← Retour vers "Extrait de l'arrêt n° 67/2022 du 19 mai 2022 Numéro du rôle : 7453 En cause : la question
préjudicielle relative à l'article 376 du Code des impôts sur les revenus 1992, posée par le Tribunal
de première instance francophone de Bruxelles. composée
des présidents P. Nihoul et L. Lavrysen, et des juges J.-P. Moerman, T. Giet, J. Moerman, (...)"
Extrait de l'arrêt n° 67/2022 du 19 mai 2022 Numéro du rôle : 7453 En cause : la question préjudicielle relative à l'article 376 du Code des impôts sur les revenus 1992, posée par le Tribunal de première instance francophone de Bruxelles. composée des présidents P. Nihoul et L. Lavrysen, et des juges J.-P. Moerman, T. Giet, J. Moerman, (...) | Uittreksel uit arrest nr. 67/2022 van 19 mei 2022 Rolnummer 7453 In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 376 van het Wetboek van de inkomstenbelastingen 1992, gesteld door de Franstalige Rechtbank van eerste aanleg te Brussel. samengesteld uit de voorzitters P. Nihoul en L. Lavrysen, en de rechters J.-P. Moerman, T. Giet, J.(...) |
---|---|
COUR CONSTITUTIONNELLE | GRONDWETTELIJK HOF |
Extrait de l'arrêt n° 67/2022 du 19 mai 2022 | Uittreksel uit arrest nr. 67/2022 van 19 mei 2022 |
Numéro du rôle : 7453 | Rolnummer 7453 |
En cause : la question préjudicielle relative à l'article 376 du Code | In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 376 van het |
des impôts sur les revenus 1992, posée par le Tribunal de première | Wetboek van de inkomstenbelastingen 1992, gesteld door de Franstalige |
instance francophone de Bruxelles. | Rechtbank van eerste aanleg te Brussel. |
La Cour constitutionnelle, | Het Grondwettelijk Hof, |
composée des présidents P. Nihoul et L. Lavrysen, et des juges J.-P. | samengesteld uit de voorzitters P. Nihoul en L. Lavrysen, en de |
Moerman, T. Giet, J. Moerman, M. Pâques, T. Detienne, D. Pieters, S. | rechters J.-P. Moerman, T. Giet, J. Moerman, M. Pâques, T. Detienne, |
de Bethune et W. Verrijdt, assistée du greffier P.-Y. Dutilleux, | D. Pieters, S. de Bethune en W. Verrijdt, bijgestaan door de griffier |
présidée par le président P. Nihoul, | P.-Y. Dutilleux, onder voorzitterschap van voorzitter P. Nihoul, |
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : | wijst na beraad het volgende arrest : |
I. Objet de la question préjudicielle et procédure | I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging |
Par jugement du 14 octobre 2020, dont l'expédition est parvenue au | Bij vonnis van 14 oktober 2020, waarvan de expeditie ter griffie van |
greffe de la Cour le 21 octobre 2020, le Tribunal de première instance | het Hof is ingekomen op 21 oktober 2020, heeft de Franstalige |
francophone de Bruxelles a posé la question préjudicielle suivante : | Rechtbank van eerste aanleg te Brussel de volgende prejudiciële vraag |
« L'article 376 du Code des impôts sur les revenus 1992 viole-t-il les | gesteld : « Schendt artikel 376 van het Wetboek van de inkomstenbelastingen 1992 |
principes d'égalité et de non-discrimination consacrés par les | de beginselen van gelijkheid en niet-discriminatie die zijn vastgelegd |
articles 10, 11 et 172 de la Constitution, pris isolément ou lus en | bij de artikelen 10, 11 en 172 van de Grondwet, al dan niet in |
combinaison avec l'article 1er du Premier Protocole additionnel à la | samenhang gelezen met artikel 1 van het Eerste Aanvullend Protocol bij |
Convention de sauvegarde des droits de l'homme et des libertés | het Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de |
fondamentales et avec les dispositions de cette Convention, en ce | fundamentele vrijheden en met de bepalingen van dat Verdrag, in |
qu'il traite différemment : | zoverre het een verschil in behandeling invoert tussen : |
1. d'une part les contribuables qui invoquent une surtaxe résultant | 1. enerzijds de belastingplichtigen die zich beroepen op een |
d'une erreur matérielle (article 376, § 1er, alinéa 1er, du Code des impôts sur les revenus 1992) et d'autre part les contribuables qui invoquent une surtaxe résultant d'une erreur autre qu'une erreur matérielle ou résultant d'une cause autre qu'une erreur; existe-t-il des raisons de permettre au redevable de rectifier dans un délai prolongé par rapport au délai de réclamation ses erreurs matérielles, ou celles qu'aurait commises l'administration, et de ne pas reconnaître cette possibilité aux autres redevables qui, par exemple par omission d'un élément déductible, subissent une surtaxe, notamment en raison d'un oubli ou d'une ignorance, voire par méconnaissance de la loi ou en raison d'une autre appréciation s'avérant erronée ? la justification de cette différence de traitement pourrait être examinée au regard des incertitudes concernant la notion même d'erreur matérielle et de l'atteinte à la sécurité juridique qu'elles peuvent entraîner; 2. d'une part les contribuables qui invoquent une surtaxe résultant d'un double emploi (article 376, § 1er, alinéa 1er, du Code des impôts sur les revenus 1992), c'est-à-dire de la double taxation du même revenu, pour un même exercice d'imposition ou pour des exercices d'imposition différents, au nom du même redevable ou de redevables différents, lorsque l'une des taxations exclut légalement l'autre, et d'autre part les contribuables invoquant une surtaxe résultant d'une cause autre qu'un tel double emploi; | overbelasting die voortvloeit uit een materiële vergissing (artikel 376, § 1, eerste lid, van het Wetboek van de inkomstenbelastingen 1992), en anderzijds de belastingplichtigen die zich beroepen op een overbelasting die voortvloeit uit een andere dan een materiële vergissing of uit een andere oorzaak dan een vergissing; zijn er redenen om de belastingschuldige de mogelijkheid te bieden om zijn materiële vergissingen of die welke de administratie zou hebben begaan recht te zetten binnen een termijn die werd verlengd ten opzichte van de bezwaartermijn, en om die mogelijkheid niet toe te kennen aan de andere belastingschuldigen die, doordat zij bijvoorbeeld zijn vergeten een aftrekbaar element te vermelden, aan een overbelasting zijn onderworpen, meer bepaald wegens een vergetelheid of door onwetendheid, of zelfs door miskenning van de wet of wegens een andere beoordeling die verkeerd blijkt te zijn ? De verantwoording van dat verschil in behandeling zou kunnen worden onderzocht in het licht van de onzekerheden over het begrip ' materiële vergissing ' zelf en de aantasting van de rechtszekerheid waartoe zij kunnen leiden; 2. enerzijds de belastingplichtigen die zich beroepen op een overbelasting die voortvloeit uit een dubbele belasting (artikel 376, § 1, eerste lid, van het Wetboek van de inkomstenbelastingen 1992), dat wil zeggen een dubbele belastingaanslag op hetzelfde inkomen, voor eenzelfde aanslagjaar of voor verschillende aanslagjaren, op naam van dezelfde belastingschuldige of verschillende belastingschuldigen, wanneer de ene aanslag wettelijk gezien de andere uitsluit, en anderzijds de belastingplichtigen die zich beroepen op een overbelasting die voortvloeit uit een andere oorzaak dan zulk een dubbele belasting; |
3. d'une part les contribuables qui introduisent des demandes de | 3. enerzijds de belastingplichtigen die aanvragen tot ontheffing |
dégrèvement visées par l'article 376, § 3, 2°, qui sont basées sur les | indienen zoals bedoeld in artikel 376, § 3, 2°, die gebaseerd zijn op |
réductions d'impôt résultant de l'application des articles 88, 131 à | de belastingverminderingen die voortvloeien uit de toepassing van de |
135, 138, 139, 145 à 156, 257, 526, § 1er, et 539, et sur les | artikelen 88, 131 tot 135, 138, 139, 145 tot 156, 257, 526, § 1, en |
