Etaamb.openjustice.be
Meertalige weergave van Omzendbrief van 22/05/2024
← Terug naar "Omzendbrief nr. 739 houdende positieve maatregelen voor personen met een handicap"
Omzendbrief nr. 739 houdende positieve maatregelen voor personen met een handicap Omzendbrief nr. 739 houdende positieve maatregelen voor personen met een handicap
22 MEI 2024. - Omzendbrief nr. 739 houdende positieve maatregelen voor 22 MEI 2024. - Omzendbrief nr. 739 houdende positieve maatregelen voor
personen met een handicap personen met een handicap
Aan de federale overheidsdiensten en aan de diensten die ervan Aan de federale overheidsdiensten en aan de diensten die ervan
afhangen, aan het Ministerie van Landsverdediging, evenals aan de afhangen, aan het Ministerie van Landsverdediging, evenals aan de
instellingen van openbaar nut behorende tot het federaal instellingen van openbaar nut behorende tot het federaal
administratief openbaar ambt zoals gedefinieerd in artikel 1 van de administratief openbaar ambt zoals gedefinieerd in artikel 1 van de
wet van 22 juli 1993 houdende bepaalde maatregelen inzake wet van 22 juli 1993 houdende bepaalde maatregelen inzake
ambtenarenzaken, ambtenarenzaken,
Geachte collega's, Geachte collega's,
Geachte mevrouw, Geachte mevrouw,
Geachte heer, Geachte heer,
Elke federale dienst is verplicht om binnen diens personeelsbestand Elke federale dienst is verplicht om binnen diens personeelsbestand
drie procent voor te behouden aan personen met een handicap. Het gaat drie procent voor te behouden aan personen met een handicap. Het gaat
om een minimumverplichting. Al meer dan tien jaar brengt de Commissie om een minimumverplichting. Al meer dan tien jaar brengt de Commissie
voor de Inclusie van Personen met een Handicap, voorheen "de voor de Inclusie van Personen met een Handicap, voorheen "de
Begeleidingscommissie voor de aanwerving van personen met een Begeleidingscommissie voor de aanwerving van personen met een
handicap, jaarlijks verslag uit aan de regering over de tewerkstelling handicap, jaarlijks verslag uit aan de regering over de tewerkstelling
van personen met een handicap binnen de federale overheid. Uit hun van personen met een handicap binnen de federale overheid. Uit hun
jaarverslag van 2023 blijkt dat het overgrote merendeel van de jaarverslag van 2023 blijkt dat het overgrote merendeel van de
federale diensten hier momenteel niet in slaagt. Het gemiddeld federale diensten hier momenteel niet in slaagt. Het gemiddeld
percentage van personen met een gekende handicap bedraagt momenteel percentage van personen met een gekende handicap bedraagt momenteel
1,44 procent van het personeelsbestand. Nochtans heeft deze regering 1,44 procent van het personeelsbestand. Nochtans heeft deze regering
zich in het regeerakkoord verbonden tot de volgende doelstelling: zich in het regeerakkoord verbonden tot de volgende doelstelling:
"We maken van de overheid een voorbeeld inzake inclusief "We maken van de overheid een voorbeeld inzake inclusief
personeelsbeleid en engageren ons ervoor te zorgen dat het personeelsbeleid en engageren ons ervoor te zorgen dat het
personeelsbestand de diversiteit in de samenleving weerspiegelt. De personeelsbestand de diversiteit in de samenleving weerspiegelt. De
regering doet extra inspanningen om haar eigen streefcijfer van regering doet extra inspanningen om haar eigen streefcijfer van
minstens drie procent voor tewerkstelling van personen met een minstens drie procent voor tewerkstelling van personen met een
handicap bij overheidsdiensten te halen, onder meer in haar handicap bij overheidsdiensten te halen, onder meer in haar
rekruteringsbeleid en beleid rond werkomgeving." rekruteringsbeleid en beleid rond werkomgeving."
Dit engagement komt ook tot uiting in maatregel 48 van het Federaal Dit engagement komt ook tot uiting in maatregel 48 van het Federaal
Actieplan Handicap, waarvoor elk lid van deze regering zich ertoe Actieplan Handicap, waarvoor elk lid van deze regering zich ertoe
heeft verbonden actie te ondernemen. In navolging van het heeft verbonden actie te ondernemen. In navolging van het
regeerakkoord en het federaal actieplan handicap, werden verschillende regeerakkoord en het federaal actieplan handicap, werden verschillende
reglementaire initiatieven genomen om de inclusie van personen met een reglementaire initiatieven genomen om de inclusie van personen met een
handicap te bevorderen. Deze maatregelen moeten de federale diensten handicap te bevorderen. Deze maatregelen moeten de federale diensten
in staat stellen hun reglementaire verplichting na te komen. De goede in staat stellen hun reglementaire verplichting na te komen. De goede
wil is er en moet nu eindelijk in actie worden omgezet. We kunnen niet wil is er en moet nu eindelijk in actie worden omgezet. We kunnen niet
blijven aanvaarden dat het percentage tegen de één procent aanleunt. blijven aanvaarden dat het percentage tegen de één procent aanleunt.
Dit moet beter. Dit moet beter.
Wij, de minister van Ambtenarenzaken en de minister van Wij, de minister van Ambtenarenzaken en de minister van
Maatschappelijke Integratie, belast met Personen met een handicap, Maatschappelijke Integratie, belast met Personen met een handicap,
willen het tij keren en zorgen voor een structurele oplossing om de willen het tij keren en zorgen voor een structurele oplossing om de
drie procent doelstelling te bereiken. Daarnaast beoogt deze drie procent doelstelling te bereiken. Daarnaast beoogt deze
omzendbrief de federale werkgevers te informeren met de nodige omzendbrief de federale werkgevers te informeren met de nodige
definities en hen activeren om alle bestaande en nieuwe hefbomen in te definities en hen activeren om alle bestaande en nieuwe hefbomen in te
zetten. Sinds 2023 is er dankzij de reglementaire hefbomen en de inzet zetten. Sinds 2023 is er dankzij de reglementaire hefbomen en de inzet
van de federale diensten een significante stijging van het van de federale diensten een significante stijging van het
tewerkstellingspercentage van personen met een handicap. Die trend tewerkstellingspercentage van personen met een handicap. Die trend
moeten we verderzetten en versterken. moeten we verderzetten en versterken.
Tot onze tevredenheid heeft het college van voorzitters een actieplan Tot onze tevredenheid heeft het college van voorzitters een actieplan
goedgekeurd om hieraan uitvoering te geven. Dit actieplan bevat goedgekeurd om hieraan uitvoering te geven. Dit actieplan bevat
concrete maatregelen ter bevordering van de inclusie van personen met concrete maatregelen ter bevordering van de inclusie van personen met
een handicap. Eén van de maatregelen houdt in dat elke federale dienst een handicap. Eén van de maatregelen houdt in dat elke federale dienst
een concreet plan en traject uitwerkt om het quotum te behalen. Elke een concreet plan en traject uitwerkt om het quotum te behalen. Elke
federale dienst moet onderzoeken of de nieuwe selectiehefbomen federale dienst moet onderzoeken of de nieuwe selectiehefbomen
succesvol worden ingezet en welke eventuele bijkomende acties nodig succesvol worden ingezet en welke eventuele bijkomende acties nodig
zijn. zijn.
Wij roepen alle féderale diensten op om hun inspanningen verder te Wij roepen alle féderale diensten op om hun inspanningen verder te
zetten en te ontwikkelen. Dit is des relevanter nu de ministerraad de zetten en te ontwikkelen. Dit is des relevanter nu de ministerraad de
transversale indicatoren binnen personeelszaken heeft goedgekeurd. transversale indicatoren binnen personeelszaken heeft goedgekeurd.
Specifiek wordt bedoeld : Specifiek wordt bedoeld :
1° KPI HR 3.1.A. Evolutie van het inclusie-percentage van de personen 1° KPI HR 3.1.A. Evolutie van het inclusie-percentage van de personen
met een handicap, gemeten op 31 december; met een handicap, gemeten op 31 december;
2° KPI HR 3.1.B. verbeteracties geïdentificeerd voor 2° KPI HR 3.1.B. verbeteracties geïdentificeerd voor
tewerkstellingspercentage personen met handicap. tewerkstellingspercentage personen met handicap.
