Etaamb.openjustice.be
Vue multilingue de Arrêt du --
← Retour vers "Extrait de l'arrêt n° 67/2007 du 26 avril 2007 Numéro du rôle : 3976 En cause : les questions préjudicielles concernant l'article 25 du décret de la Région flamande du 23 janvier 1991 relatif à la protection de l'environnement contre la pol La Cour d'arbitrage, composée des présidents A. Arts et M. Melchior, et des juges P. Martens, R.(...)"
Extrait de l'arrêt n° 67/2007 du 26 avril 2007 Numéro du rôle : 3976 En cause : les questions préjudicielles concernant l'article 25 du décret de la Région flamande du 23 janvier 1991 relatif à la protection de l'environnement contre la pol La Cour d'arbitrage, composée des présidents A. Arts et M. Melchior, et des juges P. Martens, R.(...) Uittreksel uit arrest nr. 67/2007 van 26 april 2007 Rolnummer 3976 In zake : de prejudiciële vragen betreffende artikel 25 van het decreet van het Vlaamse Gewest van 23 januari 1991 inzake de bescherming van het leefmilieu tegen de verontre Het Arbitragehof, samengesteld uit de voorzitters A. Arts en M. Melchior, en de rechters P. Mart(...)
COUR CONSTITUTIONNELLE GRONDWETTELIJK HOF
Extrait de l'arrêt n° 67/2007 du 26 avril 2007 Uittreksel uit arrest nr. 67/2007 van 26 april 2007
Numéro du rôle : 3976 Rolnummer 3976
En cause : les questions préjudicielles concernant l'article 25 du In zake : de prejudiciële vragen betreffende artikel 25 van het
décret de la Région flamande du 23 janvier 1991 relatif à la decreet van het Vlaamse Gewest van 23 januari 1991 inzake de
protection de l'environnement contre la pollution due aux engrais, bescherming van het leefmilieu tegen de verontreiniging door
posées par le Tribunal de première instance d'Ypres. meststoffen, gesteld door de Rechtbank van eerste aanleg te Ieper.
La Cour d'arbitrage, Het Arbitragehof,
composée des présidents A. Arts et M. Melchior, et des juges P. samengesteld uit de voorzitters A. Arts en M. Melchior, en de rechters
Martens, R. Henneuse, M. Bossuyt, E. De Groot, L. Lavrysen, A. Alen, P. Martens, R. Henneuse, M. Bossuyt, E. De Groot, L. Lavrysen, A.
J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E. Derycke et J. Spreutels, assistée du Alen, J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E. Derycke en J. Spreutels,
greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le président A. Arts, bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder voorzitterschap van voorzitter A. Arts,
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : wijst na beraad het volgende arrest :
I. Objet des questions préjudicielles et procédure I. Onderwerp van de prejudiciële vragen en rechtspleging
Par jugement du 24 avril 2006 en cause du ministère public contre Bij vonnis van 24 april 2006 in zake het openbaar ministerie tegen
C.L., dont l'expédition est parvenue au greffe de la Cour d'arbitrage C.L., waarvan de expeditie ter griffie van het Arbitragehof is
le 4 mai 2006, le Tribunal de première instance d'Ypres a posé les ingekomen op 4 mei 2006, heeft de Rechtbank van eerste aanleg te Ieper
questions préjudicielles suivantes : de volgende prejudiciële vragen gesteld :
1. « Le décret du 23 janvier 1991 relatif à la protection de 1. « Schendt het decreet van 23 januari 1991 inzake de bescherming van
l'environnement contre la pollution due aux engrais viole-t-il le het leefmilieu tegen de verontreiniging door meststoffen, het
principe d'égalité ainsi que les articles 10 et 11 de la Constitution gelijkheidsbeginsel en artikel 10 en 11 van de Grondwet, door het
en permettant que les personnes auxquelles une amende administrative a
été infligée en application de l'article 25 de ce décret, et qui ont mogelijk te maken personen aan wie in toepassing van artikel 25 van
effectivement payé cette amende, soient encore poursuivies au pénal, dit decreet een administratieve geldboete werd opgelegd en die deze
alors que d'autres législations dans le même secteur (la loi du 24 effectief betaald hebben, toch nog strafrechtelijk te vervolgen,
terwijl andere wetgeving in dezelfde sector (dierengezondheidswet van
mars 1987 relative à la santé des animaux et l'arrêté royal du 22 24 maart 1987 en het koninklijk besluit van 22 februari 2001 houdende
février 2001 organisant les contrôles effectués par l'Agence fédérale organisatie van de controles die worden verricht door het Federaal
