← Terug naar "Uittreksel uit arrest nr. 119/2020 van 24 september 2020 Rolnummers 7122 en 7124 In
zake : de beroepen tot gehele of gedeeltelijke vernietiging van artikel 4 van het decreet van het Vlaamse
Gewest van 13 juli 2018 « tot wijziging van de wet v Het Grondwettelijk Hof, samengesteld
uit de voorzitters A. Alen en F. Daoût, en de rechters T. M(...)"
Uittreksel uit arrest nr. 119/2020 van 24 september 2020 Rolnummers 7122 en 7124 In zake : de beroepen tot gehele of gedeeltelijke vernietiging van artikel 4 van het decreet van het Vlaamse Gewest van 13 juli 2018 « tot wijziging van de wet v Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters A. Alen en F. Daoût, en de rechters T. M(...) | Extrait de l'arrêt n° 119/2020 du 24 septembre 2020 Numéros du rôle : 7122 et 7124 En cause : les recours en annulation totale au partielle de l'article 4 du décret de la Région flamande du 13 juillet 2018 « modifiant la loi du 14 août 1986 r La Cour constitutionnelle, composée des présidents A. Alen et F. Daoût, et des juges T. Merckx-V(...) |
---|---|
GRONDWETTELIJK HOF | COUR CONSTITUTIONNELLE |
Uittreksel uit arrest nr. 119/2020 van 24 september 2020 | Extrait de l'arrêt n° 119/2020 du 24 septembre 2020 |
Rolnummers 7122 en 7124 | Numéros du rôle : 7122 et 7124 |
In zake : de beroepen tot gehele of gedeeltelijke vernietiging van | En cause : les recours en annulation totale au partielle de l'article |
artikel 4 van het decreet van het Vlaamse Gewest van 13 juli 2018 « | 4 du décret de la Région flamande du 13 juillet 2018 « modifiant la |
tot wijziging van de wet van 14 augustus 1986 betreffende de | loi du 14 août 1986 relative à la protection et au bien-être des |
bescherming en het welzijn der dieren in het kader van de zesde | animaux dans le cadre de la sixième réforme de l'Etat », introduits |
staatshervorming », ingesteld door de vzw « Hubertusvereniging - | par l'ASBL « Hubertusvereniging - Vlaanderen » et par August Hendrickx |
Vlaanderen » en door August Hendrickx en David Hendrickx. | et David Hendrickx. |
Het Grondwettelijk Hof, | La Cour constitutionnelle, |
samengesteld uit de voorzitters A. Alen en F. Daoût, en de rechters T. | composée des présidents A. Alen et F. Daoût, et des juges T. |
Merckx-Van Goey, T. Giet, R. Leysen, J. Moerman en M. Pâques, | Merckx-Van Goey, T. Giet, R. Leysen, J. Moerman et M. Pâques, assistée |
bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder voorzitterschap van voorzitter A. Alen, | du greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le président A. Alen, |
wijst na beraad het volgende arrest : | après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : |
I. Onderwerp van de beroepen en rechtspleging | I. Objet des recours et procédure |
a. Bij verzoekschrift dat aan het Hof is toegezonden bij op 7 februari | a. Par requête adressée à la Cour par lettre recommandée à la poste le |
2019 ter post aangetekende brief en ter griffie is ingekomen op 11 | 7 février 2019 et parvenue au greffe le 11 février 2019, l'ASBL « |
februari 2019, heeft de vzw « Hubertusvereniging - Vlaanderen », | Hubertusvereniging - Vlaanderen », assistée et représentée par Me T. |
bijgestaan en vertegenwoordigd door Mr. T. Walbrecht, advocaat bij de | Walbrecht, avocat au barreau d'Anvers, a introduit un recours en |
balie te Antwerpen, beroep tot vernietiging ingesteld van artikel 4, | |
1°, van het decreet van het Vlaamse Gewest van 13 juli 2018 « tot | annulation de l'article 4, 1°, du décret de la Région flamande du 13 |
wijziging van de wet van 14 augustus 1986 betreffende de bescherming | juillet 2018 « modifiant la loi du 14 août 1986 relative à la |
en het welzijn der dieren in het kader van de zesde staatshervorming » | protection et au bien-être des animaux dans le cadre de la sixième |
(bekendgemaakt in het Belgisch Staatsblad van 10 augustus 2018). | réforme de l'Etat » (publié au Moniteur belge du 10 août 2018). |
b. Bij verzoekschrift dat aan het Hof is toegezonden bij op 11 | b. Par requête adressée à la Cour par lettre recommandée à la poste le |
februari 2019 ter post aangetekende brief en ter griffie is ingekomen | |
op 12 februari 2019, is beroep tot vernietiging ingesteld van artikel | 11 février 2019 et parvenue au greffe le 12 février 2019, un recours |
4 van hetzelfde decreet door August Hendrickx en David Hendrickx. | en annulation de l'article 4 du même décret a été introduit par August |
Hendrickx et David Hendrickx. | |
Die zaken, ingeschreven onder de nummers 7122 en 7124 van de rol van | Ces affaires, inscrites sous les numéros 7122 et 7124 du rôle de la |
het Hof, werden samengevoegd. | Cour, ont été jointes. |
(...) | (...) |
II. In rechte | II. En droit |
(...) | (...) |
Ten aanzien van de bestreden bepaling | Quant à la disposition attaquée |
B.1. De verzoekende partijen in de zaken nrs. 7122 en 7124 vorderen de | B.1. Les parties requérantes dans les affaires nos 7122 et 7124 |
gehele of gedeeltelijke vernietiging van artikel 4 van het decreet van | demandent l'annulation totale ou partielle de l'article 4 du décret de |
het Vlaamse Gewest van 13 juli 2018 « tot wijziging van de wet van 14 | la Région flamande du 13 juillet 2018 « modifiant la loi du 14 août |
augustus 1986 betreffende de bescherming en het welzijn der dieren in | 1986 relative à la protection et au bien-être des animaux dans le |
het kader van de zesde staatshervorming » (hierna : het decreet van 13 | cadre de la sixième réforme de l'Etat » (ci-après : le décret du 13 |
juli 2018), doordat die bepaling een verbod invoert op het gebruik bij | juillet 2018), en ce que cette disposition instaure une interdiction |
honden van halsbanden die elektrische schokken kunnen toedienen | d'utiliser pour les chiens des colliers pouvant donner des chocs |
(hierna : elektrische halsbanden). | électriques (ci-après : colliers électriques). |
B.2.1. Het decreet van 13 juli 2018 wijzigt de wet van 14 augustus | B.2.1. Le décret du 13 juillet 2018 modifie la loi du 14 août 1986 « |
1986 « betreffende de bescherming en het welzijn der dieren » (hierna | relative à la protection et au bien-être des animaux » (ci-après : la |
: de Dierenwelzijnswet) teneinde de terminologie in overeenstemming te | loi du 14 août 1986) en vue de rendre la terminologie conforme à la |
brengen met de regionalisering van het dierenwelzijnsbeleid en om | régionalisation de la politique en matière de bien-être animal et |
bepaalde beleidswijzigingen door te voeren (Parl. St., Vlaams | d'effectuer certains changements de politique (Doc. parl., Parlement |
Parlement, 2017-2018, nr. 1555/1, p. 3). | flamand, 2017-2018, n° 1555/1, p. 3). |
B.2.2. Artikel 4, 1°, van het decreet van 13 juli 2018 voert een verbod in op het gebruik van elektrische halsbanden bij honden, met de mogelijkheid voor de Vlaamse Regering om afwijkingen toe te staan voor het gebruik ervan bij opleiding of gedragstherapie. De parlementaire voorbereiding vermeldt dat in België tot dan geen wetgeving over elektrische halsbanden bij honden bestond en het gebruik en de verkoop ervan vrij waren. Met de bestreden bepaling wenst de decreetgever, ter bevordering van het dierenwelzijn, een principieel verbod op het gebruik van dergelijke halsbanden in te voeren, in navolging van verscheidene andere Europese landen (Parl. St., Vlaams Parlement, | B.2.2. L'article 4, 1°, du décret du 13 juillet 2018 instaure une interdiction d'utiliser des colliers électriques pour les chiens, avec la possibilité, pour le Gouvernement flamand, d'autoriser des dérogations pour l'utilisation de ces colliers dans le cadre d'une formation ou d'une thérapie comportementale. Les travaux préparatoires indiquent qu'il n'existait jusque-là, en Belgique, aucune législation concernant les colliers électriques pour chiens et que leur utilisation et leur vente étaient libres. Par la disposition attaquée, le législateur décrétal souhaite, pour promouvoir le bien-être animal, instaurer une interdiction de principe quant à l'utilisation de tels colliers, à l'instar de plusieurs autres pays européens (Doc. parl., |