Het laatste thematische rapport van de Begeleidingssommissie toont aan Het laatste thematische rapport van de Begeleidingssommissie toont aan
dat het realistisch is vooruitgang te boeken als alle hiërarchische dat het realistisch is vooruitgang te boeken als alle hiërarchische
niveaus zich hiervoor engageren. Deze vooruitgang uit zich zowel op niveaus zich hiervoor engageren. Deze vooruitgang uit zich zowel op
het niveau van het aantal federale diensten die aan het quotum voldoen het niveau van het aantal federale diensten die aan het quotum voldoen
als in het gemiddeld percentage binnen het federaal openbaar ambt. als in het gemiddeld percentage binnen het federaal openbaar ambt.
Deze omzendbrief heeft de volgende doelstellingen: Deze omzendbrief heeft de volgende doelstellingen:
1° de federale diensten informeren over noties rond de indiensttreding 1° de federale diensten informeren over noties rond de indiensttreding
en inclusie van personen met een handicap; en inclusie van personen met een handicap;
2° de federale diensten sensibiliseren om gebruik te maken van de 2° de federale diensten sensibiliseren om gebruik te maken van de
beschikbare hefbomen om personen met een handicap aan te werven en beschikbare hefbomen om personen met een handicap aan te werven en
duurzaam in de organisatie te integreren; duurzaam in de organisatie te integreren;
3° een overzicht te geven van de recente hervormingen om naar de 3° een overzicht te geven van de recente hervormingen om naar de
doelstelling van drie procent personeel met een handicap te evolueren; doelstelling van drie procent personeel met een handicap te evolueren;
4° het kader over redelijke aanpassingen verduidelijken; 4° het kader over redelijke aanpassingen verduidelijken;
5° het beroep doen op maatwerkbedrijven bij overheidsopdrachten 5° het beroep doen op maatwerkbedrijven bij overheidsopdrachten
aanmoedigen. aanmoedigen.
De omzendbrief is opgebouwd uit de volgende onderdelen: De omzendbrief is opgebouwd uit de volgende onderdelen:
1° definities; 1° definities;
2° indiensttredingsmechanismen; 2° indiensttredingsmechanismen;
3° redelijke aanpassingen; 3° redelijke aanpassingen;
4° maatwerkbedrijven. 4° maatwerkbedrijven.
1. Definities 1. Definities
Inclusief ontwerp ("Inclusion by design ") Inclusief ontwerp ("Inclusion by design ")
Inclusie heeft een proactieve en systematische dimensie. Diversiteit Inclusie heeft een proactieve en systematische dimensie. Diversiteit
houdt het vertegenwoordigen en meten in van de menselijke verschillen, houdt het vertegenwoordigen en meten in van de menselijke verschillen,
beschermde criteria in het bijzonder. Inclusie gaat over de beschermde criteria in het bijzonder. Inclusie gaat over de
volwaardige deelname aan de samenleving en aan het succes van de volwaardige deelname aan de samenleving en aan het succes van de
organisatie. organisatie.
Bij onze processen, programma's, tools en infrastructuur moeten we ons Bij onze processen, programma's, tools en infrastructuur moeten we ons
steeds afvragen hoe we zo inclusief mogelijk kunnen zijn. Het is steeds afvragen hoe we zo inclusief mogelijk kunnen zijn. Het is
aanbevolen om hierbij drie concepten van elkaar te onderscheiden. aanbevolen om hierbij drie concepten van elkaar te onderscheiden.
1° Gelijkheid: elke gebruiker krijgt dezelfde ondersteuning. 1° Gelijkheid: elke gebruiker krijgt dezelfde ondersteuning.
Specifieke behoeften worden hier vergeten. Specifieke behoeften worden hier vergeten.
2° Gelijkwaardigheid: elke gebruiker krijgt de nodige ondersteuning om 2° Gelijkwaardigheid: elke gebruiker krijgt de nodige ondersteuning om
te kunnen functioneren. Bij gelijkwaardigheid kan je uitzonderingen te kunnen functioneren. Bij gelijkwaardigheid kan je uitzonderingen
hebben op het niveau van gelijke behandeling zoals bijvoorbeeld via hebben op het niveau van gelijke behandeling zoals bijvoorbeeld via
een positieve actie. Het gaat om een verantwoorde afwijking ten een positieve actie. Het gaat om een verantwoorde afwijking ten
aanzien van een strikte gelijkheid. aanzien van een strikte gelijkheid.
3° Gerechtigheid: de omgeving is zo aangepast dat ook een persoon met 3° Gerechtigheid: de omgeving is zo aangepast dat ook een persoon met
een handicap geen belemmeringen ondervindt. een handicap geen belemmeringen ondervindt.
Het ontwerpen van een toegankelijk gebouw of online applicatie, een Het ontwerpen van een toegankelijk gebouw of online applicatie, een
aanpasbare test- of opleidingsprogramma, een inclusief proces voor het aanpasbare test- of opleidingsprogramma, een inclusief proces voor het
leveren van een openbare dienst, zijn allemaal voorbeelden van deze leveren van een openbare dienst, zijn allemaal voorbeelden van deze
inclusieve en proactieve reflex. Deze voorbeelden zijn inclusieve en proactieve reflex. Deze voorbeelden zijn
niet-exhaustief. Hierbij moet men steeds uitgaan van de behoeften van niet-exhaustief. Hierbij moet men steeds uitgaan van de behoeften van
een breed scala aan gebruikers, in het bijzonder mensen met een een breed scala aan gebruikers, in het bijzonder mensen met een
handicap, die systematisch moeten worden betrokken bij het handicap, die systematisch moeten worden betrokken bij het
ontwerpproces, zijn illustraties van de goede praktijken om dit begrip ontwerpproces, zijn illustraties van de goede praktijken om dit begrip
toe te passen. toe te passen.
Personen met een handicap Personen met een handicap
Het Verdrag inzake de rechten van personen met een handicap werd op 13 Het Verdrag inzake de rechten van personen met een handicap werd op 13
december 2006 aangenomen door de Verenigde Naties en geratificeerd december 2006 aangenomen door de Verenigde Naties en geratificeerd
door België onder de Wet van 13 mei 2009 houdende instemming met door België onder de Wet van 13 mei 2009 houdende instemming met
volgende Internationale Akten. Een persoon met een handicap is een volgende Internationale Akten. Een persoon met een handicap is een
rechthebbende, een actieve deelnemer aan zijn of haar eigen leven, rechthebbende, een actieve deelnemer aan zijn of haar eigen leven,
wiens volledige en waardige deelname aan de samenleving, inbegrepen de wiens volledige en waardige deelname aan de samenleving, inbegrepen de
arbeidsmarkt, moet worden aangemoedigd, evenals zijn of haar arbeidsmarkt, moet worden aangemoedigd, evenals zijn of haar
autonomie. Deze principes impliceren dat elke verdragspartij autonomie. Deze principes impliceren dat elke verdragspartij
administratieve of medische procedures tot een minimum moet beperken administratieve of medische procedures tot een minimum moet beperken
opdat een persoon met een handicap zijn of haar rechten kan afdwingen. opdat een persoon met een handicap zijn of haar rechten kan afdwingen.
Een pragmatische aanpak in de plaats van een administratieve verdient Een pragmatische aanpak in de plaats van een administratieve verdient
daarom de voorkeur. Bovendien houdt dit in dat personen met een daarom de voorkeur. Bovendien houdt dit in dat personen met een
handicap worden betrokken bij de beslissingen die hen aanbelangen, handicap worden betrokken bij de beslissingen die hen aanbelangen,
bijvoorbeeld wanneer het gaat om redelijke aanpassingen aan de bijvoorbeeld wanneer het gaat om redelijke aanpassingen aan de
werkplek. De term "persoon met een handicap" wordt gebruikt om de werkplek. De term "persoon met een handicap" wordt gebruikt om de
persoon als geheel te benadrukken, zonder hem of haar te reduceren tot persoon als geheel te benadrukken, zonder hem of haar te reduceren tot
één enkel kenmerk. één enkel kenmerk.
