Etaamb.openjustice.be
Meertalige weergave van Arrest van --
← Terug naar "Uittreksel uit arrest nr. 58/2002 van 28 maart 2002 Rolnummer 2087 In zake : de prejudiciële vragen betreffende artikel 3, § 1, van de wet van 19 maart 1991 houdende bijzondere ontslagregeling voor de personeelsafgevaardigden in de onder Het Arbitragehof, samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en A. Arts, en de rechters L. Fran(...)"
Uittreksel uit arrest nr. 58/2002 van 28 maart 2002 Rolnummer 2087 In zake : de prejudiciële vragen betreffende artikel 3, § 1, van de wet van 19 maart 1991 houdende bijzondere ontslagregeling voor de personeelsafgevaardigden in de onder Het Arbitragehof, samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en A. Arts, en de rechters L. Fran(...) Extrait de l'arrêt n° 58/2002 du 28 mars 2002 Numéro du rôle : 2087 En cause : les questions préjudicielles relatives à l'article 3, § 1 er , de la loi du 19 mars 1991 portant un régime de licenciement particulier pour les délég La Cour d'arbitrage, composée des présidents M. Melchior et A. Arts, et des juges L. François, P(...)
ARBITRAGEHOF COUR D'ARBITRAGE
Uittreksel uit arrest nr. 58/2002 van 28 maart 2002 Extrait de l'arrêt n° 58/2002 du 28 mars 2002
Rolnummer 2087 Numéro du rôle : 2087
In zake : de prejudiciële vragen betreffende artikel 3, § 1, van de En cause : les questions préjudicielles relatives à l'article 3, § 1er,
wet van 19 maart 1991 houdende bijzondere ontslagregeling voor de de la loi du 19 mars 1991 portant un régime de licenciement
particulier pour les délégués du personnel aux conseils d'entreprise
personeelsafgevaardigden in de ondernemingsraden en in de comités voor et aux comités de sécurité, d'hygiène et d'embellissement des lieux de
veiligheid, gezondheid en verfraaiing van de werkplaatsen alsmede voor travail, ainsi que pour les candidats délégués du personnel, posées
de kandidaat-personeelsafgevaardigden, gesteld door het Arbeidshof te Bergen. par la Cour du travail de Mons.
Het Arbitragehof, La Cour d'arbitrage,
samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en A. Arts, en de rechters composée des présidents M. Melchior et A. Arts, et des juges L.
L. François, P. Martens, R. Henneuse, M. Bossuyt, L. Lavrysen, A. François, P. Martens, R. Henneuse, M. Bossuyt, L. Lavrysen, A. Alen,
Alen, J.-P. Moerman en E. Derycke, bijgestaan door de griffier P.-Y. J.-P. Moerman et E. Derycke, assistée du greffier P.-Y. Dutilleux,
Dutilleux, onder voorzitterschap van voorzitter M. Melchior, présidée par le président M. Melchior,
wijst na beraad het volgende arrest : après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant :
I. Onderwerp van de prejudiciële vragen I. Objet des questions préjudicielles
Bij arrest van 4 december 2000 in zake A. Schamps en J.-L. Deghoy Par arrêt du 4 décembre 2000 en cause de A. Schamps et J.-L. Deghoy
tegen M.-C. Dulieu en anderen, waarvan de expeditie ter griffie van contre M.-C. Dulieu et autres, dont l'expédition est parvenue au
het Arbitragehof is ingekomen op 8 december 2000, heeft het Arbeidshof greffe de la Cour d'arbitrage le 8 décembre 2000, la Cour du travail
te Bergen de volgende prejudiciële vragen gesteld : de Mons a posé les questions préjudicielles suivantes :
« 1. Bevat artikel 3, § 1, van de wet van 19 maart 1991, in de « 1. Dans l'hypothèse de la fermeture totale de l'entreprise,
veronderstelling van totale sluiting van de onderneming, geen middel l'article 3, § 1er, de la loi du 19 mars 1991 ne contient-il pas un
dat onevenredig is met het door de wetgever nagestreefde doel wanneer moyen disproportionné par rapport à l'objectif poursuivi du
deze de werkgever verplicht om de zaak vooraf aanhangig te maken bij législateur lorsqu'il contraint l'employeur à saisir préalablement la
het paritair comité met het oog op het laten erkennen van die sluiting commission paritaire en vue de faire reconnaître comme des raisons
als zijnde om economische en technische redenen ? Wegens de totale d'ordre économique et technique cette fermeture ? En effet et en
sluiting van de onderneming zullen de ondernemingsraad en het comité raison de la fermeture totale de l'entreprise, le conseil d'entreprise
voor preventie en bescherming op het werk immers hun werking moeten et le comité pour la protection et la prévention au travail sont
stopzetten en is elk risico van discriminatie vanwege de werkgever amenés à cesser leurs fonctions et dès lors tout risque de
jegens de beschermde werknemers uitgesloten. discrimination de l'employeur envers les travailleurs protégés est
De verplichting voor de werkgever om de zaak bij het paritair comité exclu. L'obligation de l'employeur de saisir la commission paritaire peut dès
aanhangig te maken, kan dan ook onnodig en niet onontbeerlijk lijken, lors apparaître comme inutile et non indispensable et donc,
en dus onevenredig voor het bereiken van het wettige doel van de disproportionnée pour atteindre le but légal de la protection
specifieke bescherming tegen eventuele represaillemaatregelen van de spécifique contre les éventuelles mesures de représailles de
werkgever jegens de beschermde werknemers. Die verplichting kan l'employeur envers les travailleurs protégés. Cette obligation peut
daarentegen wel een discriminatoir voorrecht uitmaken ten gunste van constituer, en revanche, un privilège discriminatoire en faveur des
de beschermde werknemers ten opzichte van de niet-beschermde werknemers. travailleurs protégés par rapport aux travailleurs non protégés.
