen. De tolerantiegrens wordt overschreden indien iemand naar aanleiding van een voetbalwedstrijd in het openbaar : - derden aanzet tot discriminatie, segregatie, haat of geweld jegens een persoon, een groep, een gemeenschap of de leden ervan, wegens een zogenaamd ras, de huidskleur, de afkomst, de nationale of etnische afstamming, de seksuele geaardheid, handicap en gezondheidstoestand van deze persoon, de leden of sommigen van de leden van de geviseerde groep of gemeenschap of - publiciteit geeft aan zijn voornemen tot discriminatie, haat, geweld of segregatie jegens een persoon, een groep, een gemeenschap of de leden ervan, wegens een zogenaamd ras, de huidskleur, de afkomst, de nationale of etnische afstamming, de seksuele geaardheid, handicap en gezondheidstoestand van deze persoon, de leden of sommigen van de leden van de geviseerde groep of gemeenschap. of - alleen of in groep, omwille van en ter gelegenheid van de organisatie van een voetbalwedstrijd, aanzet tot haat of woede, slagen en verwondingen ten aanzien van één of meerdere personen.

Enkele voorbeelden van uitlatingen, gedragingen en symbolen die in de bovenstaande context verboden zijn : - het uitbrengen van de Hitler- of nazigroet; - oerwoudgeluiden of apenkreten ten aanzien van andersgekleurde spelers, een andersgekleurde scheidsrechter en/of andersgekleurde toeschouwers, voorbijgangers...; - met haat beladen uitspraken als "vuile jood, keer terug naar Israël!"; "vuile Marokkaan, ga terug naar je land!"; "dood aan islamieten",...; - met haat beladen liederen als "Hamas, Hamas, Joden aan de gas"; "Islamieten parasieten"; "het is een vak vol makakken",...; - het werpen van bananen naar andersgekleurde spelers; - met haat beladen uitlatingen inzake holebi's en/of handicap van personen; - met haat beladen uitlatingen inzake iemands gezondheidstoestand (bv. kanker, aids,...); - kwetsende en/of haatdragende uitlatingen jegens een bepaalde supportersgroep, familieleden van spelers, bestuursleden en scheidsrechters; - het dragen, verspreiden of verkopen van allerhande symbolen, tekeningen, vlaggen en spandoeken met een racistische, discriminerende of antisemitische boodschap of die geassocieerd worden met het (neo)nazi ideologie (zie bijlage 1 voor een lijst van verboden symbolen met bijbehorende uitleg).

Bovenstaande voorbeelden zijn niet-limitatief. 6. Richtlijnen a) richtlijnen aan de clubs 1.Symbolen Clubs dienen de toegang tot de stadions te verbieden aan alle personen die symbolen, tekeningen, vlaggen en spandoeken met een kwetsende, provocerende, racistische, discriminerende of antisemitische boodschap of die geassocieerd worden met de (neo)nazi ideologie, bij zich dragen (zie lijst van symbolen in bijlage 1). Daarnaast is het verspreiden en verkopen van deze symbolen in de perimeter van het stadion strikt verboden. 2. Uitlatingen, slogans en liederen Clubs dienen racistische en discriminerende uitlatingen, slogans, liederen en kwetsende spreekkoren zowel vóór, tijdens als na de wedstrijd te verbieden. De clubs implementeren de bovenstaande maatregelen tegen racistische en discriminerende uitlatingen en symbolen en kwetsende spreekkoren door : 1. een aanpassing in hun reglement van inwendige orde (opnemen van een clausule waarin het verbod op zulke gedragingen en symbolen expliciet vermeld wordt); 2. een periodieke vorming en sensibilisering van de veiligheidsverantwoordelijken, stewards, spelers, trainers en stadionspeakers (via de jaarlijkse bijscholingen, de briefingsmomenten vóór de wedstrijden, veiligheidsvergaderingen,...); 3. het opzetten van procedures en overeenkomsten om, inzake racistische en discriminerende inbreuken en kwetsende spreekkoren, de uitwisseling van informatie te bevorderen (bv.uitwisseling van informatie met de politiediensten en de veiligheidsverantwoordelijken van de bezoekende ploeg); 4. het communiceren van de richtlijnen en het beleid van de club via de bestaande communicatiekanalen van de clubs (bv.op de website van de club, in het clubmagazine en op de message board).

Zowel de stewards als de veiligheidsverantwoordelijken van de clubs (van zowel de thuis- als bezoekende ploeg) spelen een belangrijke rol in het preventief optreden tegen racistische en discriminerende uitlatingen en symbolen en kwetsende spreekkoren in de voetbalstadions. In geval van racistische of discriminerende uitlatingen, slogans, liederen en kwetsende spreekkoren dienen de veiligheidsdiensten van de clubs als volgt tewerk te gaan : 1. In eerste instantie trachten de stewards preventief op te treden en vragen zij de aanstoker(s) om zich conform het reglement van inwendige orde en deze omzendbrief te gedragen.Dit kan zich uitten in het staken van liederen, wegnemen van symbolen,...; 2. Daarnaast geven de stewards onmiddellijk de nodige informatie door aan de divisiechef en de veiligheidsverantwoordelijke van de club aanwezig in de commandopost, teneinde de inbreuken te inventariseren en de aanstoker(s) te lokaliseren (via het camerasysteem en via het veiligheidsformulier - zie bijlage 2 - waarop de veiligheidsverantwoordelijken de feiten meer gedetailleerd kunnen beschrijven);3. Indien de identiteit van de aanstoker(s) niet bekend is en het gedrag gewoon verder gaat of bij herhaling van de feiten, licht de veiligheidsverantwoordelijke de aanwezige politiediensten in, die het nodige doet om betrokkene te identificeren en proces-verbaal op te stellen;4. Indien de identiteit van de aanstoker(s) bekend is bij de club en het gedrag gewoon verder gaat of bij herhaling, schrijft de club zelf de aanstoker(s) aan met : - een uitvoerige beschrijving van de vastgestelde feiten, inbreuken en de context waarin deze plaatsvonden; - verwijzing naar het reglement van inwendige orde en de richtlijnen die de club onderschrijft; - precisering van de sanctie(s) en eventuele bijkomende sanctie(s) in geval van herhaling van de feiten;

Deze handelswijze door de club sluit uiteraard niet uit dat de aanwezige politiediensten proces-verbaal opstellen. 5. Na de wedstrijd rapporteren de steward(s) in elk geval elk racistisch of discriminerend incident of kwetsend spreekkoor aan de veiligheidsverantwoordelijke van de thuisploeg, en, indien van toepassing, aan de veiligheidsverantwoordelijke van de bezoekende ploeg.Dit kan tevens kaderen in het opstellen van een (schriftelijk) overzicht van alle gemelde incidenten. Dit kan later tevens gebruikt worden voor het maken van een verslag (zie verder in punt 7). 3. Stadionspeakers : - De stadionspeakers dienen op de hoogte te zijn van de richtlijnen; - De stadionspeakers dienen zich in al hun tussenkomsten neutraal, onpartijdig en conform de richtlijnen te gedragen; - De club kan ervoor opteren om voor elke wedstrijd, op bepaalde wedstrijden, en/of tijdens de rust een tekst voor te lezen of op de message board te plaatsen die verwijst naar de in deze omzendbrief vermelde richtlijnen; - Indien de richtlijnen in groep overtreden worden en de scheidsrechter oordeelt dat de wedstrijd tijdelijk stil gelegd wordt (zie verder), wordt de tekst vermeld in bijlage 3 voorgelezen bij een eerste tussenkomst van de scheidsrechter; - De tekst vermeld in bijlage 3 zal onmiddellijk worden voorgelezen bij een definitieve stopzetting van de wedstrijd door de scheidsrechter. 4. Sensibilisatie van de deelnemers aan het voetbalgebeuren : - Clubs worden uitdrukkelijk aangespoord om minstens 1 x per jaar deel te nemen aan een sensibilisatiecampagne, bijvoorbeeld tijdens de jaarlijkse FARE (Football Against Racism in Europe) campagne in oktober.Spelers en trainers worden eveneens aangespoord om hieraan deel te nemen.