réductions d'impôt et diminutions d'impôt régionales, et d'autre part | 539, en op de gewestelijke belastingverminderingen en -kortingen, en |
les contribuables qui introduisent des demandes de dégrèvement basées | anderzijds de belastingplichtigen die aanvragen tot ontheffing |
sur d'autres motifs, tels que la déduction de rentes alimentaires | indienen die gebaseerd zijn op andere redenen, zoals de aftrek van |
prévue par l'article 104, 1°, du Code des impôts sur les revenus 1992; | onderhoudsuitkeringen bedoeld in artikel 104, 1°, van het Wetboek van |
de inkomstenbelastingen 1992; een groot aantal van de | |
nombre des réductions d'impôt visées par l'article 376, § 3, 2°, sont, | belastingverminderingen bedoeld in artikel 376, § 3, 2°, zijn, zoals |
comme la déduction des rentes alimentaires, liées à des dépenses dont | |
le payement a été effectué au cours de la période imposable; la loi du | de aftrek van onderhoudsuitkeringen, verbonden aan bestedingen die in |
21 décembre 2013 portant des dispositions fiscales et financières | het belastbare tijdperk zijn betaald; de wet van 21 december 2013 |
diverses (article 28) a étendu à de nombreux avantages fiscaux | houdende diverse fiscale en financiële bepalingen (artikel 28) heeft |
(réductions d'impôt) la possibilité de demander le dégrèvement des | de mogelijkheid om binnen een termijn van vijf jaar de ontheffing van |
overbelastingen aan te vragen, tot een groot aantal belastingvoordelen | |
(belastingverminderingen) uitgebreid; zijn er objectieve en redelijke | |
surtaxes dans un délai de cinq ans; existe-t-il des raisons objectives | redenen om, in dat opzicht, de belastingvoordelen die verbonden zijn |
et raisonnables de traiter différemment à cet égard les avantages | aan bestedingen van de belastingplichtige verschillend te behandelen |
fiscaux liés à des dépenses du contribuable en fonction du fait que le | naargelang de wetgever heeft geopteerd voor de formule van de |
législateur a opté pour la formule de la réduction d'impôt, pouvant | belastingvermindering, die kan overeenstemmen met een quotiteit van de |
correspondre à une quotité de la dépense, ou pour la déduction de la | besteding, of voor de aftrek van de besteding (of van een gedeelte |
dépense (ou d'une partie de celle-ci, soit 80 % dans le cas des rentes | ervan, zijnde 80 % in het geval van de onderhoudsuitkeringen) ? In de |
alimentaires) ? les travaux préparatoires de la loi qui a étendu le | parlementaire voorbereiding van de wet die de ambtshalve ontheffing |
dégrèvement d'office prévu par l'article 376, § 3, 2°, précisent que ' | bepaald bij artikel 376, § 3, 2°, heeft uitgebreid, wordt gepreciseerd |
la volonté du législateur est essentiellement de créer la possibilité | dat ' het [...] in de eerste plaats de bedoeling van de wetgever [was] |
d'octroyer d'office les réductions d'impôt auxquelles le redevable | de mogelijkheid te scheppen tot ambtshalve toekenning van |
avait droit dès l'origine mais qui, pour une raison quelconque, ne lui | belastingverminderingen waarop de belastingplichtige ab initio recht |
avaient pas été accordées lors de l'établissement de l'imposition et | had, doch die hem om een of andere reden niet werden toegekend bij de |
qui, éventuellement par ignorance, n'avaient pas non plus été | vestiging van de aanslag en die hij, eventueel wegens onwetendheid, |
demandées par une réclamation régulière ', et que cette extension se | evenmin had gevraagd in een regelmatig bezwaarschrift ', en dat die |
justifie par ' un souci d'équité '; il fut également indiqué que ' | uitbreiding kon worden verantwoord ' om billijkheidsredenen '; er werd |
l'élargissement du dégrèvement d'office à toutes les réductions | eveneens aangegeven dat ' de uitbreiding van de ambtshalve ontheffing |
d'impôt constitu(ait) (...) un effort important consenti en faveur de l'honnête contribuable '; ces considérations justifient-elles que l'octroi d'un délai étendu pour soumettre à l'administration les éléments démontrant une surtaxe, à l'appui d'une demande de dégrèvement, se limite aux réductions d'impôt et ne bénéficie pas au contribuable qui a omis, par exemple par oubli ou par ignorance, de mentionner les rentes alimentaires donnant droit à la déduction ? dans cette appréciation, il pourrait s'indiquer de prendre aussi en considération le commentaire donné par l'administration à la réforme | tot alle belastingverminderingen [...] een belangrijke inspanning [vormde] ten gunste van de eerlijke belastingplichtige '; rechtvaardigen die overwegingen dat de toekenning van een ruimere termijn om de elementen die een overbelasting aantonen aan de administratie voor te leggen ter ondersteuning van een aanvraag tot ontheffing, beperkt is tot de belastingverminderingen en niet ten goede komt aan de belastingplichtige die, bijvoorbeeld door een vergetelheid of uit onwetendheid, heeft vergeten de onderhoudsuitkeringen die recht geven op een aftrek te vermelden ? In die beoordeling zou het aangewezen kunnen zijn ook rekening te houden met de toelichting van de administratie bij de hervorming van de wet |
de la loi du 21 décembre 2013 : ' Au lieu de définir la notion | van 21 december 2013 : ' Eerder dan het begrip materiële vergissing in |
d'erreur matérielle dans la loi et d'éventuellement lui donner un | |
champ d'application plus large que celui défini par la Cour de | de wet te definiëren en eventueel ruimer te omschrijven dan het Hof |
cassation, le législateur, pour tenir compte de la complexité toujours | van Cassatie, heeft de wetgever, om rekening te houden met de steeds |
grandissante du C.I.R. 1992, a étendu le champ d'application du | voortschrijdende complexiteit van het WIB 1992, het toepassingsgebied |
dégrèvement d'office (plus précisément les réductions réunies dans | voor de ambtshalve ontheffing uitgebreid (meer bepaald de |
l'art. 376, § 3, du C.I.R. 1992)... '; les raisons de ' définir la | verminderingen opgesomd in artikel 376, § 3, WIB 1992)... '; was het |
notion d'erreur matérielle dans la loi et d'éventuellement lui donner | niet beter geweest, aangezien de redenen om ' het begrip materiële |
un champ d'application plus large que celui défini par la Cour de | vergissing in de wet te definiëren en eventueel ruimer te omschrijven |
cassation ' pouvant valoir également pour d'autres surtaxes que celles | dan het Hof van Cassatie ' eveneens kunnen gelden voor andere |
overbelastingen dan die welke verbonden zijn aan | |
qui sont liées à des réductions d'impôt, comme dans le cas de | belastingverminderingen, zoals wanneer men nalaat aftrekbare |
l'omission de déclarer des rentes alimentaires déductibles, ne | onderhoudsuitkeringen aan te geven, het toepassingsgebied van de |
fallait-il pas étendre le champ d'application du dégrèvement d'office | ambtshalve ontheffing uit te breiden tot die andere overbelastingen, |
à ces autres surtaxes, ou à certaines de celles-ci, sous peine de | of tot sommige ervan, daar anders afbreuk wordt gedaan aan het |
porter atteinte au principe d'égalité et de non-discrimination ? ». | beginsel van gelijkheid en niet-discriminatie ? ». |
(...) | (...) |
III. En droit | III. In rechte |
(...) | (...) |
B.1.1. La question préjudicielle porte sur l'article 376 du Code des | B.1.1. De prejudiciële vraag heeft betrekking op artikel 376 van het |
impôts sur les revenus 1992 (ci-après : le CIR 1992), tel qu'il était | Wetboek van de inkomenstenbelastingen 1992 (hierna : het WIB 1992), |
applicable pour les exercices d'imposition 2013, 2014 et 2015. | zoals het van toepassing was voor de aanslagjaren 2013, 2014 en 2015. |
B.1.2. Tel qu'il était applicable pour l'exercice d'imposition 2013, | B.1.2. Zoals het van toepassing was voor het aanslagjaar 2013, |
