Etaamb.openjustice.be
Vue multilingue de Arrêt De La Cour Constitutionelle du --
← Retour vers "Arrêt n° 103/98 du 21 octobre 1998 Numéro du rôle : 1148 En cause : la question préjudicielle concernant les articles 2, 1°, e), et 23 de la loi du 11 avril 1995 visant à instituer « la charte » de l'assuré social et l'article 71 de la loi du La Cour d'arbitrage, composée des présidents M. Melchior et L. De Grève, et des juges H. Boel, (...)"
Arrêt n° 103/98 du 21 octobre 1998 Numéro du rôle : 1148 En cause : la question préjudicielle concernant les articles 2, 1°, e), et 23 de la loi du 11 avril 1995 visant à instituer « la charte » de l'assuré social et l'article 71 de la loi du La Cour d'arbitrage, composée des présidents M. Melchior et L. De Grève, et des juges H. Boel, (...) Arrest nr. 103/98 van 21 oktober 1998 Rolnummer 1148 In zake : de prejudiciële vraag betreffende de artikelen 2, 1°, e), en 23, van de wet van 11 april 1995 tot invoering van het « handvest » van de sociaal verzekerde en artikel 71 van de org Het Arbitragehof, samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en L. De Grève, en de rechters H. (...)
COUR D'ARBITRAGE ARBITRAGEHOF
Arrêt n° 103/98 du 21 octobre 1998 Arrest nr. 103/98 van 21 oktober 1998
Numéro du rôle : 1148 Rolnummer 1148
En cause : la question préjudicielle concernant les articles 2, 1°, In zake : de prejudiciële vraag betreffende de artikelen 2, 1°, e), en
e), et 23 de la loi du 11 avril 1995 visant à instituer « la charte » 23, van de wet van 11 april 1995 tot invoering van het « handvest »
de l'assuré social et l'article 71 de la loi du 8 juillet 1976 van de sociaal verzekerde en artikel 71 van de organieke wet van 8
juli 1976 betreffende de openbare centra voor maatschappelijk welzijn,
organique des centres publics d'aide sociale, modifié par la loi du 12 gewijzigd bij de wet van 12 januari 1993, gesteld door de
janvier 1993, posée par le Tribunal du travail de Bruxelles. Arbeidsrechtbank te Brussel.
La Cour d'arbitrage, Het Arbitragehof,
composée des présidents M. Melchior et L. De Grève, et des juges H. samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en L. De Grève, en de
Boel, L. François, G. De Baets, R. Henneuse et M. Bossuyt, assistée du rechters H. Boel, L. François, G. De Baets, R. Henneuse en M. Bossuyt,
greffier L. Potoms, présidée par le président M. Melchior, bijgestaan door de griffier L. Potoms, onder voorzitterschap van voorzitter M. Melchior,
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : wijst na beraad het volgende arrest :
I. Objet de la question préjudicielle I. Onderwerp van de prejudiciële vraag
Par jugement du 7 août 1997 en cause de M. ben M'barek Boutgayout Bij vonnis van 7 augustus 1997 in zake M. ben M'barek Boutgayout tegen
contre le C.P.A.S. de Bruxelles, dont l'expédition est parvenue au het O.C.M.W. van Brussel, waarvan de expeditie ter griffie van het Hof
greffe de la Cour le 22 août 1997, le Tribunal du travail de Bruxelles is ingekomen op 22 augustus 1997, heeft de Arbeidsrechtbank te Brussel
a posé la question préjudicielle suivante : de volgende prejudiciële vraag gesteld :
« Les articles 2, 1°, e), et 23 de la loi du 11 avril 1995 contenant « Veroorzaken de artikelen 2, 1°, e), en 23 van de wet van 11 april
la " Charte de l'assuré social ", ou l'article 71 de la loi du 8 1995 tot invoering van het " handvest " van de sociaal verzekerde, of
juillet 1976, modifié par la loi du 12 janvier 1993, tels qu'en artikel 71 van de wet van 8 juli 1976, gewijzigd bij de wet van 12
vigueur au 1er janvier 1997, eu égard aux articles précités de la loi januari 1993, zoals van kracht op 1 januari 1997, gelet op de
du 11 avril 1995 créent-ils une différence de traitement non justifiée voormelde artikelen van de wet van 11 april 1995, een verschil in
par un critère objectif et raisonnable et violent-ils par là les behandeling dat niet door een objectief en redelijk criterium