Als hulpmiddel en gebaseerd op de UEFA-richtlijnen wordt de clubs in bijlage 4 bij deze omzendbrief enerzijds mogelijke initiatieven ter beschikking gesteld die kunnen genomen worden naar aanleiding van racistische uitlatingen in en rond de voetbalstadions en anderzijds stelregels, een gids en een checklist die ter hand kunnen genomen worden bij het opstarten van een project tegen racisme en discriminatie. b) richtlijnen aan toeschouwers, supportersverenigingen en -federaties De toeschouwers zijn de verpersoonlijking van 'voetbal : een feest!' en kunnen meer dan hun steentje bijdragen. - De toeschouwers onthouden zich van elk racistisch of discriminerend gedrag en van kwetsende spreekkoren; - De toeschouwers nemen geen symbolen, tekeningen, vlaggen en spandoeken met een kwetsende, provocerende, racistische of antisemitische boodschap of die geassocieerd worden met de (neo)nazi ideologie met zich mee in het stadion (zie lijst van symbolen in bijlage 1); - Indien de toeschouwer zich daartoe bereid voelt, kan hij de betrokken persoon op zijn gedrag aanspreken, de stewards of aanwezige politiediensten inlichten en/of op een later tijdstip de club of politie inlichten; - Toeschouwers kunnen elk racistisch of discriminerend gedrag ten allen tijde aan het CGKR meedelen (groen nummer CGKR : NL : 0800-17364, FR : 0800-14912; e-mail : NL : centrum@cntr.be, FR : centre@cntr.be).

Supportersfederaties en -verenigingen verwerpen uitdrukkelijk alle racistische en discriminerende uitlatingen en kwetsende spreekkoren bij hun leden, evenals het dragen, tentoonstellen en/of verkopen van racistische en discriminerende symbolen door hun leden, door : - deze boodschap via hun communicatiekanalen, hun activiteiten of campagnes aan hun leden mee te delen; - hun leden te sensibiliseren over de richtlijnen en hen te motiveren om zelfregulerend op te treden; - het lidmaatschap van die leden in te trekken, in geval van een boete opgelegd door de strafrechter, een administratieve sanctie opgelegd door de Voetbalcel binnen de Federale Overheidsdienst Binnenlandse Zaken of een burgerrechtelijke uitsluiting opgelegd door de club voor inbreuken van racisme, discriminatie of kwetsende spreekkoren, voor zover zij hiervan kennis hebben gekregen; - de richtlijnen in hun intern reglement op te nemen en indien zij over een supporterscharter beschikt, neemt zij naast de richtlijnen tevens de clausule met betrekking tot het intrekken van het lidmaatschap op in dat charter; - een aanspreekpunt te vormen voor de clubs, de KBVB, de overheid en het CGKR. c) richtlijnen aan de fancoaches en preventiewerkers in het voetbal De fancoaches en preventiewerkers in het voetbal die hun doelgroep regelmatig vergezellen kunnen eveneens een preventieve rol spelen.Zo kunnen zij : - de richtlijnen via hun kanalen meedelen aan hun doelgroep; - hun doelgroep sensibiliseren over de richtlijnen en hen motiveren om zelfregulerend op te treden; - de aanstoker(s) op zijn (hun) gedrag aanspreken, de stewards inlichten en/of op een later tijdstip de club inlichten; - indien er nog geen supporterscharter aanwezig is, ervoor ijveren dat de club samen met de supporters een supporterscharter opstelt waarin gesteld wordt dat diegene die een boete opgelegd kreeg van de strafrechter, een administratieve sanctie opgelegd kreeg door de Voetbalcel, of een burgerrechtelijke uitsluiting opgelegd kreeg door de club voor inbreuken van racisme en discriminatie of kwetsende spreekkoren, geen toegangsbewijzen, noch een abonnement kan krijgen (voor zover deze hiervan kennis heeft gekregen); - indien er wel een supporterscharter aanwezig is, ervoor ijveren dat bovenstaande paragraaf opgenomen wordt; - de clubs ondersteunen in de initiatieven en campagnes tegen racisme, discriminatie en kwetsende spreekkoren die zij ondernemen; - een aanspreekpunt te vormen voor de clubs, de KBVB, de overheid en het CGKR, met uitzondering van het doorgeven van de identiteit van de daders. d) richtlijnen aan de scheidsrechters De scheidsrechters kunnen ervoor zorgen dat, bij het aanheffen van racistische slogans of kwetsende spreekkoren, deze niet escaleren. Volgende zaken zijn van belang : - de scheidsrechters dienen op de hoogte te zijn van de hierboven beschreven tolerantiegrenzen inzake racisme, discriminatie en kwetsende spreekkoren in het voetbal; - de scheidsrechters dienen de nodige opleidingen te volgen om voldoende inzicht te verwerven inzake de problematiek van racisme, discriminatie en kwetsende spreekkoren in het voetbal (via vormingen van de KBVB en de Provinciale Comités); - de scheidsrechters dienen op de hoogte te zijn van de lokale afspraken en het beleid van de clubs inzake de bestrijding van racisme, discriminatie en kwetsende spreekkoren en dienen eveneens kennis te hebben van de wedstrijdorganisatie (te volgen procedure inzake stilleggen van de wedstrijd bijvoorbeeld); - in geval van racistische of discriminerende gedragingen of kwetsende spreekkoren van toeschouwers in groep dienen de scheidsrechters als volgt tewerk te gaan : - de twee kapiteins bijeenroepen : - hen meedelen dat hij de intentie heeft om een oproep te doen via de stadionspeaker; - hun medewerking vragen om de toeschouwers tot kalmte aan te sporen; - de terreinafgevaardigde roepen en vragen om een oproep tot de toeschouwers te laten doen via de stadionspeaker; - het spel hernemen.

Indien de gedragingen zich na deze maatregelen nog steeds voordoen gaan de scheidsrechters als volgt tewerk : - zij nemen de beslissing het spel tijdelijk te onderbreken; - zij vragen de ploegen om terug te keren naar hun kleedkamers; - zij vragen de terreinafgevaardigde een laatste oproep te laten doen via de stadionspeaker; - zij hernemen het spel na een onderbreking van 10 minuten; - zij leggen de wedstrijd volledig stil, indien na een eerste tijdelijke stopzetting, de gedragingen zich herhalen en dat na overleg met de veiligheidsverantwoordelijke binnen de club en de politie in de commandopost aanwezig.

De scheidsrechters nemen nota van alle herkenbare racistische of discriminerende uitlatingen of kwetsende spreekkoren van toeschouwers en/of spelers en rapporteren dit in hun scheidsrechtersverslag. Een kopie van dit verslag wordt aan de bevoegde scheidsrechterscomités van de KBVB overgemaakt. De KBVB licht de Voetbalcel in telkens er in het scheidsrechtersverslag sprake is van een incident in de zin van deze omzendbrief. e) richtlijnen aan de politiediensten. De politie (en in het bijzonder zij die optreden als spotter) spelen een belangrijke rol in de preventie en het optreden tegen supporters die racistische of discriminerende gedragingen uiten of zich overgeven aan kwetsende of provocerende spreekkoren.

De politiediensten staan de clubs bij door : - een grondige analyse van de doelgroep (hetzij individuele toeschouwers die zich regelmatig overgeven aan racistische en/of discriminerende uitlatingen of kwetsende spreekkoren, hetzij grotere groepen die zich regelmatig overgeven aan racistische en/of discriminerende uitlatingen of kwetsende spreekkoren) te maken, met de nadruk op zij die beginnen met dergelijke uitlatingen of spreekkoren; - het tijdig doorgeven van alle nuttige informatie aan de clubs binnen de wettelijk voorziene mogelijkheden; - het bijstaan van de clubs bij de ordehandhaving in geval van racistische en discriminerende gedragingen of kwetsende en provocerende spreekkoren; - het verzamelen van het nodige bewijsmateriaal en het achterhalen van de identiteit van de betrokkene(n); - het opstellen van duidelijke processen-verbaal.

