Etaamb.openjustice.be
Meertalige weergave van Protocol van --
← Terug naar "Protocol tussen de Federale Staat, de Vlaamse Gemeenschap, de Franse Gemeenschap, de Duitstalige Gemeenschap, het Waals Gewest, het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, de Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie en de Franse Gemeen-schapscommissie ten Protocol betreffende het begrip redelijke aanpassingen in België krachtens de wet van 25 februari 2(...)"
Protocol tussen de Federale Staat, de Vlaamse Gemeenschap, de Franse Gemeenschap, de Duitstalige Gemeenschap, het Waals Gewest, het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, de Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie en de Franse Gemeen-schapscommissie ten Protocol betreffende het begrip redelijke aanpassingen in België krachtens de wet van 25 februari 2(...) Protocole entre l'Etat fédéral, la Communauté flamande, la Communauté française, la Communauté germanophone, la Région wallonne, la Région de Bruxelles-Capitale, la Commission communautaire commune, la Commission communautaire française en faveur d Protocole relatif au concept d'aménagements raisonnables en Belgique en vertu de la loi du 25 févri(...)
FEDERALE OVERHEIDSDIENST SOCIALE ZEKERHEID Protocol tussen de Federale Staat, de Vlaamse Gemeenschap, de Franse Gemeenschap, de Duitstalige Gemeenschap, het Waals Gewest, het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, de Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie en de Franse Gemeen-schapscommissie ten gunste van de personen met een handicap Protocol betreffende het begrip redelijke aanpassingen in België SERVICE PUBLIC FEDERAL SECURITE SOCIALE Protocole entre l'Etat fédéral, la Communauté flamande, la Communauté française, la Communauté germanophone, la Région wallonne, la Région de Bruxelles-Capitale, la Commission communautaire commune, la Commission communautaire française en faveur des personnes en situation de handicap Protocole relatif au concept d'aménagements raisonnables en Belgique
krachtens de wet van 25 februari 2003 ter bestrijding van en vertu de la loi du 25 février 2003 tendant à lutter contre la
discriminatie en tot wijziging van de wet van 15 februari 1993 tot discrimination et modifiant la loi du 15 février 1993 créant un Centre
oprichting van een Centrum voor gelijkheid van kansen en voor pour l'égalité des chances et de lutte contre le racisme
racismebestrijding Exposé des motifs
Memorie van toelichting
In dit protocol streven de federale overheid en de gewesten en Dans le présent protocole, l'Etat fédéral, les Régions et les
gemeenschappen die de bevoegdheid delen voor het beleid inzake Communautés qui partagent les compétences concernant les personnes en
personen met een handicap naar de maatschappelijke en professionele situation de handicap visent une inclusion sociale et professionnelle
inschakeling van personen met een handicap. Deze inschakeling gebeurt des personnes en situation de handicap. Cette inclusion se réalise
onder andere door redelijke aanpassingen aan te brengen, vereist door entre autres par la mise en oeuvre d'aménagements raisonnables, exigés
de richtlijn 2000/78/EG van de Raad van 27 november 2000 tot par la directive 2000/78/CE du Conseil du 27 novembre 2000 portant
instelling van een algemeen kader voor gelijke behandeling in arbeid création d'un cadre général en faveur de l'égalité de traitement en
en beroep en de wet van 25 februari 2003 ter bestrijding van matière d'emploi et de travail et la loi du 25 février 2003 tendant à
discriminatie en tot wijziging van de wet van 15 februari 1993 tot lutter contre la discrimination et modifiant la loi du 15 février 1993
oprichting van een Centrum voor gelijkheid van kansen en voor créant un centre pour l'égalité des chances et la lutte contre le
racismebestrijding, van het decreet van de Vlaamse Gemeenschap van 8 racisme, le décret de la Communauté flamande du 8 mai 2002 relatif à
mei 2002 houdende evenredige participatie op de arbeidsmarkt, van de la participation proportionnelle sur le marché de l'emploi,
ordonnantie van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest van 26 juni 2003 l'ordonnance de la Région de Bruxelles-Capitale du 26 juin 2003
betreffende het gemengd beheer van de arbeidsmarkt in het Brussels relative à la gestion mixte du marché de l'emploi dans la Région de
Hoofdstedelijk Gewest, van het decreet van de Duitstalige Gemeenschap van 17 mei 2004 Bruxelles-Capitale, le décret de la Communauté germanophone du 17 mai
houdende toepassing van het beginsel van gelijke behandeling op de
arbeidsmarkt, van het decreet van de Franse Gemeenschap van 19 mei
2004 houdende toepassing van het beginsel van gelijke behandeling, van 2004 relatif à la garantie de l'égalité de traitement sur le marché du
travail, le décret de la Communauté française du 19 mai 2004 relatif à
la mise en oeuvre du principe de l'égalité de traitement, le décret de
het decreet van het Waals Gewest van 27 mei 2004 betreffende de la Région wallonne du 27 mai 2004 relatif à l'égalité de traitement en
gelijke behandeling inzake tewerkstelling en beroepsopleiding. matière d'emploi et de formation professionnelle.
Dit protocol reikt de federale overheid en de gewesten en Le présent protocole tend à fixer entre l'Etat fédéral, les
gemeenschappen de criteria aan waardoor zij zich zullen laten leiden Communautés et Régions des critères qui leur serviront de guide pour
bij de interpretatie van het begrip redelijke aanpassingen'. l'interprétation du concept d'aménagements raisonnables.
De huidige bevoegdheidsverdeling ter zake is zodanig georganiseerd dat La répartition actuelle des compétences en la matière est organisée de
een samenwerking niet alleen wenselijk maar zelfs noodzakelijk is om telle manière qu'une coopération est non seulement souhaitable mais
het welslagen van het gevoerde beleid te waarborgen en om même indispensable afin de garantir la réussite de la politique menée
uiteenlopende bepalingen en interpretaties in de wettelijke stelsels et d'éviter des dispositions et des interprétations divergentes dans
van de verschillende beleidsniveaus te voorkomen. les dispositions légales des différents niveaux de pouvoir.
Toelichting bij de artikelen Commentaire des articles
Artikel 1 Article 1er
Dit artikel omschrijft het doel van het protocol. Cet article décrit l'objectif de ce protocole.
Artikel 2 Article 2
Artikel 2 omschrijft het begrip "redelijke aanpassing". In de eerste L'article 2 décrit le concept "d'aménagement raisonnable". A cet
paragraaf wordt daartoe omschreven wat met een "aanpassing" wordt effet, le premier paragraphe décrit ce que l'on entend par
bedoeld. De tweede paragraaf geeft een beschrijving van de criteria "aménagement". Le deuxième paragraphe donne une description des
waaraan de aanpassing moet voldoen. De derde paragraaf geeft de critères auxquels l'aménagement doit répondre. Le troisième paragraphe
indicatoren aan op basis waarvan de redelijkheid onder meer beoordeeld mentionne les indicateurs sur la base desquels entre autres le
dient te worden. caractère raisonnable doit être évalué.
De omschrijving van het begrip aanpassing' in de eerste paragraaf van La description du concept d'aménagement au premier paragraphe de
artikel 2 sluit zoveel mogelijk aan bij een amendement van de regering l'article 2 se rapproche autant que possible d'un amendement du
bij de wet van 25 februari 2003 en de voorbereidende werkzaamheden van gouvernement à la loi du 25 février 2003 et les travaux préparatoires
deze wet. de cette loi.
