MINISTERIE VAN BINNENLANDSE ZAKEN

4 JULI 2000. - Ministeriële omzendbrief PZ 4 betreffende de aansprakelijkheidsregeling naar aanleiding van de geïntegreerde werking in de politiezones

Aan mevrouw en de heren provinciegouverneurs, Ter informatie : Aan de leden van de provinciale ondersteuningsteam, Aan de dames en heren arrondissementscommissarissen, Aan de dames en heren burgemeesters, Mevrouw de gouverneur, Mijnheer de gouverneur, Overeenkomstig de richtlijnen uiteengezet in de M.O. PZ 1 van 10 april 2000, werd in de verschillende politiezones, in de schoot van het directiecomité, een akkoord bereikt om een versnelde geïntegreerde werking van de aanwezige politiediensten tot stand te brengen. Meer bepaald worden concrete stappen ondernomen om op zeer korte termijn over te gaan tot het opzetten van tijdelijke (bijv. samen uitvoeren van patrouilles), of permanente (bijv. het inschakelen van rijkswachters in de wijkwerking, het samen uitvoeren van de uithaling en voorleiding van aangehouden personen) projecten, waarbij personeel van de rijkswacht of gemeentepolitie, overeenkomstig artikel 8 van de wet op het Politieambt, onder de leiding van leden van een andere politiedienst komt te staan.

Uiteraard rijzen hierbij vragen betreffende de aansprakelijkheidsregeling die geldt bij schadegevallen, die zich zouden voordoen in het kader van dergelijke projecten.

Na onderhandelingen tussen de bevoegde departementen van de federale overheid die instaat voor de verzekering van de rijkswacht -, en de maatschappij die de verzekeraar is van het merendeel van de gemeentelijke politiekorpsen (1), kunnen volgende richtlijnen worden meegegeven : Motorrijtuigenverzekering Door beide partijen wordt het feit dat een motorrijtuig door een functionaris van een ander korps wordt gebruikt, niet als een risicoverzwarend element beschouwd. Dat wil zeggen dat, wanneer een voertuig dat de Staat of de gemeente toebehoort, wordt gebruikt door een lid van het andere korps, geen bijzondere acties dienen te worden ondernomen; de eigenaar van het betreffende voertuig blijft verzekerd volgens de huidige regeling. Uiteraard dient er wel over gewaakt dat de bestuurder over het vereiste rijbewijs beschikt.

Arbeidsongevallen In geval van een arbeidsongeval blijft iedere politieambtenaar volledig onderworpen aan de regeling die momenteel op hem/haar van toepassing is. Dat wil zeggen dat de betrokkene die slachtoffer wordt van een arbeidsongeval zich in de eerste plaats dient te richten tot zijn (eigen) arbeidsongevallenverzekeraar. Voor alle geleden schade die door deze verzekeraar niet wordt gedekt (zoals in voorkomend geval morele schade, verlies van prestaties nacht- en weekenduren,...) kan het slachtoffer een burgerlijke vordering instellen tegen de aansprakelijke derde of zijn/haar aansteller. De geïntegreerde werking belet niet dat de aldus samenwerkende rijkswachters en gemeentepolitieambtenaren ten opzichte van elkaar nog steeds als derden worden beschouwd; de « burgerlijke immuniteiten » waarvan sprake in de arbeidsongevallenwet, die het instellen van de burgerlijke vordering tegen de werkgever en tegen werkmakkers onmogelijk maakt (2), zijn in deze verhouding dus niet van toepassing.

De geïntegreerde werking doet dus op geen enkele wijze afbreuk aan de individuele rechten van de betrokkenen.

Individuele aansprakelijkheid van de betrokken politieambtenaar De geïntegreerde werking brengt geen wijzigingen aan inzake de tuchtrechtelijke, strafrechtelijke en individuele burgerrechtelijke aansprakelijkheid van een politieambtenaar betrokken bij een incident.

De wetgeving met betrekking tot de burgerrechtelijke aansprakelijkheid van een politieambtenaar ligt vervat in de bepalingen van Hoofdstuk V van de wet op het Politieambt.

De politieambtenaren die in hun functies aan de Staat, aan de gemeente of aan derden schade berokkenen, moeten deze slechts vergoeden, wanneer zij een opzettelijke fout, een zware fout, of een lichte fout die bij hen gewoonlijk voorkomt, begaan (...) (artikel 48 WPA).

Wanneer de politieambtenaar betrokken zou zijn bij een incident in het raam van de geïntegreerde werking, zal, bij de kwalificatie van de fout die eventueel door hem/haar werd begaan, rekening worden gehouden met de concrete omstandigheden waarin het incident zich heeft voorgedaan. Men zal dus in voorkomend geval rekening moeten houden met het feit dat de optredende politieambtenaren een verschillende opleiding hebben genoten, wellicht niet dezelfde tactieken hanteren, niet over dezelfde bewapening beschikken.