articles 10 et 11 de la Constitution belge, coordonnée le 17 février 1994, en ce que le demandeur ou le bénéficiaire d'une aide sociale dispose d'un délai d'un mois pour introduire un recours devant le tribunal du travail contre une décision prise à son égard par un centre public d'aide sociale, alors que le demandeur ou le bénéficiaire du minimum de moyens d'existence dispose, depuis le 1er janvier 1997, d'un délai de trois mois pour le même recours ? » II. Les faits et la procédure antérieure En date du 27 janvier 1997, le centre public d'aide sociale de verantwoord is en schenden zij daardoor de artikelen 10 en 11 van de Belgische Grondwet, gecoördineerd op 17 februari 1994, doordat de verzoeker of begunstigde van een sociale bijstand over een termijn van één maand beschikt om een beroep in te stellen voor de arbeidsrechtbank tegen een beslissing die te zijnen aanzien is genomen door een openbaar centrum voor maatschappelijk welzijn, terwijl de verzoeker of begunstigde van het bestaansminimum, sedert 1 januari 1997, over een termijn van drie maanden beschikt voor hetzelfde beroep ? » II. De feiten en de rechtspleging in het bodemgeschil Op 27 januari 1997 kent het openbaar centrum voor maatschappelijk
Bruxelles alloue à M. ben M'barek Boutgayout une aide sociale welzijn van Brussel aan M. ben M'barek Boutgayout sociale bijstand toe
conditionnée à la recherche, par le précité, d'un emploi via Job op voorwaarde dat laatstgenoemde een betrekking zoekt via Job Service;
Service; cette décision lui est notifiée le 25 février 1997. van die beslissing wordt hem kennisgegeven op 25 februari 1997.
M. ben M'barek Boutgayout introduit devant le juge a quo un recours M. ben M'barek Boutgayout stelt voor de verwijzende rechter beroep in
contre la décision précitée. Le recours ayant été introduit en date du
14 mai 1997, est posée la question de sa recevabilité ratione tegen de voormelde beslissing. Daar het beroep is ingesteld op 14 mei
temporis. Les dispositions citées dans la question préjudicielle 1997, rijst de vraag naar de ontvankelijkheid ervan ratione temporis.
prévoyant des délais différents de recours, selon le cas de un ou de Aangezien de in de prejudiciële vraag genoemde bepalingen in
verschillende beroepstermijnen voorzien, naar gelang van het geval één
trois mois, la Cour est interrogée sur la conformité desdites of drie maanden, wordt aan het Hof de vraag gesteld of die bepalingen
dispositions au principe d'égalité. in overeenstemming zijn met het gelijkheidsbeginsel.
III. La procédure devant la Cour III. De rechtspleging voor het Hof
Par ordonnance du 22 août 1997, le président en exercice a désigné les Bij beschikking van 22 augustus 1997 heeft de voorzitter in functie de
juges du siège conformément aux articles 58 et 59 de la loi spéciale rechters van de zetel aangewezen overeenkomstig de artikelen 58 en 59
du 6 janvier 1989 sur la Cour d'arbitrage. van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Arbitragehof.
Les juges-rapporteurs ont estimé n'y avoir lieu de faire application De rechters-verslaggevers hebben geoordeeld dat er geen aanleiding was
des articles 71 ou 72 de la loi organique. om artikel 71 of 72 van de organieke wet toe te passen.
La décision de renvoi a été notifiée conformément à l'article 77 de la Van de verwijzingsbeslissing is kennisgegeven overeenkomstig artikel
loi organique, par lettres recommandées à la poste le 2 octobre 1997. 77 van de organieke wet bij op 2 oktober 1997 ter post aangetekende brieven.
L'avis prescrit par l'article 74 de la loi organique a été publié au Het bij artikel 74 van de organieke wet voorgeschreven bericht is
Moniteur belge du 1er octobre 1997. bekendgemaakt in het Belgisch Staatsblad van 1 oktober 1997.
Des mémoires ont été introduits par : Memories zijn ingediend door :
- le C.P.A.S. de Bruxelles, dont le siège est établi à 1000 Bruxelles, - het O.C.M.W. van Brussel, waarvan de zetel is gevestigd te 1000
rue Haute 298A, par lettre recommandée à la poste le 14 novembre 1997; Brussel, Hoogstraat 298A, bij op 14 november 1997 ter post aangetekende brief;
- M. ben M'barek Boutgayout, demeurant à 1000 Bruxelles, place F. - M. ben M'barek Boutgayout, wonende te 1000 Brussel, F.
Anneessens 15, par lettre recommandée à la poste le 26 novembre 1997. Anneessensplein 15, bij op 26 november 1997 ter post aangetekende brief.
