Etaamb.openjustice.be
Meertalige weergave van Omzendbrief van --
← Terug naar "Circulaire betreffende de transseksualiteitswetgeving "
Circulaire betreffende de transseksualiteitswetgeving Circulaire concernant la loi relative à la transsexualité
FEDERALE OVERHEIDSDIENST JUSTITIE 1 FEBRUARI 2008. - Circulaire betreffende de transseksualiteitswetgeving Aan de dames en heren Procureurs-generaal bij de hoven van beroep; Aan de dames en heren Ambtenaren van de burgerlijke stand van het Rijk; Ik vestig uw aandacht op de bepalingen van de wet van 10 mei 2007 betreffende de transseksualiteit, hierna aangeduid als de 'transseksualiteitswet', en de wet van 9 mei 2007 tot wijziging van de artikelen 628 en 764 van het Gerechtelijk Wetboek, beiden gepubliceerd in het Belgisch Staatsblad van 11 juli 2007. Deze wetten zijn, overeenkomstig respectievelijk artikel 15 en artikel 4, in werking getreden op 1 september 2007. Deze circulaire strekt ertoe de ambtenaren van de burgerlijke stand voor te lichten over de draagwijdte van de bepalingen van de SERVICE PUBLIC FEDERAL JUSTICE 1er FEVRIER 2008. - Circulaire concernant la loi relative à la transsexualité A Mesdames et Messieurs les Procureurs généraux près les Cours d'appel; A Mesdames et Messieurs les Officiers de l'état civil du Royaume; J'attire votre attention sur les dispositions de la loi du 10 mai 2007 relative à la transsexualité, ci-après dénommée la loi relative à la transsexualité, et de la loi du 9 mai 2007 modifiant les articles 628 et 764 du Code Judiciaire, publiées au Moniteur belge du 11 juillet 2007. Conformément aux articles 15 et 4 respectivement, les lois sont entrées en vigueur le 1er septembre 2007. La présente circulaire tend à informer les officiers de l'état civil sur la portée des dispositions de la loi relative à la transsexualité
transseksualiteitswet die zij mogelijkerwijze moeten toepassen in de qu'ils sont susceptibles d'appliquer dans l'exercice de leurs
uitoefening van hun ambt. fonctions.
I. Algemeen I. Généralités
Tot 1 september 2007 kon een transseksueel enkel via een gerechtelijke Jusqu'au 1er septembre 2007, un transsexuel ne pouvait juridiquement
procedure juridisch van geslacht wijzigen. changer de sexe que par une procédure judiciaire.
De transseksualiteitswet beoogt meer rechtszekerheid voor de La loi relative à la transsexualité vise une plus grande sécurité
transseksuele personen in navolging van de Europese context die ijvert juridique pour les personnes transsexuelles, à l'exemple du contexte
voor de erkenning van transseksuelen. européen qui oeuvre pour la reconnaissance des transsexuels.
Een administratieve procedure voor de ambtenaar van de burgerlijke Une procédure administrative devant l'officier de l'état civil, avec
stand, met een gerechtelijke controle, moet toelaten dat een contrôle judiciaire, doit permettre au transsexuel de changer de sexe
transseksueel op een snelle, goedkope en psychisch minder belastende rapidement, à prix abordable et de manière moins éprouvante sur le
manier van geslacht kan veranderen. plan psychique.
In deze circulaire bespreek ik op chronologische wijze de aspecten La présente circulaire examine de façon chronologique les aspects liés
inzake burgerlijke stand die kunnen spelen vanaf de aangifte tot de à l'état civil qui peuvent intervenir à partir de la déclaration
definitieve akte houdende vermelding van het nieuwe geslacht. Tot slot jusqu'à l'acte définitif portant mention du nouveau sexe. Nous
geef ik u informatie mee over andere regelingen die de terminerons par des informations concernant les autres aspects
transseksualiteitswet wijzigt. modifiés par la loi relative à la transsexualité.
II. Praktische richtlijnen voor de ambtenaren van de burgerlijke stand II. Directives pratiques pour les officiers de l'état civil
1. De aangifte 1. Déclaration
Krachtens artikel 2 van de transseksualiteitswet dat een artikel 62bis Conformément à l'article 2 de la loi relative à la transsexualité qui
in het Burgerlijk Wetboek invoegt, kan de persoon die juridisch van insère un article 62bis dans le Code civil, toute personne souhaitant
geslacht wenst te veranderen, wanneer hij de voortdurende en changer juridiquement de sexe, qui a la conviction intime, constante
onomkeerbare innerlijke overtuiging heeft tot het andere geslacht te et irréversible d'appartenir au sexe opposé et dont le corps a été
behoren en lichamelijk zodanig aan het andere geslacht is aangepast adapté à ce sexe opposé dans toute la mesure de ce qui est possible et
als uit medisch oogpunt mogelijk en verantwoord is, van die justifié du point de vue médical, peut déclarer cette conviction à
overtuiging aangifte doen bij de ambtenaar van de burgerlijke stand. l'officier de l'état civil.
Het nieuw artikel 62bis, § 1, van het Burgerlijk Wetboek duidt Le nouvel article 62bis, § 1er, du Code civil désigne de manière
limitatief de personen aan die een aangifte kunnen doen, met name : limitative les personnes qui peuvent faire une déclaration, à savoir :
1. de meerderjarige Belg; 1. le Belge majeur;
2. de ontvoogde minderjarige Belg; 2. le Belge mineur émancipé;
3. de niet-ontvoogde minderjarige Belg indien deze wordt bijgestaan 3. le Belge mineur non émancipé s'il est assisté de sa mère, de son
door de moeder, de vader of de wettelijke vertegenwoordiger; père ou de son représentant légal;
4. de meerderjarige vreemdeling, ingeschreven in de 4. l'étranger majeur, inscrit aux registres de la population;
bevolkingsregisters; 5. de ontvoogde minderjarige vreemdeling, ingeschreven in de 5. l'étranger mineur émancipé, inscrit aux registres de la population;
bevolkingsregisters;
6. de niet-ontvoogde minderjarige vreemdeling, ingeschreven in de 6. l'étranger mineur non émancipé, inscrit aux registres de la
bevolkingsregisters, indien deze wordt bijgestaan door de moeder, de population, s'il est assisté de sa mère, de son père ou de son
vader of de wettelijke vertegenwoordiger. représentant légal.