Handicap Handicap
Hetzelfde Verdrag definieert een handicap als een wisselwerking tussen Hetzelfde Verdrag definieert een handicap als een wisselwerking tussen
blijvende fysieke, mentale, intellectuele of zintuiglijke beperkingen blijvende fysieke, mentale, intellectuele of zintuiglijke beperkingen
en de omgeving. Het doel is de omgeving aan te passen, de werkplek in en de omgeving. Het doel is de omgeving aan te passen, de werkplek in
het bijzonder, om eventuele drempels weg te nemen en mensen in staat het bijzonder, om eventuele drempels weg te nemen en mensen in staat
te stellen op gelijke voet deel te nemen op de arbeidsmarkt. te stellen op gelijke voet deel te nemen op de arbeidsmarkt.
In de Belgische wetgeving stelt artikel 22ter van de Grondwet dat elke In de Belgische wetgeving stelt artikel 22ter van de Grondwet dat elke
persoon met een handicap recht heeft op volledige integratie in de persoon met een handicap recht heeft op volledige integratie in de
samenleving, met inbegrip van het recht op redelijke aanpassingen. samenleving, met inbegrip van het recht op redelijke aanpassingen.
Bovendien beschermt de Wet 10 mei 2007 ter bestrijding van bepaalde Bovendien beschermt de Wet 10 mei 2007 ter bestrijding van bepaalde
vormen van discriminatie van de criteria handicap en vormen van discriminatie van de criteria handicap en
gezondheidstoestand ook tegen discriminatie. gezondheidstoestand ook tegen discriminatie.
Een handicap kan zichtbaar, onzichtbaar, aangeboren of verworven zijn Een handicap kan zichtbaar, onzichtbaar, aangeboren of verworven zijn
in de loop van een leven. Een handicap kan stabiel, blijvend, maar ook in de loop van een leven. Een handicap kan stabiel, blijvend, maar ook
niet-blijvend of progressief zijn. Het gaat ook om een spectrum van niet-blijvend of progressief zijn. Het gaat ook om een spectrum van
situaties van handicap, omdat er veel nuances zijn afhankelijk van de situaties van handicap, omdat er veel nuances zijn afhankelijk van de
persoon en de mogelijke veranderingen in een situatie in de loop van persoon en de mogelijke veranderingen in een situatie in de loop van
het leven. Om enkele voorbeelden te geven zonder exhaustief te zijn: het leven. Om enkele voorbeelden te geven zonder exhaustief te zijn:
de fysieke dimensie kan overeenkomen met een motorische handicap, de fysieke dimensie kan overeenkomen met een motorische handicap,
zoals iemand die een rolstoel gebruikt, of gedeeltelijke verlamming zoals iemand die een rolstoel gebruikt, of gedeeltelijke verlamming
zoals hemiplegie. De zintuiglijke dimensie kan worden geïllustreerd zoals hemiplegie. De zintuiglijke dimensie kan worden geïllustreerd
door een auditieve beperking zoals een dove persoon, of een vorm van door een auditieve beperking zoals een dove persoon, of een vorm van
slechthorendheid, of door een visuele beperking zoals een blinde slechthorendheid, of door een visuele beperking zoals een blinde
persoon, of een vorm van slechtziendheid. De derde dimensie kan worden persoon, of een vorm van slechtziendheid. De derde dimensie kan worden
geïllustreerd met een mentale ziekte of cognitieve of leerstoornissen geïllustreerd met een mentale ziekte of cognitieve of leerstoornissen
(bv. angststoornissen, een vorm van het autismespectrum, zogenaamde (bv. angststoornissen, een vorm van het autismespectrum, zogenaamde
"dys"-stoornissen zoals dyslexie). Volgens het interfederaal Gelijke "dys"-stoornissen zoals dyslexie). Volgens het interfederaal Gelijke
Kansencentrum, Unia, is er sprake van een handicap zodra het gaat om Kansencentrum, Unia, is er sprake van een handicap zodra het gaat om
een langdurige situatie die de persoon belemmert bepaalde taken uit te een langdurige situatie die de persoon belemmert bepaalde taken uit te
voeren. De jurisprudentie voorziet niet in een minimumtermijn die voeren. De jurisprudentie voorziet niet in een minimumtermijn die
bepaalt wanneer een situatie als langdurig kwalificeert. Het is bepaalt wanneer een situatie als langdurig kwalificeert. Het is
aanvaardbaar om te spreken van een langdurige situatie wanneer de aanvaardbaar om te spreken van een langdurige situatie wanneer de
beperking vermoedelijk zes maanden of meer duurt. Het kan gaan om een beperking vermoedelijk zes maanden of meer duurt. Het kan gaan om een
handicapsituatie of om een ziekte die een handicap met zich meebrengt. handicapsituatie of om een ziekte die een handicap met zich meebrengt.
Bijvoorbeeld: redelijke aanpassingen die nodig zijn als onderdeel van Bijvoorbeeld: redelijke aanpassingen die nodig zijn als onderdeel van
een langdurige ziekte of zware behandeling zoals chemotherapie. Deze een langdurige ziekte of zware behandeling zoals chemotherapie. Deze
lijst is niet exhaustief. lijst is niet exhaustief.
Ten slotte kan iemand meerdere vormen van handicap hebben. Een Ten slotte kan iemand meerdere vormen van handicap hebben. Een
situatie van meervoudige handicap doet zich voor wanneer een persoon situatie van meervoudige handicap doet zich voor wanneer een persoon
meerdere handicaps heeft. Nuance en een persoonlijke, op maat gemaakte meerdere handicaps heeft. Nuance en een persoonlijke, op maat gemaakte
benadering zijn daarom belangrijke elementen in de omgang met dit benadering zijn daarom belangrijke elementen in de omgang met dit
concept. concept.
Binnen de context van moderne, respectvolle benamingen, is het Binnen de context van moderne, respectvolle benamingen, is het
aangewezen te spreken van personen met een handicap. Op deze manier aangewezen te spreken van personen met een handicap. Op deze manier
wordt de persoon als één geheel naar voren gebracht als de actor in wordt de persoon als één geheel naar voren gebracht als de actor in
zijn of haar eigen leven, en niet enkel samengevat door zijn of haar zijn of haar eigen leven, en niet enkel samengevat door zijn of haar
handicap. handicap.
Re-integratie Re-integratie
Een handicap kan zich voordoen in elke levensfase. Soms heeft dit tot Een handicap kan zich voordoen in elke levensfase. Soms heeft dit tot
gevolg dat de taken aangepast worden, de persoon zich naar een nieuwe gevolg dat de taken aangepast worden, de persoon zich naar een nieuwe
functie heroriënteert of van sector verandert. Hiervoor moet de functie heroriënteert of van sector verandert. Hiervoor moet de
omzendbrief nr. 732. - Aanbevelingen met betrekking tot de begeleiding omzendbrief nr. 732. - Aanbevelingen met betrekking tot de begeleiding
van een personeelslid met medische, sociale of familiale problemen. van een personeelslid met medische, sociale of familiale problemen.
worden geraadpleegd. Deze bevat aanbevelingen voor het ondersteunen worden geraadpleegd. Deze bevat aanbevelingen voor het ondersteunen
van een personeelslid met medische, sociale of gezinsproblemen. Die van een personeelslid met medische, sociale of gezinsproblemen. Die
omzendbrief geeft gedetailleerde informatie over deze situaties. omzendbrief geeft gedetailleerde informatie over deze situaties.
In de context van heroriëntering van een federale ambtenaar is het ook In de context van heroriëntering van een federale ambtenaar is het ook
mogelijk om deze persoon door te verwijzen naar het Loopbaancentrum mogelijk om deze persoon door te verwijzen naar het Loopbaancentrum
van de Federale Overheidsdienst Beleid en Ondersteuning. Dit Centrum van de Federale Overheidsdienst Beleid en Ondersteuning. Dit Centrum
kan nuttige hulp bieden bij deze afweging, zoals met een kan nuttige hulp bieden bij deze afweging, zoals met een
competentiebilan of gepaste begeleiding. Ook is het breder aanbod aan competentiebilan of gepaste begeleiding. Ook is het breder aanbod aan
opleidingen of werkplekleertrajecten een uitstekend instrument waarmee opleidingen of werkplekleertrajecten een uitstekend instrument waarmee
iedereen zich kan opleiden met oog op een nieuwe professionele iedereen zich kan opleiden met oog op een nieuwe professionele
uitdaging binnen de federale overheid. uitdaging binnen de federale overheid.