Ces mémoires ont été notifiés conformément à l'article 89 de la loi Van die memories is kennisgegeven overeenkomstig artikel 89 van de
organique, par lettres recommandées à la poste le 1er décembre 1997. organieke wet bij op 1 december 1997 ter post aangetekende brieven.
Par ordonnances du 22 janvier 1998 et du 30 juin 1998, la Cour a Bij beschikkingen van 22 januari 1998 en 30 juni 1998 heeft het Hof de
termijn waarbinnen het arrest moet worden gewezen, verlengd tot
prorogé respectivement jusqu'aux 22 août 1998 et 22 février 1999 le respectievelijk 22 augustus 1998 en 22 februari 1999.
délai dans lequel l'arrêt doit être rendu.
Par ordonnance du 8 juillet 1998, la Cour a déclaré l'affaire en état Bij beschikking van 8 juli 1998 heeft het Hof de zaak in gereedheid
et fixé l'audience au 16 septembre 1998. verklaard en de dag van de terechtzitting bepaald op 16 september
Cette ordonnance a été notifiée aux parties ainsi qu'à leurs avocats 1998. Van die beschikking is kennisgegeven aan de partijen en hun advocaten
par lettres recommandées à la poste le 10 juillet 1998. bij op 10 juli 1998 ter post aangetekende brieven.
A l'audience publique du 16 septembre 1998 : Op de openbare terechtzitting van 16 september 1998 :
- ont comparu : - zijn verschenen :
. Me M. Aboudi, avocat au barreau de Bruxelles, pour M. ben M'barek . Mr. M. Aboudi, advocaat bij de balie te Brussel, voor M. ben M'barek
Boutgayout; Boutgayout;
. Me A. Vercruysse loco Me S. Wahis, avocats au barreau de Bruxelles, . Mr. A. Vercruysse loco Mr. S. Wahis, advocaten bij de balie te
pour le C.P.A.S. de Bruxelles; Brussel, voor het O.C.M.W. van Brussel;
- les juges-rapporteurs R. Henneuse et M. Bossuyt ont fait rapport; - hebben de rechters-verslaggevers R. Henneuse en M. Bossuyt verslag uitgebracht;
- les avocats précités ont été entendus; - zijn de voornoemde advocaten gehoord;
- l'affaire a été mise en délibéré. - is de zaak in beraad genomen.
La procédure s'est déroulée conformément aux articles 62 et suivants De rechtspleging is gevoerd overeenkomstig de artikelen 62 en volgende
de la loi organique, relatifs à l'emploi des langues devant la Cour. van de organieke wet, die betrekking hebben op het gebruik van de talen voor het Hof.
IV. En droit IV. In rechte
- A - - A -
Mémoire du C.P.A.S. de Bruxelles Memorie van het O.C.M.W. van Brussel
A.1. A titre principal, après un rappel des dispositions en cause, le A.1. Na de in het geding zijnde bepalingen in herinnering te hebben
C.P.A.S. de Bruxelles conteste que l'article 23 de la loi du 11 avril gebracht, betwist het O.C.M.W. van Brussel in hoofdorde dat artikel 23
1995, prévoyant un délai de recours de trois mois, soit applicable aux van de wet van 11 april 1995, dat in een beroepstermijn van drie
décisions prises par un centre public d'aide sociale. En effet, les maanden voorziet, toepasselijk is op de door een openbaar centrum voor
centres publics d'aide sociale ne relèvent d'aucune des institutions maatschappelijk welzijn genomen beslissingen. De openbare centra voor
considérées comme étant des institutions de sécurité sociale par maatschappelijk welzijn hangen immers van geen enkele van de
l'article 2, 2°, de la loi précitée. instellingen af die in artikel 2, 2°, van de voormelde wet als
instellingen van sociale zekerheid worden beschouwd.