2017-2018, nr. 1555/1, p. 5). | Parlement flamand, 2017-2018, n° 1555/1, p. 5). |
B.3.1. Artikel 4 van het decreet van 13 juli 2018 bepaalt : | B.3.1. L'article 4 du décret du 13 juillet 2018 dispose : |
« In artikel 4 van dezelfde wet, gewijzigd bij de wet van 27 december | « A l'article 4 de la même loi, modifié par la loi du 27 décembre |
2012, worden de volgende wijzigingen aangebracht : | 2012, les modifications suivantes sont apportées : |
1° er wordt een paragraaf 2/2 ingevoegd, die luidt als volgt : | ' 1° Il est inséré un paragraphe 2/2, rédigé comme suit : |
' § 2/2. Het gebruik bij honden van halsbanden die elektrische | " § 2/2. L'utilisation pour les chiens de colliers pouvant donner des |
schokken kunnen toedienen, is verboden. De Vlaamse Regering kan nadere regels bepalen om afwijkingen van dit verbod toe te staan voor het gebruik bij opleiding of gedragstherapie voor honden. '; 2° in paragraaf 4 wordt tussen de zinsnede ' § § 2 ' en de zinsnede ' en 3, ' de zinsnede ' 2/1, 2/2 ' ingevoegd; 3° in paragraaf 4 wordt het woord ' Koning ' vervangen door de woorden ' Vlaamse Regering '; 4° in paragraaf 5 wordt tussen de zinsnede ' § § 1, 2, ' en de zinsnede ' 3 en 4 ' de zinsnede ' 2/1, 2/2, ' ingevoegd ». | chocs électriques est interdite. Le Gouvernement flamand peut arrêter des modalités pour autoriser des dérogations à cette interdiction pour l'utilisation pendant la formation ou la thérapie comportementale pour chiens "; 2° dans le paragraphe 4, le membre de phrase ", 2/1, 2/2 " est inséré entre le membre de phrase " § § 2" et le membre de phrase " et 3 "; 3° dans le paragraphe 4, le mot " Roi " est remplacé par les mots " Gouvernement flamand "; 4° dans le paragraphe 5, le membre de phrase " 2/1, 2/2, " est inséré entre le membre de phrase " § § 1er, 2, " et le membre de phrase " 3 et 4" ' ». |
B.3.2. Ingevolge die wijzigingen bepaalt artikel 4 van de | B.3.2. Par l'effet de ces modifications, l'article 4 de la loi du 14 |
Dierenwelzijnswet voor het Vlaamse Gewest : | août 1986 dispose, en ce qui concerne la Région flamande : |
« § 1. Ieder persoon die een dier houdt, verzorgt of te verzorgen | « § 1er. Toute personne qui détient un animal, qui en prend soin ou |
heeft, moet de nodige maatregelen nemen om het dier een in | doit en prendre soin, doit prendre les mesures nécessaires afin de |
overeenstemming met zijn aard, zijn fysiologische en ethologische | procurer à l'animal une alimentation, des soins et un logement qui |
behoeften, zijn gezondheidstoestand en zijn graad van ontwikkeling, | conviennent à sa nature, à ses besoins physiologiques et éthologiques, |
aanpassing of domesticatie, aangepaste voeding, verzorging en huisvesting te verschaffen. § 2. Niemand mag de bewegingsvrijheid van het dier dat hij houdt, verzorgt of te verzorgen heeft, zodanig beperken dat het aan vermijdbare pijnen, lijden of letsels is blootgesteld. Wanneer een dier gewoonlijk of voortdurend wordt vastgemaakt of opgesloten, moet het voldoende ruimte en bewegingsvrijheid krijgen, in overeenstemming met zijn fysiologische en ethologische behoeften. § 2/1. De paardachtigen die buiten worden gehouden, kunnen opgestald worden of, indien dit niet het geval is, beschikken over een natuurlijke beschutting of een schuilhok. § 2/2. Het gebruik bij honden van halsbanden die elektrische schokken kunnen toedienen, is verboden. De Vlaamse Regering kan nadere regels bepalen om afwijkingen van dit verbod toe te staan voor het gebruik bij opleiding of gedragstherapie voor honden. § 3. De verlichting, de temperatuur, de vochtigheidsgraad, de verluchting, de luchtcirculatie en de overige milieuvoorwaarden van het verblijf der dieren moeten overeenstemmen met de fysiologische en | à son état de santé et à son degré de développement, d'adaptation ou de domestication. § 2. Aucune personne qui détient un animal, en prend soin, ou doit en prendre soin, ne peut entraver sa liberté de mouvement au point de l'exposer à des douleurs, des souffrances ou des lésions évitables. Un animal habituellement ou continuellement attaché ou enfermé doit pouvoir disposer de suffisamment d'espace et de mobilité, conformément à des besoins physiologiques et éthologiques. § 2/1. Les équidés qui sont détenus à l'extérieur peuvent être rentrés dans une écurie ou, à défaut, disposent d'un abri naturel ou artificiel. § 2/2. L'utilisation pour les chiens de colliers pouvant donner des chocs électriques est interdite. Le Gouvernement flamand peut arrêter des modalités pour autoriser des dérogations à cette interdiction pour l'utilisation pendant la formation ou la thérapie comportementale pour chiens. § 3. L'éclairage, la température, le degré d'humidité, la ventilation, la circulation d'air et les autres conditions ambiantes du logement des animaux doivent être conformes aux besoins physiologiques et |
ethologische behoeften van de soort. | éthologiques de l'espèce. |
§ 4. Ter uitvoering van § § 2, 2/1, 2/2 en 3, en onverminderd de | § 4. En exécution des § § 2, 2/1, 2/2 et 3 [...] et sans préjudice des |
bepalingen van hoofdstuk VIII kan de Vlaamse Regering voor de | dispositions du chapitre VIII, le Roi peut arrêter des règles |
verschillende soorten en categorieën van dieren nadere regelen stellen. | complémentaires pour les différentes espèces et catégories d'animaux. |
§ 5. De in artikel [34] bedoelde overheidspersonen zijn gemachtigd de | § 5. Les agents de l'autorité visés à l'article [34] sont habilités à |
nodige maatregelen te treffen of op te leggen om de verplichtingen | prendre ou à imposer les mesures nécessaires pour faire respecter sans |
voortvloeiend uit de § § 1, 2, 2/1, 2/2, 3 en 4 onverwijld te doen | délai les obligations découlant des § § 1er, 2, 3 et 4 ». |
naleven ». B.3.3. Ten aanzien van de inwerkingtreding van artikel 4, 1°, van het | B.3.3. En ce qui concerne l'entrée en vigueur de l'article 4, 1°, du |
decreet van 13 juli 2018, bepaalt artikel 42 van dat decreet : | décret du 13 juillet 2018, l'article 42 de ce décret dispose : |
« Artikel 4, 1°, van dit decreet treedt in werking op een door de | « L'article 4, 1°, du présent décret entre en vigueur à une date à |
Vlaamse Regering vast te stellen datum ». | fixer par le Gouvernement flamand ». |
Ten aanzien van de ontvankelijkheid van de beroepen tot vernietiging | Quant à la recevabilité des recours en annulation |
B.4.1. Volgens de Vlaamse Regering en volgens de vzw « Global Action | B.4.1. Selon le Gouvernement flamand et l'ASBL « Global Action in the |
in the Interest of Animals » (GAIA), die optreedt als tussenkomende | Interest of Animals » (GAIA), laquelle agit en tant que partie |
partij, zouden de verzoekende partijen niet doen blijken van het | intervenante, les parties requérantes ne justifieraient pas de |
vereiste belang om de vernietiging te vorderen van de bestreden | l'intérêt requis pour demander l'annulation de la disposition |
bepaling. | attaquée. |
B.4.2. De Grondwet en de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof vereisen dat elke natuurlijke persoon of rechtspersoon die een beroep tot vernietiging instelt, doet blijken van een belang. Van het vereiste belang doen slechts blijken de personen wier situatie door de bestreden norm rechtstreeks en ongunstig zou kunnen worden geraakt. Wanneer een vereniging zonder winstoogmerk die niet haar persoonlijk belang aanvoert, voor het Hof optreedt, is vereist dat haar statutair doel van bijzondere aard is en, derhalve, onderscheiden van het algemeen belang; dat zij een collectief belang verdedigt; dat haar doel door de bestreden norm kan worden geraakt; dat ten slotte niet blijkt dat dit doel niet of niet meer werkelijk wordt nagestreefd. | B.4.2. La Constitution et la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur la Cour constitutionnelle imposent à toute personne physique ou morale qui introduit un recours en annulation de justifier d'un intérêt. Ne justifient de l'intérêt requis que les personnes dont la situation pourrait être affectée directement et défavorablement par la norme attaquée. Lorsqu'une association sans but lucratif qui n'invoque pas son intérêt personnel agit devant la Cour, il est requis que son but statutaire soit d'une nature particulière et, dès lors, distinct de l'intérêt général; qu'elle défende un intérêt collectif; que la norme attaquée soit susceptible d'affecter son but; qu'il n'apparaisse pas, enfin, que ce but n'est pas ou n'est plus réellement poursuivi. |