l'article 376 du CIR 1992 disposait : | bepaalde artikel 376 van het WIB 1992 : |
« § 1er. Le directeur des contributions ou le fonctionnaire délégué par lui, accorde d'office le dégrèvement des surtaxes résultant d'erreurs matérielles, de doubles emplois, ainsi que de celles qui apparaîtraient à la lumière de documents ou faits nouveaux probants, dont la production ou l'allégation tardive par le redevable est justifiée par de justes motifs, à condition que : 1° ces surtaxes aient été constatées par l'administration ou signalées à celle-ci par le redevable ou par son conjoint sur les biens duquel l'imposition est mise en recouvrement, dans les cinq ans à partir du 1er janvier de l'année au cours de laquelle l'impôt a été établi; 2° la taxation n'ait pas déjà fait l'objet d'une réclamation ayant donné lieu à une décision définitive sur le fond. § 2. N'est pas considéré comme constituant un élément nouveau, un | « § 1. De directeur der belastingen of de door hem gedelegeerde ambtenaar verleent ambtshalve ontheffing van de overbelastingen die voortvloeien uit materiële vergissingen, uit dubbele belasting, alsmede van die welke zouden blijken uit afdoende bevonden nieuwe bescheiden of feiten waarvan het laattijdig overleggen of inroepen door de belastingschuldige wordt verantwoord door gewettigde redenen en op voorwaarde dat : 1° die overbelastingen door de administratie werden vastgesteld of door de belastingschuldige of door zijn echtgenoot op wiens goederen de aanslag wordt ingevorderd, aan de administratie werden bekendgemaakt binnen vijf jaar vanaf 1 januari van het jaar waarin de belasting is gevestigd; 2° de aanslag niet reeds het voorwerp is geweest van een bezwaarschrift, dat aanleiding heeft gegeven tot een definitieve beslissing nopens de grond. § 2. Als nieuw gegeven wordt niet beschouwd een nieuw rechtsmiddel of |
nouveau moyen de droit ni un changement de jurisprudence. | een wijziging van de jurisprudentie. |
§ 3. Le directeur des contributions ou le fonctionnaire délégué par | § 3. De directeur der belastingen of de door hem gedelegeerde |
lui accorde aussi d'office le dégrèvement: | ambtenaar verleent ook ambtshalve ontheffing : |
1° de l'excédent de crédits d'impôt, de précomptes et de versements | 1° van het overschot van de belastingkredieten, de voorheffingen en de |
anticipés visés à l'article 304, § 2, pour autant que cet excédent ait | voorafbetalingen bedoeld in artikel 304, § 2, voor zover dit overschot |
été constaté par l'administration ou signalé à celle-ci par le | door de administratie werd vastgesteld of door de belastingschuldige |
redevable ou par son conjoint sur les biens duquel l'imposition est | of door zijn echtgenoot op wiens goederen de aanslag wordt |
mise en recouvrement, dans les cinq ans à partir du 1er janvier de | ingevorderd, aan de administratie werd bekendgemaakt binnen vijf jaar |
l'exercice d'imposition auquel appartient l'impôt sur lequel ces | vanaf 1 januari van het aanslagjaar waartoe de belasting behoort |
crédits d'impôt, ces précomptes et ces versements anticipés sont | waarmee die belastingkredieten, die voorheffingen en die |
imputables; | voorafbetalingen zijn te verrekenen; |
2° des réductions résultant de l'application des articles 88, 131 à | 2° van de verminderingen voortvloeiend uit de toepassing van de |
135, 138, 139, 146 à 156 et 257, pour autant que le fait générateur de | artikelen 88, 131 tot 135, 138, 139, 146 tot 156 en 257 voor zover het |
ces réductions ait été constaté par l'administration ou signalé à | tot die verminderingen aanleiding gevend feit door de administratie |
celle-ci par le redevable ou par son conjoint sur les biens duquel | werd vastgesteld of door de belastingschuldige of door zijn echtgenoot |
l'imposition est mise en recouvrement, dans les cinq ans à partir du 1er | op wiens goederen de aanslag wordt ingevorderd, aan de administratie |
werd bekendgemaakt binnen vijf jaar vanaf 1 januari van het | |
janvier de l'exercice d'imposition auquel appartient l'impôt sur | aanslagjaar waartoe de belasting behoort waarop die verminderingen |
lequel ces réductions doivent être accordées. | moeten worden verleend. |
§ 4. Le Roi détermine les conditions et modalités de restitution | § 4. De Koning bepaalt de voorwaarden waaronder en de wijze waarop |
d'office des versements anticipés visés aux articles 157 à 168 et 175 | ambtshalve teruggave wordt verleend van de in de artikelen 157 tot 168 |
en 175 tot 177 genoemde voorafbetalingen die nog niet met de werkelijk | |
à 177 qui n'ont pas encore été imputés sur l'impôt réellement dû ». | verschuldigde belasting werden verrekend ». |
B.1.3. Tel qu'il était applicable pour l'exercice d'imposition 2014, | B.1.3. Zoals het van toepassing was voor het aanslagjaar 2014, was |
l'article 376 du CIR 1992 était identique à cette disposition, à | artikel 367 van het WIB 1992 identiek aan die bepaling, met |
l'exception de son § 3, 2°, qui était ainsi rédigé : | uitzondering van § 3, 2°, ervan, dat luidde als volgt : |
« 2° des réductions résultant de l'application des articles 88, 131 à | « 2° van de verminderingen voortvloeiend uit de toepassing van de |
135, 138, 139, 1451 à 156 et 257, pour autant que le fait générateur | artikelen 88, 131 tot 135, 138, 139, 1451 tot 156 en 257 voor zover |
het tot die verminderingen aanleiding gevend feit door de | |
de ces réductions ait été constaté par l'administration ou signalé à | administratie werd vastgesteld of door de belastingschuldige of door |
celle-ci par le redevable ou par son conjoint sur les biens duquel | zijn echtgenoot op wiens goederen de aanslag wordt ingevorderd, aan de |
l'imposition est mise en recouvrement, dans les cinq ans à partir du 1er | administratie werd bekendgemaakt binnen vijf jaar vanaf 1 januari van |
janvier de l'exercice d'imposition auquel appartient l'impôt sur | het aanslagjaar waartoe de belasting behoort waarop die verminderingen |
lequel ces réductions doivent être accordées ». | moeten worden verleend ». |
B.1.4. Tel qu'il était applicable pour l'exercice d'imposition 2015, | B.1.4. Zoals het van toepassing was voor het aanslagjaar 2015, was |
l'article 376 du CIR 1992 était identique à cette disposition, à | artikel 367 van het WIB 1992 identiek aan die bepaling, met |
l'exception de son § 3, 2°, qui était ainsi rédigé : | uitzondering van § 3, 2°, ervan, dat luidde als volgt : |
« 2° des réductions résultant de l'application des articles 88, 131 à | « 2° van de verminderingen voortvloeiend uit de toepassing van de |
135, 138, 139, 1451 à 156, 257, 526, § 1er, et 539 et des réductions | artikelen 88, 131 tot 135, 138, 139, 1451 tot 156, 257, 526, § 1, en |
539 en van de gewestelijke belastingverminderingen en -kortingen voor | |
d'impôt et diminutions d'impôt régionales, pour autant que le fait | zover het tot die verminderingen aanleiding gevend feit door de |
générateur de ces réductions ait été constaté par l'administration ou | administratie werd vastgesteld of door de belastingschuldige of door |
signalé à celle-ci par le redevable ou par son conjoint sur les biens | zijn echtgenoot op wiens goederen de aanslag wordt ingevorderd, aan de |
duquel l'imposition est mise en recouvrement, dans les cinq ans à | administratie werd bekendgemaakt binnen vijf jaar vanaf 1 januari van |
partir du 1er janvier de l'exercice d'imposition auquel appartient | het aanslagjaar waartoe de belasting behoort waarop die verminderingen |
l'impôt sur lequel ces réductions doivent être accordées ». | moeten worden verleend ». |
B.2. Les articles 366 et suivants du CIR 1992 organisent, eux, la | B.2. De artikelen 366 en volgende van het WIB 1992 regelen de gewone |