A l'appui de cette interprétation, le C.P.A.S. de Bruxelles tire Ter staving van die interpretatie hanteert het O.C.M.W. van Brussel
argument du fait qu'un projet de loi a été déposé à la Chambre, lequel als argument dat een wetsontwerp is neergelegd in de Kamer, dat
prévoit précisément de modifier le a) de l'article 2 précité pour en precies erin voorziet littera a) van het voormelde artikel 2 te
étendre le champ d'application, ayant ainsi pour effet d'inclure dans wijzigen teneinde de werkingssfeer ervan uit te breiden, wat aldus tot
la nouvelle définition les centres publics d'aide sociale; le même gevolg heeft dat de openbare centra voor maatschappelijk welzijn in de
projet, en son article 28, prévoit que, en matière de minimum de nieuwe definitie worden ingesloten; artikel 28 van hetzelfde ontwerp
moyens d'existence, la modification n'entrera en vigueur que le 1er bepaalt dat, inzake het bestaansminimum, de wijziging pas op 1 januari
janvier 1999, les travaux préparatoires indiquant expressément que 1999 in werking zal treden, waarbij de parlementaire voorbereiding
l'objectif de l'extension du champ d'application est de rendre la uitdrukkelijk aangeeft dat de doelstelling van de uitbreiding van de
Charte de la sécurité sociale applicable indépendamment de werkingssfeer erin bestaat het handvest van de sociale zekerheid
l'administration qui fixe les droits de l'assuré. toepasbaar te maken los van de administratie die de rechten van de
Il en résulte que, dans l'état actuel de la législation, les décisions verzekerde vaststelt. Daaruit vloeit voort dat, in de huidige stand van de wetgeving, de
des centres publics d'aide sociale en matière de minimum de moyens beslissingen van de openbare centra voor maatschappelijk welzijn
d'existence restent régies par l'article 10 de la loi du 7 août 1974, inzake bestaansminimum geregeld blijven door artikel 10 van de wet van
lequel prévoit un délai de recours d'un mois à dater de la 7 augustus 1974, dat voorziet in een beroepstermijn van één maand
notification de la décision. Dès lors, le délai de recours est le même vanaf de kennisgeving van de beslissing. Bijgevolg is de
- un mois - en matière de minimex comme en matière d'aide sociale, de beroepstermijn dezelfde - één maand - zowel inzake bestaansminimum als
telle sorte qu'il n'y a aucune différence de traitement. inzake sociale bijstand, zodat er geen enkel verschil in behandeling is.
A.2. A titre subsidiaire, dans l'hypothèse où la Cour considérerait A.2. In ondergeschikte orde, in het geval waarin het Hof zou oordelen
que l'article 23 de la loi du 11 avril 1995 et le délai de recours de dat artikel 23 van de wet van 11 april 1995 - en de beroepstermijn van
trois mois qu'il prévoit sont applicables aux décisions des centres drie maanden waarin het voorziet - van toepassing is op de
publics d'aide sociale en matière de minimex, le C.P.A.S. de Bruxelles examine la question de savoir si les matières du minimex et de l'aide sociale sont suffisamment comparables pour que la différence de traitement existante sur le plan des délais de recours soit discriminatoire. Le droit au minimex, selon une doctrine constante, est assimilé aux droits aux autres prestations de sécurité sociale; cette assimilation résulte de ce que ce droit est soumis à des conditions d'octroi et présente un caractère forfaitaire, le tout étant déterminé par une législation particulière. A l'inverse, dans le cas de l'aide sociale, aucune prestation à caractère forfaitaire n'est allouée en fonction de l'une ou l'autre condition à remplir par le bénéficiaire; il s'agit, au cas par cas, de beslissingen van de openbare centra voor maatschappelijk welzijn inzake bestaansminimum, onderzoekt het O.C.M.W. van Brussel de vraag of de aangelegenheden inzake bestaansminimum en sociale bijstand voldoende vergelijkbaar zijn opdat het bestaande verschil in behandeling op het vlak van de beroepstermijnen discriminerend kan zijn. Het recht op het bestaansminimum wordt, volgens een vaste rechtsleer, gelijkgesteld met de rechten op de andere uitkeringen van sociale zekerheid; die gelijkstelling vloeit voort uit het feit dat het genoemde recht onderworpen is aan toekenningsvoorwaarden en een forfaitair karakter vertoont, waarbij dat alles in een bijzondere wetgeving is vastgesteld. In het geval van de sociale bijstand daarentegen wordt geen enkele forfaitaire uitkering toegekend op basis van een of andere voorwaarde waaraan de begunstigde moet voldoen; het gaat erom, geval per geval
venir en aide à une personne, que ce soit par une aide financière ou een persoon te helpen, hetzij door een financiële hulp of een andere
toute autre guidance. Il s'ensuit que la matière de l'aide sociale ne begeleiding. Daaruit volgt dat de aangelegenheid van de sociale
peut être considérée comme faisant partie de la sécurité sociale. bijstand niet kan worden beschouwd als een deel van de sociale zekerheid.