2. Is de interpretatie van artikel 3, § 1, van de wet van 19 maart 2. L'interprétation de l'article 3, § 1er, de la loi du 19 mars 1991
1991 volgens welke de curator als de werkgever moet worden beschouwd, selon laquelle le curateur doit être considéré comme l'employeur
bestaanbaar met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, in die zin dat est-elle compatible avec les articles 10 et 11 de la Constitution en
de daarin vervatte verplichting niet onontbeerlijk is voor het ce sens qu'elle n'est pas indispensable pour atteindre le but légal de
bereiken van het wettige doel van de specifieke bescherming tegen la protection spécifique contre les éventuelles mesures de
eventuele represaillemaatregelen van de werkgever jegens de beschermde représailles de l'employeur envers les travailleurs protégés et
werknemers, en dat zij een discriminatoir voorrecht te hunnen gunste qu'elle crée en leur faveur un privilège discriminatoire par rapport
in het leven roept ten opzichte van de niet-beschermde werknemers ? aux travailleurs non protégés ?
In de bijzondere omstandigheid waarin het faillissement de En effet, dans la circonstance particulière où la faillite entraîne le
buitenbezitstelling meebrengt van de goederen van de werkgever, dessaisissement des biens de l'employeur et l'obligation de licencier
alsmede de verplichting om al het personeel van de onderneming te tout le personnel de l'entreprise, l'obligation à charge du curateur
ontslaan, lijkt de verplichting ten laste van de curator immers
onnodig en niet onontbeerlijk voor het bereiken van het wettige doel apparaît comme inutile et non indispensable pour atteindre le but
van de bescherming tegen represaillemaatregelen van de werkgever, légal de la protection contre les mesures de représailles de
vermits de curator zich als gevolg van het faillissement in een nog l'employeur puisque par l'effet de la faillite, le curateur se trouve
dwingendere situatie bevindt dan de werkgever en het risico van dans une situation encore plus contraignante que l'employeur et que le
discriminatie jegens de beschermde werknemers a fortiori uitgesloten risque de discrimination envers les travailleurs protégés est encore
is. » plus exclu. »
(...) (...)
IV. In rechte IV. En droit
(...) (...)
Wat de tweede prejudiciële vraag betreft Quant à la deuxième question préjudicielle
B.1.1. De verwijzende rechter stelt het Hof een vraag over de B.1.1. Le juge a quo interroge la Cour sur la compatibilité, avec les
bestaanbaarheid met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, van artikel articles 10 et 11 de la Constitution, de l'article 3, § 1er, de la loi
3, § 1, van de wet van 19 maart 1991 « houdende bijzondere du 19 mars 1991 « portant un régime de licenciement particulier pour
ontslagregeling voor de personeelsafgevaardigden in de
ondernemingsraden en in de comités voor veiligheid, gezondheid en les délégués du personnel aux conseils d'entreprise et aux comités de
verfraaiing van de werkplaatsen alsmede voor de sécurité, d'hygiène et d'embellissement des lieux de travail, ainsi
kandidaat-personeelsafgevaardigden », doordat het de curator in geval que pour les candidats délégués du personnel », en ce qu'il obligerait
van een faillissement ertoe zou verplichten het paritair comité te raadplegen alvorens beschermde werknemers te ontslaan, waardoor een discriminerend voorrecht zou ontstaan voor die categorie van werknemers ten opzichte van de niet-beschermde werknemers. Volgens de verwijzende rechter zou een dergelijke verplichting onevenredig zijn ten opzichte van het doel van bescherming tegen represaillemaatregelen van de werkgever, omdat de curator zich als gevolg van het faillissement in een dwingendere situatie zou bevinden dan de werkgever en het risico van discriminatie tegenover de beschermde werknemers uitgesloten is. B.1.2. De in het geding zijnde bepaling luidt als volgt : « De werkgever die een personeelsafgevaardigde of een kandidaat-personeelsafgevaardigde wil ontslaan om economische