GRONDWETTELIJK HOF

Uittreksel uit arrest nr. 31/2017 van 23 februari 2017 Rolnummer 6445 In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 2 van de wet van 26 juni 1963Relevante gevonden documenten type wet prom. 26/06/1963 pub. 25/07/2011 numac 2011000469 bron federale overheidsdienst binnenlandse zaken Wet betreffende de aanmoediging van de lichamelijke opvoeding, de sport en het openluchtleven en het toezicht op de ondernemingen die wedstrijden van weddenschappen op sportuitslagen inrichten. - Officieuze coördinatie in het Duits van de federale versie sluiten tot instelling van een Orde van architecten, gesteld door het Hof van Beroep te Brussel.

Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters E. De Groot en J. Spreutels, en de rechters J.-P. Snappe, T. Merckx-Van Goey, P. Nihoul, T. Giet en R. Leysen, bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder voorzitterschap van voorzitter E. De Groot, wijst na beraad het volgende arrest : I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging Bij arrest van 30 mei 2016 in zake de Orde van architecten tegen de nv « DBFM Scholen van Morgen », waarvan de expeditie ter griffie van het Hof is ingekomen op 8 juni 2016, heeft het Hof van Beroep te Brussel de volgende prejudiciële vraag gesteld : « Schendt artikel 2 van de wet van 26 juni 1963Relevante gevonden documenten type wet prom. 26/06/1963 pub. 25/07/2011 numac 2011000469 bron federale overheidsdienst binnenlandse zaken Wet betreffende de aanmoediging van de lichamelijke opvoeding, de sport en het openluchtleven en het toezicht op de ondernemingen die wedstrijden van weddenschappen op sportuitslagen inrichten. - Officieuze coördinatie in het Duits van de federale versie sluiten tot instelling van de Orde van architecten de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, in die zin geïnterpreteerd dat deze bepaling niet aan de Orde van architecten de bevoegdheid geeft in rechte op te treden tegen elke inbreuk op de wetten en reglementen tot bescherming van de titel en van het beroep van architect, noch als burgerlijke partij voor de strafrechter, al dan niet na rechtstreekse dagvaarding, noch als eiser voor de burgerlijke rechter, hetzij om herstel van schade te verkrijgen, hetzij om maatregelen te vorderen tot het voorkomen van een inbreuk op de wetten en reglementen tot bescherming van de titel en van het beroep van architect, hoewel een beroepsvereniging vergoeding kan vorderen van de schade die voortvloeit uit de aantasting van de belangen tot bescherming waarvan zij is opgericht en in rechte kan optreden ter bescherming van de persoonlijke rechten waarop haar leden als deelgenoten aanspraak kunnen maken zodat zij ook voor de burgerlijke rechter als eiser maatregelen kan vorderen ter voorkoming van de aantasting van een beroepsbelang ? ». (...) III. In rechte (...) B.1.1. De prejudiciële vraag heeft betrekking op artikel 2 van de wet van 26 juni 1963Relevante gevonden documenten type wet prom. 26/06/1963 pub. 25/07/2011 numac 2011000469 bron federale overheidsdienst binnenlandse zaken Wet betreffende de aanmoediging van de lichamelijke opvoeding, de sport en het openluchtleven en het toezicht op de ondernemingen die wedstrijden van weddenschappen op sportuitslagen inrichten. - Officieuze coördinatie in het Duits van de federale versie sluiten tot instelling van een Orde van architecten (hierna : de wet van 26 juni 1963Relevante gevonden documenten type wet prom. 26/06/1963 pub. 25/07/2011 numac 2011000469 bron federale overheidsdienst binnenlandse zaken Wet betreffende de aanmoediging van de lichamelijke opvoeding, de sport en het openluchtleven en het toezicht op de ondernemingen die wedstrijden van weddenschappen op sportuitslagen inrichten. - Officieuze coördinatie in het Duits van de federale versie sluiten), dat bepaalt : « De Orde van architecten heeft tot taak de voorschriften van de plichtenleer voor het beroep van architect te bepalen en ze te doen naleven. Zij houdt toezicht op de eer, de discretie en de waardigheid van de leden van de Orde in de uitoefening of naar aanleiding van de uitoefening van hun beroep. Zij doet aangifte bij de rechterlijke overheid van elke inbreuk op de wetten en reglementen tot bescherming van de titel en van het beroep van architect ».