Verder is het cruciaal een `disability manager' in de organisatie te Verder is het cruciaal een `disability manager' in de organisatie te
hebben. De `disability manager' viseert alle maatregelen rond behoud hebben. De `disability manager' viseert alle maatregelen rond behoud
van werk of terugkeer naar het werk voor personen die niet kunnen van werk of terugkeer naar het werk voor personen die niet kunnen
werken of terugkeren na een langdurige afwezigheid. Dit concept komt werken of terugkeren na een langdurige afwezigheid. Dit concept komt
voort uit het `National Institute of Disability Management and voort uit het `National Institute of Disability Management and
Research' (NIDMAR, Canada). Research' (NIDMAR, Canada).
Het is nuttig om de notie `disability management' uit te breiden en Het is nuttig om de notie `disability management' uit te breiden en
toe te passen op alle vormen van hulp binnen een personeelsbeleid voor toe te passen op alle vormen van hulp binnen een personeelsbeleid voor
personen met een handicap. Dit geldt zowel in een context van personen met een handicap. Dit geldt zowel in een context van
re-integratie als in het algemeen zoals behoud van werk, progressieve re-integratie als in het algemeen zoals behoud van werk, progressieve
of chronische ziektes, ... De Federale Overheidsdienst Beleid en of chronische ziektes, ... De Federale Overheidsdienst Beleid en
Ondersteuning staat in voor de opleiding van de personen die Ondersteuning staat in voor de opleiding van de personen die
geïnteresseerd zijn om een rol als `disability manager' op te nemen en geïnteresseerd zijn om een rol als `disability manager' op te nemen en
zal jaarlijks - in samenwerking met het RIZIV - de nodige opleidingen zal jaarlijks - in samenwerking met het RIZIV - de nodige opleidingen
financieren. financieren.
Positieve actie Positieve actie
De wet van 10 mei 2007 ter bestrijding van bepaalde vormen van De wet van 10 mei 2007 ter bestrijding van bepaalde vormen van
discriminatie, die in het bijzonder het criterium handicap beschermt, discriminatie, die in het bijzonder het criterium handicap beschermt,
voorziet en omkadert de mogelijkheid tot positieve acties. De wet voorziet en omkadert de mogelijkheid tot positieve acties. De wet
definieert positieve acties als specifieke maatregelen om de nadelen definieert positieve acties als specifieke maatregelen om de nadelen
verband houdende met een of meer beschermde criteria te voorkomen of verband houdende met een of meer beschermde criteria te voorkomen of
te compenseren, met het oog op het waarborgen van een volledige te compenseren, met het oog op het waarborgen van een volledige
gelijkheid in de praktijk. In de wet worden voorwaarden gesteld aan gelijkheid in de praktijk. In de wet worden voorwaarden gesteld aan
dit soort acties: dit soort acties:
1° het bestaan van een kennelijke ongelijkheid; 1° het bestaan van een kennelijke ongelijkheid;
2° het verdwijnen van die ongelijkheid als expliciete doelstelling; 2° het verdwijnen van die ongelijkheid als expliciete doelstelling;
3° de tijdelijke aard van de maatregel; 3° de tijdelijke aard van de maatregel;
4° het einde van de maatregel zodra het doel is bereikt; 4° het einde van de maatregel zodra het doel is bereikt;
5° het gegeven dat de positieve actie andermans rechten niet onnodig 5° het gegeven dat de positieve actie andermans rechten niet onnodig
mag beperken. mag beperken.
Concreet gaat het om specifieke maatregelen om de nadelen verbonden Concreet gaat het om specifieke maatregelen om de nadelen verbonden
aan een beschermd criterium te voorkomen of te compenseren. Ze beogen aan een beschermd criterium te voorkomen of te compenseren. Ze beogen
hierbij een volledige gelijkheid in de praktijk te waarborgen. Voor de hierbij een volledige gelijkheid in de praktijk te waarborgen. Voor de
federale administraties moet een koninklijk besluit dergelijke federale administraties moet een koninklijk besluit dergelijke
maatregelen vastleggen. De hefbomen die aan de federale werkgevers maatregelen vastleggen. De hefbomen die aan de federale werkgevers
worden voorgesteld en beschreven worden in deze omzendbrief, worden voorgesteld en beschreven worden in deze omzendbrief,
beantwoorden volledig aan deze definitie van een positieve actie. beantwoorden volledig aan deze definitie van een positieve actie.
Diversiteit en inclusie Diversiteit en inclusie
Het concept diversiteit baseert zich op de verschillen tussen personen Het concept diversiteit baseert zich op de verschillen tussen personen
en wil deze verschillende profielen gerepresenteerd zien in de en wil deze verschillende profielen gerepresenteerd zien in de
doelstellingen en het personeel van de organisatie. Het quotum van doelstellingen en het personeel van de organisatie. Het quotum van
drie procent voor personen met een handicap is hiervan een voorbeeld. drie procent voor personen met een handicap is hiervan een voorbeeld.
Het concept inclusie daarentegen is eerder kwalitatief en richt zich Het concept inclusie daarentegen is eerder kwalitatief en richt zich
op de volwaardige deelname van het individu aan de werking van de op de volwaardige deelname van het individu aan de werking van de
organisatie. Er kan dus geen inclusie zijn zonder diversiteit. organisatie. Er kan dus geen inclusie zijn zonder diversiteit.
Inclusie is van een andere aard en vult de notie diversiteit aan Inclusie is van een andere aard en vult de notie diversiteit aan
aangezien dit concept ook de professionele groei van een persoon aangezien dit concept ook de professionele groei van een persoon
omvat, wat voordelig is op individueel niveau en voordelig is voor de omvat, wat voordelig is op individueel niveau en voordelig is voor de
werkgever. Zo leidt een actieve deelname aan deze doelstellingen tot werkgever. Zo leidt een actieve deelname aan deze doelstellingen tot
behoud van talent en een positief imago. Bovendien zullen tevreden behoud van talent en een positief imago. Bovendien zullen tevreden
personeelsleden sneller de rol van ambassadeur van hun werkgever op personeelsleden sneller de rol van ambassadeur van hun werkgever op
zich nemen. zich nemen.
Diversiteit is een feit binnen de samenleving en moet als meerwaarde Diversiteit is een feit binnen de samenleving en moet als meerwaarde
worden gezien. Een inclusief beleid is de manier waarop de federale worden gezien. Een inclusief beleid is de manier waarop de federale
overheid hiermee moet omgaan. Dit bevordert het individueel welzijn overheid hiermee moet omgaan. Dit bevordert het individueel welzijn
van elk personeelslid en draagt bij aan een kwaliteitsvolle van elk personeelslid en draagt bij aan een kwaliteitsvolle
dienstverlening. Daarom is het belangrijk om de werkomgeving dienstverlening. Daarom is het belangrijk om de werkomgeving
geleidelijk aan te passen aan de behoeften van personen met een geleidelijk aan te passen aan de behoeften van personen met een
handicap. De federale diensten moeten in het bijzonder de werkomgeving handicap. De federale diensten moeten in het bijzonder de werkomgeving
toegankelijk maken, redelijke aanpassingen aanbrengen en het toegankelijk maken, redelijke aanpassingen aanbrengen en het
bewustzijn onder het personeel te vergroten. Een dergelijke bewustzijn onder het personeel te vergroten. Een dergelijke
alomvattende aanpak is essentieel om ervoor te zorgen dat personen met alomvattende aanpak is essentieel om ervoor te zorgen dat personen met
een handicap zich duurzaam in hun werk kunnen integreren zonder zich een handicap zich duurzaam in hun werk kunnen integreren zonder zich
voortdurend te moeten aanpassen. voortdurend te moeten aanpassen.
