GRONDWETTELIJK HOF

Uittreksel uit arrest nr. 17/2022 van 3 februari 2022 Rolnummer 7534 In zake : de prejudiciële vraag over artikel 19bis-11, § 2, van de wet van 21 november 1989Relevante gevonden documenten type wet prom. 21/11/1989 pub. 23/12/2009 numac 2009000839 bron federale overheidsdienst binnenlandse zaken Wet betreffende de verplichte aansprakelijkheidsverzekering inzake motorrijtuigen. - Officieuze coördinatie in het Duits sluiten « betreffende de verplichte aansprakelijkheidsverzekering inzake motorrijtuigen » (vóór de opheffing ervan bij wet van 31 mei 2017Relevante gevonden documenten type wet prom. 31/05/2017 pub. 12/06/2017 numac 2017012335 bron federale overheidsdienst economie, k.m.o., middenstand en energie Wet tot wijziging van de wet van 21 november 1989 betreffende de verplichte aansprakelijkheidsverzekering inzake motorrijtuigen sluiten), gesteld door de Politierechtbank Limburg, afdeling Hasselt.

Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters L. Lavrysen en P. Nihoul, en de rechters T. Giet, J. Moerman, M. Pâques, D. Pieters en S. de Bethune, bijgestaan door de griffier F. Meersschaut, onder voorzitterschap van voorzitter L. Lavrysen, wijst na beraad het volgende arrest : I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging Bij vonnis van 11 maart 2021, waarvan de expeditie ter griffie van het Hof is ingekomen op 16 maart 2021, heeft de Politierechtbank Limburg, afdeling Hasselt, de volgende prejudiciële vraag gesteld : « Schendt artikel 19bis-11 § 2 van de wet van 21 november 1989Relevante gevonden documenten type wet prom. 21/11/1989 pub. 23/12/2009 numac 2009000839 bron federale overheidsdienst binnenlandse zaken Wet betreffende de verplichte aansprakelijkheidsverzekering inzake motorrijtuigen. - Officieuze coördinatie in het Duits sluiten betreffende de verplichte aansprakelijkheidsverzekering inzake motorrijtuigen (opgeheven bij wet van 31 mei 2017Relevante gevonden documenten type wet prom. 31/05/2017 pub. 12/06/2017 numac 2017012335 bron federale overheidsdienst economie, k.m.o., middenstand en energie Wet tot wijziging van de wet van 21 november 1989 betreffende de verplichte aansprakelijkheidsverzekering inzake motorrijtuigen sluiten) de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, in zoverre deze een ongelijke behandeling inhoudt : - enerzijds de bestuurder, slachtoffer van een verkeersongeval waarbij twee (of meerdere) voertuigen betrokken zijn, met een vordering tot schadeloosstelling gesteund op het gemeenrechtelijke aansprakelijkheidsregime opzichtens de voor dit ongeval aansprakelijke derde en/of diens WAM-verzekeraar, terwijl hijzelf met zekerheid niet aansprakelijk is voor dit ongeval, en die hierbij de ingevolge foutieve risico-aanvaarding opgelopen schade (wegens het niet-naleven van de wettelijke verplichting tot het dragen van de veiligheidsgordel) zelf dient te dragen en voor dit aandeel dus geen recht op volledige vergoeding heeft, terwijl hijzelf ook uitgesloten is van de vergoedingsregeling voorzien in artikel 19bis-11 § 2 van de wet van 21 november 1989Relevante gevonden documenten type wet prom. 21/11/1989 pub. 23/12/2009 numac 2009000839 bron federale overheidsdienst binnenlandse zaken Wet betreffende de verplichte aansprakelijkheidsverzekering inzake motorrijtuigen. - Officieuze coördinatie in het Duits sluiten; - anderzijds de bestuurder, slachtoffer van een verkeersongeval waarbij twee (of meerdere) voertuigen betrokken zijn, met een vordering gesteund op artikel 19bis-11 § 2 van de wet van 21 november 1989Relevante gevonden documenten type wet prom. 21/11/1989 pub. 23/12/2009 numac 2009000839 