Etaamb.openjustice.be
Vue multilingue de Arrêté Royal du 16/07/2004
← Retour vers "Arrêté royal relatif à certains aspects du travail de nuit et du travail posté liés au bien-être des travailleurs lors de l'exécution de leur travail "
Arrêté royal relatif à certains aspects du travail de nuit et du travail posté liés au bien-être des travailleurs lors de l'exécution de leur travail Koninklijk besluit betreffende bepaalde aspecten van nacht- en ploegenarbeid die verband houden met het welzijn van de werknemers bij de uitvoering van hun werk
SERVICE PUBLIC FEDERAL EMPLOI, TRAVAIL ET CONCERTATION SOCIALE FEDERALE OVERHEIDSDIENST WERKGELEGENHEID, ARBEID EN SOCIAAL OVERLEG
16 JUILLET 2004. - Arrêté royal relatif à certains aspects du travail 16 JULI 2004. - Koninklijk besluit betreffende bepaalde aspecten van
de nuit et du travail posté liés au bien-être des travailleurs lors de nacht- en ploegenarbeid die verband houden met het welzijn van de
l'exécution de leur travail (1) werknemers bij de uitvoering van hun werk (1)
ALBERT II, Roi des Belges, ALBERT II, Koning der Belgen,
A tous, présents et à venir, Salut. Aan allen die nu zijn en hierna wezen zullen, Onze Groet.
Vu la loi du 4 août 1996 relative au bien-être des travailleurs lors Gelet op de wet van 4 augustus 1996 betreffende het welzijn van de
de l'exécution de leur travail, notamment l'article 4, § 1er, alinéa 1er, werknemers bij de uitvoering van hun werk, inzonderheid op artikel 4,
modifié par la loi du 7 avril 1999; § 1, eerste lid, gewijzigd bij de wet van 7 april 1999;
Vu la directive 93/104/CE du 23 novembre 1993 du Conseil de l'Union Gelet op richtlijn 93/104/EG van 23 november 1993 van de Raad van de
européenne, concernant certains aspects de l'aménagement du temps de Europese Unie, betreffende een aantal aspecten van de organisatie van
travail; de arbeidstijd;
Vu l'avis du Conseil supérieur pour la prévention et la protection au Gelet op het advies van de Hoge Raad voor preventie en bescherming op
travail, donné le 14 juin 2002; het werk, gegeven op 14 juni 2002;
Vu l'avis n° 35.056/1 du Conseil d'Etat, donné le 26 juin 2003; Gelet op het advies nr. 35.056/1 van de Raad van State, gegeven op 26
Sur la proposition de Notre Ministre de l'Emploi et de Notre juni 2003; Op de voordracht van Onze Minister van Werk en van Onze
Secrétaire d'Etat à l'Organisation du travail et au Bien-être au Staatssecretaris voor Arbeidsorganisatie en Welzijn op het werk,
travail, Nous avons arrêté et arrêtons : Hebben Wij besloten en besluiten Wij :

Article 1er.Les dispositions du présent arrêté s'appliquent aux

Artikel 1.De bepalingen van dit besluit zijn van toepassing op de

employeurs, aux travailleurs et aux personnes y assimilées, visés à werkgevers, de werknemers en de daarmee gelijkgestelde personen
l'article 2 de la loi du 4 août 1996 relative au bien-être des bedoeld in artikel 2 van de wet van 4 augustus 1996 betreffende het
travailleurs lors de l'exécution de leur travail. welzijn van de werknemers bij de uitvoering van hun werk.

Art. 2.Pour l'application du présent arrêté, on entend par :

Art. 2.Voor de toepassing van dit besluit wordt verstaan onder :