De politie stelt samen met de clubs een overeenkomst op (1) waarin ze inzake racistische en discriminerende gedragingen en kwetsende spreekkoren de volgende punten bepalen : - de praktische modaliteiten inzake de uitwisseling van informatie omtrent de doelgroep (hun aantal, lokalisatie, historiek...); - de samenwerking met de stewards en de veiligheidsverantwoordelijken inzake het preventief optreden; - de wijze van interventie bij racistische en discriminerende gedragingen en kwetsende spreekkoren van supporters (opstellen proces-verbaal, klachtaangifte, wijze van handelen bij tijdelijk en/of definitief stilleggen van de wedstrijd...).

De politie maakt gebruik van videomateriaal waar het kan met de opname van geluid, om toeschouwers, die zich bezondigen aan racistische en discriminerende uitlatingen en kwetsende spreekkoren, beter te lokaliseren en op te sporen.

Indien de politie van oordeel is dat de club niet de nodige maatregelen neemt om toeschouwers die zich racistisch of discriminerend uitlaten, kwetsende spreekkoren roepen of allerhande symbolen, tekeningen, vlaggen en spandoeken met een provocerende, kwetsende, racistische, discriminerende, antisemitische boodschap of die geassocieerd worden met het (neo)nazi ideologie dragen, verspreiden en/of verkopen, aan te pakken, kan zij overeenkomstig artikel 3 van de voetbalwet proces-verbaal opstellen tegen de club. f) richtlijnen aan de Koninklijke Belgische Voetbalbond en de andere overkoepelende bonden (Liga beroepsvoetbal, Liga tweede nationale,...) De KBVB en de andere overkoepelende bonden zijn ideaal geplaatst om deze richtlijnen te verspreiden en de clubs te ondersteunen in hun werking tegen racisme en discriminatie. Zij doen dit ondermeer op de volgende manier : - de KBVB en haar Provinciale Comités en de andere overkoepelende bonden ondersteunen de clubs in het aanpassen van hun reglement van inwendige orde; - de KBVB en haar Provinciale Comités verspreiden de richtlijnen, via hun gebruikelijke kanalen, naar alle aangesloten clubs; - de KBVB organiseert de nodige opleidingen (basis en voortgezette) voor de stewards en veiligheidsverantwoordelijken; - de KBVB en haar Provinciale comités organiseren de nodige opleidingen voor de scheidsrechters en lijnrechters; - de KBVB en haar Provinciale Comités en de andere overkoepelende bonden ondersteunen de clubs bij het uitvoeren van de richtlijnen; - de KBVB en haar Provinciale Comités nemen, onder andere op basis van het scheidsrechtersverslag, de nodige maatregelen en sancties in geval van inbreuken op de tolerantiegrenzen van de richtlijnen, conform de richtlijnen van de UEFA of FIFA (zie ook de invoeging van artikel 55 van de Disciplinaire Code van de FIFA in het Bondsreglement van de KBVB); - de KBVB verbindt zich ertoe de Voetbalcel in te lichten telkens er in het scheidsrechtersverslag sprake is van incidenten in de zin van deze omzendbrief (zie ook laatste alinea bij punt d). g) richtlijnen aan de overheid en het CGKR De overheid en het CGKR steunen op nationaal vlak op allerlei wijzen de toeschouwers, de clubs en de overkoepelende bonden in hun strijd tegen racisme, discriminatie en kwetsende spreekkoren door : - het in samenspraak met de KBVB (als overkoepelend orgaan van de clubs), de andere overkoepelende bonden, de politiediensten, de preventiewerkers en de toeschouwers opstellen van eventueel bijkomende richtlijnen inzake discriminerende, racistische of kwetsende uitlatingen en/of spreekkoren; - het ondersteunen en begeleiden van clubs, supporters en andere betrokken actoren; - het sensibiliseren van alle partners in het voetbal, alsook de supporters door middel van (het ondersteunen van) campagnes; - de monitoring van het fenomeen racisme, discriminatie en kwetsende spreekkoren in de voetbalstadions; - het evalueren van de implementatie van de richtlijnen.

Het CGKR houdt, zoals gedefinieerd onder de wet op de oprichting van het CGKR van 1993, toezicht op de inbreuken op de anti-discriminatiewet van 2003 en de antiracismewet van 1981 en verleent juridisch bijstand aan slachtoffers van racisme en discriminatie.

Zoals reeds aangehaald worden deze richtlijnen vergezeld van een bijlage 4 met mogelijke initiatieven die door de verschillende partners kunnen genomen worden naar aanleiding van racistische, discriminerende, kwetsende of provocerende uitlatingen in en rond de voetbalstadions en stelregels, een gids en een checklist die ter hand kunnen genomen worden bij het opstarten van een project tegen racisme.

Deze bijlage 4 is een initiatief van de Voetbalcel binnen de Federale Overheidsdienst Binnenlandse Zaken in samenwerking met het CGKR. 7. Evaluatie Teneinde de hierboven opgenomen richtlijnen te implementeren, geven de clubs, eventueel in samenwerking met de politie en andere betrokkenen (zie ook punt 6 : richtlijnen aan de politiediensten, het opstellen van een overeenkomst met de club) elk incident in deze omzendbrief opgenomen door aan de Koninklijke Belgische Voetbalbond.Tevens laten zij de KBVB weten welke inspanningen zij gedaan hebben tot het in de toekomst vermijden van dergelijk gedrag in hun stadion. Deze gegevens kunnen vanzelfsprekend ook het onderwerp uitmaken van een lokale adviesraad. Aan het einde van elk kampioenschap laat de KBVB de Voetbalcel binnen de Federale Overheidsdienst Binnenlandse Zaken weten welke incidenten de clubs gerapporteerd hebben en vooral welke inspanningen die clubs gedaan hebben om dergelijk gedrag in de toekomst te vermijden (en dit voor 1 augustus van elk jaar). 8. Slot. Ik acht het tot slot wenselijk een overzicht te geven van de aanbevolen aanpak door de verschillende actoren op het terrein ten aanzien van racistisch en discriminerend gedrag en kwetsende spreekkoren die zich naar aanleiding van een wedstrijd kunnen voordoen : A. Bij het binnenkomen : 1. De clubs verbieden de toegang tot de stadions aan alle personen die symbolen, tekeningen, vlaggen en spandoeken met een racistische, discriminerende, kwetsende, provocerende of antisemitische boodschap of die geassocieerd worden met de (neo)nazi ideologie, bij zich dragen; B. Indien racistische of discriminerende uitlatingen of kwetsende spreekkoren worden waargenomen : 2. Indien een toeschouwer racistische of discriminerende uitlatingen of kwetsende spreekkoren waarneemt en zich daartoe bereid voelt, kan hij de betrokken persoon op zijn gedrag aanspreken, de stewards inlichten en/of op een later tijdstip de club inlichten; 'Best practice' : "let your finger do the talking" : supporters die racistisch, discriminerend en/of provocerend gedrag waarnemen of de aanstokers van kwetsende spreekkoren lokaliseren kunnen een SMS sturen naar een GSM-nummer in het commandolokaal. Een spotter gaat dan in de buurt van de overtreder staan en doet het nodige om deze persoon te identificeren ingeval van herhaling; 3. De fancoaches of preventiewerkers in het voetbal spreken (de) aanstoker(s) op zijn (hun) gedrag aan, lichten de stewards in en/of lichten de club op een later tijdstip in;4. Bij het waarnemen van racistische of discriminerende uitlatingen of kwetsende spreekkoren treden de stewards preventief op en vragen zij de aanstoker(s) om zich conform het reglement van inwendige orde en de richtlijnen te gedragen;5. De stewards geven die informatie onmiddellijk door aan de divisiechef en de veiligheidsverantwoordelijke aanwezig in de commandopost teneinde de inbreuken te inventariseren en de aanstoker(s) te lokaliseren;6. Indien de scheidsrechter vaststelt dat er zich in groep racistische gedragingen van toeschouwers of kwetsende spreekkoren voordoen, roept hij de twee kapiteins bij elkaar en wordt de stadionomroeper gevraagd een oproep te doen langs de micro;7. Indien de gedragingen zich na deze maatregel nog voordoen, gaan de spelers naar binnen en vraagt de scheidsrechter de stadionomroeper een laatste oproep te doen;8. Indien de gedragingen na deze korte onderbreking zich nog steeds voordoen, legt de scheidsrechter de wedstrijd stil.De stadionomroeper leest een tekst voor aangaande de definitieve stopzetting van de wedstrijd; 9. Indien de identiteit van de aanstoker(s) niet bekend is bij de club, verzoekt de veiligheidsverantwoordelijke de aanwezige politie proces-verbaal van de feiten op te stellen.Daarbij wordt indien mogelijk gebruik gemaakt van videomateriaal; 10. Indien de identiteit van de aanstoker(s) bekend is bij de club, schrijft deze zelf de aanstoker(s) aan met : - een uitvoerige beschrijving van de vastgestelde feiten, inbreuken en de context waarin deze plaatsvonden; - verwijzing naar het reglement van inwendige orde en de richtlijnen die de club onderschrijft; - precisering van de sanctie(s) en eventuele bijkomende sanctie(s) in geval van herhaling van de feiten.