La différence de traitement en matière de délais de recours concerne Het verschil in behandeling inzake de beroepstermijnen betreft
dès lors deux matières distinctes et non comparables et n'est donc pas bijgevolg twee onderscheiden en niet-vergelijkbare aangelegenheden en
discriminatoire. is bijgevolg niet discriminerend.
Mémoire de M. ben M'barek Boutgayout Memorie van M. ben M'barek Boutgayout
A.3. A titre principal, M. ben M'barek Boutgayout souligne que la loi A.3. In hoofdorde onderstreept M. ben M'barek Boutgayout dat de wet
du 11 avril 1995 contenant la Charte de l'assuré social a pour but van 11 april 1995 tot invoering van het « handvest » van de sociaal
premier de lutter contre la précarité et la pauvreté. Selon la verzekerde in de eerste plaats tot doel heeft te strijden tegen de
doctrine récente, cette Charte s'applique non seulement à la sécurité onzekerheid en de armoede. Volgens de recente rechtsleer is dat
sociale des travailleurs salariés et des travailleurs indépendants, handvest niet alleen van toepassing op de sociale zekerheid van
mais aussi à l'aide sociale. werknemers en zelfstandigen maar ook op de sociale bijstand.
Le législateur, en définissant en son article 2 le concept de sécurité Door in artikel 2 het begrip sociale zekerheid te definiëren heeft de
sociale, a voulu donner une interprétation la plus large possible de wetgever een zo ruim mogelijke interpretatie van het begrip willen
la notion. En raison de la ratio legis précitée de la loi, il y a lieu geven. Wegens de voormelde ratio legis van de wet dient ervan te
de considérer qu'elle s'applique, non seulement en matière de minimex worden uitgegaan dat zij niet alleen inzake bestaansminimum van
- seule à être expressément visée - mais plus généralement à toepassing is - de enige uitdrukkelijk bedoelde materie - maar meer
l'ensemble de l'aide sociale; à défaut de quoi, seraient exclues du algemeen genomen op de hele sociale bijstand; zo niet zou een groot
bénéfice de cette législation un grand nombre de personnes qui ont aantal personen die nog meer bescherming door de wetgever behoeven,
encore plus besoin d'être protégées par le législateur. van het voordeel van die wetgeving worden uitgesloten.
A.4. A titre subsidiaire, à supposer que la Cour considère que la loi A.4. In ondergeschikte orde, in de veronderstelling dat het Hof
du 11 avril 1995 n'est pas applicable aux bénéficiaires de l'aide oordeelt dat de wet van 11 april 1995 niet van toepassing is op de
sociale, il y a lieu d'en déduire que cette législation est begunstigden van de sociale bijstand, dient daaruit te worden afgeleid
discriminatoire au regard des articles 6 et 14 de la Convention dat die wetgeving discriminerend is ten aanzien van de artikelen 6 en
européenne des droits de l'homme. 14 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens.
En ne s'appliquant pas à l'aide sociale, la loi du 11 avril 1995 Daar de wet van 11 april 1995 niet van toepassing is op de sociale
introduit « une discrimination fondée sur l'origine nationale, en ce bijstand, voert zij « een op de nationale oorsprong gebaseerde
qu'elle permet à ses nationaux d'introduire un recours contre toute discriminatie in, in zoverre zij het haar eigen ingezetenen mogelijk
décision des centres publics d'aide sociale dans un délai de trois maakt beroep in te stellen tegen elke beslissing van de openbare
centra voor maatschappelijk welzijn binnen een termijn van drie
mois à dater de la notification de la décision, alors que l'étranger maanden vanaf de kennisgeving van de beslissing, terwijl de
ne bénéficierait que d'un délai d'un mois »; il est relevé que « cette vreemdeling slechts een termijn van één maand zou genieten »; er wordt
différence de traitement quant à l'accès à la Justice en fonction de opgemerkt dat « dat verschil in behandeling wat betreft de toegang tot
l'origine nationale est contraire au prescrit de la [Convention het gerecht op basis van de nationale oorsprong strijdig is met de
bepalingen van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens
européenne des droits de l'homme] ainsi que de la Constitution dont la alsmede met de Grondwet waarvan het Arbitragehof de inachtneming
Cour d'arbitrage assure le respect ». verzekert ».
- B - - B -
B.1.1. La loi du 11 avril 1995 institue la Charte de l'assuré social. B.1.1. De wet van 11 april 1995 voert het « handvest » van de sociaal
Le chapitre Ier détermine le champ d'application de la loi et définit verzekerde in. Hoofdstuk I bepaalt het toepassingsveld van de wet en
diverses notions. Le chapitre II précise les obligations des preciseert verscheidene begrippen. Hoofdstuk II preciseert de
institutions de sécurité sociale et le chapitre III règle la procédure verplichtingen van de instellingen van sociale zekerheid en hoofdstuk
d'octroi des prestations sociales. III regelt de toekenningsprocedure voor sociale uitkeringen.