Om rekening te houden met diversiteit, moeten de federale diensten Om rekening te houden met diversiteit, moeten de federale diensten
rekening houden met de bepalingen uit de wet van 12 januari 2007 rekening houden met de bepalingen uit de wet van 12 januari 2007
strekkende tot controle op de toepassing van de resoluties van de strekkende tot controle op de toepassing van de resoluties van de
wereldvrouwenconferentie die in september 1995 in Peking heeft wereldvrouwenconferentie die in september 1995 in Peking heeft
plaatsgehad en tot integratie van de genderdimensie in het geheel van plaatsgehad en tot integratie van de genderdimensie in het geheel van
de federale beleidslijnen. Bovendien voorzien de drie de federale beleidslijnen. Bovendien voorzien de drie
antidiscriminatiewetten van 10 mei 2007 sinds 30 juli 2023 in de notie antidiscriminatiewetten van 10 mei 2007 sinds 30 juli 2023 in de notie
van intersectionele discriminatie. Het gaat hier om een situatie die van intersectionele discriminatie. Het gaat hier om een situatie die
zich voordoet wanneer een persoon wordt gediscrimineerd naar zich voordoet wanneer een persoon wordt gediscrimineerd naar
aanleiding van een onderscheid op grond van meerdere beschermde aanleiding van een onderscheid op grond van meerdere beschermde
criteria die op elkaar inwerken en onscheidbaar worden. Dit betekent criteria die op elkaar inwerken en onscheidbaar worden. Dit betekent
dat het criterium handicap kan kruisen met andere beschermde criteria dat het criterium handicap kan kruisen met andere beschermde criteria
zoals bijvoorbeeld leeftijd of geslacht. zoals bijvoorbeeld leeftijd of geslacht.
Wij appreciëren ook de betrokkenheid van de mandaathouders, binnen het Wij appreciëren ook de betrokkenheid van de mandaathouders, binnen het
plan "Maatregelen voor het halen van de drie procent tewerkstelling plan "Maatregelen voor het halen van de drie procent tewerkstelling
van personen met een handicap", gelanceerd door het college van van personen met een handicap", gelanceerd door het college van
voorzitters van de federale administraties tijdens deze lopende voorzitters van de federale administraties tijdens deze lopende
legislatuur. Deze transversale en multidisciplinaire aanpak laat een legislatuur. Deze transversale en multidisciplinaire aanpak laat een
duurzame rekrutering en inclusie van personen met een handicap toe duurzame rekrutering en inclusie van personen met een handicap toe
binnen onze administraties, omdat er zowel geïnvesteerd wordt in de binnen onze administraties, omdat er zowel geïnvesteerd wordt in de
rekruteringscommunicatie naar deze doelgroep, als in een inclusieve rekruteringscommunicatie naar deze doelgroep, als in een inclusieve
bedrijfscultuur en HR-praktijken, als in specifieke bedrijfscultuur en HR-praktijken, als in specifieke
rekruteringsprocedures in de vorm van positieve acties, om maar enkele rekruteringsprocedures in de vorm van positieve acties, om maar enkele
voorbeelden te noemen. voorbeelden te noemen.
2. Indienstnemingsmechanismen 2. Indienstnemingsmechanismen
Binnen de regelgeving bestaan een aantal maatregelen die de Binnen de regelgeving bestaan een aantal maatregelen die de
indienstneming van personen van met een handicap regelen. Hieronder indienstneming van personen van met een handicap regelen. Hieronder
volgt een overzicht van de bestaande mogelijkheden die de federale volgt een overzicht van de bestaande mogelijkheden die de federale
diensten kunnen gebruiken hun verplichtingen na te komen. diensten kunnen gebruiken hun verplichtingen na te komen.
Ten eerste voorziet de regelgeving in de opmaak van de bijzondere Ten eerste voorziet de regelgeving in de opmaak van de bijzondere
laureatenlijsten voor personen met een handicap. Dit volgt uit artikel laureatenlijsten voor personen met een handicap. Dit volgt uit artikel
2, § 2, van het koninklijk besluit van 6 oktober 2005 houdende de 2, § 2, van het koninklijk besluit van 6 oktober 2005 houdende de
inclusie van personen met een handicap en redelijke aanpassingen inclusie van personen met een handicap en redelijke aanpassingen
tijdens selecties. De federale diensten die het minimumpercentage niet tijdens selecties. De federale diensten die het minimumpercentage niet
behalen, moeten bij iedere aanwerving deze lijsten raadplegen. Ook bij behalen, moeten bij iedere aanwerving deze lijsten raadplegen. Ook bij
een contractuele indienstneming zijn de federale diensten verplicht om een contractuele indienstneming zijn de federale diensten verplicht om
voorrang te geven aan een laureaat met een handicap die op een voorrang te geven aan een laureaat met een handicap die op een
bijzondere lijst staat. Als hiervan geen sprake is, geniet ook elke bijzondere lijst staat. Als hiervan geen sprake is, geniet ook elke
persoon die geslaagd is voor de contractuele selectie en zijn persoon die geslaagd is voor de contractuele selectie en zijn
hoedanigheid als persoon met een handicap kenbaar heeft gemaakt, hoedanigheid als persoon met een handicap kenbaar heeft gemaakt,
voorrang. voorrang.
Ten tweede genieten personen met een handicap voorrang in het kader Ten tweede genieten personen met een handicap voorrang in het kader
van de doorlopende selecties. Dit volgt uit artikel 25, § 1, derde van de doorlopende selecties. Dit volgt uit artikel 25, § 1, derde
lid, van het koninklijk besluit van 2 oktober 1937 houdende het lid, van het koninklijk besluit van 2 oktober 1937 houdende het
statuut van het rijkspersoneel. Wanneer meerdere kandidaten geschikt statuut van het rijkspersoneel. Wanneer meerdere kandidaten geschikt
zijn voor een bepaalde hoogvolumefunctie of kritische functie, geniet zijn voor een bepaalde hoogvolumefunctie of kritische functie, geniet
de kandidaat met een handicap voorrang. Deze voorrang geldt enkel de kandidaat met een handicap voorrang. Deze voorrang geldt enkel
binnen dezelfde groep van geslaagden, namelijk zij die ofwel geschikt binnen dezelfde groep van geslaagden, namelijk zij die ofwel geschikt
ofwel zeer geschikt zijn. ofwel zeer geschikt zijn.
Daarnaast voorziet de reglementering in de mogelijkheid bepaalde Daarnaast voorziet de reglementering in de mogelijkheid bepaalde
selecties voor te behouden aan personen met een handicap. Dit kan selecties voor te behouden aan personen met een handicap. Dit kan
zowel binnen het kader van een statutaire als een contractuele zowel binnen het kader van een statutaire als een contractuele
selectie. selectie.
Voor contractuele selecties kunnen de federale diensten kandidaten met Voor contractuele selecties kunnen de federale diensten kandidaten met
een handicap op een soepele en flexibele manier in dienst nemen. Dit een handicap op een soepele en flexibele manier in dienst nemen. Dit
volgt uit artikel 2, vierde lid, van het koninklijk besluit van 25 volgt uit artikel 2, vierde lid, van het koninklijk besluit van 25
april 2005 tot vaststelling van de voorwaarden voor de indienstneming april 2005 tot vaststelling van de voorwaarden voor de indienstneming
bij arbeidsovereenkomst in sommige overheidsdiensten. Deze maatregel bij arbeidsovereenkomst in sommige overheidsdiensten. Deze maatregel
zorgt er tevens voor dat de federale diensten zelf de organisatie van zorgt er tevens voor dat de federale diensten zelf de organisatie van
de selectieproeven op zich kunnen nemen. Deze vacatures hebben de de selectieproeven op zich kunnen nemen. Deze vacatures hebben de
doelgroep steeds kunnen bereiken voor verschillende functies binnen doelgroep steeds kunnen bereiken voor verschillende functies binnen
meerdere niveaus. meerdere niveaus.
Ook bij statutaire selecties bestaat sinds kort de mogelijkheid om een Ook bij statutaire selecties bestaat sinds kort de mogelijkheid om een
bepaalde selectie voor te behouden aan personen met een handicap. Dit bepaalde selectie voor te behouden aan personen met een handicap. Dit
gebeurt via het kennismakingstraject. Het reglementair kader hiervan gebeurt via het kennismakingstraject. Het reglementair kader hiervan
staat in het koninklijk besluit van 24 maart 2024 houdende het staat in het koninklijk besluit van 24 maart 2024 houdende het
kennismakingstraject. kennismakingstraject.