procédure de réclamation ordinaire, qui doit être introduite dans un | bezwaarprocedure die moet worden ingeleid binnen een termijn van zes |
délai de six mois à compter du troisième jour ouvrable qui suit la | maanden te rekenen vanaf de derde werkdag volgend op de datum van |
date d'envoi de l'avertissement-extrait de rôle mentionnant le délai | verzending van het aanslagbiljet waarop de bezwaartermijn vermeld |
de réclamation ou qui suit la date de l'avis de cotisation ou de la | staat, dan wel de datum van de kennisgeving van de aanslag of van de |
perception des impôts perçus autrement que par rôle (article 371 du CIR 1992). | inning van de belastingen op een andere wijze dan per kohier (artikel 371 van het WIB 1992). |
B.3.1. La faculté de demander le dégrèvement d'office d'une surtaxe en | B.3.1. De mogelijkheid om een ambtshalve ontheffing van een |
alléguant une erreur matérielle ou une double imposition, telle | overbelasting te vragen op basis van een materiële vergissing of een |
qu'elle est organisée par l'article 376, § 1er, du CIR 1992, trouve | dubbele belasting, zoals zij is geregeld bij artikel 376, § 1, van het |
son origine dans l'article 61 des lois relatives aux impôts sur les | WIB 1992, vindt haar oorsprong in artikel 61 van de wetten betreffende |
revenus, coordonnées le 15 janvier 1948, tel qu'il a été complété par | de inkomstenbelastingen, gecoördineerd op 15 januari 1948, zoals het |
la loi du 30 mai 1949 « instaurant des mesures exceptionnelles et | werd aangevuld bij de wet van 30 mei 1949 « houdende exceptionele en |
interprétatives en matière d'impôts directs » (ci-après : la loi du 30 mai 1949). | interpretatieve maatregelen inzake directe belastingen » (hierna : de wet van 30 mei 1949). |
B.3.2. L'exposé des motifs de la loi du 30 mai 1949 indique : | B.3.2. De memorie van toelichting van de wet van 30 mei 1949 vermeldt : |
« Il peut notamment être admis que le défaut d'introduction dans le | « Er mag namelijk worden aangenomen dat het niet indienen binnen de |
délai légal d'une réclamation motivée ne doit pas faire obstacle au | wettelijke termijn van een met redenen omkleed bezwaarschrift geen |
dégrèvement d'un impôt établi indûment à la suite d'un double emploi | hinderpaal moet zijn voor de ontheffing van een belasting die ten |
ou d'une erreur matérielle, à la condition que soit instituée une | onrechte werd gevestigd ingevolge een dubbele zetting of een materiële |
vergissing, op voorwaarde dat een procedure [wordt] ingesteld, zodanig | |
procédure telle que la bonne marche de l'administration et la | dat de goede gang van de administratie en de stabiliteit der inkomsten |
stabilité de ressources de l'Etat ne soient pas compromises » (Doc. | van de Staat niet in het gedrang worden gebracht » (Parl. St., Kamer, |
parl., Chambre, 1948-1949, n° 323, pp. 1-2). | 1948-1949, nr. 323, pp. 1-2). |
et : | en : |
« Le dégrèvement d'office est en effet une mesure d'ordre gracieux, | « De ambtshalve ontlasting is inderdaad een zuiver administratieve |
purement administrative, contre laquelle il n'est organisé aucun | gunstmaatregel, tegen dewelke geen gerechtelijk verhaal kan |
recours en justice. L'intérêt supérieur d'une bonne administration | ingespannen worden. Het hoger belang van een goede administratie eist |
exige en effet que les cotisations acquièrent un caractère définitif | inderdaad dat de aanslagen een definitief karakter verwerven na het |
après l'expiration d'un délai suffisamment long pour permettre au | verstrijken van een termijn tamelijk lang genoeg om aan de |
contribuable de vérifier leur bien fondé et d'introduire dans ce délai | belastingplichtige toe te laten hun gegrondheid na te gaan en binnen |
une réclamation. Il ne faut pas que ces cotisations puissent, après | deze termijn een bezwaarschrift in te dienen. Het mag niet zijn dat |
l'expiration de ce délai, être contestées, sous prétexte d'erreurs de | deze aanslagen na het verstrijken van bewuste termijn kunnen betwist |
quelque nature qu'elles soient. Mais, d'autre part, il convient | worden onder voorwendsel van vergissingen van welke aard ook. Maar, |
d'accorder à l'administration le droit de réduire ou d'annuler en tout | anderdeels, past het aan de administratie het recht te verlenen te |
temps une cotisation qu'elle reconnaît être entachée d'erreur | allen tijde een aanslag te verminderen of te vernietigen, waarvan zij |
matérielle ou former double emploi avec une cotisation antérieure » | erkent dat er een materiële vergissing in voorkomt of die dubbel |
(ibid., p. 4). | gebruik uitmaakt met een vorige aanslag » (ibid., p. 4). |
B.3.3. Par la loi du 27 juillet 1953 « instaurant des mesures en vue | B.3.3. Bij de wet van 27 juli 1953 « tot invoering van maatregelen om |
d'activer le recouvrement des impôts directs », le législateur a | de invordering der directe belastingen te bespoedigen » heeft de |
wetgever een ambtshalve ontheffing mogelijk gemaakt van de | |
permis le dégrèvement d'office des surtaxes résultant d'une erreur | overbelastingen die voortvloeien uit een materiële vergissing, |
matérielle, que celle-ci soit imputable à un agent de l'administration | ongeacht of deze toe te schrijven is aan een personeelslid van de |
ou au contribuable lui-même, de sorte que : | administratie of aan de belastingplichtige zelf, zodat : |
« il n'y aura plus lieu de rechercher désormais, avant de dégrever | « voortaan [dus] niet meer [zal] moeten nagegaan worden, alvorens de |
d'office les surtaxes constatées par l'administration, si la cause de | door het bestuur vastgestelde overbelastingen van ambtswege te |
ces surtaxes est imputable exclusivement à un agent de | ontlasten, of de oorzaak van deze overbelastingen uitsluitend toe te |
l'administration ou partiellement ou entièrement au contribuable | schrijven is aan een personeelslid van het bestuur of gedeeltelijk of |
lui-même » (Doc. parl., Chambre, 1952-1953, n° 277/1, p. 5). | volledig aan de belastingplichtige zelf » (Parl. St., Kamer, 1952-1953, nr. 277/1, p. 5). |
L'exposé des motifs de la loi du 27 juillet 1953 précise : | De memorie van toelichting van de wet van 27 juli 1953 preciseert : |
« Le texte projeté tend donc à permettre au Ministre des Finances ou à | « De voorgestelde tekst strekt er dus toe de Minister of zijn |
son délégué d'accorder d'office, dans des cas réellement exceptionnels | gedelegeerde in de mogelijkheid te stellen in werkelijk uitzonderlijke |
gevallen en in een humanitaire geest van ambtswege de ontlasting toe | |
et dans un esprit d'humanité, le dégrèvement de surtaxes manifestes | te staan van onbetwistbare overbelastingen die de belastingplichtige |
que le contribuable n'a pu faire constater et dégrever dans les délais | niet binnen de normale termijnen heeft kunnen doen vaststellen en |
normaux » (ibid., p. 6). | ontlasten » (ibid., p. 6). |
B.4.1. La possibilité de dégrèvement d'office des réductions résultant | B.4.1. De mogelijkheid tot ambtshalve ontheffing van de verminderingen |
de l'application des articles du CIR 1992 mentionnés à l'article 376, | voortvloeiend uit de toepassing van de artikelen van het WIB 92 die |
vermeld zijn in artikel 376, § 3, 2°, van het WIB 92 vindt haar | |
§ 3, 2°, du CIR 1992 trouve son origine dans l'article 277, § 3, du | oorsprong in artikel 277, § 3, van het Wetboek van de |
Code des impôts sur les revenus 1964, tel qu'il a été introduit dans | inkomstenbelastingen 1964, zoals het in dat Wetboek werd ingevoerd bij |
ce Code par la loi du 4 août 1986 « portant des dispositions fiscales | de wet van 4 augustus 1986 « houdende fiscale bepalingen ». De |
». La portée de cette disposition a ensuite été étendue par l'article | draagwijdte van die bepaling werd vervolgens uitgebreid door artikel |