of technische redenen, moet vooraf de zaak bij een ter post aangetekende brief aanhangig maken bij het bevoegd paritair comité. Bij ontstentenis van een paritair comité of zo het paritair comité niet werkt, moet hij de zaak bij de Nationale Arbeidsraad aanhangig maken. Het paritair comité of, in voorkomend geval, de Nationale Arbeidsraad moet zich uitspreken over het al dan niet bestaan van economische of technische redenen binnen twee maanden vanaf de datum van de aanvraag die hiertoe door de werkgever werd gedaan. Bij ontstentenis van beslissing van het paritair orgaan binnen de termijn, vastgesteld in het vorige lid, mag de werkgever de le curateur, dans le cadre d'une faillite, à saisir la commission paritaire avant de licencier des travailleurs protégés, créant ainsi un privilège discriminatoire en faveur de cette catégorie de travailleurs par rapport aux travailleurs non protégés. Selon le juge a quo, une telle obligation serait disproportionnée par rapport à l'objectif de protection contre les mesures de représailles de l'employeur parce que, par l'effet de la faillite, le curateur se trouverait dans une situation plus contraignante que l'employeur et le risque de discrimination envers les travailleurs protégés serait exclu. B.1.2. La disposition en cause est libellée comme suit : « L'employeur qui envisage de licencier un délégué du personnel ou un candidat délégué du personnel pour des raisons d'ordre économique ou technique doit saisir préalablement la commission paritaire compétente par lettre recommandée à la poste. A défaut de commission paritaire ou si la commission paritaire ne fonctionne pas, il doit saisir le Conseil national du travail. La commission paritaire ou, le cas échéant, le Conseil national du travail est tenu de se prononcer au sujet de l'existence ou de l'absence de raisons d'ordre économique ou technique dans les deux mois à compter de la date de la demande qui en est faite par l'employeur.
personeelsafgevaardigde of de kandidaat-personeelsafgevaardigde enkel A défaut de décision de l'organe paritaire dans le délai fixé à
ontslaan in geval van sluiting van de onderneming of van een afdeling l'alinéa précédent, l'employeur ne peut licencier le délégué du
van de onderneming of in geval van het ontslag van een welbepaalde personeelsgroep. personnel ou le candidat délégué du personnel qu'en cas de fermeture
Behalve in het geval van sluiting van de onderneming of van een de l'entreprise ou d'une division de l'entreprise ou en cas de
afdeling hiervan, mag de werkgever niet tot ontslag overgaan alvorens licenciement d'une catégorie déterminée du personnel.
de arbeidsgerechten het bestaan van de economische of technische Sauf en cas de fermeture de l'entreprise ou d'une division de
redenen erkend hebben. Om deze erkenning te verkrijgen, moet de celle-ci, l'employeur ne peut procéder au licenciement avant que les
werkgever, bij dagvaarding, een verzoek tot erkenning van de juridictions du travail n'aient reconnu l'existence des raisons
economische of technische redenen die het ontslag van een d'ordre économique ou technique. Pour obtenir cette reconnaissance,
personeelsafgevaardigde of van een kandidaat-personeelsafgevaardigde, l'employeur est tenu de saisir, par citation, le président du tribunal
rechtvaardigt, bij de voorzitter van de arbeidsrechtbank aanhangig du travail d'une demande de reconnaissance des raisons d'ordre
maken. De procedure wordt geregeld door de bepalingen die zijn économique ou technique justifiant le licenciement du délégué du
personnel ou du candidat délégué du personnel. La procédure est régie
vastgesteld door de artikelen 8, 10 en 11 van deze wet. De werkgever par les règles fixées aux articles 8, 10 et 11 de la présente loi.
moet de uitvoering van de arbeidsovereenkomst verzekeren tijdens de L'employeur est tenu d'assurer l'exécution du contrat de travail
procedure voor de arbeidsgerechten. Hij mag, in geval het vonnis de pendant la procédure en cours devant les juridictions du travail.