Het kennismakingstraject is een alternatieve vorm van de klassieke Het kennismakingstraject is een alternatieve vorm van de klassieke
stage. Het is geen verplicht parcours dat personen met een handicap stage. Het is geen verplicht parcours dat personen met een handicap
moeten afleggen om als rijksambtenaar te worden aangeworven. De optie moeten afleggen om als rijksambtenaar te worden aangeworven. De optie
om een gewone statutaire stage af te leggen blijft naast dit traject om een gewone statutaire stage af te leggen blijft naast dit traject
bestaan. bestaan.
Het kennismakingstraject is opgebouwd uit verschillende componenten. Het kennismakingstraject is opgebouwd uit verschillende componenten.
Ten eerste houdt het een soepele aanwervingsprocedure in. Ten tweede Ten eerste houdt het een soepele aanwervingsprocedure in. Ten tweede
is het traject gericht op de intensieve begeleiding en opleiding van is het traject gericht op de intensieve begeleiding en opleiding van
het personeelslid. Ten slotte leidt een positieve wederzijdse ervaring het personeelslid. Ten slotte leidt een positieve wederzijdse ervaring
tot een stabiele arbeidsrelatie. tot een stabiele arbeidsrelatie.
Het hoofddoel van dit specifieke statuut is de rol van hefboom op te Het hoofddoel van dit specifieke statuut is de rol van hefboom op te
nemen tussen de specifieke doelgroep enerzijds en de federale overheid nemen tussen de specifieke doelgroep enerzijds en de federale overheid
als aantrekkelijke en inclusieve werkgever anderzijds. Het traject wil als aantrekkelijke en inclusieve werkgever anderzijds. Het traject wil
de tewerkstelling van personen met een handicap binnen het federaal de tewerkstelling van personen met een handicap binnen het federaal
openbaar ambt bevorderen door een periode van wederzijdse aanpassing openbaar ambt bevorderen door een periode van wederzijdse aanpassing
tussen de werkgever en de werknemer in te lassen. Concreet gaat het om tussen de werkgever en de werknemer in te lassen. Concreet gaat het om
een andere stagevorm. De selectie bestaat uit een mondelinge proef. een andere stagevorm. De selectie bestaat uit een mondelinge proef.
Een positieve evaluatie leidt tot een benoeming. Een positieve evaluatie leidt tot een benoeming.
De aanwervende federale dienst is hierbij verplicht om tijdig een De aanwervende federale dienst is hierbij verplicht om tijdig een
begeleider aan te stellen die het personeelslid met een handicap begeleider aan te stellen die het personeelslid met een handicap
bijstaat met zijn taken en integratie. Het is de bedoeling dat de bijstaat met zijn taken en integratie. Het is de bedoeling dat de
begeleider bepaalde opleidingen volgt om zijn competenties te begeleider bepaalde opleidingen volgt om zijn competenties te
ontwikkelen zodat hij zijn rol optimaal kan volbrengen. Natuurlijk is ontwikkelen zodat hij zijn rol optimaal kan volbrengen. Natuurlijk is
het aan federale dienst om in de nodige tijd en middelen te voorzien. het aan federale dienst om in de nodige tijd en middelen te voorzien.
Bovendien moet de federale dienst tijdens de evaluatie van de Bovendien moet de federale dienst tijdens de evaluatie van de
begeleider rekening houden met de tijd die hij aan zijn rol besteed. begeleider rekening houden met de tijd die hij aan zijn rol besteed.
Ten slotte willen wij erop wijzen dat het quotum van drie procent een Ten slotte willen wij erop wijzen dat het quotum van drie procent een
minimumverplichting inhoudt voor elke federale dienst. Het doel van minimumverplichting inhoudt voor elke federale dienst. Het doel van
dit quotum de inclusie van personen met een handicap binnen het dit quotum de inclusie van personen met een handicap binnen het
openbaar ambt te promoten. Het behalen van de drie procent is geen openbaar ambt te promoten. Het behalen van de drie procent is geen
doel op zich, maar een middel om de inclusie te bevorderen. doel op zich, maar een middel om de inclusie te bevorderen.
3. Redelijke aanpassingen 3. Redelijke aanpassingen
Redelijke aanpassingen zijn noodzakelijk om drempels te compenseren. Redelijke aanpassingen zijn noodzakelijk om drempels te compenseren.
Zo kunnen contractuele en statutaire personeelsleden met een handicap Zo kunnen contractuele en statutaire personeelsleden met een handicap
gelijkwaardig aan het werk. Het recht op redelijke aanpassingen is gelijkwaardig aan het werk. Het recht op redelijke aanpassingen is
verankerd in artikel 22ter van de grondwet. verankerd in artikel 22ter van de grondwet.
Een juridische definitie van het begrip redelijke aanpassingen is Een juridische definitie van het begrip redelijke aanpassingen is
terug te vinden in artikel 2 van het protocol van 19 juli 2007 tussen terug te vinden in artikel 2 van het protocol van 19 juli 2007 tussen
de Federale Staat, de Vlaamse Gemeenschap, de Franse Gemeenschap, de de Federale Staat, de Vlaamse Gemeenschap, de Franse Gemeenschap, de
Duitstalige Gemeenschap, het Waals Gewest, het Brussels Hoofdstedelijk Duitstalige Gemeenschap, het Waals Gewest, het Brussels Hoofdstedelijk
Gewest, de Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie en de Franse Gewest, de Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie en de Franse
Gemeenschapscommissie ten gunste van personen met een handicap. Het Gemeenschapscommissie ten gunste van personen met een handicap. Het
gaat om concrete maatregelen die de beperkende invloed van een gaat om concrete maatregelen die de beperkende invloed van een
onaangepaste omgeving op de participatie van een persoon kunnen onaangepaste omgeving op de participatie van een persoon kunnen
neutraliseren. Een redelijke aanpassing verandert iets aan de neutraliseren. Een redelijke aanpassing verandert iets aan de
omgeving. Het maakt deze toegankelijker en laat toe dat de persoon op omgeving. Het maakt deze toegankelijker en laat toe dat de persoon op
evenwaardige wijze met zijn collega's kan werken. Op die manier beogen evenwaardige wijze met zijn collega's kan werken. Op die manier beogen
zij een schadelijke weerslag van bepaalde omgevingsfactoren te zij een schadelijke weerslag van bepaalde omgevingsfactoren te
compenseren. Dit betekent dat redelijke aanpassingen steeds zijn compenseren. Dit betekent dat redelijke aanpassingen steeds zijn
afgestemd op de specifieke en individuele ondersteuningsbehoeften van afgestemd op de specifieke en individuele ondersteuningsbehoeften van
een individu. een individu.
Het protocol beschouwt een persoon met een handicap als iemand van wie Het protocol beschouwt een persoon met een handicap als iemand van wie
de deelname aan het maatschappelijke of professionele leven wordt de deelname aan het maatschappelijke of professionele leven wordt
verhinderd of belemmert vanwege een langdurige fysieke, sensoriële, verhinderd of belemmert vanwege een langdurige fysieke, sensoriële,
mentale of intellectuele beperking. Bijgevolg gaat het niet alleen om mentale of intellectuele beperking. Bijgevolg gaat het niet alleen om
personen die door de wet worden erkend als zijnde gehandicapt. Dit personen die door de wet worden erkend als zijnde gehandicapt. Dit
betekent dat in de context van redelijke aanpassingen een ruimere betekent dat in de context van redelijke aanpassingen een ruimere
definitie van persoon met een handicap geldt dan degene bedoeld in definitie van persoon met een handicap geldt dan degene bedoeld in
artikel 1 van het koninklijk besluit van 6 oktober 2005 houdende de artikel 1 van het koninklijk besluit van 6 oktober 2005 houdende de
inclusie van personen met een handicap en redelijke aanpassingen inclusie van personen met een handicap en redelijke aanpassingen
tijdens selecties. tijdens selecties.