De aangever kan dus zowel een Belg als een vreemdeling zijn. Le déclarant peut donc être aussi bien Belge qu'étranger. Toutefois,
Vreemdelingen kunnen evenwel enkel een aangifte doen indien zij zijn les étrangers ne peuvent faire de déclaration que s'ils sont inscrits
ingeschreven in de bevolkingsregisters. Hiermee worden de aux registres de la population. Il s'agit en l'occurrence des
bevolkingsregisters bedoeld, zoals omschreven in artikel 1, § 1, registres de la population visés à l'article 1er, § 1er, alinéa 1er,
eerste lid, 1°, van de wet van 19 juli 1991 betreffende de 1°, de la loi du 19 juillet 1991 relative aux registres de la
bevolkingsregisters, laatst gewijzigd door de wet van 15 mei 2007, population, modifiée en dernier lieu par la loi du 15 mai 2007,
m.a.w. het bevolkings -en vreemdelingenregister. De vreemdelingen c'est-à-dire du registre de la population et du registre des
ingeschreven in het wachtregister kunnen geen aangifte doen. De étrangers. Les étrangers inscrits au registre d'attente ne peuvent
voorwaarde voor vreemdelingen van een inschrijving in de faire de déclaration. La condition pour les étrangers d'être inscrits
bevolkingsregisters is de belichaming van de vereiste dat voor het aux registres de la population incarne l'exigence d'avoir un lien
doen van een aangifte een nauwe band met België is vereist. étroit avec la Belgique pour faire une déclaration.
Volgens het nieuw art. 62bis, § 1, 3de lid, van het Burgerlijk Wetboek Conformément au nouvel article 62bis, § 1er, alinéa 3, du Code civil,
la déclaration doit être faite dans la commune où la personne est
dient de aangifte te gebeuren op de plaats van inschrijving in de inscrite aux registres de la population et donc pas dans celle où a
bevolkingsregisters en dus niet op de plaats van de akte van geboorte. été dressé l'acte de naissance.
Art. 62bis, § 1, 4de lid, van het Burgerlijk Wetboek bepaalt dat L'article 62bis, § 1er, alinéa 4, du Code civil prévoit que le
ingeval de Belgische aangever niet is ingeschreven in de déclarant belge qui n'est pas inscrit aux registres de la population
bevolkingsregisters, de aangifte gebeurt voor de ambtenaar van de fait la déclaration à l'officier de l'état civil de son lieu de
burgerlijke stand van de geboorteplaats. Indien de Belgische aangever
niet in België is geboren en niet is ingeschreven in de naissance. Si le Belge n'est pas né en Belgique et qu'il n'est pas
bevolkingsregisters, kan enkel de ambtenaar van de burgerlijke stand inscrit aux registres de la population, seul l'officier de l'état
te Brussel een akte houdende vermelding van het nieuwe geslacht civil de Bruxelles peut établir un acte portant mention du nouveau
opmaken. sexe.
Overeenkomstig het nieuw artikel 62bis, § 1, 5de lid, van het Selon le nouvel article 62bis, § 1er, alinéa 5, du Code civil,
Burgerlijk Wetboek zal de ambtenaar van de burgerlijke stand ervoor l'officier de l'état civil veillera à ce que le déclarant belge qui
zorgen dat de niet-ingeschreven Belgische aangever een adres opgeeft, n'est pas inscrit aux registres de la population indique l'adresse à
waarop de ambtenaar van de burgerlijke stand een weigering tot opmaak laquelle un refus d'établir l'acte portant mention du nouveau sexe
van de akte houdende vermelding van het nieuwe geslacht kan meedelen. peut être communiqué.
Bij de aangifte overhandigt de aangever aan de ambtenaar van de Lors de la déclaration, l'intéressé remet à l'officier de l'état civil
burgerlijke stand de verklaring van de behandelende artsen, waarvan une déclaration des médecins traitants visés au nouvel article 62bis,
sprake is in het nieuw artikel 62bis, § 2, van het Burgerlijk Wetboek. § 2, du Code civil.
2. De formele controlebevoegdheid van de ambtenaar van de burgerlijke stand 2. Compétence de contrôle formel de l'officier de l'état civil
Overeenkomstig artikel 2 van de transseksualiteitswet dat artikel Conformément à l'article 2 de la loi relative à la transsexualité qui
62bis in het Burgerlijk Wetboek invoegt, maakt de bevoegde ambtenaar insère un article 62bis dans le Code civil, à la suite de cette
van de burgerlijke stand na de aangifte een akte houdende vermelding déclaration, l'officier de l'état civil compétent établit un acte
van het nieuwe geslacht op (nieuw art. 62bis, § 4, 1ste lid). portant mention du nouveau sexe (nouvel article 62bis, § 4, alinéa 1er).
Ik vestig uw aandacht erop dat, vooraleer over te gaan tot de opmaak J'attire votre attention sur le fait qu'avant de procéder à
van de akte houdende vermelding van het nieuwe geslacht, de ambtenaar l'établissement de l'acte portant mention du nouveau sexe, l'officier
van de burgerlijke stand een formele controle moet doen van de de l'état civil doit effectuer un contrôle formel des conditions
wettelijke voorwaarden inzake geslachtsaanpassing. De ambtenaar van de légales en matière de réassignation sexuelle. L'officier de l'état
burgerlijke stand zal geen opportuniteitscontrole doen van de civil ne procèdera pas à un contrôle d'opportunité des conditions
materiële voorwaarden inzake geslachtsaanpassing.