B.1.2. De verwijzende rechter wenst van het Hof te vernemen of die bepaling de artikelen 10 en 11 van de Grondwet schendt, in de interpretatie dat zij geen bevoegdheid toekent aan de Orde van architecten om, hetzij als burgerlijke partij voor de strafrechter, hetzij als eisende partij voor de burgerlijke rechter, in rechte op te treden tegen inbreuken op de wetten en reglementen tot bescherming van de titel en van het beroep van architect, terwijl een beroepsvereniging in de zin van de wet van 31 maart 1898Relevante gevonden documenten type wet prom. 31/03/1898 pub. 11/10/2011 numac 2011000638 bron federale overheidsdienst binnenlandse zaken Wet op de Beroepsvereenigingen Officieuze coördinatie in het Duits sluiten op de beroepsverenigingen, wel voor de gewone rechtscolleges in rechte kan optreden ter bescherming van de belangen waarvoor zij is opgericht.

B.2.1. Artikel 17 van het Gerechtelijk Wetboek vereist voor de ontvankelijkheid van een rechtsvordering voor de gewone rechtscolleges dat een « belang » om in rechte op te treden wordt aangetoond. Die vereiste van een belang geldt, als gemeen recht van de gerechtelijke procedure, zowel voor de natuurlijke personen als voor de rechtspersonen. Zij is het gevolg van de zorg om de actio popularis niet toe te laten.

B.2.2. Artikel 17 van het Gerechtelijk Wetboek geldt onverminderd de wetten die de wetgever zou aannemen om aan verenigingen of aan andere rechtspersonen een specifiek vorderingsrecht toe te kennen.

B.3.1. Een beroepsvereniging is, naar luid van artikel 2, eerste lid, van de wet van 31 maart 1898Relevante gevonden documenten type wet prom. 31/03/1898 pub. 11/10/2011 numac 2011000638 bron federale overheidsdienst binnenlandse zaken Wet op de Beroepsvereenigingen Officieuze coördinatie in het Duits sluiten op de beroepsverenigingen, een vereniging « uitsluitend gevormd voor de studie, de bescherming en de ontwikkeling van de beroepsbelangen van haar leden ».

B.3.2. Krachtens artikel 10, eerste lid, van de wet van 31 maart 1898Relevante gevonden documenten type wet prom. 31/03/1898 pub. 11/10/2011 numac 2011000638 bron federale overheidsdienst binnenlandse zaken Wet op de Beroepsvereenigingen Officieuze coördinatie in het Duits sluiten « mag [de vereniging] in rechte optreden, hetzij om te eisen, hetzij om te verweren, voor de verdediging van de persoonlijke rechten waarop haar leden aanspraak mogen maken als deelgenoten, onverminderd het recht voor die leden om rechtstreeks op te treden, zich bij het geding aan te sluiten of tussen te komen in de loop van het rechtsgeding ».

B.3.3. Uit de voormelde bepalingen blijkt de mogelijkheid voor een beroepsvereniging om in rechte op te treden ter verdediging van de beroepsbelangen van haar leden. Aldus oordeelt het Hof van Cassatie dat « een beroepsvereniging die bij wet is erkend [...] ofwel door een burgerlijke rechtsvordering in te stellen ofwel door rechtstreekse dagvaarding vergoeding kan eisen van de schade die voortvloeit uit de aantasting van de belangen tot bescherming waarvan zij is opgericht, inzonderheid de beroepsbelangen van materiële of zedelijke aard; dat zij tevens in rechte kan optreden ter bescherming van de persoonlijke rechten waarop haar leden als deelgenoten aanspraak kunnen maken » (Cass., 10 februari 1988, Arr. Cass., 1987-1988, nr. 355).