pour la Sécurité de la Chaîne alimentaire et modifiant diverses Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen) bepaalt dat het
dispositions légales) énoncent que l'infliction d'une amende opleggen van een administratieve geldboete het verval van de
administrative éteint l'action publique ? »; strafvordering met zich meebrengt ? »;
2. « L'article 25, §§ 4 et 5, du décret du 23 janvier 1991 relatif à 2. « Schendt artikel 25, §§ 4 en 5, van het decreet van 23 januari
la protection de l'environnement contre la pollution due aux engrais 1991 inzake de bescherming van het leefmilieu tegen de verontreiniging
viole-t-il le principe d'égalité ainsi que les articles 10 et 11 de la door meststoffen, het gelijkheidsbeginsel en artikel 10 en 11 van de
Constitution en permettant que les personnes auxquelles une amende Grondwet, door het mogelijk te maken personen aan wie, omwille van dat
administrative - calculée au taux d'un euro par kilo de phosphate et deel van de berekende bedrijfsmatige mestoverschotten waarvoor de
d'un euro par kilo d'azote - a été infligée en raison de la part des producent niet kan bewijzen dat deze overeenkomstig de bepalingen van
excédents d'engrais d'exploitation calculés dont le producteur ne peut dit decreet werden afgezet, een - a rato van 1 euro per kg fosfaat en
prouver qu'il l'a écoulée conformément aux dispositions de ce décret, 1 euro per kg stikstof berekende - administratieve geldboete werd
et qui ont effectivement payé cette amende, se voient malgré tout opgelegd en die deze effectief betaald hebben, toch nog overeenkomstig
encore infliger, conformément aux articles 42 et 43bis du Code pénal, artikel 42 en 43bis Sw. een bijzondere verbeurdverklaring van
une confiscation spéciale d'avantages patrimoniaux pour n'avoir pas vermogensvoordelen wegens het niet conform het mestdecreet afzetten
écoulé des engrais conformément au décret sur les engrais, alors que van mest op te leggen, terwijl in het kader van gemeenrechtelijke
dans le cadre des infractions de droit commun, une telle confiscation misdrijven dergelijke bijzondere verbeurdverklaring in de regel niet
spéciale ne va en principe nullement de pair avec une amende administrative préalable ? ». gepaard gaat aan een voorafgaandelijke administratieve geldboete ? ».
(...) (...)
III. En droit III. In rechte
(...) (...)
Quant aux dispositions en cause Ten aanzien van de in het geding zijnde bepalingen
B.1.1. Il ressort de la formulation des questions préjudicielles et B.1.1. Uit de formulering van de prejudiciële vragen en de daaraan ten
des motifs qui leur servent de fondement qu'elles portent sur les grondslag liggende motieven blijkt dat zij handelen over de paragrafen
paragraphes 4 et 5 de l'article 25 du décret de la Région flamande du 4 en 5 van artikel 25 van het decreet van het Vlaamse Gewest van 23
23 janvier 1991 relatif à la protection de l'environnement contre la januari 1991 inzake de bescherming van het leefmilieu tegen de
pollution due aux engrais [ci-après : décret relatif aux engrais], verontreiniging door meststoffen (hierna : meststoffendecreet), zoals
tels qu'ils ont été respectivement insérés et remplacés par les toegevoegd respectievelijk vervangen bij de decreten van 20 december
décrets des 20 décembre 1995 et 11 mai 1999 et qui énoncent : 1995 en 11 mei 1999, die luiden als volgt :
« § 4. Sans préjudice des dispositions du chapitre XI, une amende « § 4. Onverminderd de bepalingen van hoofdstuk XI wordt lastens elke
administrative est imposée à chaque producteur qui ne peut pas prouver producent, die niet kan bewijzen dat hij de berekende bedrijfsmatige
qu'il a écoulé les excédents d'exploitation calculés MOp et MOn overschotten MOp en MOn heeft afgezet overeenkomstig de bepalingen van
conformément aux dispositions du présent décret. dit decreet, een administratieve geldboete opgelegd.
L'amende administrative s'élève à 1 euro multiplié par la somme de la De administratieve geldboete bedraagt 1 euro vermenigvuldigd met de
fraction de MOp, exprimée en kg d'anhydride phosphorique et de la som van het deel van MOp, uitgedrukt in kg difosforpentoxide en het
fraction MOn, exprimée en kg d'azote, dont le producteur ne peut pas deel van MOn, uitgedrukt in kg stikstof, waarvoor de producent niet
prouver qu'elles ont été écoulées conformément aux dispositions du kan bewijzen dat dit overeenkomstig de bepalingen van dit decreet werd
présent décret. afgezet.