B.4.3. De vzw « Hubertusvereniging - Vlaanderen », verzoekende partij | B.4.3. L'ASBL « Hubertusvereniging - Vlaanderen », partie requérante |
in de zaak nr. 7122, beschouwt het decretaal verbod op het gebruik van | dans l'affaire n° 7122, considère l'interdiction décrétale d'utiliser |
elektrische halsbanden bij honden als een jachtbeperking. | des colliers électriques pour les chiens comme une restriction en |
Overeenkomstig haar statuten en haar activiteiten, beoogt zij onder | matière de chasse. Conformément à ses statuts et à ses activités, elle |
meer de bevordering, ontwikkeling en verdediging van de weidelijke | vise notamment à la promotion, au développement et à la défense de |
jacht. | l'art de la chasse. |
B.4.4. De verzoekende partijen in de zaak nr. 7124 beschikken beiden | B.4.4. Les parties requérantes dans l'affaire n° 7124 disposent toutes |
over een jachtverlof en maken voor de jacht gebruik van elektrische | deux d'un permis de chasse et équipent leurs chiens de chasse de |
halsbanden bij jachthonden. | colliers électriques pour leurs activités de chasse. |
B.4.5. De verzoekende partijen in de beide zaken doen derhalve blijken | B.4.5. Les parties requérantes dans les deux affaires justifient dès |
van een belang bij de vernietiging van de bestreden bepaling, die een | lors d'un intérêt à l'annulation de la disposition attaquée, laquelle |
verbod invoert op het gebruik van elektrische halsbanden bij honden. | instaure une interdiction d'utiliser des colliers électriques pour les |
B.4.6. De exceptie wordt verworpen. | chiens. B.4.6. L'exception est rejetée. |
B.5.1. De Vlaamse Regering voert vervolgens aan dat het enige middel | B.5.1. Le Gouvernement flamand fait ensuite valoir que le moyen unique |
in beide zaken niet ontvankelijk zou zijn doordat niet op afdoende | dans les deux affaires serait irrecevable, en ce que les parties |
wijze wordt uiteengezet in welk opzicht de referentienormen door de | requérantes n'exposeraient pas de manière satisfaisante en quoi la |
bestreden bepaling zouden worden geschonden. | disposition attaquée violerait les normes de référence. |
Daarenboven stelt de Vlaamse Regering dat het enige middel in de zaak | En outre, le Gouvernement flamand soutient que le moyen unique dans |
nr. 7124 niet ontvankelijk is in zoverre het Hof wordt gevraagd de | l'affaire n° 7124 est irrecevable, en ce que la Cour est invitée à |
bestreden bepaling te toetsen aan de artikelen 544 en 1384 van het | contrôler la disposition attaquée au regard des articles 544 et 1384 |
Burgerlijk Wetboek en aan de artikelen 4, § 1, en 36, 3°, van de | du Code civil et des articles 4, § 1er, et 36, 3°, de la loi du 14 |
Dierenwelzijnswet. | août 1986. |
B.5.2. Om te voldoen aan de vereisten van artikel 6 van de bijzondere | B.5.2. Pour satisfaire aux exigences de l'article 6 de la loi spéciale |
wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof, moeten de middelen | du 6 janvier 1989 sur la Cour constitutionnelle, les moyens de la |
van het verzoekschrift te kennen geven welke van de regels waarvan het | requête doivent faire connaître, parmi les règles dont la Cour |
Hof de naleving waarborgt, zouden zijn geschonden, alsook welke de | garantit le respect, celles qui seraient violées ainsi que les |
bepalingen zijn die deze regels zouden schenden, en uiteenzetten in | dispositions qui violeraient ces règles et exposer en quoi ces règles |
welk opzicht die regels door de bedoelde bepalingen zouden zijn | auraient été transgressées par ces dispositions. |
geschonden. B.5.3. Uit de memories van de Vlaamse Regering blijkt dat zij op | B.5.3. Il ressort des mémoires du Gouvernement flamand qu'il a pu |
adequate wijze heeft kunnen antwoorden op de grieven van de | répondre de manière adéquate aux griefs formulés par les parties |
verzoekende partijen zodat de exceptio obscuri libelli dient te worden | requérantes, de sorte qu'il y a lieu de rejeter l'exceptio obscuri |
verworpen. | libelli. |
B.5.4. Daar het Hof niet bevoegd is om decretale bepalingen te toetsen | B.5.4. La Cour n'étant pas compétente pour contrôler des dispositions |
aan andere wettelijke bepalingen die geen bevoegdheidverdelende regels | décrétales au regard d'autres dispositions législatives qui ne sont |
zijn, is het enige middel in de zaak nr. 7124, in zoverre het is | pas des règles répartitrices de compétences, le moyen unique dans |
l'affaire n° 7124, en ce qu'il est pris d'une violation des articles | |
afgeleid uit een schending van de artikelen 544 en 1384 van het | 544 et 1384 du Code civil et des articles 4, § 1er, et 36, 3°, de la |
Burgerlijk Wetboek en van de artikelen 4, § 1, en 36, 3°, van de | |
Dierenwelzijnswet, niet ontvankelijk. | loi du 14 août 1986, est irrecevable. |
B.6.1. Ten slotte is de Vlaamse Regering van oordeel dat, in het licht | B.6.1. Enfin, le Gouvernement flamand estime qu'à la lumière des |
van de grieven van de verzoekende partijen, het beroep tot | griefs invoqués par les parties requérantes, le recours en annulation |
vernietiging in de zaak nr. 7124 slechts ontvankelijk is in zoverre | dans l'affaire n° 7124 n'est recevable qu'en ce qu'il est dirigé |
het gericht is tegen artikel 4, 1°, van het decreet van 13 juli 2018, | contre l'article 4, 1°, du décret du 13 juillet 2018, qui insère un |
dat een paragraaf 2/2 invoegt in artikel 4 van de Dierenwelzijnswet. | paragraphe 2/2 dans l'article 4 de la loi du 14 août 1986. |
B.6.2. Het Hof bepaalt de omvang van het beroep tot vernietiging aan | B.6.2. La Cour détermine l'étendue du recours en annulation en |
de hand van de inhoud van het verzoekschrift en in het bijzonder op | fonction du contenu de la requête et en particulier sur la base de |
basis van de uiteenzetting van het middel. Het Hof beperkt zijn | l'exposé du moyen. La Cour limite son examen à la disposition contre |
onderzoek tot de bepaling waartegen daadwerkelijk grieven zijn | laquelle des griefs sont effectivement dirigés. |
aangevoerd. Uit de uiteenzetting van het enige middel blijkt dat de kritiek van de | Il ressort de l'exposé du moyen unique que la critique des parties |
verzoekende partijen in de zaak nr. 7124 uitsluitend gericht is tegen | requérantes dans l'affaire n° 7124 vise exclusivement l'article 4, 1°, |
artikel 4, 1°, van het decreet van 13 juli 2018, dat een verbod | du décret du 13 juillet 2018, qui instaure une interdiction d'utiliser |
invoert op het gebruik van elektrische halsbanden bij honden. Het Hof | des colliers électriques pour les chiens. La Cour limite dès lors son |
beperkt zijn onderzoek bijgevolg tot die bepaling. | examen à cette disposition. |
Die vaststelling neemt niet weg dat, mocht het Hof beslissen tot de | Ce constat n'empêche pas que, si la Cour devait décider d'annuler |
vernietiging van artikel 4, 1°, van het bestreden decreet, die | l'article 4, 1°, du décret attaqué, cette annulation devrait être |
vernietiging zich zou moeten uitstrekken tot de artikelen 4, 2° tot | étendue aux articles 4, 2° à 4°, en ce que ces dispositions renvoient |
4°, in zoverre die bepalingen naar de bestreden bepaling verwijzen. | à la disposition attaquée. |
Ten gronde | Quant au fond |
B.7.1. Het enige middel in de zaak nr. 7122 is afgeleid uit de | B.7.1. Le moyen unique dans l'affaire n° 7122 est pris de la violation |