Derhalve gaat de ambtenaar van de burgerlijke stand na of de matérielles en matière de réassignation sexuelle.
verklaring van de behandelende artsen beantwoordt aan de vereisten van L'officier de l'état civil vérifie donc si la déclaration des médecins
het nieuwe artikel 62bis, § 2, van het Burgerlijk Wetboek. traitants répond aux exigences du nouvel article 62bis, § 2, du Code
Concreet betekent dit dat de ambtenaar van de burgerlijke stand civil. Concrètement, cela signifie que l'officier de l'état civil contrôle si
controleert of : :
1. de verklaring van de geneesheren getekend is door een psychiater en 1. la déclaration des médecins a été signée par un psychiatre et un
een chirurg, in de hoedanigheid van behandelende artsen; chirurgien en qualité de médecins traitants;
2. uit de verklaring van deze behandelende artsen blijkt dat de 2. la déclaration des médecins traitants atteste que l'intéressé a la
betrokkene de voortdurende en onomkeerbare innerlijke overtuiging
heeft tot het andere geslacht te behoren dan datgene dat is vermeld in conviction intime, constante et irréversible d'appartenir au sexe
de akte van geboorte; opposé à celui qui est indiqué dans l'acte de naissance;
3. uit de verklaring blijkt dat de betrokkene een geslachtsaanpassing 3. la déclaration atteste que l'intéressé a subi une réassignation
heeft ondergaan die hem zodanig in overeenstemming heeft gebracht met sexuelle qui le fait correspondre au sexe opposé, auquel il a la
dat andere geslacht, waartoe betrokkene overtuigd is te behoren, als conviction d'appartenir, dans toute la mesure de ce qui est possible
dit uit medisch oogpunt mogelijk en verantwoord is; et justifié du point de vue médical;
4. de verklaring duidelijk maakt dat de betrokkene niet meer in staat 4. la déclaration indique clairement que l'intéressé n'est plus en
is overeenkomstig het vroegere geslacht kinderen te verwekken. mesure de concevoir des enfants conformément à son sexe précédent.
Indien één van deze voorwaarden niet in orde is of de ambtenaar van de Si l'une de ces conditions n'est pas remplie ou si l'officier de
burgerlijke stand twijfels heeft over de echtheid van bovenvermelde gegevens in de verklaring, wordt geen akte houdende vermelding van het nieuwe geslacht opgemaakt. Bij een anderstalige akte kan de ambtenaar van de burgerlijke stand om een voor eensluidend verklaarde vertaling van de verklaring van de behandelende artsen verzoeken. Oplettendheid is geboden in het geval de aangifte wordt gedaan door een niet-ontvoogde minderjarige. In een dergelijk geval neemt de ambtenaar van de burgerlijke stand akte van de bijstand van de minderjarige door de moeder, de vader of de wettelijke vertegenwoordiger. Het komt de ambtenaar van de burgerlijke stand toe te beoordelen of aan de opgesomde voorwaarden is voldaan en te weigeren een akte houdende vermelding van het nieuwe geslacht op te maken indien dat niet het geval is. 3. De weigering tot opmaak van een akte houdende vermelding van het nieuwe geslacht De ambtenaar van de burgerlijke stand weigert de akte houdende vermelding van het nieuwe geslacht op te maken als de aangifte niet correct is gebeurd. Overeenkomstig het nieuw artikel 62bis, § 6, van het Burgerlijk Wetboek wordt de met redenen omklede weigeringsbeslissing onverwijld ter kennis gebracht door middel van een aangetekend schrijven met ontvangstmelding of door rechtstreekse overhandiging tegen l'état civil doute de l'authenticité des données mentionnées ci-dessus dans la déclaration, il n'est pas établi d'acte portant mention du nouveau sexe. En cas d'acte établi dans une autre langue, l'officier de l'état civil peut demander une traduction certifiée conforme de la déclaration des médecins traitants. Si la déclaration est faite par un mineur non émancipé, la vigilance est de mise. En pareil cas, l'officier de l'état civil doit prendre acte de l'assistance de la mère, du père ou du représentant légal. Il appartient à l'officier de l'état civil d'évaluer si les conditions énumérées sont remplies et de refuser d'établir un acte portant mention du nouveau sexe si tel n'est pas le cas. 3. Refus d'établissement d'un acte portant mention du nouveau sexe L'officier de l'état civil refuse d'établir l'acte portant mention du nouveau sexe si la déclaration n'a pas été faite correctement. Conformément au nouvel article 62bis, § 6, du Code civil, l'officier de l'état civil qui refuse d'établir un acte portant mention du nouveau sexe porte sans délai sa décision motivée à la connaissance de la partie intéressée par lettre recommandée avec accusé de réception
ontvangstbewijs aan de belanghebbende partij van de gemotiveerde ou par remise directe contre accusé de réception. Simultanément,
weigeringsbeslissing. Terzelfder tijd maakt de ambtenaar van de l'officier de l'état civil transmet par une simple lettre une copie de
burgerlijke stand per gewone brief een afschrift van zijn beslissing, sa décision ainsi que de tous les documents utiles au procureur du Roi
samen met een afschrift van alle nuttige documenten, over aan de de l'arrondissement judiciaire dans lequel le refus a eu lieu. Le
procureur des Konings van het gerechtelijke arrondissement waarin de procureur du Roi dispose ainsi des éléments nécessaires pour s'opposer
weigering plaatsvond. De procureur des Konings beschikt zodoende over d'office, s'il l'estime nécessaire, à la décision de l'officier de
de nodige elementen om, indien hij dit noodzakelijk acht, ambtshalve l'état civil. Ces documents sont également utiles en cas de recours
op te treden tegen de beslissing van de ambtenaar van de burgerlijke par un intéressé contre la décision de refus de l'officier de l'état
stand. Eveneens zijn deze documenten nuttig bij een eventueel verhaal civil.
door een belanghebbende tegen de weigeringsbeslissing van de ambtenaar Les possibilités de recours contre la décision de refus de l'officier
van de burgerlijke stand.