Het betreft de verwijzing naar « de architecturale aanpassingen die Il s'agit de la référence aux « aménagements architecturaux
garantissant par exemple l'accès aux fauteuils roulants, les
bvb. de rolstoeltoegankelijkheid garanderen, de technische dispositifs techniques permettant aux sourds et aux aveugles de
hulpmiddelen die bvb. doven en blinden toelaten te communiceren, het communiquer, l'utilisation d'un langage simplifié pour les personnes
gebruik van een vereenvoudigd taalgebruik voor mensen met mentale atteintes d'un handicap mental, la réorganisation de la répartition de
beperkingen, de reorganisatie van taakverdelingen, het verlenen van tâches, l'octroi d'une assistance aux personnes handicapées, bref :
assistentie aan de persoon met een handicap, kortom: alle nodige toutes les mesures concrètes nécessaires, susceptibles de contribuer
concrete maatregelen, voor zover redelijk, die ertoe bijdragen dat de de manière raisonnable à ce que les personnes handicapées ne soient
persoon met een handicap geen schadelijke weerslag ondervindt van de pas lésées par des facteurs environnementaux. » (Doc. parl. Chambre
omgevingsfactoren. » (Parl. St. Kamer 2001-2002, nr. 1578/3,2.) 2001-2002, n° 1578/3,2)
Ter illustratie worden hierna een aantal mogelijke categorieën van A titre d'exemples, certaines catégories d'aménagements possibles sont
aanpassingen opgesomd : énumérées ci-dessous :
- Materiële aanpassingen : aanpassing van de arbeidsplaats, - Aménagements matériels : adaptation du poste de travail, adaptations
architecturale aanpassingen, toegankelijkheid voor rolstoelgebruikers, architecturales, accessibilité pour les utilisateurs de fauteuils
aankoop van technisch materiaal voor de communicatie met personen met roulants, acquisition de matériel technique pour la communication avec
een zintuiglijke beperking, gebruik van eenvoudige symbolen voor des personnes ayant une déficience sensorielle, emploi de symboles
personen met een mentale beperking, enz. simples pour les personnes déficientes intellectuelles, etc.
- Immateriële aanpassingen: vereenvoudigd taalgebruik voor personen - Aménagements non matériels : emploi d'une langue simplifiée pour les
met een mentale stoornis, begeleiding van een blinde persoon, personnes ayant une déficience intellectuelle, accompagnement d'une
vervanging van een mondeling examen door een schriftelijk examen voor personne aveugle, modification d'un examen oral en examen écrit en cas
personen met een spraakstoornis, mogelijkheid voor een persoon die de déficience orale, possibilité pour une personne qui a du mal à
moeilijk recht kan blijven staan om te gaan zitten wanneer hij of zij rester debout de s'asseoir en attendant son tour dans une file au
aanschuift aan een loket, vertaling in gebarentaal voor doven en slechthorenden, enz. - Collectieve aanpassingen: aanpassing van sport- en culturele infrastructuren, plaatsing van liften in trein- en metrostations, aangepast stemhokje voor rolstoelgebruikers of personen met een kleine gestalte, enz. - Individuele aanpassingen: aanpassing van een arbeidsplaats voor een werknemer met een specifieke handicap, zoals een aangepaste telefoon, een aangepast scherm, een aangepaste stoel, een aangepast toetsenbord, toegankelijke sanitaire voorzieningen, thuiswerk, aangepaste werktijdregeling, enz. Hierbij dient opgemerkt te worden dat het voorzien in collectieve aanpassingen niet ontslaat van de verplichting in het voorzien van individuele aanpassingen wanneer dit bijkomend nodig is om de participatie van een persoon met een handicap te garanderen. guichet, traduction en langue des signes pour les personnes déficientes auditives, etc. - Aménagements collectifs : adaptation d'infrastructures sportives et culturelles, placement d'ascenseurs dans les gares de trains et de métro, isoloir électoral adapté aux électeurs en fauteuil roulant ou de petite taille, etc. - Aménagements individuels : adaptation d'un poste de travail pour un travailleur présentant un handicap spécifique comme un téléphone adapté, écran adapté, chaise adaptée, clavier adapté, sanitaires accessibles, travail à domicile, horaire adapté, etc. A ce sujet, il faut remarquer que le fait de prévoir des aménagements collectifs ne dispense pas de l'obligation de prévoir des aménagements individuels lorsque ceux-ci s'avèrent nécessaires afin de garantir la participation de la personne en situation de handicap.
De omschrijving van het begrip aanpassing' in de eerste paragraaf van La description du concept d'aménagement au premier paragraphe de
artikel 2 vermeldt de zinsnede "persoon met een handicap". Naar l'article 2 contient la proposition "personne en situation de
analogie met de antidiscriminatiewet wordt er uitdrukkelijk voor handicap". Par analogie avec la loi anti-discrimination, il a été
choisi explicitement de ne pas reprendre de définition dans le
gekozen geen definitie in het protocol zelf op te nemen. Op die manier protocole même. Ainsi, on veut éviter une interprétation limitée de la
wil men een beperkte opvatting van het begrip handicap vermijden en notion de handicap et rendre des évolutions dans la définition de
evoluties in de definitie van "persoon met een handicap" niet in de "personne en situation de handicap" possibles.
weg te staan. In ieder geval wordt onder handicap elk langdurig en belangrijk En tout cas, il faut entendre par handicap toute limitation durable et
participatieprobleem van een persoon verstaan dat te wijten is aan het importante de la participation d'une personne, due à l'interaction
samenspel tussen 1) functiestoornissen van mentale, psychische, dynamique entre 1) des déficiences de nature mentale, physique,
lichamelijke of zintuiglijke aard, 2) beperkingen bij het uitvoeren psychique ou sensorielle, 2) des limitations lors de l'exécution
van activiteiten en 3) persoonlijke en externe factoren. Hiermee wordt d'activités et 3) des facteurs contextuels personnels et
gerefereerd aan de internationale classificatie van het menselijk environnementaux. Cette description fait référence à la Classification
functioneren (ICF), bekrachtigd door de Wereldgezondheidsorganisatie internationale du fonctionnement, du handicap et de la santé (CIF),
op 22 mei 2001 tijdens de vierenvijftigste gezondheidsassemblee. entérinée par l'Organisation Mondiale de la Santé le 22 mai 2001 lors
de la cinquante-quatrième assemblée mondiale de la santé.
Een persoon kan geboren worden met een handicap of er later wegens Le handicap peut toucher la personne dès la naissance ou
ziekte, een ongeval of ouderdom door worden getroffen. postérieurement, s'il est lié à une maladie, un accident ou un âge
Iedere persoon wiens deelname aan het maatschappelijke of avancé. Toute personne dont la participation à la vie sociale ou
professionele leven beperkt of belemmerd is, en niet alleen de professionnelle est limitée ou entravée, et pas seulement les
personen die door de wet worden erkend als zijnde gehandicapt, wordt personnes reconnues comme étant handicapées par la loi, est considérée
in de zin van het protocol beschouwd als een persoon met een comme une personne en situation de handicap au sens du présent
handicap'. protocole.
De tweede paragraaf van artikel 2 geeft vier criteria aan waaraan de Le deuxième paragraphe de l'article 2 expose quatre critères auxquels
aanpassing moet voldoen: doeltreffendheid, evenwaardigheid, doit répondre l'aménagement raisonnable : efficacité, égalité,
zelfstandigheid en veiligheid. autonomie et sécurité.
- doeltreffendheid: de aanpassing moet een concrete verbetering realiseren; - efficacité : l'aménagement doit apporter une amélioration concrète,
- evenwaardigheid: de aanpassing moet een evenwaardig gebruik van - égalité : la mise en place de l'aménagement doit permettre une
faciliteiten en diensten mogelijk maken; indien dit slechts utilisation égale des facilités et services. Lorsque l'égalité n'est
gedeeltelijk wordt gerealiseerd mag dit echter geen beletsel zijn om réalisée que partiellement, cela ne peut être un alibi pour la non
de redelijke aanpassing toch uit te voeren; réalisation de l'aménagement raisonnable.