La question préjudicielle porte sur l'article 2, 1°, e), et sur De prejudiciële vraag heeft betrekking op artikel 2, 1°, e), en op
l'article 23 de cette loi, lesquels disposent : artikel 23 van die wet, die bepalen :
«

Art. 2.Pour l'exécution et l'application de la présente loi et de

«

Art. 2.Voor de uitvoering en de toepassing van deze wet en van haar

ses mesures d'exécution, on entend par : uitvoeringsmaatregelen wordt verstaan onder :
1° " sécurité sociale " : 1° » sociale zekerheid » :
e) l'ensemble des branches du régime d'aide sociale constitué par les e) alle regelingen van het stelsel van sociale bijstand, bestaande uit
allocations aux handicapés, le droit à un minimum de moyens de tegemoetkomingen aan gehandicapten, het recht op een
d'existence, les prestations familiales garanties et le revenu garanti bestaansminimum, de gewaarborgde gezinsbijslag en het gewaarborgd
aux personnes âgées. inkomen voor bejaarden;

Art. 23.Sans préjudice des dispositions plus favorables prévues dans

Art. 23.Onverminderd gunstiger bepalingen van specifieke wetten moet

des législations particulières, les recours contre les décisions
prises par les institutions de sécurité sociale compétentes en matière tegen de beslissingen van de instellingen van sociale zekerheid die
d'octroi, de paiement ou de récupération de prestations doivent, à bevoegd zijn voor de toekenning, de uitbetaling of de terugvordering
van prestaties, op straffe van verval, beroep worden ingesteld binnen
peine de déchéance, être introduits dans les trois mois de leur drie maanden na de kennisgeving van die beslissingen of na de
notification ou de la prise de connaissance de la décision par kennisneming van de beslissing door de betrokkene.
l'intéressé. Tout recours en reconnaissance d'un droit à l'encontre d'une Elk beroep tot erkenning van een recht tegen een instelling van
institution de sécurité sociale doit également, à peine de déchéance, sociale zekerheid moet ook worden ingesteld op straffe van verval,
être introduit dans un délai de trois mois à dater de la constatation binnen drie maanden na de vaststelling van het in gebreke blijven van
de la carence de l'institution. » de instelling. »
B.1.2. La question préjudicielle vise également l'article 71 de la loi B.1.2. De prejudiciële vraag beoogt eveneens artikel 71 van de
du 8 juillet 1976 organique des centres publics d'aide sociale, lequel dispose : « Toute personne peut former un recours auprès du tribunal du travail contre une décision en matière d'aide individuelle prise à son égard par le conseil du centre public d'aide sociale ou l'un des organes auxquels le conseil a délégué des attributions. Il en est de même lorsqu'un des organes du centre a laissé s'écouler, sans prendre de décision, un délai d'un mois à compter de la réception de la demande. Le recours doit être introduit dans le mois soit de la date de dépôt à la poste du pli recommandé notifiant la décision, soit de la date de organieke wet van 8 juli 1976 betreffende de openbare centra voor maatschappelijk welzijn, dat bepaalt : « Eenieder kan bij de arbeidsrechtbank in beroep gaan tegen een beslissing inzake individuele dienstverlening te zijnen opzichte genomen door de raad van het openbaar centrum voor maatschappelijk welzijn of door één van de organen aan wie de raad bevoegdheden heeft overgedragen. Hetzelfde geldt wanneer één der organen van het centrum één maand, te rekenen van de ontvangst van het verzoek, heeft laten verstrijken zonder een beslissing te nemen. Het beroep moet worden ingesteld binnen de maand te rekenen vanaf hetzij de datum van afgifte ter post van de aangetekende brief waarmee de beslissing wordt meegedeeld, hetzij vanaf de datum van het
l'accusé de réception de la décision, soit de la date d'expiration du ontvangstbewijs van de beslissing, hetzij vanaf de datum van het
délai prévu à l'alinéa précédent. verstrijken van de termijn bepaald in het vorige lid.
Le recours n'est pas suspensif. Het beroep werkt niet schorsend.