B.4.1. De Orde van architecten is een publiekrechtelijke beroepscorporatie die bij artikel 1 van de wet van 26 juni 1963Relevante gevonden documenten type wet prom. 26/06/1963 pub. 25/07/2011 numac 2011000469 bron federale overheidsdienst binnenlandse zaken Wet betreffende de aanmoediging van de lichamelijke opvoeding, de sport en het openluchtleven en het toezicht op de ondernemingen die wedstrijden van weddenschappen op sportuitslagen inrichten. - Officieuze coördinatie in het Duits van de federale versie sluiten tot instelling van een Orde van architecten is opgericht. Bij die bepaling werd haar rechtspersoonlijkheid toegekend. Zij groepeert op verplichte wijze al diegenen die het beroep van architect uitoefenen.

B.4.2. De taken van de Orde van architecten zijn bij wet bepaald. Het in het geding zijnde artikel 2 van de wet van 26 juni 1963Relevante gevonden documenten type wet prom. 26/06/1963 pub. 25/07/2011 numac 2011000469 bron federale overheidsdienst binnenlandse zaken Wet betreffende de aanmoediging van de lichamelijke opvoeding, de sport en het openluchtleven en het toezicht op de ondernemingen die wedstrijden van weddenschappen op sportuitslagen inrichten. - Officieuze coördinatie in het Duits van de federale versie sluiten belast de Orde van architecten onder meer ermee de toegang tot het beroep te regelen, toe te zien op de uitoefening van dat beroep en aangifte te doen bij de rechterlijke overheid van elke inbreuk op de wetten en reglementen tot bescherming van de titel en van het beroep van architect. Blijkens de parlementaire voorbereiding van die bepaling heeft de Orde onder meer tot taak de « bescherming van de architecten tegen elke inbreuk op de wetten en reglementen tot bescherming van de titel en van het beroep van architect » (Parl. St., Senaat, 1961-1962, nr. 299, p. 10).

B.5.1. Tussen de Orde van architecten en de erkende beroepsverenigingen bestaan objectieve verschillen, zowel wat hun rechtsvorm als wat de inhoud van hun opdracht betreft.

Zij hebben beiden evenwel als rechtspersoon volledige rechtsbekwaamheid binnen hun wettelijke opdracht. Aldus is het niet redelijk verantwoord dat zij verschillend worden behandeld wanneer zij in rechte willen treden ter bescherming van de opdracht die de wetgever hen heeft toevertrouwd. Die vaststelling klemt des te meer nu een beroepsvereniging vrijwillig wordt opgericht, terwijl de Orde door de wetgever verplicht met de haar toegekende opdracht wordt belast.

B.5.2. In de interpretatie dat zij niet toelaat dat de Orde van architecten in rechte kan treden in geval van inbreuken op de wetten en reglementen tot bescherming van de titel en van het beroep van architect, doet artikel 2 van de wet van 26 juni 1963Relevante gevonden documenten type wet prom. 26/06/1963 pub. 25/07/2011 numac 2011000469 bron federale overheidsdienst binnenlandse zaken Wet betreffende de aanmoediging van de lichamelijke opvoeding, de sport en het openluchtleven en het toezicht op de ondernemingen die wedstrijden van weddenschappen op sportuitslagen inrichten. - Officieuze coördinatie in het Duits van de federale versie sluiten derhalve op discriminerende wijze afbreuk aan de rechten van die rechtspersoon en is het niet bestaanbaar met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet. In die interpretatie dient de prejudiciële vraag bevestigend te worden beantwoord.

B.6.1. De in het geding zijnde bepaling kan evenwel ook zo worden geïnterpreteerd dat de Orde van architecten in rechte kan treden in geval van inbreuken op de wetten en reglementen tot bescherming van de titel en van het beroep van architect.