28 de la loi du 21 décembre 2013 « portant des dispositions fiscales | 28 van de wet van 21 december 2013 « houdende diverse fiscale en |
et financières diverses », puis par l'article 92 de la loi du 8 mai | financiële bepalingen », en daarna door artikel 92 van de wet van 8 |
2014 « modifiant le Code des impôts sur les revenus 1992 à la suite de | mei 2014 « tot wijziging van het Wetboek van de inkomstenbelastingen |
l'introduction de la taxe additionnelle régionale sur l'impôt des | 1992 ingevolge de invoering van de gewestelijke aanvullende belasting |
personnes physiques visée au titre III/1 de la loi spéciale du 16 | op de personenbelasting als bedoeld in titel III/1 van de bijzondere |
janvier 1989 relative au financement des Communautés et des Régions, | wet van 16 januari 1989 betreffende de financiering van de |
modifiant les règles en matière d'impôt des non-résidents et modifiant | Gemeenschappen en de Gewesten, tot wijziging van de regels op het stuk |
van de belasting van niet-inwoners en tot wijziging van de wet van 6 | |
la loi du 6 janvier 2014 relative à la Sixième Réforme de l'Etat | januari 2014 met betrekking tot de Zesde Staatshervorming inzake de |
concernant les matières visées à l'article 78 de la Constitution ». | aangelegenheden bedoeld in artikel 78 van de Grondwet ». |
B.4.2. L'exposé des motifs de la loi du 4 août 1986 indique qu'un des | B.4.2. De memorie van toelichting van de wet van 4 augustus 1986 geeft |
objectifs du législateur était d'assurer une plus grande sécurité | aan dat een van de doelstellingen van de wetgever erin bestond meer |
juridique, notamment « en appliquant d'office les réductions d'impôts | rechtszekerheid te waarborgen, onder meer « door de |
et abattements fiscaux dès lors que l'administration est en possession | belastingverminderingen en -aftrekken ambtshalve toe te passen wanneer |
de administratie in het bezit is van de gegevens die nodig zijn voor | |
des éléments nécessaires à leur calcul », et, dans le même but, | de berekening ervan », en, met hetzelfde doel, de regel uit te breiden |
d'étendre la règle permettant au directeur des contributions directes | die de directeur der directe belastingen toelaat ambtshalve ontheffing |
d'accorder d'office le dégrèvement des excédents de précomptes et | te verlenen van het overschot van de voorheffingen en |
versements anticipés aux « cas où le redevable peut bénéficier de | voorafbetalingen, « tot de gevallen waarin de belastingschuldige niet |
réductions d'impôt, réductions qui n'ont pas été demandées en temps | te gelegener tijd de hem toekomende belastingverminderingen heeft |
voulu » (Doc. parl., Sénat, 1985-1986, n° 310/1, pp. 5 et 23). | aangevraagd » (Parl. St., Senaat, 1985-1986, nr. 310/1, pp. 5 en 23). |
L'exposé des motifs de la loi du 21 décembre 2013 indique : | De memorie van toelichting van de wet van 21 december 2013 vermeldt : |
« La volonté du législateur est essentiellement de créer la | « Het was in de eerste plaats de bedoeling van de wetgever de |
possibilité d'octroyer d'office les réductions d'impôt auxquelles le | mogelijkheid te scheppen tot ambtshalve toekenning van |
redevable avait droit dès l'origine mais qui, pour une raison | belastingverminderingen waarop de belastingplichtige ab initio recht |
quelconque, ne lui avaient pas été accordées lors de l'établissement | had, doch die hem om een of andere reden niet werden toegekend bij de |
de l'imposition et qui, éventuellement par ignorance, n'avaient pas | vestiging van de aanslag en die hij, eventueel wegens onwetendheid, |
non plus été demandées par une réclamation régulière. | evenmin had gevraagd in een regelmatig bezwaarschrift. |
Dans un souci d'équité, l'adaptation de l'article 376, § 3, 2°, CIR | Om billijkheidsredenen beoogt de aanpassing van artikel 376, § 3, 2°, |
92, vise à élargir les réductions d'impôts susceptibles de donner lieu | WIB 92 de belastingverminderingen die aanleiding kunnen geven tot een |
à un dégrèvement d'office » (Doc. parl., Chambre, 2013-2014, DOC | ambtshalve ontheffing, uit te breiden » (Parl. St., Kamer, 2013-2014, |
53-3236/001, pp. 20-21). B.5. L'affaire pendante devant la juridiction a quo concerne un contribuable qui a omis de mentionner dans sa déclaration d'impôt, pour trois exercices fiscaux successifs, les rentes alimentaires dont il s'est acquitté en faveur de son ex-épouse au profit des enfants communs. La juridiction a quo a jugé, d'une part, que cette omission n'était pas constitutive d'une erreur matérielle et, d'autre part, que la preuve d'une double imposition n'était pas rapportée. La Cour est donc invitée à examiner la compatibilité de l'article 376 | DOC 53-3236/001, pp. 20-21). B.5. De voor het verwijzende rechtscollege hangende zaak heeft betrekking op een belastingplichtige die, voor drie opeenvolgende belastingjaren, heeft nagelaten de onderhoudsuitkeringen die hij aan zijn ex-echtgenote heeft betaald ten gunste van de gemeenschappelijke kinderen, in zijn belastingaangifte te vermelden. Het verwijzende rechtscollege oordeelde, enerzijds, dat die niet-vermelding geen materiële vergissing vormde en, anderzijds, dat geen bewijs werd geleverd van een dubbele belasting. Het Hof wordt dus verzocht de bestaanbaarheid te onderzoeken van |
du CIR 1992 avec les articles 10, 11 et 172 de la Constitution, lus | artikel 376 van het WIB 1992 met de artikelen 10, 11 en 172 van de |
isolément ou en combinaison avec l'article 1er du Premier protocole | Grondwet, al dan niet in samenhang gelezen met artikel 1 van het |
additionnel à la Convention européenne des droits de l'homme, en ce | Eerste Aanvullend Protocol bij het Europees Verdrag voor de rechten |
qu'il ne s'applique pas au contribuable qui a omis d'indiquer, dans sa | van de mens, in zoverre het niet van toepassing is op een |
déclaration, les rentes alimentaires dont il s'est acquitté en faveur | belastingplichtige die heeft nagelaten de onderhoudsuitkeringen die |
de son ex-conjoint au profit des enfants communs. La juridiction a quo | hij aan zijn ex-echtgenoot heeft betaald ten gunste van de |
interroge la Cour au sujet de la différence de traitement ainsi créée | gemeenschappelijke kinderen, te vermelden in zijn aangifte. Het |
entre ce contribuable et les contribuables qui se trouvent dans | verwijzende rechtscollege stelt het Hof een vraag over het aldus |
gecreëerde verschil in behandeling tussen die belastingplichtige en de | |
certaines des situations visées à l'article 376 du CIR 1992, lesquels | belastingplichtigen die zich in bepaalde van de in artikel 376 van het |
WIB 1992 beoogde situaties bevinden en die kunnen verzoeken om de | |
peuvent demander le dégrèvement prévu par cette disposition dans un | ontheffing waarin die bepaling voorziet, binnen een termijn van vijf |
délai de cinq ans à partir du 1er janvier de l'exercice d'imposition | jaar vanaf 1 januari van het aanslagjaar waartoe de betrokken |
auquel appartient l'impôt concerné. | belasting behoort. |
B.6.1. Le principe d'égalité et de non-discrimination n'exclut pas | B.6.1. Het beginsel van gelijkheid en niet-discriminatie sluit niet |
qu'une différence de traitement soit établie entre des catégories de | uit dat een verschil in behandeling tussen categorieën van personen |
personnes, pour autant qu'elle repose sur un critère objectif et | wordt ingesteld, voor zover dat verschil op een objectief criterium |
qu'elle soit raisonnablement justifiée. | berust en het redelijk verantwoord is. |
L'existence d'une telle justification doit s'apprécier en tenant | Het bestaan van een dergelijke verantwoording moet worden beoordeeld |