B.1.3. Il ressort des termes de la question préjudicielle comme du B.1.3. Uit de bewoordingen van de prejudiciële vraag alsmede uit het
litige soumis au juge a quo que la question se limite à la différence aan de verwijzende rechter voorgelegde geschil blijkt dat de vraag
de délai de recours contre les décisions des centres publics d'aide zich beperkt tot het verschil in termijn voor het beroep tegen de
sociale, selon que celles-ci ont pour objet l'octroi du minimum de beslissingen van de openbare centra voor maatschappelijk welzijn,
moyens d'existence ou une aide individuelle. naargelang die beslissingen de toekenning van het bestaansminimum of
Il s'ensuit que la Cour n'examinera la compatibilité avec les articles van individuele dienstverlening betreffen.
10 et 11 de la Constitution que des articles 23, alinéa 1er, et 71, Daaruit volgt dat het Hof de bestaanbaarheid met de artikelen 10 en 11
alinéa 3, précités, et dans la seule mesure où ils prévoient un délai van de Grondwet enkel zal onderzoeken voor de voormelde artikelen 23,
eerste lid, en 71, derde lid, en enkel in zoverre zij in een
différent de recours, respectivement de trois mois et de un mois. verschillende beroepstermijn voorzien, respectievelijk van drie
maanden en één maand.
B.2. En rangeant le minimum de moyens d'existence dans la sécurité B.2. Door het bestaansminimum in te delen bij de sociale zekerheid, in
sociale, au sens de la loi en cause, le législateur reconnaît la de zin van de in het geding zijnde wet, kent de wetgever de
qualité d'institution publique de sécurité sociale visée à l'article hoedanigheid van openbare instelling van sociale zekerheid, bedoeld in
2, 2°, a), de la loi du 11 avril 1995 aux centres publics d'aide artikel 2, 2°, a), van de wet van 11 april 1995, toe aan de openbare
sociale, en tant que ceux-ci sont compétents en matière de minimum de centra voor maatschappelijk welzijn, in zoverre zij bevoegd zijn
moyens d'existence. inzake het bestaansminimum.
B.3. Il y a lieu de comparer la situation des personnes qui B.3. De situaties van de personen die een beroep tegen een beslissing
introduisent un recours contre une décision d'un centre public d'aide van een openbaar centrum voor maatschappelijk welzijn instellen,
sociale suivant que celle-ci a trait au minimum de moyens d'existence dienen te worden vergeleken naargelang die beslissing betrekking heeft
ou à l'aide individuelle. op het bestaansminimum of op individuele dienstverlening.
B.4. Bien que tant le minimum de moyens d'existence que l'aide sociale B.4. Hoewel zowel het bestaansminimum als de individuele
soient gérés par les centres publics d'aide sociale, il n'en demeure dienstverlening regelingen zijn die worden beheerd door de openbare
pas moins qu'il existe entre les deux régimes des différences centra voor maatschappelijk welzijn, bestaan er tussen beide stelsels
objectives susceptibles de justifier une différence dans les règles de niettemin objectieve verschillen die een verschil in procedureregels
procédure en matière de recours. inzake beroep kunnen verantwoorden.
Conformément à la loi du 7 août 1974 instituant le droit à un minimum Overeenkomstig de wet van 7 augustus 1974 tot instelling van het recht
de moyens d'existence, ce minimum est accordé à celui qui ne dispose op een bestaansminimum, wordt dat minimum toegekend aan diegene die
pas de ressources suffisantes et qui n'est pas en mesure de se les geen toereikende bestaansmiddelen heeft en die niet in staat is deze
procurer soit par ses efforts personnels, soit par d'autres moyens. hetzij door eigen inspanningen, hetzij op een andere manier te
Son but est de garantir un minimum décent de moyens d'existence à verwerven. De bedoeling ervan is een behoorlijk minimum van
toute personne qui n'est pas à même de pourvoir à son entretien, ni bestaansmiddelen te garanderen aan elke persoon die niet in staat is
par son travail ni par d'autres allocations ni par ses propres revenus in zijn onderhoud te voorzien, noch door zijn arbeid, noch door andere
de quelque nature, ou pour laquelle ces revenus sont insuffisants. Le toelagen, noch door zijn eigen inkomsten van welke aard ook of voor
minimum de moyens d'existence est un montant fixe; il diffère en wie die inkomsten ontoereikend zijn. Het bestaansminimum is een vast
fonction de la situation familiale de l'intéressé. Lorsqu'il est bedrag; het verschilt naar gelang van de gezinssituatie van de