1° travail de nuit : tout travail qui est effectué entre 20 heures et 1° nachtarbeid : alle arbeid die tussen 20 en 6 uur wordt verricht;
6 heures; 2° travailleur de nuit : tout travailleur qui exécute un travail de 2° nachtarbeider : iedere werknemer die nachtarbeid verricht of iedere
nuit ou tout travailleur qui exécute des prestations de nuit prévues werknemer die nachtprestaties verricht waarin zijn arbeidsregeling
par son régime de travail, au sens de l'article 1er de l'arrêté royal voorziet, in de zin van artikel 1 van het koninklijk besluit van 16
du 16 avril 1998 d'exécution de la loi du 17 février 1997 relative au april 1998 tot uitvoering van de wet van 17 februari 1997 betreffende
travail de nuit; de nachtarbeid;
3° travail posté : tout mode d'organisation du travail en équipe selon 3° ploegenarbeid : elke regeling van de arbeid in ploegen, waarbij
lequel des travailleurs sont occupés successivement sur les mêmes werknemers na elkaar op dezelfde werkplek werken, volgens een bepaald
postes de travail, selon un certain rythme, y compris le rythme rooster, ook bij toerbeurt en al dan niet continu, met als gevolg dat
rotatif, et qui peut être de type continu ou discontinu, entraînant de werknemers over een bepaalde periode van dagen of weken op
pour les travailleurs la nécessité d'accomplir un travail à des heures
différentes sur une période donnée de jours ou de semaines; verschillende tijden moeten werken;
4° travailleur posté : tout travailleur dont l'horaire de travail 4° werknemer in ploegendienst : iedere werknemer die volgens een
s'inscrit dans le cadre du travail posté; dienstrooster in ploegenarbeid werkt;
5° Comité : le Comité pour la prévention et la protection au travail, 5° Comité : het Comité voor preventie en bescherming op het werk, bij
ontstentenis van een Comité, de vakbondsafvaardiging en bij
ou à défaut, la délégation syndicale, ou à défaut, les travailleurs ontstentenis van een vakbondsafvaardiging, de werknemers zelf
eux-mêmes, conformément aux dispositions de l'article 53 de la loi du overeenkomstig de bepalingen van artikel 53 van de voornoemde wet van
4 août 1996 précitée. 4 augustus 1996.

Art. 3.§ 1er. Sous réserve de l'application de l'article 8 de

Art. 3.§ 1. Onverminderd de toepassing van artikel 8 van het

l'arrêté royal du 27 mars 1998 relatif à la politique du bien-être des koninklijk besluit van 27 maart 1998 betreffende het beleid inzake het
travailleurs lors de l'exécution de leur travail, l'employeur effectue welzijn van de werknemers bij de uitvoering van hun werk, verricht de
une analyse des risques de tout travail de nuit et travail posté, afin werkgever een risicoanalyse van alle nacht- en ploegenarbeid om te
de pouvoir reconnaître quelles activités de nuit comportent des achterhalen welke nachtprestaties bijzondere risico's of lichamelijke
risques particuliers ou des tensions physiques ou mentales pour le of geestelijke spanningen voor de werknemer met zich meebrengen, en
travailleur, et en tenant compte des risques inhérents au travail de nuit ou posté. rekening houdend met de risico's inherent aan nacht- of ploegenarbeid.
§ 2. Pour pouvoir reconnaître les activités qui comportent des risques § 2. Om de prestaties te achterhalen die bijzondere risico's of
particuliers ou des tensions physiques ou mentales, l'employeur doit lichamelijke of geestelijke spanningen met zich meebrengen moet de
définir, déterminer et évaluer les points suivants dans son analyse werkgever in zijn risicoanalyse volgende punten vaststellen, nader
des risques : bepalen en evalueren :
1° les causes et le degré de la diminution de vigilance du 1° de oorzaken en de graad van de verminderde waakzaamheid van de
travailleur, elle-même déjà diminuée du fait de la situation de werknemer, die reeds zelf is verminderd omwille van de biologische
désactivation biologique pendant la nuit; desactivering tijdens de nacht;
2° les causes et le degré de l'augmentation de l'activation biologique 2° de oorzaken en graad van de verhoging van de biologische
engendrée par l'activité de nuit comportant des risques particuliers activering, veroorzaakt door de nachtprestatie die bijzondere risico's
ou des tensions physiques ou mentales. of lichamelijke of geestelijke spanningen met zich meebrengt.
Une liste indicative d'activités visées aux 1° et 2° figure en annexe Een indicatieve lijst van de onder 1° en 2° bedoelde prestaties is
au présent arrêté.