§ 5. Sans préjudice des dispositions du chapitre XI, une amende § 5. Onverminderd de bepalingen van hoofdstuk XI, wordt lastens elke
gebruiker die meer nutriënten uit dierlijke mest, andere meststoffen
of chemische meststoffen opbrengt op grond dan de toegelaten
administrative de 1 euro, multiplié par la somme de la part exprimée en kg d'anhydride phosphorique et de la part exprimée en kg d'azote que l'utilisateur a utilisée à titre excédentaire sur les terres arables conformément aux dispositions du décret, est imposée à chaque utilisateur qui épand davantage d'éléments nutritionnels provenant d'effluents d'élevage, d'autres engrais ou engrais chimiques [que les quantités admises, exprimées en kg P2O5 et en kg N] ». La Cour limite son examen à ces dispositions. B.1.2. Dans l'examen des questions préjudicielles, la Cour doit également tenir compte de l'article 37, § 3, 1° et 2°, figurant au chapitre XI (« Dispositions pénales ») du décret précité, le 2° ayant été remplacé, avec effet au 16 février 2003, par l'article 30, 8°, du hoeveelheden uitgedrukt in kg P2O5 en in kg N, een administratieve geldboete opgelegd van 1 euro vermenigvuldigd met de som van het deel uitgedrukt in kg difosforpentoxide en het deel uitgedrukt in kg stikstof, dat de gebruiker teveel heeft gebruikt op cultuurgrond overeenkomstig de bepalingen van het decreet ». Het Hof beperkt zijn onderzoek tot die bepalingen. B.1.2. Bij de beoordeling van de prejudiciële vragen dient het Hof tevens rekening te houden met het onder hoofdstuk XI (« Strafbepalingen ») van het voormelde decreet opgenomen artikel 37, § 3, 1° en 2°, waarbij het 2° met ingang van 16 februari 2003 werd
décret du 28 mars 2003 et étant applicable à l'année de production vervangen bij artikel 30, 8°, van het decreet van 28 maart 2003 en van
2003. toepassing is op het productiejaar 2003.
Le paragraphe 3 de l'article 37 est libellé comme suit : Paragraaf 3 van artikel 37 luidt als volgt :
« Est puni d'un emprisonnement de huit jours à un an et d'une amende « Met gevangenisstraf van acht dagen tot één jaar en met een geldboete
de cent euros à cent mille euros ou de l'une de ces peines seulement : van honderd euro tot honderdduizend euro, of met één van die straffen alleen, wordt gestraft :
1° celui qui, en infraction à l'article 9, écoule l'engrais animal ou 1° degene die met overtreding van artikel 9 de in zijn bedrijf
d'autres engrais produit par son entreprise en violation des geproduceerde dierlijke mest of andere meststoffen niet conform de
dispositions du présent décret ou ne fournit pas la preuve qu'il est bepalingen van dit decreet afzet, of het bewijs niet levert dat dit
satisfait auxdites dispositions; geschiedt;
[...] [...]
2° celui qui épand ou fait épandre sur une terre arable une quantité 2° degene die op cultuurgrond een hoeveelheid dierlijke mest, andere
d'effluents d'élevage, d'autres engrais ou d'engrais chimiques meststoffen of chemische meststoffen opbrengt of laat opbrengen,
supérieure aux quantités admises, exprimées en kg P2O5 et en kg N; groter dan de toegelaten hoeveelheden uitgedrukt in kg P2O5 en in kg N;
[...] ». [...] ».
Avant son remplacement par l'article 30, 8°, du décret du 28 mars Vóór de vervanging ervan bij artikel 30, 8°, van het decreet van 28
2003, le 2°, tel qu'il avait été modifié par le décret précité du 11 maart 2003 luidde het 2°, zoals gewijzigd bij het voormelde decreet
mai 1999 et s'appliquait aux années de production 2001 et 2002, van 11 mei 1999 en van toepassing op de productiejaren 2001 en 2002,
énonçait comme suit : als volgt :
« celui qui épand sur une terre arable une quantité d'engrais « degene die op een cultuurgrond een hoeveelheid meststoffen
supérieure à la valeur limite visée à l'article 13bis, § 1er, alinéa uitspreidt groter dan de grenswaarde vermeld in artikel 13bis, § 1,
deux, 2°, et aux maxima visés aux articles 13bis, § 2, 14, 15, 15bis, tweede lid, 2° en de maxima vermeld in de artikelen 13bis, § 2, 14,
15ter, 15quater et 20bis ». 15, 15bis, 15ter, 15quater en 20bis ».