bron federale overheidsdienst binnenlandse zaken Wet betreffende de verplichte aansprakelijkheidsverzekering inzake motorrijtuigen. - Officieuze coördinatie in het Duits sluiten opzichtens de WAM-verzekeraar van de in dit ongeval betrokken voertuig, omdat het niet mogelijk is vast te stellen welk voertuig het ongeval heeft veroorzaakt en dus de aansprakelijkheid voor het verkeersongeval in toepassing van artikel 1382 BW niet met zekerheid kan bepaald worden, en die hierbij de ingevolge foutieve risico-aanvaarding opgelopen schade (wegens het niet-naleven van de wettelijke verplichting tot het dragen van de veiligheidsgordel) NIET zelf dient te dragen en voor dit aandeel dus een recht op vergoeding heeft, ofschoon hij potentieel aansprakelijk is voor dit ongeval, terwijl hij geen recht op vergoeding hiervoor heeft indien hij voor dit ongeval met zekerheid niet aansprakelijk is overeenkomstig art. 1382 BW ? ». (...) III. In rechte (...) B.1.1. De prejudiciële vraag heeft betrekking op artikel 19bis-11, § 2, van de wet van 21 november 1989Relevante gevonden documenten type wet prom. 21/11/1989 pub. 23/12/2009 numac 2009000839 bron federale overheidsdienst binnenlandse zaken Wet betreffende de verplichte aansprakelijkheidsverzekering inzake motorrijtuigen. - Officieuze coördinatie in het Duits sluiten « betreffende de verplichte aansprakelijkheidsverzekering inzake motorrijtuigen » (hierna : de wet van 21 november 1989Relevante gevonden documenten type wet prom. 21/11/1989 pub. 23/12/2009 numac 2009000839 bron federale overheidsdienst binnenlandse zaken Wet betreffende de verplichte aansprakelijkheidsverzekering inzake motorrijtuigen. - Officieuze coördinatie in het Duits sluiten). Het voormelde artikel 19bis-11 bepaalde, vóór de opheffing ervan bij artikel 15 van de wet van 31 mei 2017Relevante gevonden documenten type wet prom. 31/05/2017 pub. 12/06/2017 numac 2017012335 bron federale overheidsdienst economie, k.m.o., middenstand en energie Wet tot wijziging van de wet van 21 november 1989 betreffende de verplichte aansprakelijkheidsverzekering inzake motorrijtuigen sluiten « tot wijziging van de wet van 21 november 1989Relevante gevonden documenten type wet prom. 21/11/1989 pub. 23/12/2009 numac 2009000839 bron federale overheidsdienst binnenlandse zaken Wet betreffende de verplichte aansprakelijkheidsverzekering inzake motorrijtuigen. - Officieuze coördinatie in het Duits sluiten betreffende de verplichte aansprakelijkheidsverzekering inzake motorrijtuigen » (hierna : de wet van 31 mei 2017Relevante gevonden documenten type wet prom. 31/05/2017 pub. 12/06/2017 numac 2017012335 bron federale overheidsdienst economie, k.m.o., middenstand en energie Wet tot wijziging van de wet van 21 november 1989 betreffende de verplichte aansprakelijkheidsverzekering inzake motorrijtuigen sluiten) : « § 1. Elke benadeelde kan van het Fonds de vergoeding bekomen van de schade die door een motorrijtuig is veroorzaakt : [...] 7°) indien het motorrijtuig dat het ongeval heeft veroorzaakt, niet kan worden geïdentificeerd; in dat geval wordt het Fonds in de plaats gesteld van de aansprakelijke persoon; [...]. § 2. In afwijking van 7°) van de voorgaande paragraaf, indien verscheidene voertuigen bij het ongeval zijn betrokken en indien het niet mogelijk is vast te stellen welk voertuig het ongeval heeft veroorzaakt, wordt de schadevergoeding van de benadeelde persoon in gelijke delen verdeeld onder de verzekeraars die de burgerrechtelijke aansprakelijkheid van de bestuurders van deze voertuigen dekken, met uitzondering van degenen wier aansprakelijkheid ongetwijfeld niet in het geding komt ».