economische of technische redenen erkent, het ontslag enkel ter kennis Lorsque le jugement reconnaît les raisons d'ordre économique ou
brengen vanaf de derde werkdag na het verstrijken van de termijn van technique, il ne peut notifier le congé qu'à partir du troisième jour
hoger beroep of, indien er hoger beroep is ingesteld, de derde werkdag ouvrable qui suit l'échéance du délai d'appel ou, s'il y a eu appel,
na de kennisgeving van het arrest dat de economische of technische du troisième jour ouvrable qui suit la notification de l'arrêt
redenen erkent. » reconnaissant les raisons d'ordre économique ou technique. »
B.1.3. Werknemers aan wie de wet een bijzondere ontslagbescherming toekent omdat hun functie van vertegenwoordiging van het personeel ten opzichte van hun werkgever of hun kandidatuur voor een dergelijke functie hen blootstelt aan ontslag om redenen die verband houden met de omstandigheid dat zij belangen moeten verdedigen die tegen die van de werkgever kunnen ingaan, zullen hierna « beschermde werknemers » worden genoemd. B.2. De grondwettelijke regels van de gelijkheid en de niet-discriminatie sluiten niet uit dat een verschil in behandeling tussen categorieën van personen wordt ingesteld, voor zover dat verschil op een objectief criterium berust en het redelijk verantwoord is. Het bestaan van een dergelijke verantwoording moet worden beoordeeld rekening houdend met het doel en de gevolgen van de betwiste maatregel en met de aard van de ter zake geldende beginselen; het gelijkheidsbeginsel is geschonden wanneer vaststaat dat er geen redelijk verband van evenredigheid bestaat tussen de aangewende middelen en het beoogde doel. B.1.3. Seront appelés ci-après « travailleurs protégés » ceux auxquels la loi accorde une protection spéciale contre le licenciement parce que leurs fonctions de représentation du personnel face à leur employeur ou leur candidature à de telles fonctions les exposent à être licenciés pour des motifs tenant à ce qu'ils doivent défendre des intérêts qui peuvent être opposés à ceux de cet employeur. B.2. Les règles constitutionnelles de l'égalité et de la non-discrimination n'excluent pas qu'une différence de traitement soit établie entre des catégories de personnes, pour autant qu'elle repose sur un critère objectif et qu'elle soit raisonnablement justifiée. L'existence d'une telle justification doit s'apprécier en tenant compte du but et des effets de la mesure critiquée ainsi que de la nature des principes en cause; le principe d'égalité est violé lorsqu'il est établi qu'il n'existe pas de rapport raisonnable de proportionnalité entre les moyens employés et le but visé.
B.3.1. Artikel 3, § 1, van de wet van 19 maart 1991 moet worden B.3.1. L'article 3, § 1er, de la loi du 19 mars 1991 doit être lu à la
gelezen in het licht van de regels met betrekking tot het lumière des règles qui régissent la faillite d'une entreprise.
faillissement van een onderneming.
B.3.2. Een vonnis van faillietverklaring impliceert in beginsel het B.3.2. Un jugement déclaratif de faillite implique, en principe,
onmiddellijk stopzetten van iedere activiteit van de onderneming. De l'arrêt immédiat de toute activité de l'entreprise. Le failli est, en
gefailleerde verliest immers vanaf dat ogenblik van rechtswege het
beheer over al zijn goederen. Die regel vloeit voort zowel uit het effet, dès cet instant, dessaisi de plein droit de tous ses biens.
vroegere artikel 444 van het Wetboek van Koophandel, dat op het Cette règle résulte tant de l'article 444 ancien du Code de commerce,
ogenblik van de feiten van toepassing was, als uit artikel 16 van de qui était applicable au moment des faits, que de l'article 16 de la
faillissementswet van 8 augustus 1997, dat het voormelde artikel heeft loi du 8 août 1997 sur les faillites qui l'a remplacé.
vervangen. Het vroegere artikel 475 van het Wetboek van Koophandel bepaalde L'article 475 ancien du Code de commerce prévoyait toutefois que si
echter dat, indien het belang van de schuldeisers daaraan niet in de l'intérêt des créanciers le permettait, le curateur ou toute personne
weg stond, de curator of iedere belanghebbende de rechtbank kon vragen intéressée pouvait demander au tribunal d'autoriser la poursuite
toe te staan dat de handelsverrichtingen voorlopig zouden worden provisoire des activités commerciales, cette autorisation faisant
voortgezet, waarbij die machtiging het voorwerp uitmaakt van een l'objet d'un jugement distinct. Cette règle a été reprise par
afzonderlijk vonnis. Die regel is eveneens overgenomen door artikel 47
van de faillissementswet van 8 augustus 1997. l'article 47 de la loi du 8 août 1997 sur les faillites.
B.4. Uit de motivering van de beslissing van de verwijzende rechter B.4. Il ressort des motifs de la décision rendue par le juge a quo que
volgt dat het Hof wordt ondervraagd over het bestaan van een eventuele la Cour est interrogée sur l'existence d'une éventuelle discrimination
discriminatie in het nadeel van de niet-beschermde werknemers in het au détriment des travailleurs non protégés, dans l'hypothèse où
geval dat het personeel collectief wordt ontslagen ten gevolge van de l'ensemble du personnel est licencié par suite de la déclaration de
faillietverklaring. Het Hof beperkt dan ook zijn onderzoek tot dat faillite. La Cour limitera dès lors son examen à cette seule
geval. hypothèse.
B.5. Er bestaat een verschil tussen beschermde en niet-beschermde B.5. Il existe entre les travailleurs protégés et les travailleurs non
werknemers dat op een objectief criterium berust : beschermde protégés une différence qui repose sur un critère objectif : les
werknemers oefenen vakbondsactiviteiten uit en verdedigen belangen die travailleurs protégés exercent des fonctions syndicales et ils
tegen die van de werkgever kunnen ingaan. défendent des intérêts qui peuvent être opposés à ceux de l'employeur.