compte du but et des effets de la mesure critiquée ainsi que de la | rekening houdend met het doel en de gevolgen van de betwiste maatregel |
nature des principes en cause; le principe d'égalité et de | en met de aard van de ter zake geldende beginselen; het beginsel van |
non-discrimination est violé lorsqu'il est établi qu'il n'existe pas | gelijkheid en niet-discriminatie is geschonden wanneer vaststaat dat |
de rapport raisonnable de proportionnalité entre les moyens employés | er geen redelijk verband van evenredigheid bestaat tussen de |
et le but visé. | aangewende middelen en het beoogde doel. |
B.6.2. L'article 172, alinéa 1er, de la Constitution constitue une | B.6.2. Artikel 172, eerste lid, van de Grondwet vormt, in fiscale |
application particulière, en matière fiscale, du principe d'égalité et | aangelegenheden, een bijzondere toepassing van het in de artikelen 10 |
de non-discrimination inscrit aux articles 10 et 11 de la | en 11 van de Grondwet vervatte beginsel van gelijkheid en |
Constitution. | niet-discriminatie. |
B.6.3. L'article 1er du Premier Protocole additionnel à la Convention | B.6.3. Artikel 1 van het Eerste Aanvullend Protocol bij het Europees |
européenne des droits de l'homme dispose : « Toute personne physique ou morale a droit au respect de ses biens. Nul ne peut être privé de sa propriété que pour cause d'utilité publique et dans les conditions prévues par la loi et les principes généraux du droit international. Les dispositions précédentes ne portent pas atteinte au droit que possèdent les Etats de mettre en vigueur les lois qu'ils jugent nécessaires pour réglementer l'usage des biens conformément à l'intérêt général ou pour assurer le paiement des impôts ou d'autres contributions ou des amendes ». B.7. La juridiction a quo compare la situation du contribuable concerné par le litige pendant devant elle à la situation de trois | Verdrag voor de rechten van de mens bepaalt : « Alle natuurlijke of rechtspersonen hebben recht op het ongestoord genot van hun eigendom. Niemand zal van zijn eigendom worden beroofd behalve in het algemeen belang en met inachtneming van de voorwaarden neergelegd in de wet en in de algemene beginselen van het internationaal recht. De voorgaande bepalingen zullen echter op geen enkele wijze het recht aantasten dat een Staat heeft om die wetten toe te passen welke hij noodzakelijk oordeelt om toezicht uit te oefenen op het gebruik van eigendom in overeenstemming met het algemeen belang of om de betaling van belastingen of andere heffingen en boeten te verzekeren ». B.7. Het verwijzende rechtscollege vergelijkt de situatie van de belastingplichtige die betrokken is in het voor hem hangende geschil met de situatie van drie andere categorieën van belastingplichtigen |
autres catégories de contribuables visées à l'article 376 du CIR 1992, | die worden beoogd in artikel 376 van het WIB 1992, zodat het in de |
de sorte que la différence de traitement soulevée dans la question | prejudiciële vraag opgeworpen verschil in behandeling op de volgende |
préjudicielle repose sur les critères suivants : | criteria berust : |
- la circonstance que la surtaxe est causée par une erreur matérielle | - de omstandigheid dat de overbelasting is veroorzaakt door een |
commise par l'administration ou par le contribuable (première branche | materiële vergissing vanwege de administratie of de belastingplichtige |
de la question préjudicielle), | (eerste onderdeel van de prejudiciële vraag), |
- la circonstance que la surtaxe résulte de ce qu'un revenu a été taxé | - de omstandigheid dat de overbelasting voortvloeit uit het feit dat |
doublement (deuxième branche de la question préjudicielle), | een inkomen dubbel werd belast (tweede onderdeel van de prejudiciële |
- la circonstance que l'une des réductions d'impôt résultant de | vraag), - de omstandigheid dat een van de belastingverminderingen |
l'application de l'une des dispositions visées à l'article 376, § 3, | voortvloeiend uit de toepassing van een van de bepalingen bedoeld in |
2°, ou qu'une réduction ou diminution d'impôt régionale n'a pas été | artikel 376, § 3, 2°, of een gewestelijke belastingvermindering of |
appliquée alors qu'elle aurait dû l'être (troisième branche de la | -korting niet werd toegepast, terwijl zij had moeten zijn toegepast |
question préjudicielle). | (derde onderdeel van de prejudiciële vraag). |
La Cour examine d'abord l'objectivité et la pertinence de chacun de | Het Hof onderzoekt eerst de objectiviteit en de pertinentie van elk |
ces critères, puis la proportionnalité de la mesure en cause. | van die criteria, en vervolgens de evenredigheid van de in het geding |
B.8.1. L'erreur matérielle a été définie par le législateur, lors des | zijnde maatregel. B.8.1. Materiële vergissingen werden, tijdens de parlementaire |
travaux préparatoires de la loi du 30 mai 1949, comme comprenant « les | voorbereiding van de wet van 30 mei 1949, door de wetgever omschreven |
erreurs de calcul, les erreurs de plume ou autres erreurs grossières » | als « rekenfouten, [...] schrijffouten en andere grove vergissingen » |
(Doc. parl., Chambre, 1948-1949, n° 323, p. 1). A ce sujet, le | (Parl. St., Kamer, 1948-1949, nr. 323, p. 1). In dat verband |
législateur s'est référé à une jurisprudence constante (ibid., p. 4). | refereerde de wetgever aan een vaste rechtspraak (ibid., p. 4). |
La Cour de cassation définit l'erreur matérielle comme étant « une | Het Hof van Cassatie omschrijft een materiële vergissing als « een |
erreur de fait qui résulte d'une méprise sur l'existence d'éléments | feitelijk vergissing als gevolg van een misvatting omtrent materiële |
matériels en l'absence desquels l'imposition manque de base légale » | gegevens bij ontstentenis waarvan de belasting wettelijke grondslag |
(voy., notamment, Cass., 20 juin 1991, F.1104.F; 10 novembre 1997, | mist » (zie meer bepaald Cass., 20 juni 1991, F.1104.F; 10 november |
F.97.0013.F; 19 décembre 1997, F.97.0067.F; 23 janvier 2004, | 1997, F.97.0013.F; 19 december 1997, F.97.0067.F; 23 januari 2004, |
F.02.0081.F; 19 janvier 2012, R.G. F.10.0133.N). | F.02.0081.F; 19 januari 2012, A.R. F.10.0133.N). |
Ainsi interprété, ce critère est objectif. | In die interpretatie is dat criterium objectief. |
B.8.2. Dès lors qu'il entendait prévoir une possibilité exceptionnelle de dégrèvement des surtaxes causées par des erreurs, le législateur a raisonnablement pu limiter cette possibilité aux surtaxes provenant d'erreurs matérielles, une notion suffisamment circonscrite et déterminée, et ne pas l'étendre à toutes sortes d'erreurs autres que matérielles, aux oublis commis par le contribuable ou par son mandataire, ou encore à toute cause autre qu'une erreur. Une telle extension reviendrait en effet à vider de son contenu la procédure normale de la réclamation, qui est à introduire dans un délai de six mois, et à généraliser la procédure du dégrèvement à tous les cas dans lesquels une erreur ou une négligence a été commise dans la déclaration d'impôt introduite par le contribuable ou par son mandataire. Le législateur a pu estimer qu'une telle extension n'était pas souhaitable, dès lors qu'il est nécessaire d'assurer la stabilité | B.8.2. Aangezien hij wilde voorzien in een uitzonderlijke mogelijkheid tot ontheffing van overbelastingen die zijn veroorzaakt door vergissingen, vermocht de wetgever redelijkerwijs die mogelijkheid te beperken tot de overbelastingen voortvloeiend uit materiële vergissingen - een voldoende omlijnd en vastgesteld begrip - en ze niet uit te breiden tot alle soorten vergissingen andere dan de materiële, tot vergetelheden vanwege de belastingplichtige of diens gemachtigde, noch tot enige andere oorzaak dan een vergissing. Een dergelijke uitbreiding zou immers neerkomen op een uitholling van de gewone bezwaarprocedure, die moet worden ingesteld binnen een termijn van zes maanden, en tot een veralgemening van de ontheffingsprocedure voor alle gevallen waarin een vergissing of een nalatigheid werd begaan in de belastingaangifte ingediend door de belastingplichtige of diens gemachtigde. De wetgever kon oordelen dat een dergelijke uitbreiding niet wenselijk was omdat het noodzakelijk is de |