B.1.2. Paragraaf 2 van die bepaling is opgeheven bij artikel 15 van de wet van 31 mei 2017Relevante gevonden documenten type wet prom. 31/05/2017 pub. 12/06/2017 numac 2017012335 bron federale overheidsdienst economie, k.m.o., middenstand en energie Wet tot wijziging van de wet van 21 november 1989 betreffende de verplichte aansprakelijkheidsverzekering inzake motorrijtuigen sluiten. Krachtens artikel 33bis van de wet van 21 november 1989Relevante gevonden documenten type wet prom. 21/11/1989 pub. 23/12/2009 numac 2009000839 bron federale overheidsdienst binnenlandse zaken Wet betreffende de verplichte aansprakelijkheidsverzekering inzake motorrijtuigen. - Officieuze coördinatie in het Duits sluiten, ingevoegd bij artikel 25 van de wet van 31 mei 2017Relevante gevonden documenten type wet prom. 31/05/2017 pub. 12/06/2017 numac 2017012335 bron federale overheidsdienst economie, k.m.o., middenstand en energie Wet tot wijziging van de wet van 21 november 1989 betreffende de verplichte aansprakelijkheidsverzekering inzake motorrijtuigen sluiten, zijn de in de wet van 21 november 1989Relevante gevonden documenten type wet prom. 21/11/1989 pub. 23/12/2009 numac 2009000839 bron federale overheidsdienst binnenlandse zaken Wet betreffende de verplichte aansprakelijkheidsverzekering inzake motorrijtuigen. - Officieuze coördinatie in het Duits sluiten aangebrachte wijzigingen van toepassing op de verkeersongevallen die hebben plaatsgevonden vanaf de inwerkingtreding van die wijzigingen. De opheffing van de in het geding zijnde bepaling heeft derhalve geen gevolgen voor het onderwerp van de prejudiciële vraag, die is gesteld in het kader van een geschil met betrekking tot een ongeval dat zich vóór die opheffing heeft voorgedaan.

B.2. Met de in het geding zijnde bepaling heeft de wetgever voorzien in een regeling van automatische vergoeding voor de personen die worden benadeeld door de gevolgen van een verkeersongeval waarbij meerdere voertuigen betrokken zijn wanneer het onmogelijk is te bepalen welke bestuurder of bestuurders aansprakelijk is of zijn voor het ongeval en wanneer de benadeelde personen bijgevolg niet kunnen worden vergoed volgens de gemeenrechtelijke regels inzake aansprakelijkheid.

B.3. De in het geding zijnde bepaling regelt de schadeloosstelling van benadeelden van een ongeval waarbij twee of meerdere voertuigen betrokken zijn en waarvan de aansprakelijkheid niet kan worden vastgesteld. Daartegenover staat dat de verzekeraar van de burgerlijke aansprakelijkheid inzake motorrijtuigen van de bestuurder wiens aansprakelijkheid zeker niet in het geding is, niet gehouden is tot die schadeloosstelling.

B.4. Het Hof wordt verzocht de bestaanbaarheid van artikel 19bis-11, § 2, van de wet van 21 november 1989Relevante gevonden documenten type wet prom. 21/11/1989 pub. 23/12/2009 numac 2009000839 bron federale overheidsdienst binnenlandse zaken Wet betreffende de verplichte aansprakelijkheidsverzekering inzake motorrijtuigen. - Officieuze coördinatie in het Duits sluiten met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet na te gaan.