Art. 4.§ 1er. Si les résultats de l'analyse des risques visée à

opgenomen als bijlage bij dit besluit.
l'article 3 révèlent une activité de nuit comportant des risques

Art. 4.§ 1. Als uit de resultaten van de in artikel 3 bedoelde

particuliers ou des tensions physiques ou mentales, l'employeur est risicoanalyse blijkt dat een bepaalde nachtprestatie bijzondere
risico's of lichamelijke of geestelijke spanningen met zich meebrengt,
tenu de prendre des mesures, en fixant des garanties, telles que : moet de werkgever maatregelen nemen door waarborgen in te bouwen,
1° assurer une surveillance de santé spécifiquement axée sur les zoals : 1° zorgen voor een gezondheidstoezicht dat specifiek is afgestemd op
risques particuliers et les tensions physiques ou mentales, visés à de bijzondere risico's en op de lichamelijke of geestelijke spanningen
l'article 3, § 2; bedoeld in artikel 3, § 2;
2° aménager les postes de travail en fonction des critères ergonomiques; 2° aanpassen van de werkposten op basis van ergonomische criteria;
3° en considérant les risques inhérents à tout travail de nuit ou 3° de risico's inherent aan alle nacht- en ploegenarbeid in overweging
posté, réduire au niveau le plus bas possible les risques particuliers nemende, de bijzondere risico's en de lichamelijke of geestelijke
et les tensions physiques ou mentales, en tenant compte de l'addition spanningen zo veel mogelijk beperken, rekening houdend met de
de ces risques et de la combinaison de leurs effets. toevoeging van die risico's en de samenvoeging van hun effecten.
§ 2. Les mesures à prendre par l'employeur, telles que fixées au § 1er, § 2. De door de werkgever te nemen maatregelen zoals bepaald in § 1
sont soumises à l'avis préalable du Comité, et font partie intégrante worden vooraf ter advies voorgelegd aan het Comité en maken integraal
du plan global de prévention, tel que visé à l'article 10 de l'arrêté deel uit van het globaal preventieplan, zoals bedoeld in artikel 10
royal du 27 mars 1998 précité. van het voornoemde koninklijk besluit van 27 maart 1998.

Art. 5.Les travailleurs de nuit ou postés sont des travailleurs

Art. 5.De nachtarbeiders of de werknemers in ploegendienst zijn

exerçant une activité à risque défini, telle que définie à l'article werknemers die een activiteit met welbepaald risico uitoefenen zoals
2, 3° de l'arrêté royal du 28 mai 2003 relatif à la surveillance de la bepaald in artikel 2, 3° van het koninklijk besluit van 28 mei 2003
santé des travailleurs. betreffende het gezondheidstoezicht op de werknemers.

Art. 6.§ 1er. L'employeur soumet les travailleurs de nuit et les

Art. 6.§ 1. De werkgever onderwerpt de nachtarbeiders en de

werknemers in ploegendienst aan een voorafgaande
travailleurs postés à une évaluation de santé préalable, telle que gezondheidsbeoordeling, zoals bedoeld in artikel 26 van het koninklijk
visée à l' article 26 de l'arrêté royal du 28 mai 2003 relatif à la besluit van 28 mei 2003 betreffende het gezondheidstoezicht op de
surveillance de la santé des travailleurs, avant leur affectation à un werknemers, alvorens zij voor nacht- of ploegenarbeid worden ingezet,
travail de nuit ou posté, en prenant en considération la compatibilité waarbij hij nagaat of de individuele eigenschappen van de werknemer
entre les caractéristiques individuelles du travailleur et tous les verenigbaar zijn met alle risico's waarmee nachtarbeid of
risques liés au travail de nuit ou posté. ploegenarbeid gepaard gaat.
§ 2. Les travailleurs de nuit et les travailleurs postés pour lesquels § 2. De nachtarbeiders en de werknemers in ploegendienst bij wie de in
l'analyse des risques visée à l'article 3 n'a pas révélé d'autres artikel 3 bedoelde risicoanalyse geen andere risico's heeft aangetoond
dan die waarmee nachtarbeid of ploegenarbeid gepaard gaat, worden om
risques que ceux inhérents au travail de nuit ou posté, sont soumis à de drie jaar, of elk jaar indien het Comité het vraagt, aan een
une évaluation de santé périodique conforme aux prescriptions de periodieke gezondheidsbeoordeling onderworpen, overeenkomstig de
l'article 30 de l'arrêté royal du 28 mai 2003 relatif à la bepalingen van artikel 30 van het koninklijk besluit van 28 mei 2003
surveillance de la santé des travailleurs, tous les trois ans, ou tous betreffende het gezondheidstoezicht op de werknemers.
les ans si le Comité le demande. Si ces travailleurs ont 50 ans ou plus, ils peuvent demander à Indien deze werknemers 50 jaar zijn of ouder, kunnen zij elk jaar een
bénéficier de l'évaluation de santé périodique tous les ans. periodieke gezondheidsbeoordeling vragen.
§ 3. Lorsque l'analyse des risques visée à l'article 3 a révélé des § 3. Wanneer de in artikel 3 bedoelde risicoanalyse bijzondere
risques particuliers ou des tensions physiques ou mentales tels que risico's of lichamelijke of geestelijke spanningen heeft aangetoond,
visés à l'article 3, § 2, l'évaluation de santé périodique est zoals bedoeld in artikel 3, § 2, wordt de periodieke
annuelle et est complétée par des examens dirigés. gezondheidsbeoordeling jaarlijks verricht en met gerichte onderzoeken aangevuld.
Ces examens dirigés consistent en un dépistage des effets précoces et Die gerichte onderzoeken bestaan in de opsporing van de vroegtijdige
réversibles des dommages liés au travail de nuit et posté portant en omkeerbare effecten van de met nacht- en ploegenarbeid gepaard
notamment sur les troubles du sommeil, les troubles gaande schade zoals slaapstoornissen, neuro-psychologische
neuro-psychologiques, les affections gastro-intestinales et stoornissen, gastro-intestinale aandoeningen, cardio-vasculaire
cardio-vasculaires, et la fatigue physique. aandoeningen en fysieke vermoeidheid.