des finances de l'Etat dans un délai raisonnable. Le critère de | stabiliteit van de Staatsfinanciën te verzekeren binnen een redelijke |
l'erreur matérielle est par conséquent un critère pertinent pour | termijn. Het criterium van de materiële vergissing is bijgevolg een |
délimiter les cas dans lesquels un dégrèvement d'office peut avoir | pertinent criterium om de gevallen te bepalen waarin een ambtshalve |
lieu au-delà du délai normal de réclamation. | ontheffing kan worden verleend buiten de normale bezwaartermijn. |
B.9.1. Dans sa jurisprudence, la Cour de cassation définit le double | B.9.1. In zijn rechtspraak omschrijft het Hof van Cassatie een dubbele |
emploi comme une double imposition qui « suppose que le même revenu | belasting in die zin dat zij « veronderstelt dat op dezelfde inkomsten |
ait fait l'objet de plusieurs impositions dont l'une exclut légalement | meerdere aanslagen vastgesteld zijn waarvan de ene de andere wettig |
l'autre » (Cass, 14 janvier 1999, F.98.0067.F; 26 janvier 2001, | uitsluit » (Cass., 14 januari 1999, F.98.0067.F; 26 januari 2001, |
F.99.0101.N). | F.99.0101.N). |
Ce critère est objectif. | Dat criterium is objectief. |
B.9.2. Le critère tiré du double emploi est pertinent pour | B.9.2. Het criterium dat is afgeleid uit een dubbele belasting, is |
différencier les hypothèses dans lesquelles un dégrèvement d'office | pertinent om de hypothesen te onderscheiden waarin een ambtshalve |
peut être demandé par le contribuable, dès lors que le législateur a | ontheffing door de belastingplichtige kan worden gevraagd, aangezien |
pu considérer que la double imposition d'un même revenu donne toujours | de wetgever vermocht te oordelen dat een dubbele belasting van |
lieu à une surtaxe manifeste qui heurte l'équité, ce qui n'est pas le | dezelfde inkomsten steeds aanleiding geeft tot een manifeste |
overbelasting die niet billijk is, wat niet het geval is voor elke | |
cas de toute surtaxe désignée, dans la question préjudicielle, en sa | overbelasting die in het tweede onderdeel van de prejudiciële vraag |
deuxième branche, comme « résultant d'une cause autre qu'un double | wordt aangeduid als een overbelasting « die voortvloeit uit een andere |
emploi ». | oorzaak dan een dubbele belasting ». |
B.10.1. Le critère de distinction mentionné dans la troisième branche | B.10.1. Het in het derde onderdeel van de prejudiciële vraag vermelde |
de la question préjudicielle entre les surtaxes qui peuvent donner | criterium van onderscheid tussen overbelastingen die aanleiding kunnen |
lieu à un dégrèvement d'office et celles qui ne le peuvent pas est, | geven tot een ambtshalve ontheffing en die welke daartoe geen |
lui aussi, objectif, dès lors qu'il repose sur l'énumération, à | aanleiding kunnen geven, is eveneens objectief omdat het steunt op de |
l'article 376, § 3, 2°, d'un certain nombre de dispositions du CIR | opsomming, in artikel 376, § 3, 2°, van een aantal bepalingen van het |
1992 qui concernent toutes des réductions d'impôt, ainsi que sur la | WIB 1992 die allemaal betrekking hebben op belastingverminderingen, |
qualification de réduction ou diminution d'impôt régionale. | alsook op de kwalificatie van gewestelijke belastingvermindering of -korting. |
B.10.2. Comme il est dit en B.4.1, l'article 376, § 3, 2°, du CIR 1992 | B.10.2. Zoals in B.4.1 is vermeld, vindt artikel 376, § 3, 2°, van het |
trouve son origine dans la loi du 4 août 1986 « portant des | WIB 1992 zijn oorsprong in de wet van 4 augustus 1986 « houdende |
dispositions fiscales ». Les travaux préparatoires de cette loi | fiscale bepalingen ». De parlementaire voorbereiding van die wet toont |
montrent que le législateur avait l'intention « d'assurer la | aan dat de wetgever de bedoeling had « te komen tot een correcte |
perception correcte des impôts et des autres prélèvements des pouvoirs | inning van de belastingen en de andere overheidsheffingen » en, « |
publics » et, « dans le même temps, [d'accroître] la sécurité | terzelfder tijd [...] de rechtszekerheid van de belastingplichtigen |
juridique des contribuables, notamment par une meilleure information | [te] vergroten, inzonderheid door een betere voorlichting en betere |
et de meilleures relations entre le contribuable et l'administration » | betrekkingen tussen de belastingplichtigen en de administratie » |
(Doc. parl., Sénat, 1985-1986, n° 310-2/2°, pp. 1-2). | (Parl. St., Senaat, 1985-1986, nr. 310-2/2°, pp. 1-2). |
Parmi les mesures adoptées à cette fin figurait l'application d'office | Tot de daartoe goedgekeurde maatregelen behoorde de ambtshalve |
des réductions d'impôt et abattements fiscaux, qui était réalisable « | toepassing van de belastingverminderingen en fiscale aftrekken, die |
dès lors que l'administration [était] en possession des éléments | kon worden verwezenlijkt « [vermits] de administratie in het bezit |
nécessaires à leur calcul » (Doc. parl., Sénat, 1985-1986, n° 310/1, | [was] van de gegevens die nodig zijn voor de berekening ervan » (Parl. |
p. 5). Il ressort par ailleurs des discussions relatives à cette | St., Senaat, 1985-1986, nr. 310/1, p. 5). Uit de bespreking van die |
disposition en commission de la Chambre qu'une proposition visant à | bepaling in de Kamercommissie blijkt overigens dat een voorstel dat |
permettre le remboursement d'office des ristournes et des exonérations | ertoe strekte een ambtshalve terugbetaling mogelijk te maken van de |
auquel l'intéressé avait droit mais qui ont échappé à son attention ou | restorno's en vrijstellingen waarop de betrokkene recht had maar die |
dont il n'avait pas connaissance a été examinée mais qu'elle n'a pas | aan zijn aandacht waren ontsnapt of waarvan hij geen weet had, werd |
onderzocht maar dat het niet werd aangehouden wegens | |
été retenue en raison de problèmes d'application. Il a été observé à | toepassingsproblemen. Er werd in dat verband opgemerkt dat er « een |
cet égard qu'il convenait de faire « une distinction entre | onderscheid moet worden gemaakt tussen de loutere toepassing van de |
l'application pure et simple de la loi et l'application en | wet en de toepassing waarbij een feitelijke toestand moet worden in |
considération d'une situation de fait dont il convient de vérifier | acht genomen en geverifieerd » (Parl. St., Kamer, 1985-1986, nr. |
l'existence » (Doc. parl., Chambre, 1985-1986, n° 576/7, p. 104). | 576/7, p. 104). |
B.10.3. Les extensions ultérieures du champ d'application de la | B.10.3. De latere uitbreidingen van het toepassingsgebied van de in |
disposition en cause ont également porté sur des réductions d'impôt | het geding zijnde bepaling hadden eveneens betrekking op |
pour lesquelles les données nécessaires au calcul peuvent être connues | belastingverminderingen waarvoor de belastingadministratie de voor de |
de l'administration fiscale indépendamment de leur communication par | berekening nodige gegevens kan kennen los van de mededeling ervan door |
le contribuable, dès lors que la volonté du législateur était « de | de belastingplichtige, aangezien het de bedoeling van de wetgever was |
créer la possibilité d'octroyer d'office les réductions d'impôt | « de mogelijkheid te scheppen tot ambtshalve toekenning van |