B.5. Het verwijzende rechtscollege vergelijkt in dat verband de situatie van een bestuurder, slachtoffer van een verkeersongeval waarbij de aansprakelijke niet met zekerheid kan worden aangewezen, die tegen de verzekeraars van de burgerlijke aansprakelijkheid inzake motorrijtuigen van de betrokken voertuigen beschikt over een vordering tot schadeloosstelling die steunt op de in geding zijnde bepaling, met de situatie van een bestuurder, slachtoffer van een verkeersongeval waarvoor de aansprakelijke kan worden aangewezen, die beschikt over een vordering tot schadeloosstelling die steunt op het gemeenrechtelijke aansprakelijkheidsstelsel tegen de voor dat ongeval aansprakelijke of zijn verzekeraar. Terwijl de eerste bestuurder de schade die voortvloeit uit de foutieve risicoaanvaarding niet zelf moet dragen, hoewel het niet vaststaat dat hij niet aansprakelijk is voor het ongeval, moet de tweede de schade die voortvloeit uit de foutieve risicoaanvaarding dragen, hoewel het vaststaat dat hij niet aansprakelijk is voor het ongeval.

B.6.1. De in artikel 19bis-11, § 2, van de wet van 21 november 1989Relevante gevonden documenten type wet prom. 21/11/1989 pub. 23/12/2009 numac 2009000839 bron federale overheidsdienst binnenlandse zaken Wet betreffende de verplichte aansprakelijkheidsverzekering inzake motorrijtuigen. - Officieuze coördinatie in het Duits sluiten vervatte regel betreft een regeling van automatische vergoeding die de wet oplegt aan de verzekeraars van de burgerrechtelijke aansprakelijkheid van alle bestuurders van motorrijtuigen, met uitzondering van de verzekeraars van de bestuurders wier burgerrechtelijke aansprakelijkheid ongetwijfeld niet in het geding komt. Artikel 19bis-11, § 2, van de wet van 21 november 1989Relevante gevonden documenten type wet prom. 21/11/1989 pub. 23/12/2009 numac 2009000839 bron federale overheidsdienst binnenlandse zaken Wet betreffende de verplichte aansprakelijkheidsverzekering inzake motorrijtuigen. - Officieuze coördinatie in het Duits sluiten laat toe dat potentieel aansprakelijke bestuurders in aanmerking komen voor vergoeding. Uit die bepaling volgt niet dat de bestuurder van één van de bij het ongeval betrokken voertuigen slechts als benadeelde persoon kan worden vergoed mits hij bewijst dat hij zeker niet aansprakelijk is (Cass., 24 november 2016, C.15.0517.F).

Artikel 19bis-11, § 2, van de wet van 21 november 1989Relevante gevonden documenten type wet prom. 21/11/1989 pub. 23/12/2009 numac 2009000839 bron federale overheidsdienst binnenlandse zaken Wet betreffende de verplichte aansprakelijkheidsverzekering inzake motorrijtuigen. - Officieuze coördinatie in het Duits sluiten bevat geen beperking op het vlak van de aard van de schade, noch wat de omvang van de vergoeding betreft. In een regeling van automatische vergoeding van de schade die voortvloeit uit een ongeval, die veronderstelt dat geen enkele fout wat het veroorzaken van het ongeval betreft, kan worden aangetoond, speelt de eigen fout van de benadeelde die mogelijkerwijs heeft bijgedragen tot de omvang van de schade geen rol.

Het wettelijke, autonome vergoedingsstelsel ten voordele van een benadeelde persoon, ongeacht zijn hoedanigheid of de aard van de door hem geleden schade, staat los van aansprakelijkheid, hetgeen tot gevolg heeft dat beperkingen op de vergoedingsplicht van voormelde verzekeraars, die passen in het kader van een stelsel dat steunt op aansprakelijkheid, niet van toepassing zijn in het kader van hun vergoedingsplicht op grond van de in het geding zijnde bepaling (Cass., 6 november 2017, C.17.0007.N).

B.6.2. In het stelsel van gemeenrechtelijke aansprakelijkheid wordt aanvaard dat wanneer een benadeelde zich op een aansprakelijkheidsregel beroept, de aldus aangesprokene kan proberen een fout van de benadeelde zelf aan te voeren. Het aantonen van de eigen fout van de benadeelde kan vervolgens leiden tot gedeelde aansprakelijkheid waarbij de benadeelde een deel van de eigen schade dient te dragen.