schending, door artikel 4, 1°, van het decreet van 13 juli 2018, van | |
de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, doordat het een algemeen verbod | des articles 10 et 11 de la Constitution par l'article 4, 1°, du |
décret du 13 juillet 2018, en ce que cet article instaure une | |
instelt op het gebruik van elektrische halsbanden bij honden, zonder | interdiction générale d'utiliser des colliers électriques pour chiens, |
te voorzien in een uitzondering voor jachthonden die worden ingezet | sans prévoir une exception en ce qui concerne les chiens de chasse |
bij de beoefening van de jacht. | utilisés pour l'exercice de la chasse. |
B.7.2. Het enige middel in de zaak nr. 7124 is afgeleid uit de | B.7.2. Le moyen unique dans l'affaire n° 7124 est pris de la |
schending, door artikel 4, 1°, van het decreet van 13 juli 2018, van | violation, par l'article 4, 1°, du décret du 13 juillet 2018, des |
de artikelen 10, 11 en 16 van de Grondwet, al dan niet in samenhang | articles 10, 11 et 16 de la Constitution, lus en combinaison ou non |
gelezen met artikel 8 van het Europees Verdrag voor de rechten van de mens, doordat het zonder redelijke verantwoording een verschil in behandeling zou invoeren tussen de eigenaars en de bewakers van honden en die van andere dieren, zoals grootvee (eerste onderdeel), evenals tussen de eigenaars en de bewakers van jachthonden die deelnemen aan jachtactiviteiten, en zij die honden opleiden en die hen gedragstherapie geven (tweede onderdeel). B.8.1. Het beginsel van gelijkheid en niet-discriminatie sluit niet uit dat een verschil in behandeling tussen categorieën van personen wordt ingesteld, voor zover dat verschil op een objectief criterium berust en het redelijk verantwoord is. Dat beginsel verzet zich overigens ertegen dat categorieën van personen, die zich ten aanzien van de betwiste maatregel in wezenlijk verschillende situaties bevinden, op identieke wijze worden behandeld, zonder dat daarvoor een redelijke verantwoording bestaat. Het bestaan van een dergelijke verantwoording moet worden beoordeeld | avec l'article 8 de la Convention européenne des droits de l'homme, en ce que, sans qu'existe une justification raisonnable, l'article attaqué ferait naître une différence de traitement entre les propriétaires et les gardiens de chiens et ceux d'autres animaux, tels que le gros bétail (première branche), ainsi qu'entre les propriétaires et les gardiens de chiens de chasse qui participent à des activités de chasse et les personnes qui forment ces chiens et celles qui leur donnent une thérapie comportementale (seconde branche). B.8.1. Le principe d'égalité et de non-discrimination n'exclut pas qu'une différence de traitement soit établie entre des catégories de personnes, pour autant qu'elle repose sur un critère objectif et qu'elle soit raisonnablement justifiée. Ce principe s'oppose, par ailleurs, à ce que soient traitées de manière identique, sans qu'apparaisse une justification raisonnable, des catégories de personnes se trouvant dans des situations qui, au regard de la mesure critiquée, sont essentiellement différentes. L'existence d'une telle justification doit s'apprécier en tenant |
rekening houdend met het doel en de gevolgen van de betwiste maatregel | compte du but et des effets de la mesure critiquée ainsi que de la |
en met de aard van de ter zake geldende beginselen; het beginsel van | nature des principes en cause; le principe d'égalité et de |
gelijkheid en niet-discriminatie is geschonden wanneer vaststaat dat | non-discrimination est violé lorsqu'il est établi qu'il n'existe pas |
geen redelijk verband van evenredigheid bestaat tussen de aangewende | de rapport raisonnable de proportionnalité entre les moyens employés |
middelen en het beoogde doel. | et le but visé. |
B.8.2. Artikel 16 van de Grondwet bepaalt : | B.8.2. L'article 16 de la Constitution dispose : |
« Niemand kan van zijn eigendom worden ontzet dan ten algemenen nutte, | « Nul ne peut être privé de sa propriété que pour cause d'utilité |
in de gevallen en op de wijze bij de wet bepaald en tegen billijke en | publique, dans les cas et de la manière établis par la loi, et |
voorafgaande schadeloosstelling ». | moyennant une juste et préalable indemnité ». |
B.8.3. Artikel 8 van het Europees Verdrag voor de rechten van de mens | B.8.3. L'article 8 de la Convention européenne des droits de l'homme |
bepaalt : | dispose : |
« 1. Eenieder heeft recht op eerbiediging van zijn privéleven, zijn | « 1. Toute personne a droit au respect de sa vie privée et familiale, |
gezinsleven, zijn huis en zijn briefwisseling. | de son domicile et de sa correspondance. |
2. Geen inmenging van enig openbaar gezag is toegestaan met betrekking | 2. Il ne peut y avoir ingérence d'une autorité publique dans |
tot de uitoefening van dit recht dan voor zover bij de wet is voorzien | l'exercice de ce droit que pour autant que cette ingérence est prévue |
en in een democratische samenleving nodig is in het belang van 's | par la loi et qu'elle constitue une mesure qui, dans une société |
lands veiligheid, de openbare veiligheid, of het economisch welzijn | démocratique, est nécessaire à la sécurité nationale, à la sûreté |
van het land, de bescherming van de openbare orde en het voorkomen van | publique, au bien-être économique du pays, à la défense de l'ordre et |
strafbare feiten, de bescherming van de gezondheid of de goede zeden, | à la prévention des infractions pénales, à la protection de la santé |
of voor de bescherming van de rechten en vrijheden van anderen ». | ou de la morale, ou à la protection des droits et libertés d'autrui ». |
B.9.1. Met betrekking tot de invoering van de bestreden bepaling | B.9.1. En ce qui concerne l'instauration de la disposition attaquée, |
vermeldt de parlementaire voorbereiding : | les travaux préparatoires mentionnent : |
« Het gebruik bij honden van elektrische halsbanden is dikwijls | « L'utilisation de colliers électriques pour des chiens est souvent |
controversieel. Enerzijds zijn er trainers en gedragstherapeuten die | controversée. D'une part, il y a des dresseurs et des thérapeutes |
geen bezwaar hebben tegen het gebruik van een elektrische halsband om | comportementalistes qui ne voient pas d'objection à l'utilisation d'un |
gedragsproblemen op te lossen. Als voordelen worden het gebruik over | collier électrique pour résoudre des problèmes de comportement. Sont |
grotere afstanden en minder risico op verwondingen aangehaald. | cités, parmi les avantages que présente le collier électrique, |
Anderzijds zijn er tegenstanders die argumenteren dat de door de schok veroorzaakte pijn (en angst) dieronvriendelijk, onethisch en onnodig is ten aanzien van de ernst of de aard van het gedragsprobleem dat men wenst op te lossen. In opdracht van de Raad voor Dierenwelzijn werd er in België in 2010 in het kader van een wetenschappelijk rapport uitvoerig onderzoek gedaan naar de welzijnsaspecten bij het gebruik van elektrische halsbanden bij honden. Het rapport ging na of een elektrische schok beschouwd moest worden als een negatieve situatie waaraan een dier zich kan aanpassen met een minimale kost en bijgevolg geen wijziging van zijn welzijn veroorzaakt of als negatieve situatie die een belangrijke aanpassing van het dier vergt waardoor zijn welzijn vermindert. Als algemene conclusie kan in het rapport gelezen worden dat het dierenwelzijn van de hond afhankelijk is van de persoon | l'utilisation sur de plus longues distances et un risque moindre de blessures. D'autre part, il y a des détracteurs, qui font valoir que la douleur (et l'angoisse) provoquée par le choc va à l'encontre du bien-être animal et de l'éthique, qu'elle est inutile par rapport à la gravité ou à la nature du problème de comportement que l'on souhaite résoudre. A la demande du Conseil du bien-être des animaux, une étude détaillée a été réalisée en Belgique en 2010, dans le cadre d'un rapport scientifique sur la question du bien-être en cas d'utilisation de colliers électriques pour chiens. Dans ce rapport, il était examiné si un choc électrique devait être considéré comme une situation négative à laquelle un animal peut s'adapter pour un coût minimal et qui, en conséquence, ne provoque aucune modification de son bien-être, ou comme une situation négative qui exige une adaptation importante de l'animal, de sorte que son bien-être diminue. La conclusion générale du rapport est que le bien-être du chien dépend de la personne qui |