Een persoon met een handicap heeft het recht om redelijke aanpassingen Een persoon met een handicap heeft het recht om redelijke aanpassingen
te vragen. De werkgever is verplicht om hier gehoor aan te geven en te te vragen. De werkgever is verplicht om hier gehoor aan te geven en te
onderzoeken welke aanpassingen per concreet geval kwalificeren als onderzoeken welke aanpassingen per concreet geval kwalificeren als
redelijk. Artikel I.4-74.- § 4, boek I, titel IV, van de codex over redelijk. Artikel I.4-74.- § 4, boek I, titel IV, van de codex over
het welzijn op het werk bevestigt deze stelling en verwijst expliciet het welzijn op het werk bevestigt deze stelling en verwijst expliciet
naar het protocol van 19 juli 2007 betreffende het begrip redelijke naar het protocol van 19 juli 2007 betreffende het begrip redelijke
aanpassingen in België. De werkgever moet zijn beslissing om een aanpassingen in België. De werkgever moet zijn beslissing om een
bepaalde aanpassing niet toe te kennen, te motiveren. In dat verband bepaalde aanpassing niet toe te kennen, te motiveren. In dat verband
moet hij verwijzen naar de volgende indicatoren: moet hij verwijzen naar de volgende indicatoren:
1° de financiële impact van de aanpassing, waarbij rekening wordt 1° de financiële impact van de aanpassing, waarbij rekening wordt
gehouden met eventuele ondersteunende financiële tegemoetkomingen en gehouden met eventuele ondersteunende financiële tegemoetkomingen en
de financiële draagkracht van degene op wie de aanpassingsplichtrust; de financiële draagkracht van degene op wie de aanpassingsplichtrust;
2° de organisatorische impact van de aanpassing; 2° de organisatorische impact van de aanpassing;
3° de te verwachten frequentie en duur van het gebruik van de 3° de te verwachten frequentie en duur van het gebruik van de
aanpassing door personen met een handicap; aanpassing door personen met een handicap;
4° de impact van de aanpassing op de levenskwaliteit van (een 4° de impact van de aanpassing op de levenskwaliteit van (een
daadwerkelijke of potentiële) gebruiker(s) met een handicap; daadwerkelijke of potentiële) gebruiker(s) met een handicap;
5° de impact van de aanpassing op de omgeving en op andere gebruikers; 5° de impact van de aanpassing op de omgeving en op andere gebruikers;
6° het ontbreken van gelijkwaardige alternatieven; 6° het ontbreken van gelijkwaardige alternatieven;
7° het verzuim van voor de hand liggende of wettelijk verplichte 7° het verzuim van voor de hand liggende of wettelijk verplichte
normen. normen.
Hoe hoger de kostprijs, hoe sneller de aanpassing als "onredelijk" Hoe hoger de kostprijs, hoe sneller de aanpassing als "onredelijk"
kwalificeert. Hoe groter de financiële draagkracht, hoe meer kwalificeert. Hoe groter de financiële draagkracht, hoe meer
inspanningen geëist mogen worden op het vlak van het realiseren van inspanningen geëist mogen worden op het vlak van het realiseren van
aanpassingen. Naarmate een aanpassing vaker of door meerdere personen aanpassingen. Naarmate een aanpassing vaker of door meerdere personen
met een handicap gebruikt wordt of duurzamer is, moet zij sneller als met een handicap gebruikt wordt of duurzamer is, moet zij sneller als
"redelijk" worden beschouwd. Hoe meer er sprake is van een positief "redelijk" worden beschouwd. Hoe meer er sprake is van een positief
effect op de gebruiksvriendelijkheid voor alle of meerdere gebruikers, effect op de gebruiksvriendelijkheid voor alle of meerdere gebruikers,
hoe sneller een aanpassing als "redelijk" moet worden beschouwd. hoe sneller een aanpassing als "redelijk" moet worden beschouwd.
In de context van het federaal openbaar ambt kan een persoon met een In de context van het federaal openbaar ambt kan een persoon met een
handicap redelijke aanpassingen voor uiteenlopende activiteiten handicap redelijke aanpassingen voor uiteenlopende activiteiten
aanvragen zoals: deelname aan een selectieprocedure en dit ongeacht aanvragen zoals: deelname aan een selectieprocedure en dit ongeacht
welke federale dienst voor de organisatie van de selectie instaat, welke federale dienst voor de organisatie van de selectie instaat,
deelname aan een evenement of training, aanpassing van de werkplek,... deelname aan een evenement of training, aanpassing van de werkplek,...
Dit recht geldt ook bij de activiteiten die aan een bepaalde dienst Dit recht geldt ook bij de activiteiten die aan een bepaalde dienst
zijn toevertrouwd zoals: ontvangst van publiek, gesprekken over een zijn toevertrouwd zoals: ontvangst van publiek, gesprekken over een
individueel dossier,... Net omdat voor de federale diensten een individueel dossier,... Net omdat voor de federale diensten een
strenge motiveringsplicht geldt, is het aanbevolen hierbij een strenge motiveringsplicht geldt, is het aanbevolen hierbij een
proactieve rol aan te nemen. Dit kan bijvoorbeeld door steeds de proactieve rol aan te nemen. Dit kan bijvoorbeeld door steeds de
mogelijkheid op te nemen om redelijke aanpassingen aan te vragen in de mogelijkheid op te nemen om redelijke aanpassingen aan te vragen in de
relevante registratieformulieren voor deze activiteiten. Ook al relevante registratieformulieren voor deze activiteiten. Ook al
bepaalt de regelgeving geen specifieke procedure voor het aanvragen bepaalt de regelgeving geen specifieke procedure voor het aanvragen
van redelijke aanpassingen, is het nuttig hiervoor een interne en van redelijke aanpassingen, is het nuttig hiervoor een interne en
soepele procedure te voorzien. Dit benadrukt het recht op dergelijke soepele procedure te voorzien. Dit benadrukt het recht op dergelijke
aanpassingen voor personen met een handicap binnen de federale dienst. aanpassingen voor personen met een handicap binnen de federale dienst.
Het is hierbij aan te raden de aanvraagprocedure zo eenvoudig mogelijk Het is hierbij aan te raden de aanvraagprocedure zo eenvoudig mogelijk
te maken. Deze voorziening gebeurt op eigen middelen. te maken. Deze voorziening gebeurt op eigen middelen.
Redelijke aanpassingen kunnen zowel individuele als collectieve Redelijke aanpassingen kunnen zowel individuele als collectieve
aanpassingen inhouden en zowel van immateriële als materiële aard zijn aanpassingen inhouden en zowel van immateriële als materiële aard zijn
op de terreinen van de organisatie van het werk, de werkplek, op de terreinen van de organisatie van het werk, de werkplek,
communicatie, ICT, begeleiding, ... communicatie, ICT, begeleiding, ...
Hieronder ter inspiratie een lijst van mogelijke aanpassingen mee, Hieronder ter inspiratie een lijst van mogelijke aanpassingen mee,
zonder exhaustief te willen zijn. zonder exhaustief te willen zijn.
Materiële individuele aanpassingen: Materiële individuele aanpassingen:
1° de aanpassing van de werkplaats zoals een aangepaste telefoon, 1° de aanpassing van de werkplaats zoals een aangepaste telefoon,
scherm, stoel, toetsenbord, muis, ...; scherm, stoel, toetsenbord, muis, ...;
2° het gebruik van eenvoudige symbolen; 2° het gebruik van eenvoudige symbolen;
3° voorzien in bijkomende of aangepaste persoonlijke 3° voorzien in bijkomende of aangepaste persoonlijke
beschermingsmiddelen zoals beeldschermbril, aangepaste beschermingsmiddelen zoals beeldschermbril, aangepaste
veiligheidsschoeisel, helm, werkkledij; veiligheidsschoeisel, helm, werkkledij;
4° voorzien in (tijdelijke) hulpmiddelen die het werken mogelijk 4° voorzien in (tijdelijke) hulpmiddelen die het werken mogelijk
maken; maken;
5° voorzien in alternatieve werkmiddelen zoals tools, uitrusting, 5° voorzien in alternatieve werkmiddelen zoals tools, uitrusting,
machines, hardware en software. machines, hardware en software.