B.6.2. Immers, de bevoegdheid van de Orde van architecten om « aangifte [te doen] bij de rechterlijke overheid van elke inbreuk op de wetten en reglementen tot bescherming van de titel en van het beroep van architect » kan worden opgevat als een machtiging door de wetgever om in een dergelijk geval in rechte op te treden. In de parlementaire voorbereiding van de in het geding zijnde bepaling werd opgemerkt dat wanneer inbreuken worden « gepleegd door derde personen tegen de eer en de waardigheid van de titel van architect [...] de Orde zelf niet bevoegd [is] om op te treden, en [...] de tussenkomst van de rechterlijke overheid het enige middel [is] om tot beteugeling te komen » (Parl. St., Senaat, 1961-1962, nr. 361, p. 4). Rekening houdend met de taak van bescherming van de architecten die aan de Orde is toegewezen en die is vermeld in de in B.4.2 geciteerde parlementaire voorbereiding, verzetten de bewoordingen van de in het geding zijnde bepaling zich derhalve niet tegen de voormelde interpretatie.

B.6.3. Artikel 37 van de wet van 26 juni 1963Relevante gevonden documenten type wet prom. 26/06/1963 pub. 25/07/2011 numac 2011000469 bron federale overheidsdienst binnenlandse zaken Wet betreffende de aanmoediging van de lichamelijke opvoeding, de sport en het openluchtleven en het toezicht op de ondernemingen die wedstrijden van weddenschappen op sportuitslagen inrichten. - Officieuze coördinatie in het Duits van de federale versie sluiten bepaalt overigens dat de nationale raad de Orde vertegenwoordigt en dat hij voor de Orde optreedt, zowel in rechte als om te bedingen of zich te verbinden.

Volgens artikel 38, 8°, van de voormelde wet heeft de nationale raad onder meer ook tot opdracht alle maatregelen te nemen die nodig zijn voor de verwezenlijking van het doel van de Orde.

B.6.4. Het komt aan de gewone rechtscolleges toe, wanneer een vordering door de Orde van architecten aanhangig wordt gemaakt, om na te gaan of die strekt tot bescherming van de opdracht die door de wetgever aan de Orde werd toevertrouwd.

B.7. In de interpretatie vermeld in B.6.1 is de in het geding zijnde bepaling bestaanbaar met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, en dient de prejudiciële vraag ontkennend te worden beantwoord.

Om die redenen, het Hof zegt voor recht : - Artikel 2 van de wet van 26 juni 1963Relevante gevonden documenten type wet prom. 26/06/1963 pub. 25/07/2011 numac 2011000469 bron federale overheidsdienst binnenlandse zaken Wet betreffende de aanmoediging van de lichamelijke opvoeding, de sport en het openluchtleven en het toezicht op de ondernemingen die wedstrijden van weddenschappen op sportuitslagen inrichten. - Officieuze coördinatie in het Duits van de federale versie sluiten tot instelling van een Orde van architecten schendt de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, in de interpretatie dat de Orde van architecten niet in rechte kan treden in geval van inbreuken op de wetten en reglementen tot bescherming van de titel en van het beroep van architect. - Artikel 2 van de wet van 26 juni 1963Relevante gevonden documenten type wet prom. 26/06/1963 pub. 25/07/2011 numac 2011000469 bron federale overheidsdienst binnenlandse zaken Wet betreffende de aanmoediging van de lichamelijke opvoeding, de sport en het openluchtleven en het toezicht op de ondernemingen die wedstrijden van weddenschappen op sportuitslagen inrichten. - Officieuze coördinatie in het Duits van de federale versie sluiten tot instelling van een Orde van architecten schendt de artikelen 10 en 11 van de Grondwet niet, in de interpretatie dat de Orde van architecten in rechte kan treden in geval van inbreuken op de wetten en reglementen tot bescherming van de titel en van het beroep van architect.

Aldus gewezen in het Nederlands en het Frans, overeenkomstig artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989Relevante gevonden documenten type wet prom. 06/01/1989 pub. 18/02/2008 numac 2008000108 bron federale overheidsdienst binnenlandse zaken Bijzondere wet op het Arbitragehof sluiten op het Grondwettelijk Hof, op 23 februari 2017.

De griffier, P.-Y. Dutilleux De voorzitter, E. De Groot