B.1.3. La seconde question préjudicielle fait en outre référence aux B.1.3. In de tweede prejudiciële vraag wordt bovendien verwezen naar
articles 42 et 43bis du Code pénal, qui disposent : de artikelen 42 en 43bis van het Strafwetboek die luiden als volgt :
«

Art. 42.La confiscation spéciale s'applique :

«

Art. 42.Bijzondere verbeurdverklaring wordt toegepast :

1° Aux choses formant l'objet de l'infraction et à celles qui ont 1° Op de zaken die het voorwerp van het misdrijf uitmaken, en op die
servi ou qui ont été destinées à la commettre, quand la propriété en welke gediend hebben of bestemd waren tot het plegen van het misdrijf,
appartient au condamné; wanneer zij eigendom van de veroordeelde zijn;
2° Aux choses qui ont été produites par l'infraction. 2° Op de zaken die uit het misdrijf voortkomen;
3° Aux avantages patrimoniaux tirés directement de l'infraction, aux 3° Op de vermogensvoordelen die rechtstreeks uit het misdrijf zijn
biens et valeurs qui leur ont été substitués et aux revenus de ces verkregen, op de goederen en waarden die in de plaats ervan zijn
avantages investis ». «

Art. 43bis.La confiscation spéciale s'appliquant aux choses visées à l'article 42, 3°, pourra toujours être prononcée par le juge, mais uniquement dans la mesure où elle est requise par écrit par le procureur du Roi. Si ces choses ne peuvent être trouvées dans le patrimoine du condamné, le juge procédera à leur évaluation monétaire et la confiscation portera sur une somme d'argent qui leur sera équivalente. Lorsque les choses confisquées appartiennent à la partie civile, elles lui seront restituées. Les choses confisquées lui seront de même attribuées lorsque le juge en aura prononcé la confiscation pour le motif qu'elles constituent des biens ou des valeurs substitués par le condamné à des choses appartenant à la partie civile ou parce qu'elles constituent l'équivalent de telles choses au sens de l'alinéa 2 du présent article. Tout autre tiers prétendant droit sur la chose confisquée pourra faire valoir ce droit dans un délai et selon des modalités déterminées par le Roi ». Quant à la première question préjudicielle B.2. La première question préjudicielle a pour objet de demander à la

gesteld en op de inkomsten uit de belegde voordelen ». «

Art. 43bis.Bijzondere verbeurdverklaring toepasselijk op de zaken bedoeld in artikel 42, 3°, kan door de rechter in elk geval worden uitgesproken, maar slechts voorzover zij door de procureur des Konings schriftelijk wordt gevorderd. Indien de zaken niet kunnen worden gevonden in het vermogen van de veroordeelde, raamt de rechter de geldwaarde ervan en heeft de verbeurdverklaring betrekking op een daarmee overeenstemmend bedrag. Ingeval de verbeurdverklaarde zaken aan de burgerlijke partij toebehoren, zullen zij aan haar worden teruggegeven. De verbeurdverklaarde zaken zullen haar eveneens worden toegewezen ingeval de rechter de verbeurdverklaring uitgesproken heeft omwille van het feit dat zij goederen en waarden vormen die door de veroordeelde in de plaats gesteld zijn van de zaken die toebehoren aan de burgerlijke partij of omdat zij het equivalent vormen van zulke zaken in de zin van het tweede lid van dit artikel. Iedere andere derde die beweert recht te hebben op de verbeurdverklaarde zaak, zal dit recht kunnen laten gelden binnen een termijn en volgens modaliteiten bepaald door de Koning ». Ten aanzien van de eerste prejudiciële vraag B.2. De eerste prejudiciële vraag strekt ertoe van het Hof te vernemen

Cour si les articles 10 et 11 de la Constitution sont violés en ce of de artikelen 10 en 11 van de Grondwet zijn geschonden doordat, met
que, par application du décret du 23 janvier 1991, en particulier de toepassing van het decreet van 23 januari 1991, in het bijzonder van
ses articles 25, §§ 4 et 5, et 37, § 3, 1° et 2°, la même personne de artikelen 25, §§ 4 en 5, en 37, § 3, 1° en 2°, eenzelfde persoon
peut, en raison d'une infraction à des dispositions du décret, aussi wegens een inbreuk op bepalingen van het decreet, zowel een
bien se voir infliger une amende administrative que faire l'objet de administratieve geldboete opgelegd kan krijgen, als, zelfs na betaling
poursuites pénales, même après le paiement de cette amende, alors que ervan, strafrechtelijk kan worden vervolgd, terwijl in andere
dans d'autres réglementations, l'infliction d'une amende regelgeving het opleggen van een administratieve geldboete het verval
administrative éteint l'action publique. van de strafvordering met zich meebrengt.
B.3. Plusieurs parties intervenantes soulèvent la non-comparabilité B.3. Verschillende tussenkomende partijen werpen de
niet-vergelijkbaarheid van de in de prejudiciële vraag bedoelde
des réglementations visées dans la question préjudicielle au motif regelgevingen op omdat zij uitgaan van verschillende wetgevers. De
qu'elles émanent de législateurs différents. A cause de la compétence vergelijking ervan zou, wegens de onderscheiden bevoegdheid van de
distincte des législateurs concernés et des finalités différentes que betrokken wetgevers en de daardoor nagestreefde verschillende
poursuivent de ce fait ces dispositions, leur comparaison finaliteit van de bepalingen, de autonomie van de verschillende
compromettrait l'autonomie des différents législateurs. wetgevers in het gedrang brengen.
B.4. Une différence de traitement dans des matières où les différents B.4. Een verschil in behandeling in aangelegenheden waar de
verschillende wetgevers over eigen bevoegdheden beschikken, is het
législateurs disposent de compétences propres est la conséquence d'une gevolg van een verschillend beleid dat voortvloeit uit hun autonomie
politique différente résultant de leur autonomie et ne peut en soi pas en kan als zodanig niet worden geacht strijdig te zijn met de
être jugée contraire aux articles 10 et 11 de la Constitution. artikelen 10 en 11 van de Grondwet.