Immateriële individuele aanpassingen: Immateriële individuele aanpassingen:
1° toestaan van extra dagen telewerk en/of satellietwerk; 1° toestaan van extra dagen telewerk en/of satellietwerk;
2° voorzien in een aangepast werkrooster, extra (medische) pauzes of 2° voorzien in een aangepast werkrooster, extra (medische) pauzes of
verminderde prestaties wegens medische redenen; verminderde prestaties wegens medische redenen;
3° het (tijdelijk) plaatsen binnen nieuwe functie via bijvoorbeeld 3° het (tijdelijk) plaatsen binnen nieuwe functie via bijvoorbeeld
tijdelijke mutatie, tijdelijk lichter werk of terbeschikkingstelling tijdelijke mutatie, tijdelijk lichter werk of terbeschikkingstelling
of het herschikken van taken; of het herschikken van taken;
4° de begeleiding van een persoon met een handicap omkaderd door de 4° de begeleiding van een persoon met een handicap omkaderd door de
aanwezigheid van een assistentiehond op de werkvloer; aanwezigheid van een assistentiehond op de werkvloer;
5° de vertaling in gebarentaal voor dove en slechthorende personen die 5° de vertaling in gebarentaal voor dove en slechthorende personen die
gebaren; gebaren;
6° de terugbetaling woon-werkverkeer; 6° de terugbetaling woon-werkverkeer;
7° coaching of peter- meterschap; 7° coaching of peter- meterschap;
8° opleiding voorzien in alternatieve werkmethoden. 8° opleiding voorzien in alternatieve werkmethoden.
Materiële collectieve aanpassingen: Materiële collectieve aanpassingen:
1° aanpassingen van de werkplaats: omgevingsfactoren voorzien van 1° aanpassingen van de werkplaats: omgevingsfactoren voorzien van
zitgelegenheid bij staand beroep of omgekeerd, voorzien van zitgelegenheid bij staand beroep of omgekeerd, voorzien van
bureaufietsen, aangepaste bureaus die eventueel kunnen versteld worden bureaufietsen, aangepaste bureaus die eventueel kunnen versteld worden
in de hoogte; in de hoogte;
2° architecturale aanpassingen: toegankelijkheid voor 2° architecturale aanpassingen: toegankelijkheid voor
rolstoelgebruikers, aangepast toilet, plaatsen van een lift, rolstoelgebruikers, aangepast toilet, plaatsen van een lift,
materialen waarvoor men allergie heeft (plaatselijk) materialen waarvoor men allergie heeft (plaatselijk)
verwijderen/vervangen; verwijderen/vervangen;
3° voorzien in rustplaats voorzien; 3° voorzien in rustplaats voorzien;
4° voorzien in geluidsversterking, ondertiteling of schrijftolken voor 4° voorzien in geluidsversterking, ondertiteling of schrijftolken voor
personen met aan auditieve handicap. personen met aan auditieve handicap.
Immateriële collectieve aanpassingen: Immateriële collectieve aanpassingen:
1° invoeren telewerk en/of satellietwerk; 1° invoeren telewerk en/of satellietwerk;
2° geven van toelichtingen in een vereenvoudigd taalgebruik. 2° geven van toelichtingen in een vereenvoudigd taalgebruik.
4. Maatwerkbedrijven 4. Maatwerkbedrijven
Maatwerkbedrijven zijn gespecialiseerde bedrijven die personen met een Maatwerkbedrijven zijn gespecialiseerde bedrijven die personen met een
handicap tewerk stellen en hierbij een gepaste begeleiding verzekeren. handicap tewerk stellen en hierbij een gepaste begeleiding verzekeren.
De deelstaten bepalen welke bedrijven onder de noemer maatwerkbedrijf De deelstaten bepalen welke bedrijven onder de noemer maatwerkbedrijf
vallen. De Vlaamse gemeenschap hanteert de naam "maatwerkbedrijf". In vallen. De Vlaamse gemeenschap hanteert de naam "maatwerkbedrijf". In
Brussel en Wallonië dragen deze bedrijven de naam van "entreprises de Brussel en Wallonië dragen deze bedrijven de naam van "entreprises de
travail adapté". Dit betekent dat enkel de bedrijven vermeld in de travail adapté". Dit betekent dat enkel de bedrijven vermeld in de
gewestelijke lijsten in aanmerking komen voor de berekening van de gewestelijke lijsten in aanmerking komen voor de berekening van de
bijdrage aan de monitoring. bijdrage aan de monitoring.
Het is aanbevolen aan om voor overheidsopdrachten beroep te doen op Het is aanbevolen aan om voor overheidsopdrachten beroep te doen op
deze bedrijven. Dit kan op twee manieren. Ten eerste kan een federale deze bedrijven. Dit kan op twee manieren. Ten eerste kan een federale
dienst een opdracht voorbehouden aan een maatwerkbedrijf. Artikel 15 dienst een opdracht voorbehouden aan een maatwerkbedrijf. Artikel 15
van de wet van 17 juni 2016 inzake overheidsopdrachten voorziet in van de wet van 17 juni 2016 inzake overheidsopdrachten voorziet in
deze mogelijkheid. Deze reservering heeft tot gevolg dat enkel de deze mogelijkheid. Deze reservering heeft tot gevolg dat enkel de
aanvragen of offertes van deze ondernemingen in aanmerking komen. aanvragen of offertes van deze ondernemingen in aanmerking komen.
Ten tweede kan een federale dienst voor een offerte maatwerkbedrijven Ten tweede kan een federale dienst voor een offerte maatwerkbedrijven
en andere bedrijven contacteren. Hierbij kan een federale dienst en andere bedrijven contacteren. Hierbij kan een federale dienst
inclusie van personen met een handicap opnemen als gunningscriterium. inclusie van personen met een handicap opnemen als gunningscriterium.
Concreet moet het bestek een sociale clausule bevatten die de Concreet moet het bestek een sociale clausule bevatten die de
tewerkstelling of opleiding van personen met een handicap voor ogen tewerkstelling of opleiding van personen met een handicap voor ogen
heeft. Hoofdstuk 3. van de omzendbrief. - Integratie van duurzame heeft. Hoofdstuk 3. van de omzendbrief. - Integratie van duurzame
ontwikkeling, met inbegrip van sociale clausules en maatregelen ten ontwikkeling, met inbegrip van sociale clausules en maatregelen ten
voordele van kleine en middelgrote ondernemingen, in het kader van voordele van kleine en middelgrote ondernemingen, in het kader van
overheidsopdrachten geplaatst door federale aanbestedende instantie, overheidsopdrachten geplaatst door federale aanbestedende instantie,
geeft weer hoe de federale diensten met sociale clausules kunnen geeft weer hoe de federale diensten met sociale clausules kunnen
omgaan. Ook in de rol van aankoper kunnen de federale diensten een omgaan. Ook in de rol van aankoper kunnen de federale diensten een
aanzienlijke rol spelen ter bevordering van de inclusie van personen aanzienlijke rol spelen ter bevordering van de inclusie van personen
met een handicap. met een handicap.
Ook is het aanbevolen de federale diensten aan om te rapporteren over Ook is het aanbevolen de federale diensten aan om te rapporteren over
hun bestellingen bij maatwerkbedrijven in FEDCOM. Dit is een gedeelde hun bestellingen bij maatwerkbedrijven in FEDCOM. Dit is een gedeelde
applicatie die een overzicht geeft van de uitgaven van de diensten aan applicatie die een overzicht geeft van de uitgaven van de diensten aan
deze bedrijven. Deze manier van werken vergemakkelijkt het deze bedrijven. Deze manier van werken vergemakkelijkt het
monitoringsproces. Zo kunnen alle relevante gegevens meetellen in de monitoringsproces. Zo kunnen alle relevante gegevens meetellen in de
monitoring. Momenteel is er geen volledige doorstroom van deze monitoring. Momenteel is er geen volledige doorstroom van deze
informatie. Dit zorgt voor structurele onderrapportering. Elke informatie. Dit zorgt voor structurele onderrapportering. Elke
federale dienst heeft hier belang bij met het oog op het nakomen van federale dienst heeft hier belang bij met het oog op het nakomen van
diens reglementaire verplichting. diens reglementaire verplichting.
De Minister van Ambtenarenzaken, De Minister van Ambtenarenzaken,
P. DE SUTTER P. DE SUTTER
De Minister van Pensioenen en Maatschappelijke Integratie, belast met De Minister van Pensioenen en Maatschappelijke Integratie, belast met
Personen met een handicap, Armoedebestrijding en Beliris, Personen met een handicap, Armoedebestrijding en Beliris,
K. LALIEUX K. LALIEUX
^