die de afstandsbediening hanteert » (Parl. St., Vlaams Parlement, | manie la télécommande de l'appareil » (Doc. parl., Parlement flamand, |
2017-2017, nr. 1555/1, p. 5). | 2017-2018, n° 1555/1, p. 5). |
B.9.2. Aan de afdeling wetgeving van de Raad van State verklaarde de | B.9.2. Le délégué du Gouvernement flamand a déclaré ce qui suit à la |
gemachtigde van de Vlaamse Regering : | section de législation du Conseil d'Etat : |
« Het gebruik van elektrische halsbanden bij honden is al lang | « L'utilisation de colliers électriques pour chiens fait l'objet d'une |
controversieel omwille van de dierenwelzijnsimplicaties die hiermee gepaard gaan. In verschillende Europese landen, zoals Denemarken, Duitsland, Luxemburg en Roemenië, geldt op dit moment al een totaal verbod op het gebruik van dergelijke halsbanden, in andere landen (Cyprus, Tsjechië, Noorwegen, Zweden en Zwitserland) is het gebruik beperkt. Er gaan meer en meer stemmen op om ook in Vlaanderen het gebruik van en de handel in deze toestellen aan banden te leggen. De negatieve welzijnsimplicaties hangen niet enkel samen met de gebruikte stroomsterkte en de pijn en angst die het dier hierdoor ervaart. De belangrijkste factor die bepaalt of het gebruik van een stroomhalsband een belangrijk risico voor het dierenwelzijn inhoudt, is de persoon die de afstandsbediening vasthoudt. Bij verkeerd gebruik hebben elektrische halsbanden een sterke negatieve impact op het dierenwelzijn en kunnen zij o.a. gedragsproblemen (vnl. angstgerelateerd) veroorzaken. Het is immers cruciaal enerzijds dat de prikkel aangepast wordt aan het individuele | controverse de longue date, en raison de ses implications négatives pour le bien-être animal. L'usage de tels colliers est d'ores et déjà totalement interdit dans plusieurs pays européens, comme le Danemark, l'Allemagne, le Luxembourg et la Roumanie, et limité dans d'autres pays (Chypre, République tchèque, Norvège, Suède et Suisse). De plus en plus de voix s'élèvent pour restreindre en Flandre également l'utilisation et le commerce de ces appareils. Les implications négatives pour le bien-être ne sont pas uniquement liées à la puissance du courant utilisée et à la douleur et à l'angoisse que le choc cause à l'animal. Le principal facteur qui détermine si l'usage d'un collier électrique constitue un risque important pour le bien-être animal est la personne qui détient la télécommande de l'appareil. S'ils sont mal utilisés, les colliers électriques ont une incidence très négative sur le bien-être animal et peuvent causer entre autres des problèmes comportementaux (principalement liés à l'angoisse). Il est en effet crucial, d'une part, que le stimulus soit adapté à chaque |
dier (o.a. afhankelijk van de dikte van de vacht) en anderzijds dat de prikkel op het juiste moment gegeven wordt, zodat de hond de link legt tussen de prikkel en zijn gedrag, en dat het dier begrijpt wat van hem verwacht wordt. Jammer genoeg loopt het hierbij al te vaak fout. Bovendien blijkt uit onderzoek dat met training met positive reinforcement (beloning) dezelfde resultaten bereikt kunnen worden als met gebruik van een elektrische halsband, zodat dergelijke halsbanden niet onontbeerlijk zijn. Een verbod op het algemene gebruik van deze toestellen kan dan ook verantwoord worden vanuit een dierenwelzijnsperspectief. Bij deskundig gebruik kunnen elektrische halsbanden in bepaalde gevallen wel een hulpmiddel zijn om honden op te leiden of gedragsproblemen te behandelen. Daarom wordt de Vlaamse Regering gemachtigd om afwijkingen toe te staan voor gebruik bij opleiding of gedragstherapie voor honden » (Raad van State, afdeling wetgeving, | animal (notamment en fonction de l'épaisseur de la fourrure) et, d'autre part, qu'il soit donné au bon moment, de sorte que le chien fasse le lien entre le stimulus et son comportement et qu'il comprenne ce que l'on attend de lui. Malheureusement, c'est trop souvent là que le bât blesse. En outre, des études révèlent qu'un dressage par renforcement positif (en récompensant l'animal) permet d'obtenir les mêmes résultats que l'usage d'un collier électrique, de sorte que de tels appareils ne sont pas indispensables. Il peut dès lors se justifier, dans une perspective de bien-être animal, d'interdire de manière générale l'utilisation de ces appareils. Ceci dit, un usage expert des colliers électriques peut, dans certains cas, s'avérer utile pour former des chiens ou pour traiter des problèmes comportementaux. C'est la raison pour laquelle le Gouvernement flamand est habilité à autoriser des dérogations pour l'utilisation pendant la formation ou la thérapie comportementale pour chiens » (Conseil d'Etat, section de législation, avis n° 62.825/3 du |
advies nr. 62.825/3 van 5 maart 2018, Parl. St., Vlaams Parlement, | 5 mars 2018, Doc. parl., Parlement flamand, 2017-2018, n° 1555/1, pp. |
2017-2017, nr. 1555/1, pp. 42-43). | 42-43). |
B.10.1. Uit de vermelde parlementaire voorbereiding blijkt dat, met | B.10.1. Il ressort des travaux préparatoires mentionnés que |
het invoeren van een verbod op het gebruik van elektrische halsbanden | l'instauration d'une interdiction d'utiliser des colliers électriques |
bij honden, het welzijn van die dieren wordt beoogd. Ter ondersteuning | pour les chiens tend au bien-être de ces animaux. A l'appui de ce |
van die beleidskeuze wordt verwezen naar wetenschappelijke studies en | choix politique, le législateur décrétal renvoie à des études et à des |
adviezen en naar de praktijken in andere landen. | avis scientifiques, ainsi qu'à des pratiques dans d'autres pays. |
B.10.2. De bescherming van het dierenwelzijn is een legitiem doel van | B.10.2. La protection du bien-être animal est un but légitime |
algemeen belang, waarvan het belang met name reeds tot uitdrukking is | d'intérêt général, dont l'importance a déjà été relevée, notamment |
gekomen in de vaststelling, door de Europese lidstaten, van het aan | |
het Verdrag tot oprichting van de Europese Gemeenschap gehechte | lors de l'établissement, par les Etats membres européens, du Protocole |
Protocol nr. 33 « betreffende de bescherming en het welzijn van dieren | n° 33 « sur la protection et le bien-être des animaux », annexé au |
» (Pb. 1997, C 340, p. 110), waarvan de inhoud grotendeels is | Traité instituant la Communauté européenne (JO 1997, C-340, p. 110), |
overgenomen in artikel 13 van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie. B.11.1. Volgens de verzoekende partijen is een verbod op het gebruik van elektrische halsbanden niet noodzakelijk omdat niet zou vaststaan dat de halsbanden die thans worden gebruikt het welzijn van de honden aantasten. Ze menen integendeel dat het verbod nadelen met zich kan meebrengen voor het dierenwelzijn, doordat loslopende honden, en meer specifiek jachthonden, het slachtoffer kunnen worden van verkeersongevallen indien een dergelijke halsband niet mag worden gebruikt. | dont le contenu a été repris en grande partie dans l'article 13 du Traité sur le fonctionnement de l'Union européenne. B.11.1. Selon les parties requérantes, il n'est pas nécessaire d'interdire l'utilisation de colliers électriques, dès lors qu'il ne serait pas établi que les colliers utilisés actuellement portent atteinte au bien-être des chiens. Elles estiment au contraire que l'interdiction peut avoir des incidences négatives sur le bien-être animal, en ce que des chiens en liberté, et plus spécifiquement des chiens de chasse, peuvent être victimes d'accidents de la route si l'utilisation d'un tel collier n'est pas autorisée. |