Dit belet niet dat ook de politie proces-verbaal opstelt.

C. Het rapporteren van de feiten na de wedstrijd : 11. De veiligheidsverantwoordelijken inventariseren alle racistische, discriminerende incidenten of kwetsende spreekkoren met de bedoeling dit door te sturen aan de KBVB;12. De scheidsrechters rapporteren alle racistische of discriminerende uitlatingen of kwetsende spreekkoren van toeschouwers en/of spelers, waarvan zij getuige geweest zijn of op de hoogte gebracht zijn, in hun scheidsrechtersverslag;13. Indien de toeschouwer racistisch of discriminerend gedrag aan het CGKR wil meedelen kan hij dat doen via een groen nummer of via de website. Onderhavige omzendbrief is onmiddellijk van toepassing.

Gelieve, Mevrouw, Mijnheer de Gouverneur, deze omzendbrief te willen overmaken aan de Dames en Heren Burgemeesters en Arrondissementcommissarissen van uw provincie.

De Minister van Binnenlandse Zaken, P. DEWAEL

Bijlage 1 Lijst (neo)nazistische en fascistische symbolen (2) 1. Swastika, Hakenkruis : Oorspronkelijke betekenis : zonnerad met 4 spaken (stellen de seizoenen voor);is een geluk-, heilbrengend en weerbaar zonnerad.

Huidige betekenis : symbool van de NSDAP (nationaal socialistische partij van Hitler) en de nazis. Wordt nog steeds door veel fascistische groepen gebruikt.

Context voetbal : wordt zeldzaam gebruikt op T-shirts, badges, speldjes, spandoeken of als tatoeage. 2. SS teken : Betekenis : "Sig, Sol" of "zege, overwinning" Is het symbool van de Schutzstaffel (SS), het nazi "elite"-korps tijdens de Tweede Wereldoorlog.Wordt soms in combinatie met langere woorden zoals "Hass" gebruikt, waarbij de dubbele S als sig-rune is geschreven.

Context voetbal : wordt zeldzaam gebruikt op T-shirts, badges, speldjes, spandoeken of als tatoeage.

Let op : deze schrijfwijze is niet altijd een nazisymbool. De bekende Hardrockgroep "KISS" uit de jaren 80 gebruikte eveneens de dubbele S. 3. Keltisch Kruis (Zonnerad) : Oorspronkelijke betekenis : Bescherm- en heilsteken.Het hoogste godssymbool, steeds wederkerend, alles omvattend. Is waarschijnlijk een afgeleide van het Keltisch Hoogkruis, ook Hoogkruis genoemd. Het Keltisch Hoogkruis, waarvan de onderste poot langer is dan de overige drie, werd vroeger op heilig verklaarde plekken geplaatst en komt in Ierland veelvuldig voor.

Huidige betekenis : Het dragen van een Keltisch Kruis is populair bij extreem-rechts maar ook onder meer populair onder liefhebbers van lerland, en wordt ook regelmatig in kunst verwerkt.

Context voetbal : wordt af en toe gebruikt op T-shirts, badges, speldjes, spandoeken of als tatoeage (voorbeelden van combinaties : een hanger met Kelten Kruis en een T-shirt met de tekst 'Twente Skins' en runetekens, Kelten Kruis en de tekst 'White Power',...). 4. Odal rune : Betekenis : "Odal, adel.Eigen bloed en eigen erf zijn de hoogste adel. » Runeteken, door de SS gebruikt in de Tweede Wereldoorlog.

Context voetbal : Redelijk populair, vooral als speldje op revers van jas of als badge. 5. "F"-rune (Wolfsangel) : Betekenis : "Weerbaarheid.Zijt bewust van het gevaar en wil het overwinnen. » Runeteken, door de Nationaal Socialistische Beweging (NSB) gebruikt in de Tweede Wereldoorlog.

Context voetbal : Wordt af en toe gebruikt als tatoeage of als speldje. 6. Drievoet (Trifosn, Triskel) : Oorspronkelijke Betekenis : Zonnerad met drie spaken (staan voor de dagdelen). Drievoet verwijzend naar 'de drie-eenheid : het worden, het zijn en het vergaan'.

Huidige betekenis : is symbool van de Zuid-Afrikaanse Weerstandsbeweging (de neofascistische pro-aparheidsmilities).

Context voetbal : wordt op het moment zelden gebruikt. 7. SS-Totenkopf : Betekenis : Teken van de SS ('Schutzstaffel'), een elitekorps tijdens het nationaal-socialisme in Duitsland die o.a. in de concentratiekampen ingezet waren.

Context voetbal : wordt af en toe gebruikt op T-shirts, badges, speldjes, spandoeken of als tatoeage. 8. White Power fist : Betekenis : Een blanke vuist, symbool voor White Power. Context voetbal : wordt zeldzaam gebruikt op badges, speldjes of als tatoeage. 9. Cijfercombinatie 88 : Betekenis : De H is de achtste letter van het alfabet.88 staat dus voor HH ofwel, 'Heil Hitler'.

Context voetbal : wordt zeldzaam gebruikt op T-shirts, badges, speldjes, spandoeken of als tatoeage. Let op : deze cijfercombinatie is verboden indien uit de context waarin het gebruikt wordt blijkt dat het aanzet tot discriminatie, haat, geweld of segregatie (bijvoorbeeld in combinatie met een krans of zichtbare neonazi symbolen of woorden). 10. Cijfercombinatie 18 : Betekenis : Eerste en achtste letter, AH ofwel Adolf Hitler. Context voetbal : wordt zeldzaam gebruikt op T-shirts, badges, speldjes, spandoeken of als tatoeage. Let op : deze cijfercombinatie is verboden indien uit de context waarin het gebruikt wordt blijkt dat het aanzet tot discriminatie, haat, geweld of segregatie (bijvoorbeeld in combinatie met een krans of zichtbare neonazi symbolen of woorden).

Het verbod geldt met andere woorden niet op een T-shirt met het nummer 18 dat bijvoorbeeld refereert naar het rugnummer van een favoriete speler. 11. Gaffelkruis : rune (Levensboom, Manrune, Berkenkruis) : Betekenis : « Man, leven, nieuw leven.Jong blijft het leven dat ter eeuwigheid voert. » Het Berkenkruis is een afgeleide van de todesrune. De todesrune is een omgekeerde lebensrune.

Context voetbal : wordt zeldzaam gebruikt op T-shirts, badges, speldjes, spandoeken of als tatoeage.