Art. 7.L'employeur doit assurer, par des mesures organisationnelles

Art. 7.De werkgever moet er via gepaste organisatorische maatregelen

appropriées, une disponibilité suffisante des services de prévention voor zorgen dat de diensten voor preventie en bescherming op het werk
et de protection au travail pour les travailleurs de nuit et les in voldoende mate beschikbaar zijn voor de nachtarbeiders en de
travailleurs postés, afin de garantir à ces travailleurs un niveau de werknemers in ploegendienst om die werknemers een graad van
protection de leur santé adapté à la nature de leur travail et bescherming van hun gezondheid te garanderen die is afgestemd op de
équivalent à celui des autres travailleurs. aard van hun werk en gelijkwaardig is aan die van de andere
Il doit aussi prendre les mesures nécessaires pour dispenser à ces werknemers. Hij moet eveneens de nodige maatregelen nemen om die werknemers de
travailleurs les premiers secours et soins d'urgence appropriés. passende eerste en dringende hulpverlening te verschaffen.

Art. 8.L'employeur s'assure que le travailleur de nuit ou posté

Art. 8.De werkgever zorgt ervoor dat aan de nachtarbeider en de

reçoit des informations portant sur : werknemer in ploegendienst informatie wordt verstrekt over :
1° les risques inhérents au travail de nuit ou posté, et sur les 1° de risico's waarmee nacht- of ploegenarbeid gepaard gaat, en over
risques particuliers ou les tensions physiques ou mentales, visés à de bijzondere risico's of lichamelijke of geestelijke spanningen,
l'article 3, § 2; bedoeld in artikel 3, § 2;
2° les mesures prises en application de l'article 4; 2° de maatregelen genomen bij toepassing van artikel 4;
3° la manière dont est organisée la disponibilité des services de 3° de wijze waarop de beschikbaarheid van de diensten voor preventie
prévention et de protection au travail ainsi que l'organisation des en bescherming op het werk alsook de verstrekking van de eerste en
premiers secours et soins d'urgence. dringende hulpverlening wordt georganiseerd.

Art. 9.Les dispositions des articles 1er à 8 du présent arrêté et son

Art. 9.De bepalingen van de artikelen 1 tot 8 van dit besluit en de

annexe constituent le chapitre VI du Titre VIII du Code sur le bijlage ervan vormen hoofdstuk VI van Titel VIII van de Codex over het
bien-être au travail, avec les intitulés suivants : welzijn op het werk met de volgende opschriften :
1° « Titre VIII : Catégories particulières de travailleurs et 1° « Titel VIII : Bijzondere werknemerscategorieën en werksituaties.
situations de travail particulières. »; »;
2° « Chapitre VI : Travailleurs de nuit et travailleurs postés. ». 2° « Hoofdstuk VI : Nachtarbeiders en werknemers in ploegendienst. ».