B.11.2. De in B.9 vermelde parlementaire voorbereiding vermeldt dat er | B.11.2. Les travaux préparatoires mentionnés en B.9 indiquent qu'il |
een zekere controverse bestaat omtrent de schadelijke gevolgen van het | existe une certaine controverse en ce qui concerne les effets néfastes |
gebruik van elektrische halsbanden. De beoordeling van de | de l'utilisation de colliers électriques. C'est en premier lieu aux |
pijnperceptie bij dieren komt in de eerste plaats toe aan deskundigen | experts en physiologie animale qu'il appartient d'évaluer la |
in de dierlijke fysiologie. Het komt de decreetgever toe, wanneer hij | perception de la douleur chez les animaux. Il appartient au |
maatregelen neemt van dierenwelzijn, om zich ervan te vergewissen dat | législateur décrétal, lorsqu'il prend des mesures liées au bien-être |
de noodzaak daartoe is aangetoond en om de in het geding zijnde | animal, de s'assurer que la nécessité de ces mesures est démontrée et |
belangen zorgvuldig af te wegen. | de mettre soigneusement en balance les intérêts en présence. |
B.12. De bestreden bepaling voert een verbod in op het gebruik van | B.12. La disposition attaquée instaure une interdiction d'utiliser des |
elektrische halsbanden bij honden. De Vlaamse Regering kan evenwel | colliers électriques pour chiens. Le Gouvernement flamand peut |
afwijkingen op dat verbod toestaan in het kader van de opleiding en | toutefois autoriser des dérogations à cette interdiction dans le cadre |
gedragstherapie voor honden. | de la formation et de la thérapie comportementale pour chiens. |
B.13.1. De verzoekende partijen in de zaak nr. 7124 verwijten de | B.13.1. Les parties requérantes dans l'affaire n° 7124 reprochent |
bestreden bepaling in de eerste plaats dat ze het gebruik verbiedt van | d'abord à la disposition attaquée d'interdire l'utilisation de |
elektrische halsbanden bij honden, terwijl het gebruik van bepaalde | colliers électriques pour chiens, alors que l'usage de certains |
elektrische apparatuur bij andere dieren niet is verboden, zoals het | dispositifs électriques sur d'autres animaux, comme les aiguillons |
gebruik van elektrische veedrijvers of veeprikkers voor het | électriques qui servent à rassembler le bétail, n'est pas interdit. La |
bijeendrijven van vee. Aldus zou de bestreden bepaling leiden tot een | disposition attaquée ferait ainsi naître une différence de traitement |
verschil in behandeling onder de eigenaars of bewakers van dieren. | entre les propriétaires ou gardiens d'animaux. |
B.13.2. Volgens de Vlaamse Regering zouden de voormelde categorieën | B.13.2. Selon le Gouvernement flamand, les catégories de personnes |
van personen niet vergelijkbaar zijn en zou de bestreden bepaling om | précitées ne seraient pas comparables et, pour cette raison, la |
die reden de artikelen 10 en 11 van het Grondwet niet schenden. | disposition attaquée ne violerait pas les articles 10 et 11 de la |
Constitution. | |
B.13.3. Op de vraag van de afdeling wetgeving van de Raad van State | B.13.3. Interrogé par la section de législation du Conseil d'Etat sur |
waarom het verbod op het gebruik van elektrische halsbanden enkel | la question de savoir pourquoi l'interdiction d'utiliser des colliers |
geldt voor honden en niet voor andere dieren, antwoordde de | électriques vaut uniquement pour les chiens et non pour les autres |
gemachtigde van de Vlaamse Regering : | animaux, le délégué du Gouvernement flamand a répondu : |
« Honden en andere diersoorten zijn in deze niet vergelijkbaar daar | « Les chiens et les autres espèces animales ne sont pas comparables en |
dergelijke elektrische halsbanden uitsluitend bestaan voor en gebruikt | l'occurrence, puisque de tels colliers électriques n'existent et ne |
worden bij honden. Enkel voor honden is dan ook aangetoond dat het | sont utilisés que pour les chiens. Ce n'est dès lors que pour les |
vrije gebruik van deze systemen een belangrijk risico voor het | chiens qu'il a été démontré que l'utilisation libre de ces systèmes |
dierenwelzijn inhoudt. Bovendien is de mate waarin en de soort en | comporte un risque important pour le bien-être animal. De plus, la |
complexiteit van de training waaraan honden onderworpen worden niet te | mesure dans laquelle les chiens sont dressés, ainsi que la nature et |
la complexité du dressage, ne sont pas comparables au dressage | |
vergelijken met training bij andere diersoorten, voor zover die al | d'autres espèces animales, si tant est qu'un tel dressage existe. Il |
gebeurt. Bijgevolg gaat het hier om duidelijk verschillende situaties | s'agit donc ici de situations clairement différentes » (Doc. parl., |
» (Parl. St., Vlaams Parlement, 2017-2018, nr. 1555/1, p. 43). | Parlement flamand, 2017-2018, n° 1555/1, p. 43). |
B.13.4. De bestreden bepaling regelt het gebruik van elektrische halsbanden bij honden. Een elektrische veedrijver, ook wel veeprikker genoemd, wordt gehanteerd om vee op te drijven. In tegenstelling tot een elektrische halsband bij honden, wordt een elektrische veedrijver niet vastgemaakt op het dier. Dat instrument wordt gebruikt om een kortstondige en eenmalige elektrische schok op de spieren van de achterpoten toe te dienen voor vee dat zich weigert te verplaatsen. B.13.5. Hoewel beide instrumenten elektrische schokken kunnen toedienen aan dieren en mogelijk hun welzijn kunnen beïnvloeden, zijn de kenmerken en de impact ervan evenals de omstandigheden waarin zij worden gebruikt zeer verschillend. Het gebruik van elektrische halsbanden bij honden kan derhalve niet op nuttige wijze worden vergeleken met het gebruik van elektrische veedrijvers. Voor het overige preciseren de verzoekende partijen niet met welke andere apparaten het gebruik van elektrische halsbanden bij honden wordt vergeleken. B.14. Het eerste onderdeel van het enige middel in de zaak nr. 7124 is niet gegrond. B.15. De verzoekende partijen verwijten de bestreden bepaling voorts dat zij niet in de mogelijkheid voorziet om ook een afwijking te | B.13.4. La disposition attaquée règle l'utilisation de colliers électriques pour chiens. L'aiguillon électrique sert à conduire le bétail. Contrairement au collier électrique pour chiens, l'aiguillon électrique n'est pas fixé à l'animal. Cet instrument est utilisé pour administrer un choc électrique bref et unique aux muscles des membres postérieurs lorsque le bétail refuse de se déplacer. B.13.5. Bien que les deux instruments permettent d'administrer des chocs électriques aux animaux et puissent avoir une incidence sur leur bien-être, leurs propriétés et leur impact, ainsi que les circonstances dans lesquelles ils sont utilisés sont très différents. On ne saurait dès lors comparer utilement l'utilisation de colliers électriques pour chiens et celle d'aiguillons électriques. Pour le surplus, les parties requérantes ne précisent pas avec quels autres dispositifs les colliers électriques pour chiens sont comparés. B.14. Le moyen unique dans l'affaire n° 7124, en sa première branche, n'est pas fondé. B.15. Les parties requérantes critiquent ensuite la disposition attaquée en ce qu'elle ne prévoit pas la possibilité d'instaurer une |