B.6. Het Hof onderzoekt enkel of de maatregel die de curator ertoe B.6. La Cour examine uniquement si la mesure, qui consiste à obliger
verplicht het paritair comité te raadplegen alvorens beschermde un curateur à saisir la commission paritaire avant de licencier des
werknemers wegens het faillissement van de onderneming te ontslaan, travailleurs protégés en raison de la faillite de l'entreprise, est
objectief en redelijk kan worden verantwoord ten opzichte van het doel susceptible de justification objective et raisonnable par rapport à
van de wetgever. l'objectif poursuivi par le législateur.
B.7.1. Het systeem van ontslagbescherming dat is ingevoerd bij de wet B.7.1. Le régime de protection contre le licenciement institué par la
van 19 maart 1991 gaat terug op de wet van 20 september 1948 houdende loi du 19 mars 1991 trouve son origine dans la loi du 20 septembre
organisatie van het bedrijfsleven. Uit de parlementaire voorbereiding 1948 portant organisation de l'économie. Il ressort des travaux
van die wet blijkt dat de wetgever de personeelsafgevaardigden wilde préparatoires de cette loi que le législateur entendait protéger les
délégués du personnel contre un licenciement arbitraire (Doc. parl.,
beschermen tegen willekeurig ontslag (Parl. St., Kamer, 1947-1948, nr. Chambre, 1947-1948, n° 511, p. 51; Doc. parl., Sénat, 1947-1948, n°
511, p. 51; Parl. St., Senaat, 1947-1948, nr. 397, p. 24). 397, p. 24).
Aangezien het ontslag van een beschermde werknemer als verdacht werd Dès lors que le licenciement du travailleur protégé était considéré
beschouwd, heeft de wetgever een principieel verbod van een dergelijk comme suspect, le législateur a institué une interdiction de principe
ontslag opgelegd. Alleen het ontslag om een dringende reden werd door de ce licenciement. Seul le motif grave était admis par la loi du 20
de wet van 20 september 1948 toegestaan. Het recht voor de werkgever septembre 1948. Le droit, pour l'employeur, de licencier des
om beschermde werknemers te ontslaan om economische of technische travailleurs protégés pour des raisons d'ordre économique ou
redenen, mits voorafgaande raadpleging van het paritair comité, is in technique, moyennant la consultation préalable de la commission
de wet van 20 september 1948 ingevoerd bij wet van 18 maart 1950 paritaire, a été introduit dans la loi du 20 septembre 1948 par une
(Parl. St., Kamer, 1949-1950, nr. 196). loi du 18 mars 1950 (Doc. parl., Chambre, 1949-1950, n° 196).
B.7.2. In de parlementaire voorbereiding van die wet is gesteld « dat B.7.2. Les travaux préparatoires de cette loi exposent « qu'il n'est
het nooit is opgekomen bij de auteurs van het wetsvoorstel, noch bij jamais entré dans l'esprit des auteurs de la proposition de loi, ni
de leden van de commissie om de personeelsafgevaardigde of de dans l'esprit des membres de la commission, de faire bénéficier de la
kandidaat-afgevaardigde het voordeel van de ontslagbescherming of protection ou de l'indemnité de licenciement le délégué ou le candidat
-vergoeding toe te kennen wanneer de onderneming om economische lorsque l'usine vient à fermer pour des motifs économiques » (Ann.,
redenen de deuren sluit » (Hand., Kamer, 31 januari 1950, nr. 22, p. Chambre, 31 janvier 1950, n° 22, p. 7). Un membre a toutefois signalé,
7). Een kamerlid heeft echter opgemerkt dat, wat het ontslag om
economische redenen betreft, het mogelijk is een onderneming gedurende en ce qui concerne les licenciements pour des causes économiques, que
veertien dagen te sluiten en haar vervolgens opnieuw te openen na het l'on pouvait fermer une usine pendant quinze jours et puis la rouvrir
personeel te hebben ontslagen, wat zich in verschillende ondernemingen après avoir liquidé le personnel, ce cas s'étant présenté dans
heeft voorgedaan (Hand., Kamer, 31 januari 1950, nr. 22, p. 7). plusieurs usines (Ann., Chambre, 31 janvier 1950, n° 22, p. 7).
B.7.3. De wet van 19 maart 1991 heeft de verplichting bevestigd voor B.7.3. La loi du 19 mars 1991 a confirmé l'obligation pour l'employeur
de werkgever om het paritair comité te raadplegen wanneer hij een de saisir la commission paritaire lorsqu'il envisage de licencier un
beschermde werknemer om economische of technische redenen wil
ontslaan. De wetgever heeft in 1991 eraan herinnerd dat het erom ging travailleur protégé pour des raisons d'ordre économique ou technique.
de personeelsafgevaardigden en kandidaat-afgevaardigden te beschermen Le législateur a rappelé, en 1991, qu'il s'agissait de protéger les
tegen willekeurig ontslag opdat zij hun mandaat in alle délégués du personnel et les candidats délégués contre les
onafhankelijkheid zouden kunnen uitoefenen (Parl. St., Kamer, licenciements arbitraires, de manière à leur permettre d'exercer leur
1990-1991, nr. 1471/1, p. 5; Parl. St., Senaat, 1990-1991, nr. 1105-1, mandat en toute indépendance (Doc. parl., Chambre, 1990-1991, n°
pp. 1 en 5). 1471/1, p. 5; Doc. parl., Sénat, 1990-1991, n° 1105-1, pp. 1 et 5).