Il ressort cependant de la première question préjudicielle qu'indépendamment des catégories qui devraient faire l'objet d'une comparaison, la différence de traitement soumise à la Cour concerne de manière plus générale, d'une part, les personnes qui, pour les mêmes faits, se voient infliger une amende administrative - payée dans l'intervalle - et font ensuite également l'objet de poursuites pénales, et, d'autre part, les personnes pour lesquelles le paiement d'une amende administrative éteint l'action publique, que la différence de traitement soit ou non instaurée par le même législateur. La Cour examine dès lors la première question préjudicielle sous cet angle. B.5. La nécessité d'étendre le nombre de cas où une amende administrative peut être infligée, notamment dans le cas prévu par Uit de eerste prejudiciële vraag blijkt evenwel dat, los van de vermelde categorieën die zouden moeten worden vergeleken, meer in het algemeen aan het Hof het verschil in behandeling wordt voorgelegd tussen personen die voor dezelfde feiten een - inmiddels betaalde - administratieve geldboete opgelegd krijgen en nadien ook strafrechtelijk worden vervolgd, enerzijds, en personen voor wie de betaling van een administratieve geldboete het verval van de strafvordering met zich meebrengt, anderzijds, ongeacht of het verschil in behandeling is ingesteld door eenzelfde wetgever of niet. Het Hof onderzoekt de eerste prejudiciële vraag dan ook in dat opzicht. B.5. De noodzaak om het aantal gevallen waarin een administratieve geldboete kan worden opgelegd, verder uit te breiden, onder meer in
l'article 25, § 4, du décret relatif aux engrais, a été commentée de het geval waarin artikel 25, § 4, van het meststoffendecreet voorziet,
la façon suivante lors des travaux préparatoires : werd als volgt toegelicht bij de parlementaire voorbereiding :
« Cet ajout étend les cas où une amende administrative peut être « Door de aanvulling worden de gevallen waarin een administratieve
infligée aux personnes qui restent en défaut de remplir l'obligation geldboete kan opgelegd worden, uitgebreid tot personen die verzuimen
de déclaration (§ 3), à celles qui ne peuvent pas prouver qu'elles ont de aangifteplicht te vervullen (§ 3), personen die niet kunnen
écoulé les excédents d'exploitation conformément aux dispositions du bewijzen dat zij hun bedrijfsmatige overschotten overeenkomstig de
décret (§ 4) et enfin à celles qui font à tort notifier leur bepalingen van het decreet hebben afgevoerd (§ 4) en tenslotte
exploitation comme élevage familial de bétail (§ 5). personen die hun bedrijf onterecht laten notificeren als gezinsveeteeltbedrijf (§ 5).
Le fait de ne pas pouvoir prouver un écoulement conforme d'excédents Het niet kunnen bewijzen van verantwoorde afzet van overschotten dient
doit être considéré comme une négligence très grave, laquelle, en beschouwd te worden als een zeer ernstige nalatigheid, die qua
termes de possibilité de pollution environnementale, est certainement mogelijke milieuschade zeker te vergelijken is met lozing, doch
comparable au déversement, mais contre laquelle on ne pouvait à ce waartegen tot op heden enkel gerechtelijk kon opgetreden worden.
jour agir qu'en justice. C'est pour cette raison que le § 4 est Daarom is § 4 van uitzonderlijk belang. De hoogte van de in § 4
particulièrement important. La hauteur de l'amende administrative bedoelde administratieve geldboete werd zo gekozen, dat het totaal
visée dans le § 4 a été choisie de façon telle que le montant total de bedrag van de boete in ieder geval hoger ligt dan de afzetkosten »
l'amende soit en toute hypothèse supérieur aux frais d'écoulement »
(Doc. parl., Parlement flamand, 1995-1996, n° 148/01, p. 20). (Parl.St., Vlaams Parlement, 1995-1996, nr. 148/01, p. 20).
B.6. Lorsque le législateur décrétal estime que certains manquements à B.6. Wanneer de decreetgever oordeelt dat sommige tekortkomingen ten
des dispositions décrétales doivent faire l'objet d'une répression, il aanzien van decretale bepalingen moeten worden bestraft, behoort het
relève de son pouvoir d'appréciation de décider s'il est opportun tot zijn beoordelingsbevoegdheid te beslissen of het opportuun is om
d'opter pour des sanctions pénales sensu stricto ou pour des sanctions voor strafsancties sensu stricto of voor administratieve sancties te
administratives. Le choix de l'une ou l'autre catégorie de sanctions opteren. De keuze van de ene of de andere categorie van sancties kan
ne peut être considéré comme établissant, en soi, une discrimination, op zich niet worden geacht discriminerend te zijn, maar het verschil
mais la différence de traitement qui peut en résulter pour le même in behandeling dat daaruit voor eenzelfde tekortkoming kan
manquement n'est admissible que si elle est raisonnablement justifiée. voortvloeien is slechts toelaatbaar indien het in redelijkheid is
Ce raisonnement s'applique a fortiori lorsque, comme en l'espèce, il verantwoord. Dat geldt a fortiori wanneer het, zoals te dezen, gaat om een
s'agit d'un cumul de sanctions pénales sensu stricto et de sanctions samenloop van strafsancties sensu stricto en administratieve sancties
administratives pour le même manquement. voor eenzelfde tekortkoming.
