FEDERALE OVERHEIDSDIENST ECONOMIE, K.M.O., MIDDENSTAND EN ENERGIE

Verslag over de werking van de Centrale voor kredieten aan particulieren. - Jaar 2016 (Opgesteld door de Nationale Bank van België overeenkomstig de bepalingen van artikel VII.157 van het Wetboek van economisch recht) 1. Overzicht van de geregistreerde inlichtingen 1.1. Inhoud van het bestand De Centrale voor kredieten aan particulieren, die werd opgericht in het kader van het beleid ter voorkoming van overmatige schuldenlast, registreert alle overeenkomsten inzake consumentenkredieten en hypothecaire kredieten die door natuurlijke personen om privé-doeleinden worden afgesloten, evenals de eventuele betalingsachterstanden die eruit voortvloeien.

Daarnaast worden ook de berichten van collectieve schuldenregeling in de Centrale geregistreerd.

De kredietgevers moeten de Centrale verplicht raadplegen alvorens een krediet toe te kennen en krijgen op die manier een vollediger beeld van de financiële verbintenissen en de kredietwaardigheid van de potentiële kredietnemers.

Eind 2016 bevatte het bestand van de Centrale gegevens over 6 256 394 personen en 11 299 140 kredietovereenkomsten.

Er stonden respectievelijk 370 701 wanbetalers en 555 936 achterstallige kredietovereenkomsten geregistreerd. Het totale achterstallige bedrag bedroeg 3,1 miljard EUR, hetzij gemiddeld 3 350 EUR per consumentenkrediet en 40 373 EUR per hypothecair krediet. 1.2. Evolutie van het aantal geregistreerde contracten en personen De evolutie van het aantal geregistreerde kredietovereenkomsten en personen kan als volgt worden samengevat (toestand op het einde van het jaar) :

Contrats / Contracten

Personnes / Personen

Total

dont défaillants

Total

dont avec contrats défaillants

Totaal

waarvan achterstallig

Totaal

waarvan met achterstallige contracten

2012

11 437 787

482 620

6 236 412

330 129

2013

11 465 814

503 544

6 251 558

341 416

2014

11 325 503

522 840

6 226 566

350 635

2015

11 248 748

547 515

6 231 065

364 385

2016

11 299 140

555 936

6 256 394

370 701

In vergelijking met het jaar voordien waren er eind 2016 netto 0,4 % meer contracten en kredietnemers geregistreerd in de Centrale.

In de loop van het jaar werden 1 627 006 nieuwe kredietovereenkomsten geregistreerd. Het aantal nieuwe hypothecaire kredieten is met 15,5 % afgenomen tegenover 2015, maar blijft aanzienlijk hoger dan de jaren voordien. De lage rentevoeten brengen een groot aantal kredietnemers er nog steeds toe hun woonkrediet te herfinancieren. Daarbij dient te worden opgemerkt dat ook een "interne" herfinanciering bij dezelfde kredietgever in de Centrale als een nieuw krediet wordt geregistreerd.

In de eerste maanden van het jaar werden er minder hypothecaire kredieten gesloten. Nadien kon opnieuw een geleidelijke toename worden vastgesteld. Uiteindelijk werden er 524 893 nieuwe hypothecaire kredieten gemeld in 2016.

Daarnaast werden er ook 666 675 nieuwe leningen op afbetaling (+ 11,7 %) en 78 845 nieuwe verkopen op afbetaling (+ 7,6 %) geregistreerd.

Het aantal nieuwe kredietopeningen is ten slotte met 6,1 % gedaald tot 356 593.

In 2016 werden 166 201 nieuwe betalings-achterstanden in de Centrale geregistreerd. Voor 155 519 kredieten (- 4,0 % in vergelijking met 2015) was het de eerste keer dat er een wanbetaling werd gemeld.Bij de verkopen op afbetaling en de kredietopeningen wordt een daling vastgesteld van respectievelijk 7,6 % en 7,3 %. Bij de leningen op afbetalingen en de hypothecaire kredieten is er sprake van een toename van respectievelijk 6,2 % en 1,2 %.