- zelfstandigheid: in de mate van het mogelijke, moet de aanpassing de - autonomie : dans la mesure du possible, l'aménagement doit permettre
persoon met een handicap de mogelijkheid bieden een activiteit uit te voeren zonder hulp van derden; - veiligheid: de installatie en het gebruik van de aanpassing mogen de veiligheid van de persoon met een handicap niet in gevaar brengen. De derde paragraaf somt de indicatoren op waarmee concreet kan worden nagegaan of een aanpassing als redelijk beschouwd kan worden. Deze lijst van indicatoren is niet limitatief. Deze indicatoren maken het bovendien mogelijk de redelijkheid' te beoordelen in het licht van de complexe en individuele context van diegene die de redelijke aanpassing vraagt en van diegene die ze moet realiseren. à la personne en situation de handicap d'effectuer une activité sans l'aide de tiers. - sécurité : l'installation et l'utilisation de l'aménagement doivent permettre d'assurer la sécurité de la personne en situation de handicap. Le troisième paragraphe énumère les indicateurs permettant concrètement d'évaluer si la mesure envisagée peut être considérée comme étant raisonnable. Cette liste d'indicateurs n'est pas limitative. De plus, ces indicateurs permettent d'évaluer le caractère raisonnable à la lumière du contexte complexe et individuel de la personne ayant demandé l'aménagement ainsi que de la personne devant le réaliser.
De redelijkheid van een aanpassing dient minstens beoordeeld te worden En effet, le caractère raisonnable d'un aménagement doit au moins être
in het licht van de financiële impact van de aanpassing, de évalué à la lumière de l'impact financier de l'aménagement, de
organisatorische impact van de aanpassing, de te verwachten frequentie l'impact organisationnel de l'aménagement, de la fréquence et la durée
en duur van het gebruik van de aanpassing door personen met een prévues de l'utilisation de l'aménagement par les personnes en
handicap, de impact van de aanpassing op de omgeving en op andere gebruikers en het al dan niet ontbreken van gelijkwaardige alternatieven. Belangrijk hierbij is ook de kwalitatieve impact op het leven van betrokkene(n) in rekening te brengen. Een eerder beperkte kwantitatieve maar grote kwalitatieve impact doet ook de balans naar het redelijke overslaan. De beoordeling van de financiële impact van het doorvoeren van een aanpassing gebeurt in het licht van het uitgangspunt dat van degene op wie de aanpassingsverplichting rust, geen onevenredige financiële situation de handicap, de l'impact de l'aménagement sur l'environnement et les autres utilisateurs et de l'absence ou non d'alternatives équivalentes. Il importe également de prendre en compte l'impact qualitatif sur la vie des personnes intéressées. Un impact quantitatif plutôt limité mais un impact qualitatif important fait basculer la balance vers le raisonnable. L'évaluation de l'impact financier de la mise en oeuvre d'un aménagement se fait à la lumière du point de départ que l'on ne peut exiger de la personne qui est obligée de réaliser des aménagements de faire des efforts financiers disproportionnés. Il faut donc tenir
inspanningen mogen geëist worden. Bij de beoordeling van de financiële compte du coût financier de l'aménagement lors de l'évaluation de son
impact van de aanpassing wordt dan ook rekening gehouden met de impact financier. Plus le coût est important, plus vite l'aménagement
kostprijs ervan. Hoe hoger die kostprijs, hoe sneller de aanpassing peut être considéré comme étant déraisonnable. Il faut toutefois
als onredelijk' mag beschouwd worden. Hierbij dienen echter wel de prendre en compte les interventions financières éventuelles auxquelles
eventuele financiële tegemoetkomingen waarop de aanpassingsplichtige la personne à laquelle incombe la mise en oeuvre de l'aménagement peut
een beroep kan doen in rekening te worden gebracht. Hoe hoger deze faire appel. Plus ces interventions sont importantes, plus le coût
tegemoetkomingen, hoe lager de uiteindelijke kostprijs voor de final sera réduit et plus vite l'aménagement devra être considéré
aanpassingsplichtige, hoe sneller de aanpassing als redelijk' comme étant raisonnable. Lorsque la réalisation d'un aménagement
beschouwd moet worden. Wanneer de realisatie van een aanpassing een op demande un effort financier à première vue déraisonnable de la part de
het eerste zicht onredelijke financiële inspanning van de la personne à laquelle incombe la mise en oeuvre de l'aménagement,
aanpassingsplichtige vergt, kan deze aanpassing toch als redelijk l'aménagement peut être considéré comme étant raisonnable lorsque sa
beschouwd worden wanneer de realisatie ervan gespreid kan worden in de réalisation peut être étalée dans le temps.
tijd. Daarnaast dient bij de beoordeling van de financiële impact rekening Par ailleurs, l'évaluation de l'impact financier doit également tenir
gehouden te worden met de financiële draagkracht van de compte de la capacité financière de la personne devant mettre en
aanpassingsplichtige. Hoe groter de financiële draagkracht, hoe meer inspanningen van de aanpassingsplichtige geëist mogen worden op het vlak van het realiseren van aanpassingen. Ook vanuit de organisatorische impact kan de redelijkheid van een aanpassing beoordeeld worden. Wanneer een aanpassing in een normaal organisatorisch kader past, dient ze als redelijk beschouwd te worden. Ook wanneer een aanpassing de algemene organisatie niet op duurzame wijze verstoort, dient ze als redelijk bestempeld te worden. Ook de te verwachten frequentie en duur van het gebruik van de aanpassing speelt een rol bij het beoordelen van de redelijkheid. Naarmate een aanpassing vaker gebruikt wordt, dient zij sneller als redelijk beschouwd te worden. Naarmate een aanpassing duurzamer is, dient zij sneller als redelijk beschouwd te worden. Ook naarmate meerdere personen met een handicap van een aanpassing gebruik maken of potentieel gebruik zullen maken, dient zij sneller als redelijk beschouwd te worden. Verder dient ook rekening gehouden te worden met de impact op de omgeving en op eventuele andere gebruikers. Zo kunnen aanpassingen een positief effect hebben op de gebruiksvriendelijkheid voor alle (of meer) gebruikers. Hoe meer er sprake is van een dergelijk positief effect, hoe sneller een aanpassing als redelijk dient beschouwd te worden. De impact op de omgeving kan soms ook als negatief beschouwd worden. Zo kan de cultuur-historische waarde van een gebouw er soms toe leiden dat een aanpassing minder snel als redelijk wordt beschouwd. Ook indien de partij die tot een aanpassing verplicht is, heeft nagelaten om voor de hand liggende preventieve maatregelen of wettelijk verplichte vereisten na te komen, dient een zware aanpassing sneller als redelijk beschouwd te worden. Ten slotte speelt het al dan niet ontbreken van alternatieven een rol bij de beoordeling of een aanpassing redelijk is. Een aanpassing zal sneller als redelijk beschouwd worden als zij onvermijdelijk is omdat evenwaardige alternatieven ontbreken. De opgesomde indicatoren kennen in de praktijk vele illustraties. Zo kan de kostprijs van een aanpassing onredelijk hoog zijn omdat ze dure technieken of installaties vergt. De financiële draagkracht van een onderneming kan beperkt zijn omdat het om een kleine onderneming gaat. De financiële draagkracht van een onderneming kan ook beperkt zijn wanneer een onderneming verwikkeld is in een procedure van gerechtelijk akkoord of in een faillissementsprocedure. Het loutere argument van een zwakke economische context of van een economische crisis kan echter niet volstaan om de onredelijkheid van een aanpassing aan te tonen. Wanneer