Bijlage 2 Formulier kwetsende, racistische en discriminerende uitlatingen en spreekkoren (3) Datum & plaats : . . . . .

Wedstrijd : . . . . .

Naam en club van de bevoegde veiligheidsverantwoordelijke : . . . . . . . . . .

Geef een korte beschrijving van de feiten (met de exacte bewoordingen in de gesproken taal) : Werd hierop gereageerd ? (bv. door stewards, veiligheidsverantwoordelijke, politie, overige supporters,...)  Ja (door wie en op welke wijze ?) :  Nee (reden ?) : Gelieve de volgende elementen verder te preciseren :  De algemene sfeer van de wedstrijd ?  Hoe vaak werden dergelijke feiten vastgesteld ?  Naar wie waren de feiten gericht ?  Was er een aanleiding ? (bv. gebaren van een speler, na overtreding, een speler aan de bal,...)  Informatie ivm de daders Is/zijn de dader(s) door u gekend (iemand van de thuis- of bezoekende club) ? Is de betrokkene volgens uw informatie risicosupporter ? Wat zijn de fysieke kenmerken (bv. leeftijd, kleding,...) ?  Exacte plaats + tijdstip van de feiten ? (bv. tribune A, bovenaan rechts; aan de ingang,...) Dit formulier dient meteen na de wedstrijd waarbij er problemen zijn geweest (na overleg met de stewards en veiligheidsverantwoordelijken, tijdens de de-briefing), worden ingevuld, en naar de Koninklijke Belgische Voetbalbond te worden gemaild of gefaxt (t.a.v. van de veiligheidsverantwoordelijke - email : security@footbel.com - fax : 02/478.28.02).

Bijlage 3 Kwetsende, racistische en discriminerende uitlatingen en spreekkoren rond de voetbalvelden - Onderrichtingen aan de scheidsrechters 1) VOOR de wedstrijd De scheidsrechter neemt contact met de terreinafgevaardigde : a) Zijn de onderstaande berichten bekend en ter beschikking ? b) Is de wijze van interventie in geval van het tijdelijk of definitief stilleggen van de wedstrijd gekend ? 2) Indien PROBLEEM 1ste etappe Scheidsrechter : - roept de 2 kapiteins bij zich en : - deelt hen mee dat hij de intentie heeft om een oproep te laten doen langs de micro; - vraagt hun medewerking om de supporters tot kalmte aan te manen. - roept de terreinafgevaardigde en vraagt hem om de 1ste oproep te laten doen langs de micro Identiek bericht in alle clubs : 'Geachte supporters, Ik doe een oproep aan alle aanwezige supporters tot sportiviteit en verdraagzaamheid. Ik vraag u te stoppen met uw verbale agressie. Het is in het belang van uw ploeg en uw club.

Ik dank u voor uw aandacht'. - herneemt het spel na een betekenisvolle onderbreking (duur te bepalen door de scheidsrechter) Indien vervolg 2e etappe Scheidsrechter : - neemt de beslissing het spel tijdelijk te onderbreken - vraagt de ploegen om terug te keren naar de kleedkamers - vraagt de terreinafgevaardigde de tweede oproep te laten doen langs de micro Identiek bericht in alle clubs : 'Geachte supporters, Ik doe nogmaals een oproep aan alle aanwezige supporters tot sportiviteit en verdraagzaamheid. Ik vraag u opnieuw te stoppen met uw verbale agressie. Het is in het belang van uw ploeg en uw club. De gevolgen kunnen zwaar zijn voor uw club.

Ik dank u voor uw aandacht'. - herneemt het spel na een betekenisvolle onderbreking (duur te bepalen door de scheidsrechter) Indien vervolg (ernstige gevallen) 3e etappe Scheidsrechter : - neemt de beslissing om de wedstrijd definitief te staken (na contact met de veiligheidsverantwoordelijke en de politie, indien aanwezig, overeenkomstig de vooraf besproken procedure). - maakt verslag aan het bevoegd comité

Bijlage 4 Mogelijke te nemen initiatieven en stelregels, gids en checklist die ter hand kunnen genomen worden bij het opstarten van een (preventief) project inzake racisme.

Deze bijlage stelt de verschillende partners op het terrein in staat een evenwichtig beleid te voeren van preventie en repressie inzake de aanpak van racistische uitlatingen naar aanleiding van voetbalwedstrijden. Dit document richt zich in eerste instantie naar de betreffende clubs uit eerste, tweede en derde klasse, alsook de nationale ploeg en clubs uit lagere afdelingen die met dergelijke problemen geconfronteerd worden.

Korte inleiding racisme en xenofobie in de stadions.

In de conventie 2004 tussen het Centrum voor Gelijkheid van Kansen en voor Racismebestrijding (CGKR) en de Voetbalcel Binnenlandse Zaken werd overeengekomen om racistische gedragingen van voetbalsupporters van dichterbij te evalueren en daarbij aansluitend aanbevelingen op het vlak van preventie en sensibilisering te formuleren. Het CGKR nam hierbij de taak van observator op zich en maakte een inventarisatie en interpretatie van alle mogelijke vormen van haat en geweld (met racistische beweegredenen) die tijdens voetbalwedstrijden werden vastgesteld.

Racisme duikt regelmatig op in onze voetbalstadions, zowel in de hoogste nationale afdelingen als in lagere afdelingen en zowel bij de jeugd als bij de volwassenen. Deze racistische gedragingen komen in verschillende vormen voor en worden door diverse typen van supporters (of andere actoren) geuit met eveneens diverse motieven. Het gaat hierbij om oerwoudgeluiden in groep als een speler met een donkere huidskleur aan de bal is, over racistisch getinte gezangen, maar ook om het maken van de Hitlergroet door individuen.

In eerste instantie moet gesteld worden dat de nadruk wordt gelegd op het voetbal als inclusieve sport, als een sport die bol staat van diversiteit. Daarnaast zijn uiteraard ook antiracistische maatregelen nodig. Om het racisme uit de stadions te verbannen, kunnen door de verschillende partners enkele korte en lange termijn maatregelen genomen worden, waarbij de uiteindelijke doelstelling het voorkomen en bestrijden is van racistische gedragingen in zowel verbale als fysieke vorm en het verhogen van participatie van etnische minderheden in de Belgische voetbalstadia (zowel supporters als jeugdspelers).

In bepaalde Europese landen heeft men tegelijkertijd meer gevallen van racistische gedragingen in de voetbalstadia, alsook meer expertise terzake (Thierry Henry, speler van Arsenal op een persconferentie december 2004 : "Racism is the biggest problem facing football across Europe".) Vele van de aangehaalde voorbeelden komen dan ook uit het buitenland en hebben daar hun vruchten reeds afgeworpen, met dien verstande dat er geen eenvoudige antwoorden bestaan en genomen maatregelen liefst een durend karakter hebben.

De meeste van de reeds in het buitenland opgezette projecten waren een initiatief van een club, vaak ook in overleg met de stad of gemeente en met instanties die werken rond racisme (zogenaamde NGO's). Bij de voetbalclubs is aldus de wil nodig om iets aan dit kwalijke fenomeen te doen en iedereen binnen de club (de manager, de voorzitter, het veiligheidspersoneel, de stewards, de supporters...) achter de geplande aanpak te scharen.

De aanpak van racistische gedragingen in de stadions.

Racistische gedragingen worden regelmatig gepleegd door personen die zich in het gewone leven ook racistisch gezind opstellen, doch vaak deint dit gedrag uit naar meelopers die er geen graten in zien een antisemitisch lied mee te zingen en/of oerwoudgeluiden te maken. Beide (beperkte) groepen supporters vergen een specifieke aanpak. Voor alle supporters, maar vooral voor de groep meelopers, is het belangrijk dat zij gesensibiliseerd worden. Bijgaande documenten (4) kunnen ter hand genomen worden telkens men maatregelen wil uitvaardigen in de strijd tegen het racisme in het voetbal. De hieronder aangehaalde initiatieven zijn voorbeelden van projecten gevoerd in het buitenland en het gebruik van de stelregels, de gids en de checklist worden tevens door de UEFA aanbevolen. - Deel 1 : Initiatieven die de verschillende partners kunnen nemen of opzetten. Deze lijst is uiteraard niet exhaustief, andere projecten zijn vanzelfsprekend mogelijk. - Deel 2 : Stelregels. - Deel 3 : Gids. - Deel 4 : Checklist.