De wetgever heeft eveneens onderstreept dat de bestaande regeling, in Le législateur a également souligné que la réglementation existante,
dit geval de regeling van de voorgaande wet, moet worden gehandhaafd en l'occurrence celle organisée par la loi antérieure, devait être
voor de gevallen van gehele of gedeeltelijke sluiting van de maintenue pour les cas de fermeture totale ou partielle de
onderneming omdat er in die gevallen gevaar blijft bestaan, ook al is l'entreprise, parce que le risque, fût-il minime, d'un comportement
dat gering, voor discriminatoir optreden van de werkgever (Parl. St., discriminatoire de la part de l'employeur subsistait dans ces
Senaat, 1990-1991, nr. 1105-2, p. 43). hypothèses (Doc. parl., Sénat, 1990-1991, n° 1105-2, p. 43).
B.8.1. De Minister van Tewerkstelling en Arbeid heeft tijdens de B.8.1. Le ministre de l'Emploi et du Travail a insisté, lors des
parlementaire voorbereiding van de wet van 19 maart 1991 geïnsisteerd débats parlementaires qui précédèrent l'adoption de la loi du 19 mars
op de verplichting, voor de curator, om het paritair comité te 1991, sur le caractère obligatoire de la consultation de la commission
raadplegen wanneer ondanks de beslissing van de rechtbank van paritaire, par le curateur, lorsque les activités sont poursuivies
koophandel tot stopzetting van de handelsverrichtingen op korte malgré la décision du tribunal de commerce de les interrompre à bref
termijn, deze toch worden voortgezet. De Minister heeft onderstreept délai. Le ministre a souligné qu'en revanche cette consultation ne
dat die raadpleging echter niet meer verplicht zou zijn indien de serait plus obligatoire si le tribunal de commerce décidait de
rechtbank van koophandel beslist het faillissement uit te spreken prononcer la faillite sans poursuite de l'activité, ce qui entraîne
zonder voortzetting van de handelsverrichtingen, hetgeen volgens hem nécessairement, selon lui, une interruption immédiate de toutes les
noodzakelijkerwijze leidt tot een onmiddellijk stopzetten van alle activités et une réduction du personnel (Doc. parl., Sénat, 1990-1991,
activiteiten en afvloeiing van het personeel (Parl. St., Kamer,
1990-1991, nr. 1105-2, p. 42). n° 1105-2, p. 42).
B.8.2. Bij de hervorming van de faillissementswetgeving beoogde een B.8.2. Lors de la réforme de la législation applicable aux faillites,
ontwerp-artikel de curatoren ervan vrij te stellen om vooraf welke un article en projet visait à dispenser les curateurs de saisir une
instantie ook te raadplegen wanneer zij werknemers willen ontslaan die quelconque autorité préalablement au licenciement de travailleurs
in hun hoedanigheid van al dan niet verkozen kandidaat voor de bénéficiant d'une protection légale ou réglementaire au titre de
ondernemingsraad of voor het comité voor veiligheid, gezondheid of candidat élu ou non élu au conseil d'entreprise ou au comité de
verfraaiing van de werkplaatsen of nog als vakbondsafgevaardigde een sécurité, d'hygiène ou d'embellissement ou encore au titre de délégué
wettelijke of reglementaire bescherming genieten (Parl. St., Kamer, 1991-1992, nr. 631/1, pp. 91-92). In de memorie van toelichting werd vermeld dat het vonnis van faillietverklaring, dat een executoir karakter heeft, op zich het bestaan van de economische of technische redenen inhoudt ter rechtvaardiging van het ontslag van het hele personeel vanaf het ogenblik dat dit ontslag, waarvan de curator het initiatief behoudt, een collectief karakter heeft en bijgevolg niet discriminatoir is. Er werd eveneens aan herinnerd dat de curator geen werkgever is in de zin die de wetgever aan die term heeft willen geven in de wetgeving die deze beschermingsmaatregelen vaststelt, en dat het strijdig zou zijn met de regels van samenloop en gelijkheid die onder de bevoorrechte syndical (Doc. parl., Chambre, 1991-1992, n° 631/1, pp. 91-92). On pouvait lire, dans l'exposé des motifs, que le jugement déclaratif de faillite, qui a un caractère exécutoire, établissait en soi la réalité des motifs économiques et techniques justifiant le licenciement de tout le personnel dès l'instant où ce licenciement, dont le curateur garde l'initiative, avait un caractère collectif et dès lors non discriminatoire. Il a également été rappelé que le curateur n'était pas l'employeur au sens que le législateur a entendu donner à ce mot dans les législations organisant les protections et qu'il serait contraire à la loi du concours et à l'égalité qui doit
schuldeisers van dezelfde rang moeten heersen, indien wordt toegestaan régner au sein de créanciers de même rang privilégié de permettre que
dat bijzondere beschermingsvergoedingen, na faillissement, de des indemnités spéciales de protection puissent, après la faillite,
vermindering met zich meebrengen van de percenten die op grond van venir diminuer les dividendes à répartir au rang de l'article 19,
artikel 19, 3°bis, van de hypotheekwet moeten worden uitgekeerd. Ten 3°bis, de la loi hypothécaire. Il a enfin été soutenu que les
slotte werd aangevoerd dat de beoogde sancties slechts mogen gelden sanctions envisagées ne pouvaient se concevoir qu'à charge de
ten laste van de werkgever, en niet ten nadele van werknemers die ten l'employeur et non au détriment de travailleurs en concours en raison
gevolge van een faillietverklaring van hun werkgever in samenloop d'une déclaration de faillite de leur employeur (Doc. parl., Chambre,
komen (Parl. St., Kamer, 1991-1992, nr. 631/1, pp. 24-25). 1991-1992, n° 631/1, pp. 24-25).