auxquelles le redevable avait droit dès l'origine mais qui, pour une | belastingverminderingen waarop de belastingplichtige ab initio recht |
raison quelconque, ne lui avaient pas été accordées lors de | had, doch die hem om een of andere reden niet werden toegekend bij de |
l'établissement de l'imposition et qui, éventuellement par ignorance, | vestiging van de aanslag en die hij, eventueel wegens onwetendheid, |
n'avaient pas non plus été demandées par une réclamation régulière » | evenmin had gevraagd in een regelmatig bezwaarschrift » (Parl. St., |
(Doc. parl., Chambre, 2013-2014, DOC 53-3236/001, p. 20). Les dépenses | Kamer, 2013-2014, DOC 53-3236/001, p. 20). De bestedingen die recht |
donnant droit à une réduction d'impôt sont en effet exposées en faveur | geven op een belastingvermindering, worden immers gedaan ten gunste |
de professionnels, qui doivent établir une attestation à l'attention | van beroepsmensen, die een attest moeten opstellen dat bestemd is voor |
de l'administration fiscale. | de belastingadministratie. |
B.10.4. La déduction partielle des rentes alimentaires payées à | B.10.4. De gedeeltelijke aftrek van de onderhoudsuitkeringen die ten |
gunste van de kinderen aan de ex-echtgenoot worden betaald, bedoeld in | |
l'ex-conjoint au profit des enfants, visée à l'article 104, 1°, du CIR | artikel 104, 1°, van het WIB 1992, verschilt van de in de in het |
1992, se distingue des réductions d'impôt énumérées dans la | geding zijnde bepaling opgesomde belastingverminderingen, in zoverre |
disposition en cause, en ce que le fait générateur de la déduction et | de belastingadministratie het feit dat de aftrek doet ontstaan en de |
les montants concernés ne peuvent être connus de l'administration | betrokken bedragen enkel kan kennen door de aangifte van de |
fiscale que par la déclaration du contribuable lui-même. Elle ne peut | belastingplichtige zelf. Hij kan dus niet ambtshalve worden verleend |
donc pas être accordée d'office par l'administration. | door de administratie. Door de ambtshalve ontheffing te beperken tot de |
En limitant le dégrèvement d'office aux réductions d'impôt visées par | belastingverminderingen bedoeld in de bepalingen die zijn opgesomd in |
les dispositions énumérées à l'article 376, § 3, 2°, du CIR 1992 et | artikel 376, § 3, 2°, van het WIB 1992 en tot de gewestelijke |
aux réductions et diminutions d'impôt régionales, et en ne l'étendant | belastingverminderingen en -kortingen en door ze niet uit te breiden |
pas aux demandes basées sur d'autres motifs, comme la déduction des | tot de aanvragen op basis van andere gronden, zoals de aftrek van |
rentes alimentaires, le législateur a dès lors retenu un critère de | onderhoudsuitkeringen, heeft de wetgever dan ook gekozen voor een |
distinction pertinent. | pertinent criterium van onderscheid. |
B.11.1. La Cour doit encore examiner si l'exclusion des contribuables | B.11.1. Het Hof moet nog onderzoeken of de uitsluiting van de |
qui ont omis de mentionner, dans leur déclaration, le montant des | belastingplichtigen die hebben nagelaten het bedrag van de ten gunste |
rentes alimentaires payées au profit de leurs enfants de la | van hun kinderen betaalde onderhoudsuitkeringen te vermelden in hun |
possibilité de bénéficier d'un dégrèvement d'office ne produit pas des | aangifte, van de mogelijkheid om een ambtshalve ontheffing te |
effets disproportionnés pour les contribuables concernés. | genieten, geen onevenredige gevolgen heeft voor de betrokken |
belastingplichtigen. | |
B.11.2. Comme il est dit en B.2, en vertu des articles 366 et suivants | B.11.2. Zoals in B.2 is vermeld, kan, krachtens de artikelen 366 en |
du CIR 1992, le redevable peut introduire un recours administratif (la | volgende van het WIB 1992, door de belastingschuldige, om welke reden |
ook, een administratief beroep (een bezwaar) worden ingesteld tegen | |
réclamation), pour quelque motif que ce soit, contre le montant de | het bedrag van de gevestigde aanslag. Dat bezwaarschrift moet worden |
l'imposition établie. Cette réclamation doit être introduite dans un | ingediend binnen een termijn van zes maanden te rekenen van de derde |
délai de six mois à compter du troisième jour ouvrable qui suit la | werkdag volgend op de datum van verzending van het aanslagbiljet |
date d'envoi de l'avertissement-extrait de rôle mentionnant le délai | waarop de bezwaartermijn vermeld staat, en die voorkomt op voormeld |
de réclamation, telle qu'elle figure sur ledit avertissement-extrait | aanslagbiljet, dan wel de datum van de kennisgeving van de aanslag of |
de rôle, ou qui suit la date de l'avis de cotisation ou de la | van de inning van de belastingen op een andere wijze dan per kohier |
perception des impôts perçus autrement que par rôle (article 371). Un | (artikel 371). Een gerechtelijk beroep staat vervolgens open tegen de |
recours judiciaire est ensuite ouvert contre la décision relative à la | beslissing over het bezwaar. Alle belastingschuldigen beschikken |
réclamation. Tous les redevables disposent dès lors d'un délai de six | bijgevolg over een termijn van zes maanden om de gegevens te |
mois pour vérifier les données qui ont été prises en compte par | verifiëren die door de belastingadministratie in aanmerking zijn |
l'administration fiscale et pour s'apercevoir, le cas échéant, d'un | genomen en om, in voorkomend geval, zich rekenschap te geven van een |
oubli ou d'une négligence de leur part au moment où ils ont rempli | vergetelheid of een nalatigheid van hunnentwege bij het invullen van |
leur déclaration. En l'espèce, ce délai ne saurait être jugé | hun aangifte. Te dezen kan die termijn niet onredelijk worden geacht, |
déraisonnable, dès lors que les montants payés à titre de rentes | aangezien de als onderhoudsuitkeringen betaalde bedragen die de |
alimentaires que le contribuable est invité à renseigner dans sa | belastingplichtige moet vermelden in zijn belastingaangifte, in |
déclaration d'impôt sont en principe bien connus de lui et qu'il est | principe door hem goed gekend zijn en omdat hij dus in staat is om |
donc en mesure de vérifier rapidement si ces montants ont été | snel na te gaan of die bedragen op correcte wijze in aanmerking zijn |
correctement pris en considération par l'administration. | genomen door de administratie. |
B.12. L'article 376, § 1er et § 3, 2°, du CIR 1992 est compatible avec | B.12. Artikel 376, § 1 en § 3, 2°, van het WIB 1992 is bestaanbaar met |
les articles 10, 11 et 172 de la Constitution. | de artikelen 10, 11 en 172 van de Grondwet. |
Le contrôle au regard de l'article 1er du Premier Protocole | Een toetsing aan artikel 1 van het Eerste Aanvullend Protocol bij het |
additionnel à la Convention européenne des droits de l'homme ne | Europees Verdrag voor de rechten van de mens leidt niet tot een andere |
conduit pas à une autre conclusion. | conclusie. |
Par ces motifs, | Om die redenen, |
la Cour | het Hof |
dit pour droit : | zegt voor recht : |
L'article 376, § 1er et § 3, 2°, du Code des impôts sur les revenus | Artikel 376, § 1 en § 3, 2°, van het Wetboek van de |
1992 ne viole pas les articles 10, 11 et 172 de la Constitution. | inkomstenbelastingen 1992 schendt de artikelen 10, 11 en 172 van de |
Grondwet niet. | |
Ainsi rendu en langue française et en langue néerlandaise, | Aldus gewezen in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig artikel |
conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur | 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof, |
la Cour constitutionnelle, le 19 mai 2022. | op 19 mei 2022. |
Le greffier, | De griffier, |
P.-Y. Dutilleux | P.-Y. Dutilleux |
Le président, | De voorzitter, |
P. Nihoul | P. Nihoul |