B.7. Le choix de réprimer les infractions visées aux paragraphes 4 et B.7. De keuze om de in de paragrafen 4 en 5 van het in het geding
5 de l'article 25 en cause au moyen de sanctions aussi bien zijnde artikel 25 bedoelde inbreuken zowel met administratieve als met
administratives que pénales repose sur un critère objectif, à savoir strafrechtelijke sancties te bestraffen, berust op een objectief
la nature des infractions. Eu égard à l'impact de ces infractions sur criterium, namelijk de aard van de inbreuken. Rekening houdend met de
l'environnement, cette mesure est également pertinente pour atteindre impact van die inbreuken op het leefmilieu is die maatregel ook
le but visé. pertinent om het nagestreefde doel te bereiken.
La Cour doit cependant vérifier si la mesure n'a pas d'effets Het Hof dient evenwel nog na te gaan of de maatregel geen onevenredige
disproportionnés, en tenant compte en particulier du principe « non gevolgen heeft, in het bijzonder rekening houdend met het beginsel non
bis in idem ». bis in idem.
B.8. En vertu du principe général de droit « non bis in idem », B.8. Op grond van het algemeen rechtsbeginsel non bis in idem, dat ook
garanti également par l'article 14.7 du Pacte international relatif is gewaarborgd door artikel 14.7 van het Internationaal Verdrag inzake
aux droits civils et politiques, nul ne peut être poursuivi ou puni burgerrechten en politieke rechten, mag niemand voor een tweede keer
une deuxième fois en raison d'une infraction pour laquelle il a déjà worden berecht of gestraft voor een strafbaar feit waarvoor hij reeds
été acquitté ou condamné par un jugement définitif « conformément à la « overeenkomstig de wet en het procesrecht van elk land » bij
loi et à la procédure pénale de chaque pays ». Ce principe est einduitspraak is veroordeeld of waarvan hij is vrijgesproken. Dat
également consacré par l'article 4 du Septième Protocole additionnel à beginsel is eveneens opgenomen in artikel 4 van het nog niet door
la Convention européenne des droits de l'homme, qui n'est pas encore België bekrachtigde Zevende Aanvullend Protocol bij het Europees
ratifié par la Belgique. Verdrag voor de rechten van de mens.
B.9.1. Les amendes administratives prévues par les paragraphes 4 et 5 B.9.1. De administratieve geldboeten waarin de paragrafen 4 en 5 van
de l'article 25 en cause ont pour but de prévenir et de réprimer les het in het geding zijnde artikel 25 voorzien, hebben tot doel
infractions commises par les éleveurs de bétail qui ne respectent pas inbreuken begaan door de veetelers die de door het decreet opgelegde
les obligations imposées par le décret. Elles présentent dès lors verplichtingen niet naleven te voorkomen en te bestraffen. Zij hebben
principalement un caractère répressif et sont pénales au sens de derhalve in hoofdzaak een repressief karakter en zijn strafrechtelijk
l'article 6 de la Convention européenne des droits de l'homme et de in de zin van artikel 6 van het Europees Verdrag voor de rechten van
l'article 14 du Pacte international relatif aux droits civils et politiques. B.9.2. En l'espèce, la partie poursuivie devant la juridiction a quo n'a pas été condamnée une première fois par un jugement définitif mais a payé l'amende qui lui était réclamée par l'administration. Cette particularité, qui tient à ce que l'amende administrative peut être infligée par l'administration sans contrôle préalable d'un juge, n'empêche pas que le principe non bis in idem soit applicable puisque le décret litigieux permet qu'une personne soit punie successivement deux fois pour les mêmes faits. de mens en van artikel 14 van het Internationaal Verdrag inzake burgerrechten en politieke rechten. B.9.2. Te dezen is de voor het verwijzende rechtscollege vervolgde partij geen eerste keer veroordeeld door een definitief vonnis, maar heeft zij de geldboete betaald die van haar door de administratie werd gevorderd. Die bijzonderheid, die inhoudt dat de administratieve geldboete door de administratie kan worden opgelegd zonder voorafgaande controle van een rechter, belet niet dat het beginsel non bis in idem van toepassing is, vermits het bestreden decreet het mogelijk maakt dat een persoon twee keer na elkaar voor dezelfde feiten wordt bestraft.