De verhaalmogelijkheden tegen de weigeringsbeslissing van de ambtenaar de l'état civil seront examinées plus loin dans la présente
van de burgerlijke stand bespreek ik later in deze circulaire. circulaire.
4. De akte houdende vermelding van het nieuwe geslacht 4. Acte portant mention du nouveau sexe
a. Het opstellen van de akte a. Etablissement de l'acte
Art. 3 van de transseksualiteitswet, dat een nieuw artikel 62ter in L'article 3 de la loi relative à la transsexualité, qui insère un
het Burgerlijk Wetboek invoegt, voorziet in de opmaak van een nieuwe nouvel article 62ter dans le Code civil, prévoit l'établissement d'un
akte bij een juridische geslachtsaanpassing. De akte bedoeld in het nouvel acte en cas de réassignation sexuelle juridique. L'acte prévu
nieuwe artikel 62ter van het Burgerlijk Wetboek is opgemaakt naar dans le nouvel article 62ter du Code civil est établi par analogie
analogie met de akte van geboorte. avec l'acte de naissance.
Dezelfde vermeldingen als bij de akten van geboorte werden weerhouden, Les mêmes mentions que celles devant figurer sur un acte de naissance
zodat volgende vermeldingen in de akte houdende vermelding van het ont été retenues, de sorte que l'acte portant mention du nouveau sexe
nieuwe geslacht moeten voorkomen : doit contenir les indications suivantes :
1. de naam van de aangever; 1. le nom du déclarant;
2. de voornamen van de aangever; 2. les prénoms du déclarant;
3. de plaats en datum van geboorte van de aangever; 3. le lieu et la date de naissance du déclarant;
4. het nieuwe geslacht van de aangever; 4. le nouveau sexe du déclarant;
5. en de nieuwe afstammingsband met de moeder en de vader, zo de 5. le nouveau lien de filiation avec la mère et le père, si la
afstamming langs vaderszijde vaststaat. filiation paternelle est établie.
De vermelding van de nieuwe afstammingsband met de moeder en de vader, La mention du nouveau lien de filiation avec la mère et le père
respecteert de bestaande afstammingsband. Indien de afstamming langs respecte le lien de filiation existant. Si la filiation paternelle
vaderszijde niet is vastgesteld in de akte van geboorte, dan kan deze n'est pas établie dans l'acte de naissance, elle ne pourra pas être
afstamming niet voor het eerst worden vastgesteld bij de opmaak van de établie pour la première fois lors de l'établissement de l'acte
akte houdende vermelding van het nieuwe geslacht. portant mention du nouveau sexe.
Met de nieuwe afstammingsband wordt de nieuwe positie van de Par nouveau lien de filiation, on entend la nouvelle position du
transseksueel t.a.v. de ouder(s) bedoeld. Is de transseksueel transsexuel par rapport au(x) parent(s) : selon le nouveau sexe, la
overeenkomstig het nieuwe geslacht nu dochter of zoon van zijn moeder personne transsexuelle est devenue à présent la fille ou le fils de sa
en/of vader geworden. mère et/ou de son père.
De akte houdende vermelding van het nieuwe geslacht wordt ondertekend L'acte portant mention du nouveau sexe est signé par l'officier de
door de ambtenaar van de burgerlijke stand en de comparant(en). l'état civil et le(s) comparant(s).
Het nieuw artikel 62bis, § 4, 4de lid, van het Burgerlijk Wetboek Le nouvel article 62bis, § 4, alinéa 4, du Code civil, prévoit que
geeft aan dat de ambtenaar van de burgerlijke stand die een akte l'officier de l'état civil qui établit un acte portant mention du
houdende vermelding van het nieuwe geslacht opmaakt, gehouden is nouveau sexe est tenu d'en informer, dans les trois jours, le
hiervan binnen drie dagen kennis te geven aan de procureur des Konings procureur du Roi près le tribunal de première instance.
bij de rechtbank van eerste aanleg.
Als bijlage geef ik twee voorbeeldmodellen mee die in de praktijk Je vous prie de bien vouloir trouver ci-joint deux modèles facultatifs
kunnen gebruikt worden. Een eerste model is een voorbeeld van een akte pouvant être utilisés dans votre pratique. Le premier modèle montre un
houdende vermelding van het nieuwe geslacht. Het tweede model betreft acte portant mention du nouveau sexe. Le deuxième modèle se réfère à
de inschrijving van deze akte in het register van de akten van l'inscription de l'acte dans les registres de naissance.
geboorte. b. Een authentieke akte houdende vermelding van het nieuwe geslacht b. Acte authentique portant mention du nouveau sexe
Krachtens het nieuw artikel 62bis, § 4, 2de lid, van het Burgerlijk Aux termes du nouvel article 62bis, § 4, alinéa 2, du Code civil,
Wetboek heeft de akte houdende vermelding van het nieuwe geslacht l'acte portant mention du nouveau sexe produit ses effets à compter de
uitwerking vanaf haar inschrijving in het register van de akten van geboorten. son inscription au registre des actes de naissance.
De ambtenaar van de burgerlijke stand gaat, na de opmaak van de akte Après établissement de l'acte portant mention du nouveau sexe,
houdende vermelding van het nieuwe geslacht, niet onmiddellijk over l'officier de l'état civil ne procède pas immédiatement à
tot de inschrijving van de akte in de registers. l'inscription de l'acte dans les registres.