Het aantal openstaande betalingsachterstanden is opnieuw toegenomen : eind 2016 staan er 555 936 wanbetalingen geregistreerd (+ 1,5 %).

Tussen de verschillende kredietvormen zijn er echter aanzienlijke verschillen. Het aantal achterstallige contracten stijgt bij de kredietopeningen (+ 3,9 %), maar neemt af bij zowel de verkopen op afbetaling (- 3,2 %), de hypothecaire kredieten (- 2,0 %) als de leningen op afbetaling (- 0,9 %).

De impact van de crisis blijft voelbaar in de Centrale. Sinds 2008 groeit het aantal betalingsachterstanden aanhoudend. De oorzaak lijkt echter niet te liggen in een verminderde kwaliteit van de huidige kredietverlening. Dit geldt in het bijzonder voor de hypothecaire kredieten en de leningen op afbetaling : het wanbetalingspercentage van de nieuwe kredieten die vanaf 2009 werden afgesloten, ligt globaal genomen immers lager dan het wanbetalingspercentage van de kredieten die vóór de crisis werden toegekend. Bij de kredietopeningen is een correcte vergelijking niet mogelijk omwille van het feit dat sinds 2011 ook de geoorloofde debetstanden op rekeningen worden geregistreerd, daar waar dit voorheen niet het geval was. Bij de verkopen op afbetaling is er wel sprake van een aanzienlijke verslechtering. Betalingsmoeilijkheden waarmee consumenten vandaag geconfronteerd worden, hebben ook meer dan vroeger betrekking op oudere kredieten : van de nieuwe betalingsachterstanden op leningen op afbetalingen die in 2016 geregistreerd werden, lag er in 57,8 % van de gevallen meer dan één jaar tussen het afsluiten van het contract en de wanbetaling, terwijl dit in 2008 slechts 51,9 % bedroeg. Bij de hypothecaire kredieten deed 73,7 % van de nieuwe wanbetalingen uit 2016 zich meer dan twee jaar na het toekennen van het krediet voor, tegenover 59,2 % in 2008.

Een gedetailleerde verdeling van het aantal personen volgens het aantal geregistreerde kredietovereenkomsten wordt in de volgende tabellen weergegeven :