de werking van een dienst in het gedrang zou komen door de invoering van een aanpassingsmaatregel kan gesteld worden dat de organisatorische impact van de aanpassing onevenredig groot is. Een oeuvre l'aménagement. Plus sa capacité financière est importante, plus les efforts exigés au niveau de la réalisation des aménagements peuvent être importants. Le caractère raisonnable d'un aménagement peut également être évalué sur la base de l'impact organisationnel. Lorsque l'aménagement s'inscrit dans un cadre organisationnel normal, il doit être considéré comme étant raisonnable. De même, lorsqu'un aménagement ne perturbe pas l'organisation générale de manière durable, il doit être considéré comme étant raisonnable. La fréquence et la durée prévues de l'utilisation de l'aménagement jouent également un rôle dans l'évaluation du caractère raisonnable. Dans la mesure où un aménagement est plus fréquemment utilisé, il doit plus vite être considéré comme étant raisonnable. Dans la mesure où un aménagement est plus durable, il doit plus vite être considéré comme étant raisonnable. Et dans la mesure où plusieurs personnes en situation de handicap utilisent l'aménagement ou ont la possibilité d'utiliser l'aménagement, il doit plus vite être considéré comme étant raisonnable. Par ailleurs, il faut tenir compte de l'impact sur l'environnement et les éventuels autres utilisateurs. Ainsi, les aménagements peuvent avoir un effet positif sur la convivialité pour tous les utilisateurs (ou davantage d'utilisateurs). Plus il est question d'un effet positif, plus vite l'aménagement peut être considéré comme étant raisonnable. L'impact sur l'environnement peut parfois être considéré comme un impact négatif. Ainsi, la valeur culturelle et historique d'un bâtiment peut faire en sorte que l'aménagement sera moins vite considéré comme étant raisonnable. Lorsque la partie à laquelle incombe l'obligation de mettre en oeuvre un aménagement, a manqué de répondre aux normes préventives évidentes ou aux exigences légalement obligatoires, un aménagement important doit plus vite être considéré comme étant raisonnable. Enfin, l'absence ou non d'alternatives joue un rôle pour évaluer si un aménagement est raisonnable. Un aménagement sera plus vite considéré comme raisonnable lorsqu'il est inévitable pour cause d'absence d'alternatives équivalentes. Les indicateurs énumérés connaissent beaucoup d'illustrations dans la pratique. Ainsi, le coût d'un aménagement peut être déraisonnablement élevé car il demande des techniques ou des installations chères. La capacité financière d'une entreprise peut être limitée lorsqu'il s'agit d'une petite entreprise. La capacité financière d'une entreprise peut également être limitée si l'entreprise est engagée dans une procédure de concordat ou de faillite. L'argument même d'un mauvais contexte économique ou d'une crise économique ne suffit toutefois pas pour démontrer le caractère déraisonnable d'un aménagement. Lorsque le fonctionnement d'un service est mis en péril par l'introduction d'une mesure d'aménagement raisonnable, on peut évoquer que l'impact organisationnel de l'aménagement est disproportionné. Une
andere illustratie van een onevenredig grote organisatorische impact autre illustration d'un impact organisationnel disproportionné est le
is de vaststelling dat voor sommige functies een aanpassing van de constat que pour certaines fonctions un aménagement des horaires est
werktijdregeling onmogelijk is. Een persoon met een handicap die medisch moet worden gevolgd of op bepaalde tijdstippen niet kan werken, zal niet in aanmerking kunnen komen voor sommige vormen van arbeidsorganisatie, zoals een job als bandarbeider met een wisselend werkrooster. In deze veronderstelling, zal de werkgever moeten nagaan of er een andere job beschikbaar is in een andere dienst. Wanneer een aanpassing slechts zeer beperkt gebruikt kan worden, bijvoorbeeld enkel door één individu met een handicap, kan het onredelijk zijn om deze aanpassing te eisen wanneer de persoon in kwestie slechts tijdelijk voor de aanpassingsplichtige werkt. Een illustratie van een negatieve impact op de omgeving is de situatie waarbij een aanpassing tot een onaanvaardbare beschadiging van een historische of natuursite zou leiden. Er is bijvoorbeeld sprake van een positieve impact op de omgeving wanneer een gebouw met een lichthellend vlak toegankelijk gemaakt wordt: ook ouders met een buggy of kinderwagen, oudere mensen, hoogzwangere vrouwen en in het algemeen mensen met mobiliteitsbeperkingen hebben baat bij een dergelijke aanpassing. Een toegankelijke lift kan door alle personen die gebruik impossible. Si la personne en situation de handicap doit être suivie médicalement ou est susceptible périodiquement d'être empêchée de travailler, cela peut dans certains cas être incompatible avec certains types d'organisation du travail comme par exemple un poste d'ouvrier à la chaîne avec des horaires variables. Dans cette hypothèse, l'employeur devra vérifier si un autre emploi est disponible dans un autre service. Lorsque l'utilisation de l'aménagement est mineure, par exemple lorsqu'une seule personne en situation de handicap en bénéficie, il peut être déraisonnable d'exiger cet aménagement lorsque la personne en question est un travailleur intérimaire. Une illustration d'un impact négatif sur l'environnement est la situation dans laquelle un aménagement porterait atteinte de manière inacceptable à des sites naturels ou historiques. Il est par exemple question d'un impact positif sur l'environnement lorsqu'un bâtiment est rendu accessible moyennant une pente douce : les parents avec une poussette ou un landau, les personnes âgées, les femmes sur le point d'accoucher et les personnes dont la mobilité est réduite en général peuvent également bénéficier d'un tel aménagement. Un ascenseur accessible peut être utilisé par toutes les personnes utilisant le
maken van het gebouw - andere werknemers, klanten of patiënten, etc. - bâtiment - d'autres employés, des clients ou des patients, etc.
gebruikt worden.
Artikel 3 Article 3
Dit artikel beschrijft de toepassing van het protocol. Alle Cet article décrit les modalités de la mise en oeuvre du protocole.
deeloverheden verzamelen op regelmatige basis informatie aangaande Chaque autorité rassemble régulièrement des informations relatives aux
redelijke aanpassingen: beste praktijken op het vlak van redelijke aanpassingen, wijze waarop redelijke aanpassingen worden gestimuleerd (financiële incentives, sensibilisering, adviesverstrekking, ...), wijze waarop redelijke aanpassingen in de regelgeving verankerd wordt. Tweejaarlijks wordt deze informatie door alle overheden overgemaakt aan de minister die instaat voor het secretariaat van de Interministeriële Conferentie waarin het beleid inzake personen met een handicap behandeld wordt. De minister in kwestie bundelt deze informatie in een rapport dat aan alle deelnemers van de Interministeriële Conferentie bezorgd wordt. aménagements raisonnables : les meilleures pratiques au niveau des aménagements raisonnables, la façon dont des aménagements raisonnables sont stimulés (primes, sensibilisation, recommandations,...), la façon dont le concept d'aménagements raisonnables est ancré dans la réglementation. De façon biennale, ces informations sont transmises par toutes les autorités au ministre en charge du secrétariat de la Conférence interministérielle au sein de laquelle la politique relative aux personnes en situation de handicap est traitée. Le ministre en question rassemble ces informations dans un rapport qui sera adressé à tous les participants de la Conférence interministérielle.