B.10. Il ressort de la lecture des textes précités que l'amende B.10. Uit de lezing van de voormelde teksten blijkt dat de
administrative prévue par l'article 25, §§ 4 et 5, du décret relatif administratieve geldboete waarin artikel 25, §§ 4 en 5, van het
meststoffendecreet voorziet en de strafrechtelijke sanctie waarin
aux engrais et la sanction pénale prévue par l'article 37, § 3, du artikel 37, § 3, van hetzelfde decreet voorziet, in soortgelijke
même décret répriment, en des termes équivalents, le même comportement et que les éléments essentiels des deux infractions sont identiques. Il ressort en outre du texte de la première question préjudicielle que celle-ci concerne le cas où une personne s'est vu infliger une amende administrative, qu'elle a payée, et fait ensuite l'objet de poursuites pénales devant une juridiction répressive. La Cour limite son examen à cette hypothèse. Elle ne traite donc pas de celle où un même comportement est passible de sanctions différentes sous des qualifications différentes ni de celle où des sanctions différentes sont infligées dans le cadre d'une seule poursuite. bewoordingen hetzelfde gedrag bestraffen en dat de essentiële bestanddelen van beide inbreuken identiek zijn. Uit de tekst van de eerste prejudiciële vraag blijkt daarnaast dat zij betrekking heeft op het geval waarin aan een persoon een administratieve geldboete is opgelegd die hij heeft voldaan en die persoon vervolgens het voorwerp uitmaakt van strafrechtelijke vervolgingen voor een strafgerecht. Het Hof beperkt zijn onderzoek tot die hypothese. Het behandelt dus niet het geval waarin eenzelfde gedraging aanleiding kan geven tot verschillende sancties onder verschillende kwalificaties, noch het geval waarin verschillende sancties worden opgelegd in het kader van één enkele vervolging.
B.11. Le principe non bis in idem est violé lorsqu'une même personne, B.11. Het beginsel non bis in idem wordt geschonden wanneer dezelfde
après avoir été déjà condamnée ou acquittée en raison d'un persoon, na daarvoor reeds te zijn veroordeeld of vrijgesproken,
comportement, est à nouveau poursuivie, en raison du même opnieuw wegens hetzelfde gedrag wordt vervolgd voor inbreuken met
comportement, pour des infractions dont les éléments essentiels sont dezelfde essentiële bestanddelen (EHRM, 29 mei 2001, Fischer t.
identiques (CEDH, 29 mai 2001, Fischer c. Autriche, §§ 25-27; CEDH, 7 Oostenrijk, §§ 5-27; EHRM, 7 december 2006, Hauser-Sporn t.
décembre 2006, Hauser-Sporn c. Autriche, §§ 42-46). Oostenrijk, §§ 42-46).
B.12. La question préjudicielle invite la Cour à comparer la catégorie B.12. De prejudiciële vraag noopt het Hof de categorie van de personen
des personnes qui, après le paiement d'une amende administrative sur die na het betalen van een administratieve geldboete op grond van de
la base des dispositions en cause, font encore l'objet de poursuites in het geding zijnde bepalingen ook nog strafrechtelijk worden
pénales avec la catégorie des personnes pour lesquelles le paiement vervolgd, te vergelijken met de categorie van de personen voor wie het
d'une amende administrative présentant un caractère pénal éteint betalen van een administratieve geldboete met een strafrechtelijk
l'action publique. karakter het verval van de strafvordering meebrengt.
Une telle différence de traitement n'est pas susceptible de Een dergelijk verschil in behandeling kan niet worden verantwoord
justification en raison de la nature même du principe en cause. Rien wegens de aard zelf van het in het geding zijnde beginsel. Niets zou
ne pourrait en effet justifier qu'une catégorie de personnes se voie immers kunnen verantwoorden dat een categorie van personen de
refuser l'application du principe non bis in idem alors que les toepassing van het beginsel non bis in idem wordt geweigerd, terwijl
conditions de cette application sont réunies. de voorwaarden voor die toepassing zijn vervuld.
B.13. La première question préjudicielle appelle une réponse B.13. De eerste prejudiciële vraag dient bevestigend te worden
affirmative. beantwoord.
Quant à la seconde question préjudicielle Ten aanzien van de tweede prejudiciële vraag
B.14. La seconde question préjudicielle a pour objet de demander à la B.14. De tweede prejudiciële vraag strekt ertoe van het Hof te
Cour si l'article 25, §§ 4 et 5, du décret relatif aux engrais est vernemen of artikel 25, §§ 4 en 5, van het meststoffendecreet
compatible avec les articles 10 et 11 de la Constitution, en ce qu'une bestaanbaar is met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, doordat een
personne qui a payé une amende administrative en raison d'une persoon die wegens een inbreuk op bepalingen van het decreet een
infraction à des dispositions du décret peut encore être condamnée à administratieve geldboete heeft betaald, nog kan worden veroordeeld
une confiscation spéciale d'avantages patrimoniaux conformément aux tot een bijzondere verbeurdverklaring van vermogensvoordelen
articles 42 et 43bis du Code pénal, alors que la personne qui est overeenkomstig de artikelen 42 en 43bis van het Strafwetboek, terwijl
condamnée à une confiscation spéciale du chef d'infractions de droit diegene die tot een bijzondere verbeurdverklaring wordt veroordeeld
commun n'a pas payé d'amende administrative préalable. voor gemeenrechtelijke misdrijven geen voorafgaande administratieve
geldboete heeft betaald.