De vrijstelling, voor de curator, van raadpleging van het paritair La dispense, pour le curateur, de saisir la commission paritaire n'a
comité werd echter niet in de faillissementswet opgenomen. toutefois pas été inscrite dans le texte de la loi sur les faillites.
B.9.1. Aangezien een vonnis van faillietverklaring executoir is en in B.9.1. Dès lors que le jugement déclaratif de faillite a un caractère
principe een stopzetting van de activiteit van de onderneming impliceert, is de maatregel die erin bestaat de curator ertoe te verplichten het paritair comité te raadplegen alvorens beschermde werknemers te ontslaan, terwijl hij het personeel collectief wil ontslaan onmiddellijk na het vonnis, niet redelijk verantwoord ten aanzien van het doel dat de wetgever met de wet van 19 maart 1991 nastreefde. Men hoeft immers niet te vrezen voor represaillemaatregelen - waartegen de wetgever de personeelsafgevaardigden of kandidaat-afgevaardigden wil beschermen - van de curator wanneer deze overgaat tot het collectief ontslag van de werknemers zonder een onderscheid te maken tussen de werknemers die een mandaat van personeelsvertegenwoordiger uitoefenen of zich daartoe kandidaat hebben gesteld, en de andere werknemers. B.9.2. Uit de voorafgaande elementen volgt dat, in de interpretatie exécutoire et implique en principe la cessation de l'activité de l'entreprise, la mesure qui consiste à obliger le curateur à consulter la commission paritaire avant de licencier les travailleurs protégés, alors qu'il entend licencier l'ensemble du personnel à dater de ce jugement, n'est pas raisonnablement justifiée par rapport à l'objectif poursuivi par le législateur dans la loi du 19 mars 1991. Les mesures de représailles contre lesquelles le législateur entend protéger les délégués du personnel ou les candidats délégués ne sont, en effet, pas à craindre de la part du curateur lorsque celui-ci procède au licenciement collectif des travailleurs, sans distinguer des autres ceux qui exercent un mandat de représentation du personnel ou qui se sont portés candidats pour un tel mandat. B.9.2. Il découle des éléments qui précèdent que dans l'interprétation
vermeld in B.4, artikel 3, § 1, van de wet van 19 maart 1991 « mentionnée au B.4, l'article 3, § 1er, de la loi du 19 mars 1991 «
houdende bijzondere ontslagregeling voor de personeelsafgevaardigden portant un régime de licenciement particulier pour les délégués du
in de ondernemingsraden en in de comités voor veiligheid, gezondheid personnel aux conseils d'entreprise et aux comités de sécurité,
en verfraaiing van de werkplaatsen alsmede voor de d'hygiène et d'embellissement des lieux de travail ainsi que pour les
kandidaat-personeelsafgevaardigden » niet bestaanbaar is met de candidats délégués du personnel » n'est pas compatible avec les
artikelen 10 en 11 van de Grondwet. articles 10 et 11 de la Constitution.
B.10. Het Hof stelt echter vast dat de voormelde bepaling anders kan B.10. La Cour constate toutefois que la disposition précitée peut
worden geïnterpreteerd dan de verwijzende rechter doet (zie met name recevoir une autre interprétation que celle qui lui est donnée par le
Cass., 25 juni 2001). juge a quo (voy. notamment Cass., 25 juin 2001).