Deze inschrijving gebeurt pas wanneer de ambtenaar vaststelt dat geen Cette inscription a lieu lorsque l'officier de l'état civil constate
verhaal werd aangetekend en ten vroegste 30 dagen na het verstrijken qu'aucun recours n'a été introduit et au plus tôt 30 jours après
van de verhaaltermijn (zie art. 62bis, § 4, 3de lid, B.W.). l'expiration du délai de recours (voir article 62bis, § 4, alinéa 3,
De inschrijving is niet bepalend voor het authentiek karakter van de du Code civil). L'inscription n'est pas déterminante pour le caractère authentique de
akte. Zodra de ambtenaar een rechtsgeldige akte houdende vermelding l'acte. Dès que l'officier de l'état civil a établi un acte valable
van het nieuwe geslacht heeft opgesteld, bestaat de authentieke akte portant mention du nouveau sexe, l'acte authentique existe et produit
en heeft deze bepaalde gevolgen. Zo geldt § 8 van het nieuw artikel des effets déterminés. Ainsi, le nouvel article 62bis, § 8, s'applique
62bis vanaf de rechtsgeldige opmaak van de akte (zie punt d.1). dès l'établissement valable de l'acte (voir point d.1).
c. De (niet-) inschrijving in de registers c. (Non-)Inscription dans les registres
De authentieke akte bestaat zodra ze rechtsgeldig werd opgesteld door L'acte authentique existe dès qu'il est établi valablement par
de ambtenaar van de burgerlijke stand. Om rechtsonzekerheid en de l'officier de l'état civil. Afin d'éviter l'insécurité juridique et la
verstoring van de persoons- en familierechtelijke verhoudingen te perturbation des liens sur le plan du droit des personnes et de la
voorkomen, heeft de akte slechts ten volle uitwerking vanaf haar famille, l'acte ne produit ses pleins effets qu'à partir de son
inschrijving/overschrijving in het geboorteregister.
De wetgever voorziet dat de akte houdende vermelding van het nieuwe inscription/sa transcription au registre des actes de naissance.
geslacht wordt ingeschreven in de geboorteregisters zoals de akte van Le législateur prévoit que l'acte portant mention du nouveau sexe est
geboorte en de akte van erkenning. Toch zal in het geval de inscrit au registre des actes de naissance comme l'acte de naissance
verhaalprocedure tegen de akte houdende vermelding van het nieuwe et l'acte de reconnaissance. Toutefois, si au terme d'une procédure de
geslacht geen nieuw geslacht vaststelt de reeds opgestelde akte, recours la décision judiciaire constatait qu'il n'y a pas de
niettegenstaande de artikelen 40 en volgende van het Burgerlijk changement de sexe, l'acte déjà établi, nonobstant les articles 40 et
Wetboek, niet worden ingeschreven in de registers en bijgevolg geen suivants du Code civil, ne serait pas inscrit sur les registres et ne
gevolgen teweegbrengen. produirait dès lors aucun effet.
De inschrijving in de registers gebeurt in volgende gevallen : L'inscription aux registres se fait dans les cas suivants :
1. De ambtenaar van de burgerlijke stand schrijft de akte houdende 1. L'officier de l'état civil inscrit l'acte portant mention du
vermelding van het nieuwe geslacht in, zodra hij vaststelt dat geen nouveau sexe lorsqu'il constate qu'aucun recours n'a été introduit et
verhaal werd aangetekend en ten vroegste 30 dagen na het verstrijken au plus tôt 30 jours après l'expiration du délai de recours.
van de verhaaltermijn. De ambtenaar van de burgerlijke stand is op de L'officier de l'état civil est tenu au courant puisque, conformément à
hoogte doordat de griffier, overeenkomstig artikel 5 van de l'article 5 de la loi relative à la transsexualité qui insère un
transseksualiteitswet dat een nieuw artikel 1385duodecies in het nouvel article 1385duodecies dans le Code judiciaire, le greffier
Gerechtelijk Wetboek invoegt, onverwijld kennis geeft aan de ambtenaar
van de burgerlijke stand van een verhaalprocedure. De vroegste informe sans délai l'officier de l'état civil de la procédure de
inschrijving gebeurt na 90 dagen (zie het nieuw artikel 1385duodecies, recours. L'inscription peut se faire au plus tôt après 90 jours (voir
§ 1, 2de en 3de lid, van het Gerechtelijk Wetboek); le nouvel article 1385duodecies, § 1er, alinéas 2 et 3, du Code
2. De ambtenaar van de burgerlijke stand schrijft de reeds opgemaakte judiciaire); 2. L'officier de l'état civil inscrit l'acte déjà établi portant
akte houdende vermelding van het nieuwe geslacht in, zodra hij van de mention du nouveau sexe dès qu'il reçoit du greffier un extrait
griffier het uittreksel bevattende het beschikkende gedeelte van een reprenant le dispositif du jugement ou de l'arrêt définitif constatant
definitief vonnis of arrest ontvangt dat het nieuwe geslacht
vaststelt. Op dat moment schrijft de ambtenaar van de burgerlijke le nouveau sexe. A ce stade, l'officier de l'état civil transcrit
stand ook het beschikkend gedeelte van het vonnis of arrest dat het également sur ses registres le dispositif du jugement ou de l'arrêt
nieuwe geslacht vaststelt over in zijn registers en maakt hij melding constatant le nouveau sexe et fait mention du dispositif en marge de
van het beschikkende gedeelte op de kant van de akte houdende l'acte portant mention du nouveau sexe (voir article 1385quaterdecies,
vermelding van het nieuwe geslacht (zie art. 1385quaterdecies, §§ 2 en §§ 2 et 3, du Code judiciaire);
3, van het Gerechtelijk Wetboek);
3. De ambtenaar van de burgerlijke stand schrijft het beschikkend 3. Si aucun acte portant mention du nouveau sexe n'a encore été
gedeelte van het definitief geworden vonnis of arrest dat het nieuwe établi, l'officier de l'état civil transcrit le dispositif du jugement
geslacht vaststelt over als nog geen akte houdende vermelding van het ou de l'arrêt constatant le nouveau sexe sur ses registres. Dans ce
nieuwe geslacht werd opgesteld. Deze overschrijving geldt dan als akte cas, cette transcription a valeur d'acte portant mention du nouveau
houdende vermelding van het nieuwe geslacht. (nieuw artikel
1385quaterdecies, § 3, tweede lid, Gerechtelijk Wetboek). sexe (nouvel article 1385quaterdecies, § 3, alinéa 2, du Code
Het beschikkend gedeelte van de vonnissen over de staat van de judiciaire).