B.15. La confiscation spéciale visée à l'article 42 du Code pénal est B.15. De bijzondere verbeurdverklaring bedoeld in artikel 42 van het
une peine accessoire tendant généralement à renforcer la peine ou Strafwetboek is een bijkomende straf en beoogt in de regel
ayant un caractère indemnitaire. Dans les deux hypothèses, elle ne leedtoevoegend of vergoedend te zijn. In beide gevallen kan zij in
peut, en règle, être prononcée qu'en cas de condamnation du prévenu à beginsel slechts worden uitgesproken bij veroordeling van de beklaagde
une peine principale. La confiscation peut être ordonnée par le juge tot een hoofdstraf. De verbeurdverklaring kan door de rechter worden
pour les infractions en général, sous les conditions édictées par les opgelegd bij misdrijven in het algemeen, onder de voorwaarden bepaald
articles 42 et suivants du Code pénal. in de artikelen 42 en volgende van het Strafwetboek.
B.16. Prévoir qu'une peine accessoire sera infligée en même temps que B.16. Het voorzien in een bijkomende straf die samen met de hoofdstraf
la peine principale n'est, en soi, pas contraire au principe non bis wordt opgelegd, is als zodanig niet in strijd met het beginsel non bis
in idem. Une peine accessoire pourrait également être infligée par une in idem. Een bijkomende straf zou eveneens kunnen worden opgelegd bij
décision distincte, si celle-ci intervient en raison de la een afzonderlijke beslissing indien die beslissing wordt genomen ten
condamnation définitive prononcée par le juge pénal, sans l'ouverture gevolge van de definitieve veroordeling door de strafrechter, zonder
d'une nouvelle procédure, et s'il existe une étroite connexion entre dat een nieuwe procedure wordt geopend en voor zover een nauw verband
les deux sanctions (CEDH, Maszni c. Roumanie, 21 septembre 2006, §§ 68 bestaat tussen de twee sancties (EHRM, Maszni t. Roemenië, 21
à 70). september 2006, §§ 68 tot 70).
B. 17. Toutefois, dans l'hypothèse examinée par la Cour, puisque B.17. Vermits evenwel in de door het Hof onderzochte hypothese het
l'infliction d'une amende administrative présentant un caractère pénal opleggen van een administratieve geldboete met een strafrechtelijk
doit nécessairement, en raison du principe général de droit « non bis karakter, vanwege het algemeen rechtsbeginsel non bis in idem,
in idem », conduire à l'extinction de l'action publique, le prévenu ne noodzakelijkerwijze moet leiden tot het verval van de strafvordering,
peut plus être condamné à une peine principale et il ne peut par kan de beklaagde niet worden veroordeeld tot een hoofdstraf en kan hem
conséquent pas davantage se voir infliger la peine accessoire de la bijgevolg evenmin de bijkomende straf van de bijzondere
confiscation spéciale. verbeurdverklaring worden opgelegd.
B.18. Compte tenu de la réponse de la Cour à la première question B.18. Rekening houdend met het antwoord van het Hof op de eerste
préjudicielle et de la conséquence qui en découle, la différence de prejudiciële vraag en het daaruit voortvloeiende gevolg, kan het in de
traitement mentionnée dans la seconde question préjudicielle ne peut tweede prejudiciële vraag vermelde verschil in behandeling zich te
en l'espèce se produire, de sorte que cette question n'appelle pas de dezen niet voordoen, zodat die vraag geen afzonderlijk antwoord
réponse distincte. behoeft.
Par ces motifs, Om die redenen,
la Cour het Hof
dit pour droit : zegt voor recht :
L'article 25, §§ 4 et 5, combiné avec l'article 37, § 3, 1° et 2°, du Artikel 25, §§ 4 en 5, in samenhang gelezen met artikel 37, § 3, 1° en
décret de la Région flamande du 23 janvier 1991 relatif à la 2°, van het decreet van het Vlaamse Gewest van 23 januari 1991 inzake
protection de l'environnement contre la pollution due aux engrais de bescherming van het leefmilieu tegen de verontreiniging door
viole les articles 10 et 11 de la Constitution, combinés avec le meststoffen schendt de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, in
principe général de droit « non bis in idem », en ce que des personnes samenhang gelezen met het algemeen rechtsbeginsel non bis in idem, in
peuvent, en raison d'un comportement constitutif d'infractions à des zoverre aan personen wegens een gedraging die inbreuken met dezelfde
dispositions du décret précité, dont les éléments essentiels sont essentiële bestanddelen op bepalingen van het voormelde decreet
identiques, se voir infliger successivement une amende administrative uitmaakt, achtereenvolgens een administratieve geldboete met een
présentant un caractère pénal et une sanction pénale. strafrechtelijk karakter en een strafsanctie kunnen worden opgelegd.
Ainsi prononcé en langue néerlandaise et en langue française, Aldus uitgesproken in het Nederlands en het Frans, overeenkomstig
conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het
la Cour d'arbitrage, à l'audience publique du 26 avril 2007. Arbitragehof, op de openbare terechtzitting van 26 april 2007.
Le greffier, De griffier,
P.-Y. Dutilleux. P.-Y. Dutilleux.
Le président, De voorzitter,
A. Arts. A. Arts.
^