voorzien bij het gebruik van jachthonden tijdens de jacht. Aldus zouden de houders van jachthonden, enerzijds, ten onrechte op dezelfde wijze worden behandeld als de houders van andere honden en zouden zij, anderzijds, ten onrechte anders worden behandeld dan de personen die instaan voor de opleiding en gedragstherapie bij honden, voor wie wel een uitzondering kan worden gemaakt. B.16.1. In het licht van de door de decreetgever nagestreefde doelstelling om het dierenwelzijn te bevorderen, is het niet zonder redelijke verantwoording om het verbod op het gebruik van een elektrische halsband in beginsel van toepassing te verklaren voor alle honden, daar hun welzijn op dezelfde wijze kan worden beïnvloed door het gebruik van een dergelijke halsband. B.16.2. De verzoekende partijen zijn evenwel van oordeel dat om meerdere redenen in een uitzondering zou moeten worden voorzien voor | dérogation en ce qui concerne l'utilisation de chiens de chasse pendant la chasse. Ainsi, les détenteurs de chiens de chasse seraient, d'une part, traités, à tort, de la même manière que les détenteurs d'autres chiens et, d'autre part, traités, à tort, différemment des personnes qui assurent la formation des chiens et la thérapie comportementale pour chiens, pour lesquelles une exception peut effectivement être faite. B.16.1. Eu égard à l'objectif poursuivi par le législateur décrétal, qui consiste à promouvoir le bien-être animal, il n'est pas sans justification raisonnable de déclarer l'interdiction d'utiliser un collier électrique applicable en principe à tous les chiens, dès lors que l'utilisation de ce type de collier peut avoir la même incidence sur leur bien-être. B.16.2. Les parties requérantes estiment toutefois que, pour plusieurs raisons, une exception devrait être prévue pour l'utilisation de |
het gebruik van jachthonden tijdens de jacht. In de eerste plaats zou | chiens de chasse pendant la chasse. Tout d'abord, les colliers |
het gebruik van een elektrische halsband moeten verhinderen dat die | électriques devraient permettre d'empêcher que l'instinct de chasse |
honden, door het jachtinstinct dat hen eigen is, het wild blijven | propre à ces chiens les pousse à poursuivre sans relâche le gibier. |
opjagen. Voorts moet worden vermeden dat die honden, doordat ze | Ensuite, il faut éviter que, du fait qu'ils courent en liberté, ces |
loslopen, zich te ver verwijderen en aldus verkeersongevallen kunnen | chiens s'éloignent trop et provoquent ainsi des accidents de la route, |
veroorzaken, met de aansprakelijkheid van de eigenaar of de houder van | qui engageraient la responsabilité du propriétaire ou du détenteur de |
het dier tot gevolg. | l'animal. |
B.16.3. Artikel 1385 van het Burgerlijk Wetboek bepaalt : | B.16.3. L'article 1385 du Code civil dispose : |
« De eigenaar van een dier, of, terwijl hij het in gebruik heeft, degene die zich ervan bedient, is aansprakelijk voor de schade die door het dier is veroorzaakt, hetzij het onder zijn bewaring stond, dan wel verdwaald of ontsnapt was ». Die aansprakelijkheid geldt op algemene wijze voor de eigenaar of bewaker van een hond. Aangezien het risico dat een hond ontsnapt en mogelijk een verkeersongeval veroorzaakt niet enkel bestaat in het kader van de jacht, kan de aansprakelijkheid die daarvan het gevolg is, niet ertoe noodzaken dat, wat het gebruik van een elektrische halsband betreft, een onderscheid moet worden gemaakt tussen een jachthond en andere honden. | « Le propriétaire d'un animal, ou celui qui s'en sert, pendant qu'il est à son usage, est responsable du dommage que l'animal a causé, soit que l'animal fût sous sa garde, soit qu'il fût égaré ou échappé ». Cette responsabilité vaut de manière générale pour le propriétaire ou le gardien d'un chien. Dès lors que le risque qu'un chien s'échappe et provoque un accident de la route ne se présente pas que dans le cadre de la chasse, la responsabilité qui en découle ne saurait justifier qu'une distinction doive être établie, en ce qui concerne l'utilisation d'un collier électrique, entre les chiens de chasse et les autres chiens. |
B.17.1. Met de verzoekende partijen kan worden aangenomen dat een | B.17.1. Il peut être admis que, comme le font valoir les parties |
jachthond die wordt ingezet tijdens de jacht verschilt van andere | requérantes, un chien de chasse utilisé pendant la chasse se distingue |
honden, doordat zijn jachtinstinct hem ertoe brengt wild op te jagen | des autres chiens, en ce que son instinct de chasse le pousse à |
en te blijven achtervolgen, zodat de eigenaar of bewaker het gedrag | débusquer le gibier et à le poursuivre sans relâche, de sorte que le |
propriétaire ou le gardien sont amenés à corriger son comportement. On | |
van de hond moet corrigeren. Uit die vaststelling kan evenwel niet | ne saurait toutefois déduire de ce constat que, pour cette raison, le |
worden afgeleid dat de decreetgever om die reden voor jachthonden in | législateur décrétal devait prévoir, pour les chiens de chasse, une |
een afwijking op het verbod van het gebruik van elektrische halsbanden | dérogation à l'interdiction d'utiliser des colliers électriques. Avant |
moest voorzien. Ook vóór dat het gebruik van dergelijke halsbanden | même que de tels colliers commencent à être utilisés, il relevait en |
ingang vond, behoorde het immers tot de verantwoordelijkheid van de | effet de la responsabilité des propriétaires de chiens de chasse de |
eigenaars van jachthonden om hun dieren zodanig op te leiden of te laten opleiden dat hun jachtinstinct wordt beteugeld, waartoe bepaalde trainingstechnieken konden worden aangewend. B.17.2. Wat de opleiding of gedragstherapie van honden betreft, voorziet de bestreden bepaling in de mogelijkheid voor de Vlaamse Regering om in een uitzondering op het verbod van het gebruik van de elektrische halsband te voorzien. Indien een dergelijke uitzondering wordt ingevoerd, kunnen ook eigenaars van jachthonden er gebruik van maken. B.18. Uit de in B.9 vermelde parlementaire voorbereiding blijkt dat de keuze om het gebruik van elektrische halsbanden enkel toe te laten voor personen die instaan voor de opleiding of gedragstherapie, is ingegeven door de vaststelling dat het welzijn van de hond afhankelijk | dresser ou de faire dresser leurs animaux de manière à maîtriser leur instinct de chasse, grâce, le cas échéant, au recours à certaines techniques de dressage. B.17.2. En ce qui concerne la formation ou la thérapie comportementale pour chiens, la disposition attaquée prévoit la possibilité pour le Gouvernement flamand d'autoriser une exception à l'interdiction d'utiliser un collier électrique. A supposer qu'une telle exception soit instaurée, les propriétaires de chiens de chasse pourraient aussi en faire usage. B.18. Il ressort des travaux préparatoires mentionnés en B.9 que le choix de réserver l'utilisation de colliers électriques aux seules |
wordt geacht van de deskundigheid van de persoon die de | personnes qui se chargent de la formation ou de la thérapie |
afstandsbediening van de elektrische halsband hanteert. Het verschil | comportementale est dicté par le constat que le bien-être du chien est |
in behandeling dat daaruit voortvloeit tussen dergelijke | réputé dépendre de l'expertise de la personne qui manie la |
gekwalificeerde personen en de eigenaars of houders van jachthonden | télécommande du collier électrique. La différence de traitement qui en |
die niet over dezelfde deskundigheid beschikken, is niet zonder | découle entre ces personnes qualifiées et les propriétaires ou les |
redelijke verantwoording, in het licht van de door de wetgever | détenteurs de chiens de chasse qui ne disposent pas de la même |
nagestreefde doelstelling om het dierenwelzijn te bevorderen. | expertise n'est pas sans justification raisonnable, eu égard à |
B.19. De verzoekende partijen voeren nog aan dat het verbod op het | l'objectif poursuivi par le législateur décrétal, qui consiste à |
promouvoir le bien-être animal. | |
gebruik van een elektrische halsband een schending zou inhouden van | B.19. Les parties requérantes font encore valoir que l'interdiction |
artikel 16 van de Grondwet, doordat die maatregel een verhoogd | d'utiliser un collier électrique violerait l'article 16 de la |
aansprakelijkheidsrisico voor de eigenaar van een jachthond met zich | Constitution, en ce que cette mesure augmente le risque en termes de |
de responsabilité pour le propriétaire d'un chien de chasse et | |