Tous les contrats / Alle contracten

Nombre de personnes enregistrées pour Aantal personen geregistreerd voor

2015

%

2016

%

1 contrat / contract

2 240 276

36,0

2 249 336

36,0

2 contrats / contracten

1 522 197

24,4

1 532 282

24,5

3 contrats / contracten

1 039 915

16,7

1 041 072

16,6

4 contrats / contracten

651 106

10,4

651 309

10,4

5 contrats ou plus / contracten of meer

777 571

12,5

782 395

12,5

Contrats défaillants / Achterstallige contracten

Nombre de personnes enregistrées pour Aantal personen geregistreerd voor

2015

%

2016

%

1 contrat défaillant / achterstallig contract

190 124

52,2

195 064

52,6

2 contrats défaillants / achterstallige contracten

90 526

24,8

91 629

24,7

3 contrats défaillants / achterstallige contracten

44 951

12,3

45 275

12,2

4 contrats défaillants / achterstallige contracten

21 609

5,9

21 519

5,8

5 contrats défaillants ou plus / achterstallige contracten of meer

17 175

4,7

17 214

4,6

1.3. Evolutie van het aantal bijwerkingen In 2016 heeft de Centrale ongeveer 6 miljoen bijwerkingen verwerkt. In 1,6 miljoen gevallen ging het om de registratie van een nieuwe kredietovereenkomst. De bijwerkingen werden uitgevoerd door ongeveer 250 deelnemers. 1.4. Collectieve schuldenregelingen Personen die geconfronteerd worden met overmatige schuldenlast of ernstige financiële moeilijkheden kunnen beroep doen op de procedure van collectieve schuldenregeling. In dat kader werd de Centrale voor kredieten aan particulieren er door de wetgever mee belast bepaalde gegevens met betrekking tot deze regelingen te centraliseren. Naast de identificatie-gegevens van de persoon die de regeling geniet, registreert de Centrale ook de datums van de belangrijkste stappen in de procedure zoals bijvoorbeeld de datum van de beslissing van toelaatbaarheid van de collectieve schuldenregeling en de begin en einddatum van de aanzuiveringsregeling. De inlichtingen worden meegedeeld door de arbeidsrechtbanken en de schuldbemiddelaars, via het Centraal bestand van berichten van beslag, delegatie, overdracht, collectieve schuldenregeling en protest.

De arbeidsrechtbanken hebben het voorbije jaar 15 355 nieuwe aanvragen tot collectieve schuldenregeling toelaatbaar verklaard, een daling met 3,3 % in vergelijking met 2015. Het totale aantal personen dat voor deze procedure geregistreerd is, neemt eind 2016 af tot 95 569 (- 2,1 %). Bij 28,7 % van de geregistreerde berichten gaat het om personen die met geen enkel achterstallig krediet in de Centrale opgenomen zijn. Hieruit blijkt dat de oorzaken van overmatige schuldenlast zich niet beperken tot het krediet : steeds meer worden consumenten geconfronteerd met andere betalingsmoeilijkheden, zoals bijvoorbeeld schulden met betrekking tot energie en telefoonfacturen.

Eind 2016 zijn er 46 382 lopende minnelijke of gerechtelijke aanzuiveringsregelingen geregistreerd (48,5 %). Daarnaast zijn er eveneens 49 187 berichten van toelaatbaarheid geregistreerd waarvoor de rechtbanken aan de Centrale nog geen melding hebben gedaan dat een aanzuiveringsregeling werd afgesloten (51,5 %). Het gegeven dat een meerderheid van de berichten van toelaatbaarheid zonder gevolg blijft in het bestand, betekent niet noodzakelijk dat ze niet leiden tot een minnelijke of gerechtelijke aanzuiveringsregeling. In meer dan de helft van de gevallen gaat het immers om recente dossiers uit 2015 of 2016, waarvoor het normaal is dat nog geen regeling werd overeengekomen.

Naarmate de datum van de beslissing echter meer in het verleden ligt, kan verondersteld worden dat ofwel geen aanzuiveringsregeling bereikt is maar de procedure toch niet werd afgesloten, ofwel de bereikte aanzuiveringsregeling niet aan de Centrale gemeld werd. In beide gevallen is de impact van deze onvolledige registratie voor de consument zeer ingrijpend. Aangezien de collectieve schuldenregeling immers pas uit de Centrale verdwijnt na afloop van de aanzuiveringsregeling, betekent dit dat bij het ontbreken van informatie hierover, de consument toch vermeld blijft, zelfs indien zijn aanzuiveringsregeling in werkelijkheid reeds beëindigd zou zijn.

Op dat ogenblik voldoet de registratie niet langer aan de wettelijke voorwaarden. Bovendien loopt de consument het risico dat hem de toegang tot krediet ontzegd blijft. 2. Aantal raadplegingen De kredietgevers zijn wettelijk verplicht het bestand van de Centrale te raadplegen vóór de toekenning van een krediet dat valt onder het toepassingsgebied van artikel VII.148 van het Wetboek van economisch recht. De evolutie van het aantal individuele raadplegingen, het percentage antwoorden dat personen betreft die geregistreerd zijn zonder betalingsachterstand en het percentage antwoorden dat personen betreft die geregistreerd zijn met een betalingsachterstand, worden opgenomen in volgende tabel :