B.7. Wanneer de verzekeraar van de burgerlijke aansprakelijkheid inzake motorrijtuigen met een vordering op grond van het gemeenrechtelijke aansprakelijkheidsrecht wordt geconfronteerd, dan kan hij zich op een fout van de benadeelde beroepen, hetgeen kan leiden tot gedeelde aansprakelijkheid. In die situatie dient de benadeelde het deel van de schade die hij heeft geleden als gevolg van zijn eigen fout zelf te dragen en is die verzekeraar niet gehouden tot een volledige schadevergoeding. Wanneer die verzekeraar geconfronteerd wordt met een vordering op grond van de in het geding zijnde bepaling dient de benadeelde daarentegen het deel van de schade die hij heeft geleden als gevolg van zijn eigen fout (het niet-naleven van de wettelijke verplichting tot het dragen van de veiligheidsgordel) niet zelf te dragen en is die verzekeraar verplicht om de integrale schade te vergoeden.

Uit het voorgaande vloeit aldus voort dat de in B.5 voorgelegde vergelijking van situaties in wezen betrekking heeft op een verschil in behandeling van de verzekeraars van de burgerlijke aansprakelijkheid inzake motorrijtuigen, wat de omvang van hun vergoedingsplicht betreft.

B.8. Uit hetgeen voorafgaat blijkt dat de wetgever met de in het geding zijnde bepaling een legitieme doelstelling heeft nagestreefd, die erin bestaat de schadevergoeding van verkeersslachtoffers te waarborgen, meer bepaald wanneer het onmogelijk is te bepalen welke bestuurder of bestuurders aansprakelijk is of zijn voor het ongeval en wanneer de benadeelde personen bijgevolg niet kunnen worden vergoed volgens de gemeenrechtelijke regels inzake aansprakelijkheid.

Het behoort tot de beoordelingsvrijheid van de wetgever om voor die bijzondere categorie van ongevallen te opteren voor een automatische vergoedingsregeling gebaseerd op een wettelijke verplichting van de verzekeraars die de burgerrechtelijke aansprakelijkheid waartoe motorrijtuigen aanleiding kunnen geven, dekken (met uitzondering van de verzekeraars van de bestuurders wier aansprakelijkheid ongetwijfeld niet in het geding komt).

Wanneer de wetgever voor een automatische vergoedingsregeling opteert, is het logisch en coherent dat de potentiële aansprakelijkheid van de verkeersslachtoffers geen element is dat de automatische vergoeding in de weg staat. Het daaruit voortvloeiende verschil in behandeling is objectief en redelijk verantwoord.

B.9. De prejudiciële vraag dient ontkennend te worden beantwoord.

Om die redenen, het Hof zegt voor recht : Artikel 19bis-11, § 2, van de wet van 21 november 1989Relevante gevonden documenten type wet prom. 21/11/1989 pub. 23/12/2009 numac 2009000839 bron federale overheidsdienst binnenlandse zaken Wet betreffende de verplichte aansprakelijkheidsverzekering inzake motorrijtuigen. - Officieuze coördinatie in het Duits sluiten « betreffende de verplichte aansprakelijkheidsverzekering inzake motorrijtuigen » (vóór de opheffing ervan bij wet van 31 mei 2017Relevante gevonden documenten type wet prom. 31/05/2017 pub. 12/06/2017 numac 2017012335 bron federale overheidsdienst economie, k.m.o., middenstand en energie Wet tot wijziging van de wet van 21 november 1989 betreffende de verplichte aansprakelijkheidsverzekering inzake motorrijtuigen sluiten) schendt de artikelen 10 en 11 van de Grondwet niet.

Aldus gewezen in het Nederlands en het Frans, overeenkomstig artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989Relevante gevonden documenten type wet prom. 06/01/1989 pub. 18/02/2008 numac 2008000108 bron federale overheidsdienst binnenlandse zaken Bijzondere wet op het Arbitragehof sluiten op het Grondwettelijk Hof, op 3 februari 2022.

De griffier, F. Meersschaut De voorzitter, L. Lavrysen