Artikel 4 Article 4
Slotbepalingen Dispositions finales
Protocol betreffende het begrip redelijke aanpassingen in België Protocole relatif au concept d'aménagements raisonnables en Belgique
krachtens de wet van 25 februari 2003 ter bestrijding van en vertu de la loi du 25 février 2003 tendant à lutter contre la
discriminatie en tot wijziging van de wet van 15 februari 1993 tot discrimination et modifiant la loi du 15 février 1993 créant un Centre
oprichting van een Centrum voor gelijkheid van kansen en voor pour l'égalité des chances et de lutte contre le racisme
racismebestrijding
Gelet op artikel 35 van de Grondwet; Vu l'article 35 de la Constitution;
Gelet op de bijzondere wet van 8 augustus 1980 tot hervorming der Vu la loi spéciale du 8 août 1980 de réformes institutionnelles,
instellingen, meer bepaald op artikel 5, § 1, II, 4°; notamment l'article 5, § 1, II, 4°;
Gelet op Titel IV van de bijzondere wet van 8 augustus 1980 tot Vu le Titre IV bis de la loi spéciale du 8 août 1980 de réformes
hervorming der instellingen, ingevoegd door de wet van 8 augustus 1988; institutionnelles inséré par la loi du 8 août 1988;
Gelet op op artikel 42 van de bijzondere wet van 12 januari 1989 met Vu la loi spéciale du 12 janvier 1989 relative aux institutions
betrekking tot de Brusselse instellingen; bruxelloises, notamment l'article 42;
Gelet op artikel 55bis van de wet van 31 december 1983 tot hervorming Vu la loi du 31 décembre 1983 de réformes institutionnelles pour la
der instellingen voor de Duitstalige Gemeenschap; Communauté germanophone, notamment l'article 55bis;
Gelet op artikel 3, 7° van het decreet van de Raad van de Franse
Gemeenschap van 19 juli 1993 tot toekenning van de uitoefening van Vu le décret du Conseil de la communauté française du 19 juillet 1993
sommige bevoegdheden van de Franse Gemeenschap aan het Waalse Gewest attribuant l'exercice de certaines compétences de la Communauté
française à la Région wallonne et à la Commission communautaire
en de Franse Gemeenschapscommissie; française, en particulier l'article 3, 7°;
Gelet op de respectieve bevoegdheden van de Federale Staat en van de Vu les compétences respectives de l'Etat fédéral et des autorités
overheden bedoeld bij artikelen 127 tot 140 van de Grondwet, hierna visées par les articles 127 à 140 de la Constitution ci-après
Gemeenschappen/Gewesten genoemd in het kader van de wet tegen dénommées Communautés/Régions, dans le cadre de la loi contre la
discriminatie van 25 februari 2003; discrimination du 25 février 2003;
Gelet op de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens; Vu la Déclaration universelle des droits de l'Homme;
Gelet op het Verdrag van Amsterdam; Vu le Traité d'Amsterdam;
Vu le principe relatif à la participation égale de tous les citoyens
Gelet op het beginsel vervat in artikel 15 van het Europees Sociaal inscrit dans la Charte Sociale Européenne à l'article 15 qui prescrit
Handvest over de gelijke deelneming van alle burgers, dat bepaalt dat qu'en vue de garantir aux personnes en situation de handicap, quel que
de Staten zich ertoe verbinden, met het oog op het waarborgen van de soit leur âge, la nature et l'origine de leur handicap, l'exercice
doeltreffende uitvoering van het recht van personen met een handicap
op zelfredzaamheid, sociale integratie en participatie in het effectif du droit à l'autonomie, à l'intégration sociale et à la
gemeenschapsleven, ongeacht hun leeftijd en de aard en oorsprong van participation à la vie de la communauté, les Etats s'engagent
hun handicap : notamment :
1. de nodige maatregelen te nemen om personen met een handicap 1. à prendre les mesures nécessaires pour fournir aux personnes en
begeleiding, onderwijs en vakopleiding te geven waar mogelijk binnen situation de handicap une orientation, une éducation et une formation
het kader van algemene stelsels, of, waar dit niet mogelijk is, professionnelle dans le cadre du droit commun chaque fois que possible
middels gespecialiseerde openbare of particuliere instellingen; ou, si tel n'est pas le cas, par le biais d'institutions spécialisées
2. hun toegang tot werk te bevorderen door alle maatregelen te treffen publiques ou privées; 2. à favoriser leur accès à l'emploi par toute mesure susceptible
die beogen werkgevers aan te moedigen personen met een handicap in een d'encourager les employeurs à embaucher et à maintenir en activité des
normale werkomgeving in dienst te nemen en in dienst te houden en de personnes en situation de handicap dans le milieu ordinaire de travail
arbeidsomstandigheden aan te passen aan de behoeften van de personen met een handicap, of, waar dat vanwege de handicap niet mogelijk is, zorg te dragen voor beschutte arbeid die is aangepast aan het niveau van de handicap. In bepaalde gevallen kunnen dergelijke maatregelen inschakeling van gespecialiseerde bemiddelingsbureaus inhouden; 3. hun volledige sociale integratie en participatie in het gemeenschapsleven te bevorderen door in het bijzonder maatregelen te treffen, met inbegrip van technische hulpmiddelen, die gericht zijn op het overwinnen van belemmeringen met betrekking tot communicatie en mobiliteit en op het toegang verschaffen tot vervoer, huisvesting, culturele activiteiten en vrijetijdsbesteding; et à adapter les conditions de travail aux besoins de ces personnes ou, en cas d'impossibilité en raison du handicap, par l'aménagement ou la création d'emplois protégés en fonction du degré d'incapacité. Ces mesures peuvent justifier, le cas échéant, le recours à des services spécialisés de placement et d'accompagnement; 3. à favoriser leur pleine intégration et participation à la vie sociale, notamment par des mesures, y compris des aides techniques, visant à surmonter des obstacles à la communication et à la mobilité et à leur permettre d'accéder aux transports, au logement, aux activités culturelles et aux loisirs;
Gelet op artikel 26 van het Handvest van de Grondrechten van de Vu l'article 26 de la Charte des Droits Fondamentaux de l'Union
Europese Unie, ondertekend en afgekondigd door de voorzitters van het européenne signée et proclamée par les Présidents du Parlement
Europees Parlement, de Raad en de Commissie tijdens de Europese Raad européen, du Conseil et de la Commission lors du Conseil européen de
van Nice op 7 december 2000 (J.O.C.E. C-364/1, 18 december 2000) Nice le 7 décembre 2000 (J.O.C.E. C-364/1, 18 décembre 2000) dont le
waarvan de tekst is opgenomen in het Verdrag tot vaststelling van een texte est intégré au Traité établissant une Constitution pour l'Europe
Grondwet voor Europa in artikel II-86 Integratie van personen met een à l'article II-86 Intégration des personnes handicapées qui prescrit
handicap, dat bepaalt dat de Unie het recht van personen met een que l'Union reconnaît et respecte le droit des personnes en situation
handicap op maatregelen die beogen hun zelfstandigheid, hun de handicap à bénéficier de mesures visant à assurer leur autonomie,
maatschappelijke en beroepsintegratie en hun deelname aan het
gemeenschapsleven te bewerkstelligen, erkent en eerbiedigt (J.O.C.E. leur intégration sociale et professionnelle et la participation à la
C-310/1, 16 december 2004); vie de la communauté (J.O.C.E., C-310/1, 16 décembre 2004);
Gelet op de Europese richtlijn 2000/78/EG van 27 november 2000 Vu la Directive européenne 2000/78/CE du 27 novembre 2000 (J.O.C.E.,
(J.O.C.E, L-303, 2 december 2000) die in haar artikel 5 verduidelijkt L-303, 2 décembre 2000) qui précise en son article 5 que le fait de ne
dat het beginsel van gelijke behandeling met betrekking tot personen pas prévoir d'aménagements raisonnables viole le principe de l'égalité
met een handicap wordt geschonden, wanneer niet wordt voorzien in de traitement à l'égard des personnes en situation de handicap;
redelijke aanpassingen;
Gelet op artikel 21 van het Handvest van de Grondrechten van de Vu l'article 21 de la Charte des Droits Fondamentaux de l'Union
Europese Unie waarin staat dat elke discriminatie op grond van européenne incluant l'interdiction de toute discrimination fondée sur
handicap verboden is, gelet op artikel II-81, 1 Non-discriminatie van le handicap, vu l'article II-81, 1 Non-discrimination du Traité
het Verdrag tot vaststelling van een Grondwet voor de Europese Unie établissant une Constitution pour l'Europe qui prescrit qu'est
waarin staat dat iedere discriminatie, met name op grond van geslacht, interdite toute discrimination fondée notamment sur le sexe, la race,