Het promoten van diversiteit.

Alvorens de mogelijke initiatieven om racistisch of discriminerend gedrag te bestrijden, te bespreken, dient de nadruk te worden gelegd op het promoten van diversiteit. Het is immers duidelijk dat belangrijke groepen nauwelijks - of zeker niet in verhouding tot hun aanwezigheid in onze samenleving - participeren aan het voetbalgebeuren. Diversiteit komt wel meer en meer voor binnen de spelersgroep en in mindere mate de trainersstaf, maar te weinig binnen het supporterspubliek, en zeker niet binnen het bestuur of algemeen personeelsbestand van de club. Het positief benadrukken van diversiteit, binnen het personeelsbestand van de club en het opzetten van initiatieven tot het verhogen van de diversiteit op de tribunes, is de eerste stap ter preventie van racisme en discriminatie. Mooi meegenomen : op die manier kan het voetbal tevens een natuurlijke voorhoede vormen in de strijd om een zo rechtvaardig mogelijke samenleving.

Mensen met een laag inkomen bijvoorbeeld, waaronder zich ook vluchtelingen bevinden, zijn niet altijd in staat om een wedstrijd bij te wonen. Voor hen zou er dan ook bijvoorbeeld - in samenwerking met het OCMW - een sociaal tarief kunnen ingevoerd worden.

- DEEL 1 : Welke initiatieven kunnen de verschillende partners nemen ? 1. Clubs. ? Boodschappen die de clubs preventief kunnen geven aan de supporters : 1. op de website en in het fanmagazine een duidelijke verwijzing aanbrengen dat men als club racisme en discriminatie niet tolereert, daarbij liefst gebruik makende van visuele beelden, bijvoorbeeld een foto van de spelersgroep.Leg ook uit welke maatregelen er kunnen genomen worden tegen iedereen die racistische slogans roept of zingt.

Deze verklaring kan eveneens afgedrukt worden in alle wedstrijdprogramma's; 2. het reglement van inwendige orde opnemen dat het in het stadion verboden is zich te gedragen op een wijze wat door anderen als provocerend of als bedreigend kan worden ervaren door het uiten, ten toon spreiden, scanderen of zingen van kwetsende woorden, uitdrukkingen of liederen of racistische of homofobe beledigingen.Ook kwetsende, racistische en/of provocerende slogans en symbolen op spandoeken moeten verboden worden gesteld. Dergelijke gedragingen kunnen leiden tot strafrechtelijke of administratieve sancties of een burgerrechtelijke uitsluiting; 3. het omroepen van antiracistische boodschappen vóór de wedstrijd. Met deze boodschappen nemen de clubs een duidelijk standpunt in tegen racisme en tonen ze hun engagement in de strijd tegen dit fenomeen. De stadionomroeper kan daarbij verwijzen naar het reglement van inwendige orde en/of naar de richtlijnen opgenomen in deze omzendbrief. Daarmee gepaard gaande kan er op het scorebord een positieve boodschap geprojecteerd worden zoals 'all equal, all different'; 4. het uitdelen van flyers of een spandoek aan de ingang ophangen waarin vermeld staat dat racisme in het stadion niet getolereerd wordt;5. op de toegangsbewijzen vermelden : 'Club X tegen racisme';6. de spelers kunnen opwarmen in anti-racisme T-shirts en de wisselspelers kunnen deze eveneens dragen tijdens de rust.Alle personeel (ook stewards kunnen op hun stewardvest een boodschap brengen, zoals : "neen tegen racisme") in het stadion aanwezig, kan eveneens deze T-shirts dragen. ? Acties die de clubs kunnen ontplooien : 1. officieel verwerpen van racisme door de clubs door het ondertekenen van charters tegen racisme en discriminatie (zoals het charter ondertekend door de KBVB in samenwerking met het CGKR);2. een gelijke kansen beleid voeren als het gaat om functies te vervullen binnen de club;3. kort op de bal spelen : racistische uitspraken onmiddellijk veroordelen via de geluidsinstallatie wanneer ze zich voordoen;4. zich aansluiten bij de FARE (Football against Racism in Europe) en mee aktie voeren tijdens de jaarlijkse FARE-week;5. inburgeren van antiracistische activiteiten in de supporterscultuur die de boodschap van onderuit kunnen voeden.Dit kan door gebruik te maken van : ? bestaande supportersactiviteiten; ? steun van de (gekleurde) spelers : hun woorden hebben veel meer impact op de supporters als ze het hebben over hun eigen ervaringen (werkt sensibiliserend en opvoedend); ? lokale initiatieven met een antiracistische boodschap. In bijna elke stad met een voetbalstadion wordt elk jaar wel een multicultureel feest georganiseerd met exotische hapjes en drankjes, exotische muziek...; 6. het opzetten van acties met alle spelers : ? zij kunnen het veld betreden met een grote spandoek met een antiracistische boodschap; ? zij kunnen tijdens de opwarming en tijdens de rust T-shirts met een antiracistische boodschap dragen; ? de kapitein kan voor het begin van de wedstrijd een oproep richten aan alle supporters om hun eigen club aan te moedigen, in plaats van de spelers, de tegenstanders of het arbitrale trio te kwetsen of te discrimineren; ? zij kunnen in samenwerking met andere partners mediacampagnes opzetten of zich aansluiten bij reeds lopende campagnes. In de campagne hieronder 'stand up - speak up' roepen spelers de zwijgende massa op zich te verzetten tegen racisme in het voetbal door het dragen van zwart - witte armbandjes en door te figureren in een reclamespot; ? zij kunnen racistische uitingen van tegenspelers melden aan de scheidsrechters en klacht indienen tegen die bepaalde speler; 7. het houden van een tifo-actie, al dan niet in samenwerking met het Centrum voor Gelijkheid van Kansen en voor Racismebestrijding. Bekendheid geven via (lokale) media en website aan dergelijke acties; 8. bij het aankopen van een abonnement, het laten ondertekenen van de supporters van een document waarin deze laatsten aangeven niet te zullen deelnemen aan racistisch gedrag in de stadions, zoniet kunnen ze hun abonnement voor de rest van het seizoen kwijt raken;9. ervoor zorgen dat er binnen de perimeter van het stadion geen racistisch of discriminatoire pamfletten/lectuur verspreid worden;10. kwetsende, racistische of provocerende slogans of graffiti onmiddellijk verwijderen;11. daders van racistisch gedrag op de club uitnodigen;12. plegers van racisme streng aanpakken en aangepaste publiciteit geven aan de genomen maatregel(en);13. het is niet de bedoeling dat spelers het slechte voorbeeld geven. Indien een eigen speler zich racistisch gedraagt, dienen er binnen de club disciplinaire maatregelen worden genomen; 14. contact opnemen met andere clubs om hun visie aangaande racisme duidelijk te maken, zodat die club haar supporters kan inlichten.2. De overkoepelende sportbonden.1. Zij kunnen zelf campagnes opzetten of campagnes die internationaal lopen ondersteunen en die de nodige media-aandacht geven.2. Ervoor zorgen dat al tijdens de jeugdopleidingen aandacht besteed wordt aan racisme en discriminatie en de jeugdspelers vormen in een open klimaat van fairplay en waarden en normen in de sport.3. Uitgeven van brochures die clubs kunnen helpen bij de aanpak van racisme.4. Spelers die slachtoffer werden van racisme, helpen bij hun (juridische) strijd tegen racisme.5. Het uitroepen van een antiracisme dag in het voetbal en elk jaar op die dag extra aandacht besteden aan racisme in het voetbal.Deze dag kan samenvallen met de FARE actieweek. 6. Zoals eind januari 2001 reeds is gebeurd : de kapiteins van beide ploegen lezen een boodschap waarin ze oproepen tot sportiviteit en verdraagzaamheid tegenover de spelers en de scheidsrechter, ongeacht hun huidskleur of afkomst.De kapiteins kunnen de supporters ook meedelen dat de wedstrijd kan stil gelegd worden als er sprake is van verbaal geweld. 7. Uitwerken van maatregelen en sancties, onder andere via de scheidsrechters, voor supporters die zich overgeven aan racistisch geweld.Het (voor een paar minuten) stilleggen van een wedstrijd kan daarin kaderen, alsook het spelen zonder supporters van de tegenpartij zoals dat reeds in Nederland is gebeurd. 3. De scheidsrechters.1. Zij dienen elk incident waar ze weet van hebben en dat zich voordoet in de tribune of op het veld tussen spelers te melden in het scheidsrechtersrapport.2. Zij roepen de speler die zich misdragen heeft op het matje en sluiten deze eventueel uit.3. Zij kunnen de wedstrijd voor een paar minuten stil leggen en aan de stadionomroeper vragen een boodschap uit te dragen.4. Zij kunnen de wedstrijd definitief stilleggen.4. De supporters(federatie - clubs). De supporters(verenigingen) hebben in dit kader in het verleden weinig van zich laten horen. De zwijgende meerderheid kan echter wel degelijk zijn stem verheffen. Antiracismeprojecten die niet ondersteund worden door supporters, hebben weinig slaagkansen. 1. De supportersfederatie kan haar leden een charter laten ondertekenen tegen racisme en discriminatie.Bij overtreding van dit charter, kan de betrokkene uit de supportersclub gezet worden. 2. De supporters kunnen zelf een campagne lanceren en/of aansluiten bij reeds lopende internationale campagnes, waarbij ze duidelijk zichtbaar uiten dat ze tegen racisme zijn.Zo kunnen zij grote spandoeken ophangen in het stadion (tifo-acties) of in een bepaalde tribune letters vormen door middel van het dragen van dezelfde kleur shirt of het opsteken van gekleurd papier. 3. De supporters kunnen bij het begin van de wedstrijd een rode kaart omhoog houden waarmee zij willen zeggen dat racisme en voetbal niet samen horen.4. De supporters kunnen door de club aangesproken worden om een leaflet en/of een spandoek te maken. 5. De supporters kunnen in hun clubblad verhalen van donkere spelers optekenen en kunnen creatief te werk gaan d.m.v. een anti-racistisch stripverhaal of cartoon. 5. De politiediensten.1. In eerste instantie dienen de club (de stewards) en de politie een gezamenlijke strategie te hebben in de bestrijding van racistisch en discriminerend gedrag.2. Streng optreden tegen supporters en clubs bij niet naleving van de wetgeving, het reglement van inwendige orde en de bestaande charters inzake racistische gedragingen.3. Beter gebruik maken van de camera's in het stadion om bijvoorbeeld hitlergroeten en racistische spandoeken te detecteren.6. De overheden.1. Het opzetten van een systeem voor opvolging en rapportage van racistisch gedrag en elke vorm van discriminatie.2. Het opvolgen van (lokale) projecten en hen een platform bieden in een handboek 'beste praktijken'.3. Streng sanctioneren van plegers van racisme.4. Opvolging van projecten inzake doeltreffendheid van de gevoerde campagnes.5. Motor zijn achter nationale campagnes.7. De media.1. Antiracisme campagnes, zowel nationaal als campagnes gesteund door UEFA of FIFA, in het nieuws brengen.Zonder media-aandacht bereiken dergelijke campagnes immers slechts een beperkt publiek. Banners, mededelingen op het scorebord of statements kunnen overgenomen worden en zo aan een breed publiek getoond worden. 2. Tijdens wedstrijden die live uitgezonden worden kunnen spelers die meespelen en die antiracisme campagnes hebben opgezet (Henry - Arsenal, Eto'o - Barcelona, de Franse nationale ploeg...), een speciale vermelding krijgen.