De beoordeling en de kwalificatie van begane fouten zal geschieden door dezelfde overheden als nu. Ook de overheden bevoegd om disciplinaire maatregelen of maatregelen van inwendige orde te nemen, blijven dezelfde.

Vanzelfsprekend is, afhankelijk van de mate waarin betrokken politieambtenaren geïntegreerd worden in een ander korps, overleg tussen de verschillende overheden aangewezen.

Aansprakelijkheid van de « werkgever » van de politieambtenaar Ook hier blijven de artikelen van de wet op het Politieambt hun gelding behouden.

De Staat is aansprakelijk voor de schade veroorzaakt door de politieambtenaren van de rijkswacht (...) in de functie waarin hij hen heeft aangewend, net zoals de aanstellers aansprakelijk zijn voor de schade aangericht door toedoen van hun aangestelden. (...) De gemeente is aansprakelijk voor de schade veroorzaakt door de politieambtenaren van de gemeentepolitie in de functies waarin de Staat of de gemeente hen heeft aangewend, net zoals de aanstellers aansprakelijk zijn voor de schade aangericht door toedoen van hun aangestelden.

De gemeente kan verhaal nemen op de Staat voor de schade veroorzaakt door een politieambtenaar van de gemeentepolitie bij opdrachten die de Staat hem heeft toevertrouwd (artikel 47 WPA).

Wanneer, in het kader van de geïntegreerde werking, door een politieambtenaar schade wordt toegebracht, gelden, om de verantwoordelijke overheid te kennen, volgende regels : A. Wanneer schade wordt toegebracht door een handeling van een gemeentepolitiefunctionaris : 1. De gemeentepolitiefunctionaris treedt autonoom op, of onder het bevel van een ander lid van de gemeentepolitie, en begaat een fout : de gemeente is de verantwoordelijke overheid.2. De gemeentepolitiefunctionaris staat, overeenkomstig artikel 8 WPA, onder de leiding van een rijkswachter; - indien de schade wordt veroorzaakt door een foutieve uitvoering van het gegeven bevel, of door de uitvoering van een onwettelijk bevel, is de gemeente de verantwoordelijke overheid - indien de schade wordt veroorzaakt door de (correcte) uitvoering van een bevel (gegeven door een rijkswachter) dat, hoewel wettelijk, foutief was, is de Staat verantwoordelijk.

B. Wanneer schade wordt toegebracht door een handeling van een rijkswachter : 1. De rijkswachter treedt autonoom op, of onder het bevel van een andere rijkswachter, en begaat een fout : de Staat is de verantwoordelijke overheid 2.De rijkswachter staat, overeenkomstig artikel 8 WPA, onder de leiding van een lid van de gemeentepolitie; - indien de schade wordt veroorzaakt door een foutieve uitvoering van een correct gegeven bevel, of door de uitvoering van een onwettelijk bevel : de Staat is de verantwoordelijke overheid - indien de schade wordt veroorzaakt door de (correcte) uitvoering van een bevel (gegeven door een lid van de gemeentepolitie) dat, hoewel wettelijk, foutief was, is de gemeente verantwoordelijk.

Volgens de verzekeraar vormt het feit dat de gemeente verantwoordelijk kan gesteld worden voor het optreden van een rijkswachter een verzwaring van het risico. De betrokken gemeenten doen er derhalve goed aan deze risico-uitbreiding aan hun aansprakelijkheidsverzekeraar te melden, en bij de aangifte van de lonen voor de berekeningen van de premie, de bezoldigingen van het aldus ingezette rijkswachtpersoneel mee op te geven.

Rechtshulp De huidige wettelijke bepalingen blijven onverkort gelden.

Zaakschade De huidige wettelijke bepalingen blijven onverkort gelden.

Het is aan te bevelen dat het directiecomité, rekening houdende met hoger vermelde basisprincipes, nagaat welke maatregelen eventueel dienen te worden genomen naar aanleiding van de lokaal op te starten projecten, en dat indien noodzakelijk hierover een protocolakkoord wordt afgesloten. Zo kunnen bijvoorbeeld afspraken worden gemaakt omtrent de opstelling en het beheer van het administratief dossier.

Wanneer zich effectief een schadegeval voordoet, licht het directiecomité de betrokken burgemeester(s) hierover onverwijld in.

De Minister van Binnenlandse Zaken, A. Duquesne. _______ Nota's (1) Het betreft OMOB;gemeenten die bij een andere verzekeraar zijn aangesloten dienen uiteraard zelf de nodige stappen te ondernemen om na te gaan of hun verzekeraar dezelfde voorwaarden onderschrijft. (2) Behalve in geval van opzet, een arbeidswegongeval of een verkeersongeval.