personen geeft overeenkomstig artikel 781 van het Gerechtelijk Wetboek Conformément à l'article 781 du Code judiciaire, le dispositif des
nauwkeurig aan welke veranderingen in de rechtstoestand van de jugements en matière d'état des personnes précise les changements
betrokkene zijn aangebracht. apportés au statut de l'intéressé.
Het nieuwe artikel 1385quaterdecies van het Gerechtelijk Wetboek Le nouvel article 1385quaterdecies du Code judiciaire prévoit que
voorziet dat de ambtenaar van de burgerlijke stand onverwijld kennis
geeft aan de procureur des Konings van de rechtbank die op de l'officier de l'état civil informe sans délai le procureur du Roi près
vordering heeft beslist, van de overschrijving van het beschikkend le tribunal qui s'est prononcé sur la demande de la transcription du
gedeelte van het vonnis of arrest dat het nieuwe geslacht vaststelt.
Nadat de akte houdende vermelding van het nieuwe geslacht is dispositif du jugement ou de l'arrêt constatant le nouveau sexe.
ingeschreven/overgeschreven in het register van de akten van geboorte Après l'inscription/transcription de l'acte portant mention du nouveau
brengt de ambtenaar van de burgerlijke stand een kantmelding aan op de sexe au registre des actes de naissance, l'officier de l'état civil
geboorteakte of gebeurt een kennisgeving van de akte aan de bevoegde mentionne le nouveau sexe en marge de l'acte de naissance concernant
ambtenaar van de burgerlijke stand, conform het nieuwe artikel 62bis, l'intéressé ou notifie l'acte à l'officier de l'état civil compétent,
§ 5, van het Burgerlijk Wetboek of het nieuwe artikel conformément au nouvel article 62bis, § 5, du Code civil ou au nouvel
1385quaterdecies, § 6, van het Gerechtelijk Wetboek. article 1385quaterdecies, § 6, du Code judiciaire.
d.1. Gevolgen van de aangifte en de akte houdende vermelding van het d.1. Effets de la déclaration et de l'acte portant mention du nouveau
nieuwe geslacht sexe
Zolang de akte houdende vermelding van het nieuwe geslacht niet is Les effets sont limités tant que l'acte portant mention du nouveau
ingeschreven of de rechterlijke beslissing niet is overgeschreven zijn sexe n'a pas été inscrit ou que la décision judiciaire n'a pas été
de gevolgen beperkt. transcrite.
Krachtens het nieuwe artikel 62bis, § 8, tweede lid, van het Conformément au nouvel article 62bis, § 8, alinéa 2, du Code civil,
Burgerlijk Wetboek zijn de bepalingen betreffende de afstamming van vaderschap vervat in boek I, titel VII, hoofdstuk II van het Burgerlijk Wetboek niet van toepassing vanaf het moment van de opmaak van een akte houdende vermelding van het nieuwe geslacht na aangifte door een mannelijke aangever, ook al schrijft de ambtenaar van de burgerlijke stand de akte niet in. Vanaf de opmaak van deze akte kan het vaderschap niet meer worden vastgesteld ten aanzien van de mannelijke aangever, die verklaard heeft tot het vrouwelijke geslacht te behoren. De mannelijke aangever kan dus geen vader van een kind meer worden noch door vermoeden van vaderschap, noch door erkenning, noch door een onderzoek naar vaderschap. Doordat de bepalingen van boek I, titel VII, hoofdstuk II van het Burgerlijk Wetboek niet langer van toepassing zijn (vaststelling van de afstamming van vaderszijde), kunnen evenmin de toepasselijke bepalingen uit hoofdstuk III van het Burgerlijk Wetboek worden toegepast (gemeenschappelijke bepalingen nopens de wijze waarop de afstamming wordt vastgesteld). Logischerwijs geldt deze inperking van de afstammingsregels niet als les dispositions relatives à la filiation paternelle du livre Ier, titre VII, chapitre II, du Code civil ne s'appliquent pas à la personne de sexe masculin qui a fait une déclaration dès le moment où un acte portant mention du nouveau sexe a été établi même si l'officier de l'état civil n'inscrit pas l'acte. Une fois l'acte rédigé, la paternité ne peut plus être établie à l'égard du déclarant masculin, qui a déclaré appartenir au sexe féminin. Le déclarant de sexe masculin ne peut donc plus devenir père d'un enfant ni par présomption de paternité, ni par reconnaissance, ni par recherche de paternité. Comme les dispositions du livre I, titre VII, chapitre II, du Code civil ne sont plus d'application (établissement de la filiation paternelle), les dispositions applicables du chapitre III (dispositions communes concernant le mode d'établissement de la filiation) ne peuvent plus être appliquées non plus. En toute logique, cette restriction des règles en matière de filiation
de ambtenaar van de burgerlijke stand weigert een akte houdende n'est pas applicable si l'officier de l'état civil refuse d'établir un
vermelding van het nieuwe geslacht op te maken. acte portant mention du nouveau sexe.