- DEEL 2 : Enkele stelregels die kunnen helpen bij het opzetten van een project antiracisme.

Deze lijst is geenszins exhaustief. De stelregels die gebruikt worden hangen vaak af van plaatselijke omstandigheden. ? Bepaal een aantal principes om tot acties over te gaan die gedragen kunnen worden door een brede groep. Zorg voor een grote verspreiding van deze principes en schaar zoveel mogelijk mensen achter het project, beginnende binnen de club. ? Ontwikkel een praktisch actieplan waar bovenstaande principes ingepast kunnen worden. Bepaal doelen om naar toe te werken en volg deze regelmatig op. ? Zet partnerschappen op - betrek supporters, spelers, politiediensten, stewards en organisaties die werken rond racisme.

Betrek daarnaast allochtonen en migrantengroepen. Leg de nadruk op diversiteit. ? Toon respect voor de cultuur en tradities van de supporters(organisaties), probeer antiracisme projecten op te zetten via die supporterscultuur, gebruikmakend van de methoden en media die supporters gebruiken. ? Maak gebruik van de ondersteuning van topspelers om diversiteit te benadrukken en de antiracistische boodschap uit te dragen. ? Zet allochtonen en migrantengroepen aan in het participeren in alle niveau's in het voetbal en zorg ervoor dat dit kan gebeuren in een open sfeer zonder discriminatie. ? Zorg ervoor dat de uit te dragen boodschap de jonge supporters bereikt, d.m.v. het inschakelen van scholen, jeugdclubs en publicaties voor kinderen. ? Maak de link tussen enerzijds een campagne rond diversiteit binnen de club en diversiteitscampagnes binnen de maatschappij en anderzijds antiracistische campagnes in het voetbal en bredere campagnes rond racisme en xenofobie in de sport en de maatschappij. ? Zet binnen de club een systeem op om racistisch gedrag in het voetbal op te volgen en te rapporteren. ? Wees er zeker van dat plegers van racisme, op welk niveau dan ook, aangepakt worden opdat iedereen weet dat dergelijk gedrag binnen de club niet getolereerd wordt.

- DEEL 3 : Gids die ter hand kan worden genomen als een project antiracisme wordt opgestart. 1. Beleid. Heb je als club een schriftelijk antiracistisch beleid ontwikkeld waarin te nemen maatregelen zijn verwerkt (zoals het opstellen van een gedragscode, een actieplan, een charter...) opdat je het stadion racisme vrij kan houden ? Promoot je gelijke kansen binnen uw club ? Indicatoren : - jouw antiracistisch beleid werd goedgekeurd in de Raad van Beheer; - je hebt je maatregelen publiek gemaakt en zij dragen een wijdverbreide goedkeuring; - er zijn binnen de club mensen aangesteld die instaan voor de opvolging van het project; - binnen de club werken ook mensen van vreemde afkomst. 2. Partnerschap met doelgroepen. Hoe ben je zeker dat potentiële doelgroepen (etnische minderheden, immigranten,...) actief betrokken zijn bij je project ? Indicatoren : - aantal minderheden die bij het project zullen betrokken worden; - minderheden worden positief belicht in publicaties. 3. De betrokkenheid van supporters(clubs). Is jouw project zo opgebouwd dat er inspraak en actieve participatie mogelijk is voor de supporters, zelfs inzake management ? Indicatoren : - voortdurend contact met supportersgroepen en/of fancoaching gedurende de uitvoering van het project; - het aantal lokale voetbalclubs (met etnische minderheden) en supportersgroepen die deel nemen aan de actie(s); - een deel van het budget is bestemd voor supportersactiviteiten. 4. Publiciteit. Heb je je project met alle mogelijke middelen gecommuniceerd, ook door zichtbare berichten in het stadion (scorebord, publicaties in fanmagazines...), publieke aankondigingen en het publiceren van antiracistische teksten in officiële publicaties, newsletters, websites... ? Indicatoren : - heb je gebruik gemaakt van bovenstaande communicatiemiddelen ?; - zijn de supporters voldoende op de hoogte ? 5. Vorming. Heb je eraan gedacht sleutelfiguren binnen de club (veiligheidsverantwoordelijke, stewards, coach, spelers...) te vormen rond racisme om hun mogelijkheden om racisme op te merken en aan te pakken te vergroten ? Indicatoren : - een vormingsplan en het aanbieden van een specifieke vorming; - hoeveel mensen binnen de club zijn betrokken bij deze vorming ?; - wat was de evaluatie van deze vormingen en heeft ze effect teweeg gebracht ?; - hoe heb je jezelf als club gepositioneerd bij het geven van de vormingen ? 6. Expertise in anti-racisme. Heb je organisaties die werken rond racisme en/of Niet Gouvernementele Organisaties (NGO's) gespecialiseerd in racisme aangesproken opdat zij je zouden kunnen bijstaan en je campagne meer efficiënt kunnen maken ? Indicatoren : - samenwerking met organisaties die werken rond racisme en/of NGO's; - budgetdeling met organisaties die werken rond racisme en/of NGO's.