Nombre de consultations individuelles

Personnes non enregistrées

Personnes sans défaut de paiement

Personnes avec défaut de paiement

Aantal individuele raadplegingen

Niet geregistreerde personen

Personen zonder achterstand

Personen met achterstand

(%)

(%)

(%)

2012

8 078 592

17,8

75,7

6,5

2013

7 994 558

18,3

75,2

6,5

2014

7 899 170

17,8

76,0

6,2

2015

8 754 577

17,1

76,7

6,2

2016

8 426 567

16,5

76,9

6,6

Het gemiddeld aantal individuele raadplegingen per werkdag bedroeg 32 324.

Daarnaast kan de Centrale ook geraadpleegd worden in het kader van het beheer van lopende kredieten of in het kader van de toekenning en het beheer van betalingsmiddelen. In 2016 werden met dit doel 9 211 380 gegroepeerde raadplegingen uitgevoerd. 3. Ontvangsten en werkingskosten van de Centrale Krachtens artikel VII.155 van het Wetboek van economisch recht, is de Nationale Bank van België gemachtigd de kosten die zij maakt voor de werking van de Centrale, te recupereren bij de kredietgevers.

De ontvangsten en werkingskosten voor boekjaar 2016 kunnen als volgt worden samengevat :

2015

2016

2015

2016

(x 1000 EUR)

(x 1000 EUR)

Recettes

5 993,7

5 716,4

Omzet

5 993,7

5 716,4

Frais de fonctionnement

Werkingskosten

-Personnel

1 033,8

1 151,3

-Personeel

1 033,8

1 151,3

-Informatique

2 351,6

2 613,3

-Informatica

2 351,6

2 613,3

-Autres frais d'exploitation

979,1

1 013,5

-Andere werkingskosten

979,1

1 013,5

-Accès au Registre national

289,2

339,4

-Toegang tot het Rijksregister

289,2

339,4

_______

_______

_______

_______

4 653,8

5 117,5

4 653,8

5 117,5

Résultat

1 339,9

598,9

Resultaat

1 339,9

598,9

Het boekjaar 2016 wordt afgesloten met een overschot van 598 943 EUR, dat toekomt aan de deelnemers. 4. Inzagerecht en recht op rechtzetting Overeenkomstig de wettelijke bepalingen wordt de geregistreerde persoon automatisch en schriftelijk verwittigd wanneer hij voor de eerste keer met een betalingsachterstand geregistreerd wordt in de Centrale.In de loop van 2016 werden in die context 107 562 brieven verstuurd.

Het aantal aanvragen tot inzage is in 2016 met 10,6 % gestegen tot 286 990. Eind 2016 gebeurt 67,2 % van alle aanvragen via internet.Het aandeel van de schriftelijke aanvragen bedroeg 14,8 % en in 18,1 % van de gevallen hebben de personen zich rechtstreeks gewend tot de loketten van de Nationale Bank van België.

In geval van betwisting van de op zijn naam geregistreerde gegevens kan de persoon beroep doen op de diensten van de Centrale, die contact zal opnemen met de kredietgever die de melding gedaan heeft, teneinde het dossier opnieuw te onderzoeken. In voorkomend geval wordt het bestaan van een betwisting toegevoegd aan het bestand en meegedeeld aan de kredietgevers naar aanleiding van een eventuele raadpleging. 5. Statistisch verslag In het kader van de problematiek van de overmatige schuldenlast vragen verschillende instellingen en instanties regelmatig aan de Nationale Bank van België allerhande informatie betreffende het aantal en de evolutie van de in de Centrale geregistreerde personen en contracten. Om aan deze vraag te voldoen, publiceert de Nationale Bank van België een serie kerncijfers en statistieken die maandelijks worden geactualiseerd. Daarnaast publiceert ze tevens een jaarlijks statistisch verslag. Al deze documenten kunnen op de website van de Nationale Bank van België (www.nbb.be) worden geraadpleegd.