In het geval een verhaalprocedure tegen de akte houdende vermelding Si une procédure de recours est introduite contre l'acte portant
van het nieuwe geslacht werd ingesteld, gaat de ambtenaar van de mention du nouveau sexe, l'officier de l'état civil examine les
burgerlijke stand na welke veranderingen de rechter in de changements apportés par le juge au statut de l'intéressé.
rechtstoestand van de betrokkene aanbracht. Soit la procédure de recours contre l'acte portant mention du nouveau
Ofwel zal de verhaalprocedure tegen de akte houdende vermelding van sexe n'établira pas de nouveau sexe à l'égard du déclarant masculin,
het nieuwe geslacht geen nieuw geslacht vaststellen t.a.v. de soit le sexe féminin sera définitivement établi par l'inscription ou
mannelijke aangever, ofwel wordt het vrouwelijke geslacht definitief la transcription du nouveau sexe dans le registre des naissances.
vastgesteld door inschrijving of overschrijving van het nieuwe Si la décision judiciaire n'autorise pas le changement de sexe, il va
geslacht in het geboorteregister de soi que les dispositions relatives à la filiation paternelle seront
Indien de rechterlijke beslissing de geslachtswijziging niet aanvaardt de nouveau applicables au déclarant de sexe masculin.
zullen t.a.v. de mannelijke aangever vanzelfsprekend opnieuw de Si la décision judiciaire autorise le changement de sexe, le jugement
bepalingen betreffende de afstamming van het vaderschap van toepassing ou l'arrêt relatif à un changement de sexe d'une personne produira ses
zijn. Indien de rechterlijke beslissing de geslachtswijziging toestaat, zal overeenkomstig art. 1385quaterdecies, § 5, van het Gerechtelijk Wetboek het vonnis of arrest betreffende de wijziging van het geslacht van een persoon gevolgen hebben vanaf de dag van de overschrijving. Dat betekent dat éénmaal het nieuwe vrouwelijke geslacht van de mannelijke aangever uitwerking heeft in de rechtsorde, t.a.v. deze persoon de bepalingen betreffende de afstamming van moederszijde vervat in boek I, titel II, hoofdstuk I van het Burgerlijk Wetboek in principe van toepassing zijn. De transseksualiteitswet voorziet niet in een gelijkaardige bepaling voor de vrouw die verklaard heeft tot het mannelijke geslacht te behoren. Dit kan wellicht verklaard worden vanuit artikel 62bis, § 2, 1ste lid, 3°, van het Burgerlijk Wetboek dat stelt dat de betrokkene niet meer in staat is om overeenkomstig het vroegere geslacht kinderen te verwekken. Ingevolge die voorwaarde is de vrouwelijke aangever niet meer in staat een kind te baren, waardoor in principe artikel 312, § 1, B.W. ook niet meer zal kunnen spelen. Na de inschrijving of overschrijving van het nieuwe geslacht in het effets à partir du jour de la transcription, conformément à l'art. 1385quaterdecies, § 5, du Code judiciaire. En d'autres termes, dès que le nouveau sexe féminin du déclarant masculin produira ses effets juridiques, les dispositions relatives à la filiation maternelle du livre Ier, titre II, chapitre Ier, du Code civil seront en principe applicables à l'égard de cette personne. La loi relative à la transsexualité ne prévoit pas de disposition similaire pour la femme qui a déclaré appartenir au sexe masculin. Cela peut peut-être s'expliquer par l'article 62bis, § 2, alinéa 1er, 3°, du Code civil qui prévoit que l'intéressé n'est plus en mesure de concevoir des enfants conformément à son sexe précédent. De ce fait, le déclarant de sexe féminin ne peut plus accoucher d'un enfant, ce qui empêche également, en principe, l'application de l'article 312, § 1er, du Code civil. Après l'inscription ou la transcription du nouveau sexe dans le
geboorteregister worden nieuwe afstammingsbanden in principe vastgesteld overeenkomstig het nieuwe geslacht. T.a.v. de transseksueel die het vrouwelijk geslacht aanneemt, gelden de regels van de afstamming van moederszijde. T.a.v. een transseksueel die het mannelijk geslacht aanneemt, gelden de regels van de afstamming van vaderszijde. De transseksualiteitswet voorziet dat de ambtenaar van de burgerlijke stand altijd op de hoogte wordt gebracht van de rechterlijke uitspraak, zowel wanneer een nieuw geslacht definitief wordt vastgesteld, als wanneer geen juridische geslachtsaanpassing wordt aanvaard. Indien na de gerechtelijke procedure geen nieuw geslacht wordt vastgesteld, behoudt een opgestelde akte houdende vermelding van het nieuwe geslacht een waarde als bewijs, voor de beperking van de afstammingsregels in de periode vóór de definitieve rechterlijke beslissing, conform het nieuwe art. 62bis, § 8, 2de lid, van het Burgerlijk Wetboek. In het geval reeds een afstamming is vastgesteld t.a.v. de registre des actes de naissance, les nouveaux liens de filiation sont en principe établis conformément au nouveau sexe. Les règles de filiation maternelle sont applicables à l'égard du transsexuel qui adopte le sexe féminin. Les règles de filiation paternelle s'appliquent à l'égard du transsexuel qui adopte le sexe masculin. La loi relative à la transsexualité prévoit que l'officier de l'état civil est toujours informé de la décision judiciaire, aussi bien lorsqu'un nouveau sexe est constaté de manière définitive que lorsqu'une réassignation sexuelle juridique n'est pas acceptée. Si au terme de la procédure judiciaire il n'est pas constaté de nouveau sexe, l'acte rédigé portant mention du nouveau sexe conserve une valeur probante pour la limitation des règles de filiation durant la période précédant la décision judiciaire définitive, conformément au nouvel article 62bis, § 8, alinéa 2, du Code civil. Dans le cas où une filiation a déjà été établie à l'égard du
transseksueel vóór de opmaak van de akte houdende vermelding van het transsexuel avant l'établissement de l'acte portant mention du nouveau
nieuwe geslacht, worden deze afstammingsbanden niet gewijzigd. De sexe, ces liens de filiation ne sont pas modifiés. Le transsexuel qui
transseksueel die juridisch een geslachtsaanpassing doet, blijft fait une réassignation sexuelle juridique reste père/mère de son
vader/moeder van zijn of haar kinderen (art. 62, § 8, 1ste lid, B.W.). enfant (art. 62, § 8, alinéa 1er, du Code civil). Ce serait contraire
Het gaat in tegen alle principes van de huidige afstammingrecht, zoals à tous les principes des dispositions du droit en matière de filiation
vervat in Titel VII van het Burgerlijk Wetboek, dat een kind van een contenues dans le titre VII du Code civil qu'un enfant d'un
transseksueel ten gevolge van een geslachtsaanpassing van zijn ouder transsexuel puisse avoir deux pères ou deux mères à la suite d'une
twee vaders of twee moeders zou kunnen krijgen, terwijl dat voor réassignation sexuelle d'un des parents, alors que c'est exclu pour
koppels van hetzelfde geslacht uitgesloten is. les couples du même sexe.