Heb je reeds anti-racistische campagnes opgezet en hoe zou je die evalueren ? Indicatoren : - de respons was positief; - er was voldoende media-aandacht; - het fenomeen racisme is (een tijdje) achterwege gebleven. 7. Lange termijn proces. Hoe kan je bewerkstelligen dat je campagne geen eenmalig feit blijft ? Heb je m.a.w. reeds een vervolg om je campagne blijvend te houden ? Indicatoren : - lange termijn planning; - het uitwerken van een follow-up.

- DEEL 4 : Checklist antiracisme projecten. 1. Beleidsontwikkeling.a. Hebt u een schriftelijk antiracistisch beleid uitgewerkt, een beleid dat werd goedgekeurd door de Raad van Beheer binnen uw club ?  Ja.  Neen. b. Hebt u gezocht naar het verhogen van de publieke belangstelling, door middel van bijvoorbeeld een charter of actiemomenten ?  Ja.  Neen. c. Is er binnen uw club een persoon aangeduid die de leiding heeft in het uitvoeren van dit beleid ?  Ja.  Neen. d. Bent u op de hoogte van het UEFA/FARE 10-puntenplan inzake racisme ?  Ja.  Neen. 2. Bereik van het voorgestelde project (meerdere antwoorden mogelijk).a. Op welke van de volgende problemen wilt u focussen ?  Racisme en xenofobie.  Nationalisme.  Antisemitisme.  De ondervertegenwoordiging van minderheden - het aansporen tot meer diversiteit.  Andere vormen van discriminatie. b. Wie is het doelpubliek voor uw antiracistische campagne ?  De eigen supporters.  De supporters van de tegenpartij.  De media.  De spelers.  De jeugdspelers.  Iedereen binnen de club.  Andere, specificeer : 3. Het uitwerken van partnerships.a. Voorziet uw project in samenwerking met etnische minderheden of andere geviseerde groepen ?  Ja.  Neen. b. Indien ja, hebt u een idee over hoeveel personen het gaat ?  Ja, aantal :  Neen.c. Hebt u pogingen gedaan tot contact met etnische minderheden en migrantengroepen op lokaal, regionaal of nationaal niveau ?  Ja.  Neen. d. Hebt u stappen ondernomen opdat de antiracisme campagne breed ondersteund wordt door de supporters, door hen te consulteren gedurende het opstarten van het project ?  Ja.  Neen. e. Hebt u organisaties die werken rond racisme en/of NGO's met ervaring in racisme aangesproken om uw project te ondersteunen ?  Ja.Welke organisaties ?  Neen. 4. Bekendheid geven aan het project. a. Hebt u gebruik gemaakt van vermeldingen op het scorebord, borden rond het veld, artikels in dagprogramma's... ?  Ja.  Neen. b. Hebt u gebruik gemaakt van officiële media zoals websites, nieuwsbrieven en andere publicaties zoals een fanmagazine ?  Ja.  Neen. 5. Vorming.a. Hebt u reeds vorming gegeven aan sleutelfiguren binnen uw club ?  Ja.  Neen. b. Indien ja, welke groepen hebben de vorming genoten ?  Veiligheidsverantwoordelijke.  Stewards.  Bestuur.  Trainer.  Spelers.  Jeugdspelers.  Administratief personeel.  Supporters.  Andere, specificeer : 6. Lange termijn planning.a. Vermeld hieronder welke lange termijn impact u verwacht van uw project. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . b. Hoe wil u vermijden dat uw project een eenmalig evenement wordt ? .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . c. Zal u het succes van de campagne evalueren ?  Ja.  Neen. d. Indien ja, hoe zal u evalueren ?  Een evaluatie uitgevoerd door externen.  Een beschrijvende evaluatie.  Gebruikmakend van krantenknipsels.  Gebruikmakend van foto's.  Reacties via forums.  Feedback van deelnemers.  Feedback van supporters.  Feedback van partners.

Tot slot : Weblinks van organisaties in Europa die rond racisme (in het voetbal) werken en die in dat kader kunnen geraadpleegd worden : @ België : Centrum voor gelijkheid van kansen en voor racismebestrijding.

Koningsstraat 138 1000 Brussel Tel. : 02 212 30 00 Fax : 02 212 30 30 Email : centrum@cntr.be www.diversiteit.be Eurofan/European Centre for Study and Prevention of Violences in Sport www.eurofan.org @ Europa : Union des associations Européennes de football (UEFA) www.uefa.com Football Against Racism in Europe www.farenet.org United for Intercultural Action www.united.non-profit.nl @ Groot-Brittannië : Kick it out www.kickitout.org Show racism the red card www.srtrc.org Football Unites, Racism Divides www.furd.org Foxes against racism www.le.ac.uk/far Red, white and black at the valley www.sirc.org/publik/fvracism.html The fight carries on www.football-research.org/docs/ftfracism.pdf @ Frankrijk : SOS racisme www.sos-racisme.org League against racism and anti-semitism www.licra.org @ Duitsland : Ten-point plan a good starting point www.aktive-fans.de The stadium - Scene of the crime : racism and discrimination in football www.tatort-stadion.de Flutlicht e.V. Verein für Antirassistische Fankultur / Different Roots - One game www.flutlicht.org Schalker fan-initiative www.fan-ini.de Fussballvereine gegen Rechts www.fussballvereine-gegen-rechts.de/fgr euro starterseite.htm Dem Ball is egal www.demballlegal.de/index.php @ Italië : The Anti-Racism World Cup www.mondialiantirazzista.org Unione Italiana Sport Per Tutti (UISP) www.uisp.it @ Polen : Never Again Association / Stowarzyszenie Nigdy Wiecej http://free.ngo.pl/nw/ _______ Nota's (1) Dit kan kaderen in de overeenkomst zoals opgenomen in artikel 5 van de wet van 21 december 1998 betreffende de veiligheid bij voetbalwedstrijden, gewijzigd bij wet van 10 maart 2003.(2) Bronnen : Handboek Discriminatiezaken, Politie Antwerpen en Centrum voor gelijkheid van kansen en voor racismebestrijding (1999); Extreem Rechtse Symboliek binnen Subculturen, LBR (www.lbr.nl). (3) Dit formulier heeft als doelstelling een monitoring uit te voeren naar het fenomeen van kwetsende, racistische en discriminerende uitlatingen en spreekkoren in het Belgisch voetbal.De gegevens die hiervoor verkregen worden dienen louter voor de inventarisatie van de feiten bij de KBVB teneinde het fenomeen dieper te analyseren en de juiste informatie aan de veiligheidsdiensten te verschaffen. (4) Deze documenten bestaan ook in brochurevorm.Deze brochure kan per mail aangevraagd worden op volgend mailadres : heidi.deridder@ibz.fgov.be