Art. 10.Notre Ministre de l'Emploi et Notre Secrétaire d'Etat à

Art. 10.Onze Minister van Werk en Onze Staatssecretaris voor

l'Organisation du travail et au Bien-être au travail sont chargés, Arbeidsorganisatie en Welzijn op het Werk, zijn, ieder wat hem
chacun en ce qui le concerne, de l'exécution du présent arrêté. betreft, belast met de uitvoering van dit besluit.
Donné à Bruxelles, le 16 juillet 2004. Gegeven te Brussel, 16 juli 2004.
ALBERT ALBERT
Par le Roi : Van Koningswege :
Le Ministre de l'Emploi, De Minister van Werk,
F. VANDENBROUCKE F. VANDENBROUCKE
La Secrétaire d'Etat à l'Organisation du travail De Staatssecretaris voor Arbeidsorganisatie
et au Bien-être au travail, en Welzijn op het Werk,
Mme K. VAN BREMPT Mevr. K. VAN BREMPT
ANNEXE BIJLAGE
Liste indicative d'activités comportant des risques particuliers Indicatieve lijst van prestaties die bijzondere risico's
ou des tensions physiques et mentales, of lichamelijke of geestelijke spanningen met zich meebrengen
visée à l'article 3, § 2. zoals bedoeld in artikel 3, § 2
1. Activités qui aggravent la diminution de vigilance du travailleur de nuit ou posté : ? travaux qui impliquent la mise en oeuvre de substances neurotoxiques, dans l'utilisation de substances organiques volatiles (solvants) et des produits qui en contiennent (peintures, encres,...); ? tâches accomplies dans des conditions qui accroissent la monotonie (absence de collègues, manque de changement d'activités, de stimulation visuelle et acoustique, travail cadencé,...) et qui conduisent à l'hypovigilance, dans des tâches qui sollicitent une attention soutenue, ou qui sont répétitives et peu variées. 1. Prestaties die de vermindering van waakzaamheid van de werknemers die nachtarbeid of ploegenarbeid verrichten verergeren : ? werkzaamheden die het gebruik van neurotoxische stoffen inhouden, het gebruik van vluchtige organische stoffen (solventen) en producten die deze bevatten (verven, inkten,...); ? taken uitgevoerd in omstandigheden die de monotonie verhogen (afwezigheid van collega's, gebrek aan verandering van activiteit, van visuele en geluidsstimulatie, productiearbeid,...) en die leiden tot verminderde waakzaamheid, in taken die een bijzondere waakzaamheid vereisen, of die telkens herhaald moeten worden of weinig gevarieerd zijn.
2. Activités qui exigent une augmentation de l'activation biologique 2. Prestaties die een verhoging vereisen van de biologische activering
du travailleur de nuit ou posté : van de werknemer die nachtarbeid of ploegenarbeid verricht :
? travaux exigeant des efforts importants et provoquant une charge de ? werkzaamheden die belangrijke inspanningen vereisen en een
travail importante, mesurée en watts (à partir de 410 watts : pousser belangrijke werklast met zich meebrengen, gemeten in watt (vanaf 410
et tirer des chariots, pelletage, manutention d'objets lourds,...); watt : duwen en trekken van karretjes, grondwerken, tillen van zware lasten,...);
? travaux exécutés dans une ambiance de chaud ou froid excessif; ? werkzaamheden uitgevoerd in extreme koude of warme omgeving;
? travaux exigeant des efforts visuels rapides ou une attention ? werkzaamheden die snelle visuele inspanningen vergen of die een
soutenue (gardiens, ambulanciers, personnel soignant,...). grondige aandacht vereisen (bewakers, verzorgend personeel,
ambulanciers,...).
Vu pour être annexé à Notre arrêté du 16 juillet 2004 relatif à Gezien om te worden gevoegd bij Ons besluit van 16 juli 2004
certains aspects du travail de nuit et du travail posté liés au betreffende bepaalde aspecten van nacht- en ploegenarbeid die verband
bien-être des travailleurs lors de l'exécution de leur travail. houden met het welzijn van de werknemers bij de uitvoering van hun werk.
ALBERT ALBERT
Par le Roi : Van Koningswege :
Le Ministre de l'Emploi, De Minister van werk,
F. VANDENBROUCKE F. VANDENBROUCKE
La Secrétaire d'Etat à l'Organisation du travail De Staatssecretaris voor Arbeidsorganisatie
et au Bien-être au travail, en Welzijn op het Werk,
Mme K. VAN BREMPT Mevr. K. VAN BREMPT
^