octroyé, il est tenu compte des autres moyens d'existence de l'ayant droit et de son conjoint. Il est accordé par le centre public d'aide sociale; la moitié au moins de ce montant est remboursée au centre par le ministère de la Santé publique. Par contre, l'aide individuelle accordée conformément à l'article 57 de la loi du 8 juillet 1976 organique des centres publics d'aide sociale peut être n'importe quelle aide en espèces ou en nature, aussi bien palliative que curative ou préventive. La loi ne précise pas en quoi consiste cette aide ni à quelles conditions elle est accordée si ce n'est en ce que celle-ci devra « permettre à chacun de mener une vie conforme à la dignité humaine » (article 1er, alinéa 1er). Elle peut être octroyée en vue de compléter le minimum de moyens d'existence mais également à celui qui n'y a pas droit. Eu égard à cette différence de fonction des deux régimes, et notamment betrokkene. Bij de toekenning ervan wordt rekening gehouden met de andere bestaansmiddelen van de rechthebbende en van zijn echtgenoot. Het wordt toegekend door het openbaar centrum voor maatschappelijk welzijn; minstens de helft van dat bedrag wordt aan het centrum terugbetaald door het Ministerie van Volksgezondheid. De individuele dienstverlening daarentegen, toegekend overeenkomstig artikel 57 van de organieke wet van 8 juli 1976 betreffende de openbare centra voor maatschappelijk welzijn, kan om het even welke hulp in contanten of in natura zijn die zowel van lenigende, curatieve of preventieve aard kan zijn. De wet preciseert niet waarin die hulp bestaat noch onder welke voorwaarden zij wordt toegekend, tenzij dat die hulp « eenieder in de mogelijkheid [moet] stellen een leven te leiden dat beantwoordt aan de menselijke waardigheid » (artikel 1, eerste lid). Zij kan worden toegekend met het oog op het aanvullen van het bestaansminimum maar ook aan diegene die geen recht heeft op dat minimum. Gelet op die verschillende doelstellingen van de beide stelsels, en
à la nécessité qui en découle d'adapter l'aide individuelle à une met name de noodzaak die eruit voortvloeit de individuele
situation concrète susceptible d'évoluer rapidement, la différence dienstverlening aan te passen aan een concrete situatie die snel kan
existant en matière de délai de recours - trois mois en ce qui evolueren, is het bestaande verschil inzake beroepstermijn - drie
concerne le minimum de moyens d'existence, un mois pour l'aide maanden wat betreft het bestaansminimum, één maand voor de individuele
individuelle - n'est pas discriminatoire. dienstverlening - niet discriminerend.
Par ces motifs, Om die redenen,
la Cour, het Hof
dit pour droit : zegt voor recht :
Les articles 2, 1°, e), et 23 de la loi du 11 avril 1995 visant à De artikelen 2, 1°, e), en 23 van de wet van 11 april 1995 tot
instituer « la charte » de l'assuré social, et l'article 71 de la loi invoering van het « handvest » van de sociaal verzekerde en artikel 71
du 8 juillet 1976 organique des centres publics d'aide sociale, van de organieke wet van 8 juli 1976 betrefffende de openbare centra
modifié par la loi du 11 avril 1995, tels qu'ils étaient en vigueur au voor maatschappelijk welzijn, gewijzigd bij de wet van 11 april 1995,
1er janvier 1997, ne violent pas les articles 10 et 11 de la zoals die van kracht waren op 1 januari 1997, schenden de artikelen 10
Constitution en ce que le demandeur ou le bénéficiaire d'une aide en 11 van de Grondwet niet doordat de verzoeker of begunstigde van een
individuelle dispose d'un délai d'un mois pour introduire un recours individuele dienstverlening over een termijn van één maand beschikt om
devant le tribunal du travail contre une décision prise à son égard een beroep in te stellen voor de arbeidsrechtbank tegen een beslissing
par un centre public d'aide sociale, alors que le demandeur ou le die te zijnen aanzien is genomen door een openbaar centrum voor
bénéficiaire du minimum de moyens d'existence dispose d'un délai de maatschappelijk welzijn, terwijl de verzoeker of begunstigde van het
trois mois. bestaansminimum over een termijn van drie maanden beschikt.
Ainsi prononcé en langue française et en langue néerlandaise, Aldus uitgesproken in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig
conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het
la Cour d'arbitrage, à l'audience publique du 21 octobre 1998. Arbitragehof, op de openbare terechtzitting van 21 oktober 1998.
Le greffier, De griffier,
L. Potoms. L. Potoms.
Le président, De voorzitter,
M. Melchior. M. Melchior.
^