ras, kleur, etnische of sociale afkomst, genetische kenmerken, taal, la couleur, les origines ethniques ou sociales, les caractéristiques
godsdienst of overtuiging, politieke of andere denkbeelden, het génétiques, la langue, la religion ou les convictions, les opinions
behoren tot een nationale minderheid, vermogen, geboorte, een politiques ou toute autre opinion, l'appartenance à une minorité
handicap, leeftijd of seksuele gerichtheid, verboden is; nationale, la fortune, la naissance, un handicap, l'âge ou
l'orientation sexuelle;
Gelet op de wet van 25 februari 2003 ter bestrijding van discriminatie Vu la Loi du 25 février 2003 tendant à lutter contre la discrimination
en tot wijziging van de wet van 15 februari 1993 tot oprichting van et modifiant la loi du 15 février 1993 créant un Centre pour l'égalité
een Centrum voor gelijkheid van kansen en voor racismebestrijding, des chances et la lutte contre le racisme, dénommée ci-après la loi
hierna de wet tegen discriminatie genoemd, die in artikel 2 § 3 contre la discrimination, qui précise à l'article 2, § 3, que
bepaalt dat het ontbreken van redelijke aanpassingen voor de persoon l'absence d'aménagements raisonnables pour la personne en situation de
met een handicap een discriminatie vormt in de zin van deze wet. Onder handicap constitue une discrimination au sens de la présente loi. Est
redelijke aanpassing wordt een aanpassing verstaan die geen considéré comme aménagement raisonnable l'aménagement qui ne
onevenredige belasting betekent, of waarvan de belasting in voldoende représente pas une charge disproportionnée, ou dont la charge est
mate gecompenseerd wordt door bestaande maatregelen; compensée de façon suffisante par des mesures existantes;
Gelet op het decreet van de Vlaamse Gemeenschap van 8 mei 2002 Vu le décret de la Communauté flamande du 8 mai 2002 relatif à la
houdende evenredige participatie op de arbeidsmarkt; participation proportionnelle sur le marché de l'emploi;
Gelet op de ordonnantie van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest van 26 Vu l'ordonnance de la Région de Bruxelles-Capitale du 26 juin 2003
juni 2003 betreffende het gemengd beheer van de arbeidsmarkt in het relative à la gestion mixte du marché de l'emploi dans la Région de
Brussels Hoofdstedelijk Gewest; Bruxelles-Capitale;
Gelet op het decreet van de Duitstalige Gemeenschap van 17 mei 2004 Vu le décret de la Communauté germanophone du 17 mai 2004 relatif à la
houdende toepassing van het beginsel van gelijke behandeling op de garantie de l'égalité de traitement sur le marché du travail;
arbeidsmarkt; Gelet op het decreet van de Franse Gemeenschap van 19 mei 2004 Vu le décret de la Communauté française du 19 mai 2004 relatif à la
houdende toepassing van het beginsel van gelijke behandeling; mise en oeuvre du principe de l'égalité de traitement;
Gelet op het decreet van het Waals Gewest van 27 mei 2004 betreffende Vu le décret de la Région wallonne du 27 mai 2004 relatif à l'égalité
de gelijke behandeling inzake tewerkstelling en beroepsopleiding; de traitement en matière d'emploi et de formation professionnelle;
Gelet op de beleidsverklaring van 7-8 mei 2003, aangenomen in Malaga Vu la déclaration politique des 7-8 mai 2003 adoptée à Malaga sous
onder de auspiciën van de Raad van Europa waarin de Staten bevestigen l'égide du Conseil de l'Europe par laquelle les Etats confirment que
dat het aanmoedigen van het burgerschap en de volwaardige participatie la promotion de la citoyenneté et de la pleine participation des
van personen met een handicap een toename van de zelfredzaamheid van personnes en situation de handicap requiert l'amélioration de
het individu vergt zodat hij zijn eigen leven kan leiden, wat l'autonomie de l'individu de manière à ce qu'il puisse maîtriser sa
bijzondere steunmaatregelen kan noodzaken, en menen dat vooruitgang propre vie, ce qui peut nécessiter des mesures de soutien spécifiques
moet worden geboekt bij het elimineren van hinderpalen op het vlak van et estiment que des progrès sont nécessaires en ce qui concerne
de toegankelijkheid en bij de aanneming van het beginsel van l'élimination des obstacles d'accès et l'adoption du principe de
universeel ontwerp om te voorkomen dat nieuwe hinderpalen opduiken; conception universelle afin d'empêcher la création de nouveaux
waarin de Staten zich verbinden ervoor te ijveren dat personen met een obstacles; que les Etats s'engagent à promouvoir la possibilité pour
handicap een zelfstandig leven kunnen leiden in de maatschappij les personnes en situation de handicap de mener une vie indépendante
dankzij de progressieve toepassing van integratiebevorderende au sein de la communauté grâce à l'application progressive des
technologieën en van een universeel ontwerp, meer bepaald met principes de technologies intégratives et de conception universelle
betrekking tot de bebouwde omgeving, de openbare plaatsen en diensten, notamment aux environnement bâtis, aux lieux et services publics, aux
de communicatiesystemen en de huisvesting; systèmes de communication et aux logements;
Gelet op de mededeling van 30 oktober 2003 van de Commissie aan de Vu la communication du 30 octobre 2003 de la Commission au Conseil, au
Raad, het Europees Parlement, het Europees Economisch en Sociaal Parlement européen, au Comité économique et social européen et au
Comité en het Comité van de Regio's omtrent het actieplan van de Comité des régions concernant le plan d'action de l'Union européenne
Europese Unie voor personen met een handicap; en faveur des personnes en situation de handicap;
Overwegende dat de maatregelen inzake redelijke aanpassingen Considérant que les mesures d'aménagements raisonnables sont
onontbeerlijk zijn om ook het recht op veiligheid van personen met een indispensables afin d'assurer également le droit à la sécurité des
handicap te waarborgen, dat de Wereldgezondheidsorganisatie veiligheid personnes en situation de handicap, que la sécurité, selon
omschrijft als een toestand waarin de gevaren, en de omstandigheden die fysieke, psychische of materiële schade kunnen berokkenen, worden beheerst om de gezondheid en het welzijn van de individuen en van de gemeenschap in stand te houden. Veiligheid is een onmisbaar onderdeel van het dagelijks leven waardoor individuen en de gemeenschap hun ambities kunnen waarmaken. Veiligheid wordt beschouwd als een toestand die voortvloeit uit een dynamisch evenwicht tussen de verschillende componenten van een bepaalde leefomgeving. Veiligheid is het resultaat van een complex proces waarin de mens en zijn omgeving elkaar beïnvloeden. Onder omgeving wordt niet alleen de fysische omgeving verstaan, maar ook de culturele, technologische, politieke, sociale, economische en organisatorische omgeving; Overwegende de noodzaak van een uniforme inhoud en betekenis van het begrip redelijke aanpassingen op alle beleidsniveaus in België; De Federale Staat, vertegenwoordigd door de Eerste Minister, de Minister van Sociale Zaken en Volksgezondheid, de minister van Ambtenarenzaken, Maatschappelijke Integratie, Grootstedenbeleid en Gelijke kansen, de Minister van Werk en Consumentenzaken en de staatssecretaris voor het Gezin en Personen met een handicap; l'Organisation Mondiale de la Santé, est un état où les dangers, et les conditions pouvant provoquer des dommages d'ordre physique, psychologique ou matériel sont contrôlés de manière à préserver la santé et le bien-être des individus et de la communauté. C'est une ressource indispensable à la vie quotidienne qui permet à l'individu et à la communauté de réaliser ses aspirations. La sécurité est considérée comme un état résultant d'un équilibre dynamique qui s'établit entre les différentes composantes d'un milieu de vie donné. Elle est le résultat d'un processus complexe où l'être humain interagit avec son environnement. Par environnement, il faut entendre non seulement l'environnement physique mais également les environnements culturel, technologique, politique, sociale, économique et organisationnel; Considérant la nécessité d'un contenu et d'une signification uniformes du concept des aménagements raisonnables à tous les niveaux de pouvoir en Belgique, L'Etat fédéral, représenté par le Premier Ministre, le Ministre des Affaires sociales et de la Santé publique, le Ministre de la Fonction publique, de l'Intégration sociale, de la Politique des grandes villes et de l'Egalité des chances, le Ministre de l'Emploi chargé de la Protection de la consommation et la Secrétaire d'Etat aux Familles et aux Personnes handicapées;