meebrengt en aldus zijn eigendomsrecht zou aantasten. | porterait ainsi atteinte à son droit de propriété. |
B.20.1. Aangezien artikel 1 van het Eerste Aanvullend Protocol bij het | B.20.1. L'article 1er du Premier Protocole additionnel à la Convention |
Europees Verdrag voor de rechten van de mens een draagwijdte heeft die | européenne des droits de l'homme ayant une portée analogue à celle de |
analoog is met die van artikel 16 van de Grondwet, vormen de erin | l'article 16 de la Constitution, les garanties qu'il contient forment |
vervatte waarborgen een onlosmakelijk geheel met die welke zijn | un ensemble indissociable avec celles qui sont inscrites dans cette |
opgenomen in artikel 16 van de Grondwet, zodat het Hof, bij zijn | disposition constitutionnelle, de sorte que la Cour en tient compte |
toetsing van de bestreden bepaling, ermee rekening houdt. | lors de son contrôle de la disposition attaquée. |
B.20.2. Artikel 1 van het Eerste Aanvullend Protocol bij het Europees Verdrag voor de rechten van de mens biedt niet alleen bescherming tegen een onteigening of een eigendomsberoving (eerste alinea, tweede zin), maar ook tegen elke verstoring van het genot van de eigendom (eerste alinea, eerste zin) en elke regeling van het gebruik van de eigendom (tweede alinea). B.20.3. Volgens artikel 1 van het Eerste Aanvullend Protocol tast de bescherming van het eigendomsrecht op geen enkele wijze het recht aan dat een Staat heeft om die wetten toe te passen welke hij noodzakelijk oordeelt om toezicht uit te oefenen op het gebruik van eigendom in overeenstemming met het algemeen belang. Een billijk evenwicht dient tot stand te worden gebracht tussen de vereisten van het algemeen belang en die van de bescherming van het eigendomsrecht. B.20.4. Zoals in B.10.2 is vermeld, vormt de bescherming van het dierenwelzijn een legitiem doel van algemeen belang. Een verbod op het gebruik van elektrische halsbanden dat het welzijn van honden beoogt, vormt een beperking op het genot van het eigendomsrecht die in | B.20.2. L'article 1er du Premier Protocole additionnel à la Convention européenne des droits de l'homme offre une protection non seulement contre l'expropriation ou la privation de propriété (premier alinéa, seconde phrase), mais également contre toute ingérence dans le droit au respect des biens (premier alinéa, première phrase) et contre toute réglementation de l'usage des biens (second alinéa). B.20.3. Selon l'article 1er du Premier Protocole additionnel, la protection du droit de propriété ne porte pas atteinte au droit que possèdent les Etats de mettre en vigueur les lois qu'ils jugent nécessaires pour réglementer l'usage des biens conformément à l'intérêt général. Il y a lieu d'établir un juste équilibre entre les exigences de l'intérêt général et celles de la protection du droit de propriété. B.20.4. Comme il a été dit en B.10.2, la protection du bien-être animal constitue un but légitime d'intérêt général. Une interdiction d'utiliser des colliers électriques qui tend au bien-être des chiens constitue une restriction du droit au respect des biens qui est |
overeenstemming is met artikel 16 van de Grondwet en artikel 1 van het | compatible avec l'article 16 de la Constitution et avec l'article 1er |
Eerste Aanvullend Protocol. De vergoeding waartoe de eigenaar van een | du Premier Protocole additionnel. L'indemnité que le propriétaire d'un |
hond kan verplicht worden wegens schade die door het dier is | chien peut être tenu de verser pour un dommage causé par l'animal |
veroorzaakt, is het gevolg van de burgerlijke aansprakelijkheid die | relève de la responsabilité civile qui vaut pour tous et ne saurait |
voor eenieder geldt en kan niet als een aantasting van het | être considérée comme une atteinte au droit de propriété. |
eigendomsrecht worden beschouwd. | |
B.21.1. Ten slotte voeren de verzoekende partijen nog aan dat het | B.21.1. Enfin, les parties requérantes font encore valoir que |
verbod op het gebruik van elektrische halsbanden bij honden ook | l'interdiction d'utiliser des colliers électriques pour chiens pose |
problematisch is in het licht van artikel 8 van het Europees Verdrag | également problème au regard de l'article 8 de la Convention |
voor de rechten van de mens, dat zou vereisen dat de overheid | européenne des droits de l'homme, qui exigerait que les pouvoirs |
positieve maatregelen neemt tegen loslopende jachthonden teneinde de | publics prennent des mesures positives contre les chiens de chasse en |
fysieke integriteit van de bevolking te beschermen. | liberté afin de protéger l'intégrité physique de la population. |
B.21.2. De verzoekende partijen verwijzen ter ondersteuning van hun | B.21.2. Les parties requérantes renvoient, à l'appui de leur grief, à |
grief naar een arrest van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens | un arrêt de la Cour européenne des droits de l'homme du 26 juillet |
van 26 juli 2011 (EHRM, 26 juli 2011, Goergel en Georgeta Stoicescu t. | 2011 (CEDH, 26 juillet 2011, Georgel et Georgeta Stoicescu c. |
Roemenië, § § 48-63). In die zaak werd de Roemeense Staat veroordeeld | Roumanie, § § 48-63). Dans cette affaire, l'Etat roumain a été |
wegens een schending van het voormelde artikel 8, omdat hij | condamné pour violation de l'article 8 précité, parce qu'il n'avait |
onvoldoende maatregelen had genomen tegen het gevaar dat werd | pas pris suffisamment de mesures pour contrer le danger causé par un |
veroorzaakt door grote aantallen agressieve zwerfhonden, die zeer | grand nombre de chiens errants agressifs, qui avaient blessé de très |
talrijke personen hadden verwond. | nombreuses personnes. |
B.21.3. Uit artikel 8 van het Europees Verdrag voor de rechten van de | B.21.3. On ne saurait toutefois déduire de l'article 8 de la |
mens en uit de voormelde rechtspraak kan evenwel geen positieve | Convention européenne des droits de l'homme et de la jurisprudence |
verplichting van de overheid worden afgeleid om het gebruik van | précitée l'obligation positive, pour les pouvoirs publics, d'autoriser |
elektrische halsbanden bij jachthonden toe te staan in het kader van | l'utilisation de colliers électriques pour les chiens de chasse dans |
jachtactiviteiten ter bescherming van de fysieke integriteit van | le cadre d'activités de chasse en vue de protéger l'intégrité physique |
personen. Het komt immers aan de eigenaar van de hond toe de nodige | de personnes. C'est en effet au propriétaire du chien qu'il appartient |
maatregelen te nemen teneinde te vermijden dat het dier dat onder zijn | de prendre les mesures nécessaires pour éviter que l'animal placé sous |
bewaking staat personen zou verwonden. Het staat niet vast dat het | sa surveillance blesse des personnes. La nécessité d'utiliser un |
gebruik van een elektrische halsband daartoe noodzakelijk zou zijn, | collier électrique à cette fin n'est pas établie, dès lors que le |
daar ook andere middelen en trainingstechnieken ter beschikking staan | propriétaire dispose également d'autres moyens et de techniques de |
van de eigenaar. | dressage. |
B.22. Het enige middel in de zaak nr. 7122 en het tweede onderdeel van | B.22. Le moyen unique dans l'affaire n° 7122 et le moyen unique dans |
het enige middel in de zaak nr. 7124 zijn niet gegrond. | l'affaire n° 7124, en sa seconde branche, ne sont pas fondés. |
Om die redenen, | Par ces motifs, |
het Hof | la Cour |
verwerpt de beroepen. | rejette les recours. |
Aldus gewezen in het Nederlands, het Frans en het Duits, | Ainsi rendu en langue néerlandaise, en langue française et en langue |
overeenkomstig artikel 65 van de bijzondere wet op het Grondwettelijk | allemande, conformément à l'article 65 de la loi du 6 janvier 1989 sur |
Hof, op 24 september 2020. | la Cour constitutionnelle, le 24 septembre 2020. |
De griffier, | Le greffier, |
P.-Y. Dutilleux | P.-Y. Dutilleux |
De voorzitter | Le président, |
A. Alen | A. Alen |