Zoals het Hof in B.3.2 reeds heeft aangegeven, maakt het vonnis van Comme la Cour l'a indiqué au B.3.2, le jugement déclaratif de faillite
faillietverklaring een onmiddellijk einde aan de activiteit van de met fin immédiatement à l'activité de l'entreprise. La poursuite
onderneming. De voortzetting van de handelsverrichtingen bedoeld in artikel 475 van het Wetboek van Koophandel, thans artikel 47 van de faillissementswet van 8 augustus 1997, is een uitzondering die op geen enkele wijze dat beginsel in het geding brengt. Aangezien de curator de handelsverrichtingen van de onderneming niet kan voortzetten zonder rechterlijke machtiging, is hij niet verplicht het paritair comité te raadplegen wanneer de rechtbank de onderneming in staat van faillissement verklaart en de curator ten gevolge daarvan het personeel collectief ontslaat. B.11. Geïnterpreteerd in die zin dat het de curator van een faillissement niet ertoe verplicht het paritair comité te raadplegen wanneer de onderneming in staat van faillissement is verklaard en de curator ten gevolge daarvan het personeel collectief ontslaat, schendt artikel 3, § 1, van de wet van 19 maart 1991 de artikelen 10 en 11 van de Grondwet niet. d'activité de l'entreprise visée à l'article 475 du Code de commerce, devenu l'article 47 de la loi du 8 août 1997 sur les faillites, constitue une exception qui ne remet nullement en cause ce principe. Dès lors que le curateur ne peut, sans autorisation judiciaire, poursuivre l'activité de l'entreprise, il n'est pas tenu de consulter la commission paritaire lorsque le tribunal déclare la faillite et que par suite de celle-ci le curateur licencie collectivement le personnel. B.11. Interprété comme n'obligeant pas le curateur d'une faillite à consulter la commission paritaire lorsque la faillite de l'entreprise a été déclarée et que, par suite de celle-ci, le curateur licencie collectivement le personnel, l'article 3, § 1er, de la loi du 19 mars 1991 ne viole pas les articles 10 et 11 de la Constitution.
Wat de eerste prejudiciële vraag betreft Quant à la première question préjudicielle
B.12. Aangezien uit het dossier blijkt dat het geschil dat voor de B.12. Dès lors qu'il apparaît du dossier que le litige pendant devant
verwijzende rechter hangende is, betrekking heeft op het faillissement le juge a quo concerne la faillite d'une société et non l'hypothèse de
van een vennootschap en niet op het geval van een totale sluiting van la fermeture totale d'une entreprise décidée par l'employeur, et
de onderneming waartoe de werkgever heeft beslist, en rekening houdend compte tenu de la réponse qui est apportée à la seconde question
met het antwoord op de tweede prejudiciële vraag, moet de eerste vraag préjudicielle, la première question n'appelle pas de réponse.
niet worden beantwoord.
Om die redenen, Par ces motifs,
het Hof la Cour
zegt voor recht : dit pour droit :
Artikel 3, § 1, van de wet van 19 maart 1991 « houdende bijzondere L'article 3, § 1er, de la loi du 19 mars 1991 « portant un régime de
ontslagregeling voor de personeelsafgevaardigden in de licenciement particulier pour les délégués du personnel aux conseils
ondernemingsraden en in de comités voor veiligheid, gezondheid en d'entreprise et aux comités de sécurité, d'hygiène et d'embellissement
verfraaiing van de werkplaatsen alsmede voor de des lieux de travail ainsi que pour les candidats délégués du
kandidaat-personeelsafgevaardigden » schendt de artikelen 10 en 11 van personnel » viole les articles 10 et 11 de la Constitution s'il est
de Grondwet indien het in die zin wordt geïnterpreteerd dat het de interprété comme obligeant le curateur d'une faillite qui entend
curator van een faillissement die het personeel collectief wil licencier collectivement le personnel par suite du jugement déclaratif
ontslaan ten gevolge van een vonnis van faillietverklaring, ertoe de faillite, à saisir la commission paritaire afin que celle-ci
verplicht het paritair comité te raadplegen om de economische redenen reconnaisse l'existence de motifs économiques justifiant ce
die dat ontslag verantwoorden, te laten erkennen. licenciement.
Diezelfde bepaling schendt de artikelen 10 en 11 van de Grondwet niet La même disposition ne viole pas les articles 10 et 11 de la
indien ze in die zin wordt geïnterpreteerd dat ze de curator van een Constitution si elle est interprétée comme n'obligeant pas le curateur
faillissement die het personeel collectief ontslaat ten gevolge van d'une faillite qui licencie collectivement le personnel par suite du
een vonnis van faillietverklaring, niet ertoe verplicht het paritair jugement déclaratif de faillite, à saisir la commission paritaire afin
comité te raadplegen om de economische redenen die dat ontslag que celle-ci reconnaisse l'existence de motifs économiques justifiant
verantwoorden, te laten erkennen. ce licenciement.
Aldus uitgesproken in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig Ainsi prononcé en langue française et en langue néerlandaise,
artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur
Arbitragehof, op de openbare terechtzitting van 28 maart 2002. la Cour d'arbitrage, à l'audience publique du 28 mars 2002.
De griffier, De voorzitter, Le greffier, Le président,
P.-Y. Dutilleux M. Melchior P.-Y. Dutilleux M. Melchior
^