De Vlaamse Regering, in de persoon van haar minister-voorzitter, haar Le Gouvernement flamand, en la personne de son ministre-président, de
minister van Bestuurszaken, Buitenlands Beleid, Media en Toerisme, son ministre des Affaires administratives, de la Politique étrangère,
haar minister van Werk, Onderwijs en Vorming, haar minister van des Médias, du Tourisme, du ministre de l'Emploi, de l'Enseignement et
Mobiliteit, Sociale Economie en Gelijke Kansen en in de persoon van de de la Formation, du ministre de la Mobilité, de l'Economie sociale et
Vlaamse minister van Welzijn, Volksgezondheid en Gezin; de l'Egalité des chances et en la personne de la Ministre flamande du
De Franse Gemeenschap, vertegenwoordigd door de regering van de Franse Bien-être, de la Santé et de la Famille;
Gemeenschap, in de persoon van haar minister-voorzitter, van haar La Communauté française, représentée par le Gouvernement de la
minister van Ambtenarenzaken en Sport en in de persoon van de minister Communauté française, en la personne de sa ministre-présidente, de son
van Gezondheid, Kind en Jeugdhulp;
De Duitstalige Gemeenschap, vertegenwoordigd door de regering van de ministre de la Fonction publique et des Sports et de sa Ministre de la
Duitstalige Gemeenschap, in de persoon van haar minister-voorzitter, Santé, de l'Enfance et de l'Aide à la jeunesse;
minister van Plaatselijke Besturen en in de persoon van haar La Communauté germanophone, représentée par le Gouvernement de la
vice-minister-voorzitter, minister van Vorming en Werkgelegenheid, Communauté germanophone, en la personne de son Ministre-Président,
Sociale Aangelegenheden en Toerisme; Ministre des Pouvoirs locaux et en la personne de son
Het Waals Gewest, vertegenwoordigd door de Waalse Regering, in de Vice-Ministre-Président, Ministre de la Formation et de l'Emploi, des
persoon van haar minister-voorzitter, haar minister van Binnenlandse Affaires sociales et du Tourisme;
Zaken en Ambtenarenzaken, van haar minister van Economie, Werk en La Région wallonne, représentée par le Gouvernement wallon, en la
Buitenlandse Handel en in de persoon van de minister van Gezondheid, personne de son Ministre-Président, de son ministre des Affaires
intérieures et de la Fonction publique, de son ministre de l'Economie,
Sociale Actie en Gelijke Kansen; de l'Emploi et du Commerce extérieur en la personne de la Ministre de
Het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, vertegenwoordigd door de Brusselse la Santé, de l'Action sociale et de l'Egalité des chances;
Hoofdstedelijke Regering, in de persoon van haar minister-voorzitter La Région de Bruxelles-capitale, représentée par le Gouvernement de la
en in de persoon van de minister van economie en werkgelegenheid, Région de Bruxelles-capitale, en la personne de son
De Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie, vertegenwoordigd door Ministre-Président, et en la personne de son Ministre de l'Economie et de l'Emploi;
La Commission communautaire commune, représentée par son collège
haar verenigd college, in de persoon van haar voorzitter, en in de réuni, en la personne de son Président, en la personne de la Membre
persoon van het lid belast met Bijstand aan Personen, en in de persoon van het lid bevoegd voor het beleid inzake Bijstand aan Personen en het Openbaar Ambt; De Franse Gemeenschapscommissie, vertegenwoordigd door haar college, in de persoon van haar minister-voorzitter en in de persoon van het lid belast met het beleid inzake Bijstand aan Personen met een Handicap, Werd het volgende overeengekomen : Doel van het protocol

Artikel 1.Bij de interpretatie van het begrip redelijke aanpassingen' zullen de Federale Staat en de Gewesten en Gemeenschappen zich laten

 chargée de l'Aide aux personnes, et en la personne du Membre compétent pour la Politique d'aide aux personnes et la Fonction publique; La Commission communautaire française, représentée par son collège, en la personne de son Ministre-Président et en la personne de la Membre chargée de la politique d'Aide aux personnes handicapées, Ont convenu ce qui suit : Objectif du protocole

Article 1er.Pour l'interprétation du concept des aménagements raisonnables l'Etat fédéral et les Communautés et les Régions se
leiden door de in dit protocol omschreven principes en indicatoren. laisseront guider par les principes et les indicateurs décrits dans le
présent protocole.
Beschrijving van het begrip redelijke aanpassingen Description du concept des aménagements raisonnables

Art. 2.§ 1. Een aanpassing is een concrete maatregel die de

Art. 2.§ 1er. Un aménagement est une mesure concrète pouvant
beperkende invloed van een onaangepaste omgeving op de participatie neutraliser l'impact limitatif d'un environnement non adapté sur la
van een persoon met een handicap kan neutraliseren. participation d'une personne handicapée.
§ 2. De aanpassing moet : § 2. L'aménagement doit :
- doeltreffend zijn, zodat de persoon met een handicap daadwerkelijk - être efficace afin de permettre à la personne en situation de
kan participeren; handicap de participer effectivement à une activité;
- een evenwaardige participatie van de persoon met een handicap - permettre une participation égale de la personne en situation de
mogelijk maken; handicap;
- ervoor zorgen dat de persoon met een handicap zelfstandig kan - permettre une participation autonome de la personne en situation de
participeren; handicap;
- de veiligheid van de persoon met een handicap waarborgen. - assurer la sécurité de la personne en situation de handicap.
Een slechts gedeeltelijke realisatie op het vlak van de evenwaardige Une réalisation uniquement partielle au niveau de la participation
of autonome participatie mag evenwel geen alibi zijn voor het niet égale ou autonome ne peut être un alibi pour la non réalisation de
realiseren van de redelijke aanpassing. l'aménagement raisonnable.
§ 3. De redelijkheid van de aanpassing wordt beoordeeld in het licht § 3. Le caractère raisonnable de l'aménagement est évalué à la lumière
van onder meer volgende indicatoren: des indicateurs suivants entre autres :
- de financiële impact van de aanpassing, waarbij rekening wordt gehouden met - l'impact financier de l'aménagement, compte tenu :
* eventuele ondersteunende financiële tegemoetkomingen; * d'éventuelles interventions financières de soutien;
* de financiële draagkracht van degene op wie de aanpassingsplicht * de la capacité financière de celui qui est obligé de réaliser
rust; l'aménagement;
- de organisatorische impact van de aanpassing; - l'impact organisationnel de l'aménagement;
- de te verwachten frequentie en duur van het gebruik van de - la fréquence et la durée prévues de l'utilisation de l'aménagement
aanpassing door personen met een handicap; par la personne handicapée;
- de impact van de aanpassing op de levenskwaliteit van (een) - l'impact de l'aménagement sur la qualité de vie d'un (des)
daadwerkelijke of potentiële gebruiker(s) met een handicap; utilisateur(s) effectif(s) ou potentiel(s) handicapé(s);
- de impact van de aanpassing op de omgeving en op andere gebruikers; - l'impact de l'aménagement sur l'environnement et sur d'autres
- het ontbreken van gelijkwaardige alternatieven; utilisateurs; - l'absence d'alternatives équivalentes;
- het verzuim van voor de hand liggende of wettelijk verplichte normen. - la négligence de normes évidentes ou légalement obligatoires.
Toepassing van het protocol Mise en oeuvre du protocole

Art. 3.§ 1. In het kader van de verwezenlijking van de in dit

Art. 3.§ 1er. Dans le cadre de la réalisation de l'objectif visé au
protocol beoogde doelstelling, wordt door elke overheid op regelmatige présent protocole, chaque autorité rassemble régulièrement des
basis informatie verzameld over : informations sur :
- beste praktijken op het vlak van redelijke aanpassingen - les meilleures pratiques au niveau des aménagements raisonnables;
- wijze waarop redelijke aanpassingen worden gestimuleerd (financiële - la façon dont des aménagements raisonnables sont stimulés (primes,
incentives, sensibilisering, adviesverstrekking, ...) sensibilisation, recommandations,...);
- wijze waarop redelijke aanpassingen in de regelgeving verankerd is - la façon dont le concept des aménagements raisonnables est ancré
of wordt. dans la réglementation.
§ 2. De in paragraaf 1 bedoelde informatie wordt op regelmatige basis § 2. Chaque autorité transmet régulièrement les informations visées au
door elke overheid overgemaakt aan de Interministeriële Conferentie §1er à la Conférence interministérielle au sein de laquelle la
waarin het beleid inzake personen met een handicap behandeld wordt. politique en matière des personnes handicapées est traitée. Elles
Zij zijn het onderwerp van een tweejaarlijks rapport, dat opgesteld feront l'objet d'un rapport bisannuel, rédigé par les services du
wordt door de diensten van de minister die het secretariaat van de ministre en charge du secrétariat de ladite Conférence
betrokken Interministeriële Conferentie verzorgt en voorgesteld wordt interministérielle et présenté à tous les membres de cette Conférence
aan alle leden van de betrokken Interministeriële Conferentie. interministérielle.
Slotbepalingen Dispositions finales

Art. 4.Dit protocol wordt voor iedere partij van kracht vanaf de

Art. 4.Le présent protocole entre en vigueur pour chaque partie dès
goedkeuring ervan door haar regering. approbation par son Gouvernement.
Aldus opgemaakt te Brussel, op 19 juli 2007. Ainsi conclu à Bruxelles, le 19 juillet 2007.
Voor de Federale Regering : Pour le Gouvernement fédéral :
G. VERHOFSTADT, G. VERHOFSTADT,
Eerste minister. Premier Ministre.
R. DEMOTTE, R. DEMOTTE,
Minister van Sociale Zaken en Volksgezondheid. Ministre des Affaires sociales et de la Santé publique.
C. DUPONT, C. DUPONT,
Minister van Ambtenarenzaken, Maatschappelijke Integratie, Ministre de la Fonction publique, de l'Intégration sociale, de la
Grootstedenbeleid en Gelijke Kansen Politique des grandes villes et de l'Egalité des chances.
P. VANVELTHOVEN P. VANVELTHOVEN,
Minister van Werk en Consumentenzaken. Ministre de l'Emploi chargé de la Protection de la consommation.
G. MANDAILA MALAMBA, G. MANDAILA MALAMBA,
Staatssecretaris voor het Gezin en Personen met een Handicap. Secrétaire d'Etat aux Familles et aux Personnes handicapées.
Voor de Vlaamse Regering : Pour le Gouvernement flamand :
Y. LETERME, Y. LETERME,
Minister-Voorzitter van de Vlaamse Regering. Ministre-Président du Gouvernement flamand.
G. BOURGEOIS, G. BOURGEOIS,
Minister van Bestuurszaken, Buitenlands Beleid, Media en Toerisme. Ministre des Affaires administratives, de la Politique étrangère, des
Médias, du Tourisme.
F. VANDENBROUCKE, F. VANDENBROUCKE,
Minister van Werk, Onderwijs en Vorming. Ministre de l'Emploi, de l'Enseignement et de la Formation.
K. VAN BREMPT, K. VAN BREMPT
Minister van Mobiliteit, Sociale Economie Ministre de la Mobilité, de l'Economie sociale et de l'Egalité des
en Gelijke Kansen. chances.
I. VERVOTTE, I. VERVOTTE,
Minister van Welzijn, Gezondheid en Gezin. Voor de Regering Ministre du Bien-être, de la Santé et de la famille.
van de Franse Gemeenschap : Pour le Gouvernement de la Communauté française :
M. ARENA, M. ARENA,
Minister-Voorzitter van de regering van de Gemeenschap Ministre Présidente du Gouvernement de la Communauté
Brussel-Wallonië. Wallonie-Bruxelles.
C. EEREDEKENS, C. EEREDEKENS,
Minister van Ambtenarenzaken en Sport Ministre de la Fonction publique et des Sports.
C. FONCK, C. FONCK,
Minister van Gezondheid, Kind
en Jeugdhulp. Voor de Regering Ministre de la Santé, de l'Enfance et de l'Aide à la jeunesse.
van de Duitstalige Gemeenschap : Pour le Gouvernement de la Communauté germanophone :
K.-H. LAMBERTZ, K.-H. LAMBERTZ,
Minister-Voorzitter van de Regering van de Duitstalige Gemeenschap, Ministre Président du Gouvernement de la Communauté germanophone,
minister van Plaatselijke Besturen. Ministre des Pouvoirs locaux.
B. GENTGES, B. GENTGES,
Vice-Minister-Voorzitter van de Regering van de Duitstalige Vice-Ministre-Président du Gouvernement de la Communauté germanophone,
Gemeenschap, minister van Vorming en Werkgelegenheid, Sociale Ministre de la Formation et de l'Emploi, des Affaires sociales et du
Aangelegenheden en Toerisme. Tourisme.
Voor de Waalse Regering : Pour le Gouvernement Wallon :
E. DI RUPO, E. DI RUPO,
Minister-Voorzitter van de Waalse Regering. Ministre-Président du Gouvernement wallon.
Ph. COURARD, Ph. COURARD,
Minister van Binnenlandse Zaken en Ambtenarenzaken. Ministre des Affaires intérieures et de la Fonction publique.
J.-Cl. MARCOURT, J.-Cl. MARCOURT,
Minister van Economie, Werk en Buitenlandse handel. Ministre de l'Economie, de l'Emploi et du Commerce extérieur.
C. VIENNE, C. VIENNE,
Minister van Gezondheid, Sociale Actie en Gelijke Kansen. Ministre de la Santé, de l'Action sociale et de l'Egalité des chances.
Voor de Regering van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest : Pour le Gouvernement de la Région de Bruxelles-Capitale :
Ch. PICQUE, Ch. PICQUE,
Minister-Voorzitter van de Brusselse Hoofdstedelijke Regering, belast Ministre-Président du Gouvernement de la Région de Bruxelles-Capitale,
met Plaatselijke Besturen. chargé des Pouvoirs locaux.
B. CEREXHE, B. CEREXHE,
Minister van de Brusselse Hoofdstedelijke Regering, belast met Economie en Tewerkstelling. Ministre du Gouvernement de la Région de Bruxelles-Capitale, chargé de
Voor het Verenigd College van de Gemeenschappelijke l'Economie et de l'Emploi.
Gemeenschapscommissie : Pour le Collège réuni de la Commission communautaire commune :
Ch. PICQUE, Ch. PICQUE,
Voorzitter van het Verenigd College van de Gemeenschappelijke Président du Collège réuni de la Commission communautaire commune.
Gemeenschapscommissie.
E. HUYTEBROECK, E. HUYTEBROECK,
Lid van het Verenigd College van de Gemeenschappelijke Membre du Collège réuni de la Commission communautaire commune chargée
Gemeenschapscommissie, belast met Bijstand aan Personen. de l'Aide aux personnes.
P. SMET, P. SMET,
Lid van het Verenigd College van de Gemeenschappelijke Membre du Collège réuni de la Commission communautaire commune,
Gemeenschapscommissie, bevoegd voor het beleid inzake Bijstand aan compétent pour la Politique d'aide aux personnes et la Fonction
Personen en het Openbaar Ambt. publique.
Voor het College van de Franse Gemeenschapscommissie : Pour le Collège de la Commission communautaire française :
B. CEREXHE, B. CEREXHE,
Minister-Voorzitter van het College van de Franse Ministre-Président du Collège de la Commission Communautaire
Gemeenschapscommissie, belast met Gezondheid, Openbaar Ambt. française, chargé de la Santé, de la Fonction publique.
E. HUYTEBROECK, E. HUYTEBROECK,
Lid van het College van de Franse Gemeenschapscommissie belast met Membre du Collège de la Commission communautaire française chargée du
Begroting, Personen met een Handicap en Toerisme. Budget, des Personnes handicapées et du Tourisme.
^