d.2. De akte wordt ingeschreven/overgeschreven d.2. Inscription/Transcription de l'acte
Zodra de akte houdende vermelding van het nieuwe geslacht is Dès que l'acte portant mention du nouveau sexe est inscrit dans le
ingeschreven in de geboorteregisters is de persoon juridisch gewijzigd registre des actes de naissance, la personne a juridiquement changé de
van geslacht en wordt overeenkomstig het nieuwe geslacht gehandeld. sexe et est traitée conformément à son nouveau sexe.
Bij een inschrijving zonder verhaalprocedure heeft de akte uitwerking En cas d'inscription sans procédure de recours, l'acte produit ses
vanaf haar inschrijving in het register van de akten van geboorte. Een effets dès son inscription dans le registre des actes de naissance. En
verhaalprocedure zorgt ervoor dat de geslachtsaanpassing slechts cas de procédure de recours, la réassignation sexuelle ne produit ses
uitwerking heeft vanaf de dag van de overschrijving overeenkomstig het effets qu'à partir du jour de la transcription, conformément au nouvel
nieuw art. 1385quaterdecies, § 5, van het Gerechtelijk Wetboek. article 1385quaterdecies, § 5, du Code civil.
Eénmaal de akte houdende vermelding van het nieuwe geslacht uitwerking Dès que l'acte portant mention du nouveau sexe produit ses effets, les
heeft, worden de afstammingsregels toegepast overeenkomstig het nieuwe règles en matière de filiation sont appliquées conformément au nouveau
geslacht, met behoud van de bestaande afstammingsbanden, zoals sexe, avec maintien des liens de filiation existants, comme indiqué
aangegeven door het nieuwe artikel art. 62bis, § 8, eerste lid, van dans le nouvel article 62bis, § 8, alinéa 1er, du Code civil (voir
het Burgerlijk Wetboek (zie hierboven). ci-dessus).
5. De verhaalprocedure 5. Procédure de recours
De wijziging van de staat van de persoon is van openbare orde. De La modification de l'état de la personne est d'ordre public. La loi
transseksualiteitswet maakt de wijziging van de staat van een persoon relative à la transsexualité permet la modification de l'état d'une
mogelijk zonder enige rechterlijke tussenkomst. De wetgever heeft personne sans la moindre intervention judiciaire. Le législateur a
echter gemeend dat deze ingrijpende wijziging gepaard diende te gaan cependant estimé que cette modification radicale devait s'accompagner
met een zekere gerechtelijke controle. Deze gerechtelijke controle d'un certain contrôle judiciaire. Ce contrôle judiciaire consiste en
diverses possibilités de recours.
bestaat uit verschillende verhaalmogelijkheden. En premier lieu, il y a la possibilité d'engager une procédure
Vooreerst is er de mogelijkheid van een gerechtelijke procedure na de judiciaire après la déclaration, conformément au nouvel article 62bis,
aangifte, zoals voorzien in het nieuw artikel 62bis, § 7, van het § 7, du Code civil, lequel prévoit que le refus de l'officier de
Burgerlijk Wetboek, waardoor het mogelijk is verhaal in te stellen l'état civil d'établir l'acte portant mention du nouveau sexe est
tegen de weigering van de ambtenaar van de burgerlijke stand tot susceptible de recours.
opmaak van een akte houdende vermelding van het nieuwe geslacht. Une seconde possibilité de recours, contenue dans l'article
Een tweede verhaalmogelijkheid is vervat in artikel 1385duodecies, § 1385duodecies, § 1er, du Code judiciaire, prévoit que toute personne
1, van het Gerechtelijk Wetboek waardoor elke belanghebbende en de
procureur des Konings een verhaal kunnen instellen tegen de beslissing qui a un intérêt et le procureur du Roi peuvent introduire un recours
die de ambtenaar van de burgerlijke stand nam met toepassing van contre la décision de l'officier de l'état civil prise conformément à
artikel 62bis van het Burgerlijk Wetboek. Deze beslissing kan zowel de l'article 62bis du Code civil. Cette décision peut être aussi bien
opmaak van de akte houdende vermelding van het nieuwe geslacht zijn, l'établissement de l'acte portant mention du nouveau sexe que le refus
als de hierboven vermelde weigering tot opmaak van een akte houdende indiqué ci-dessus d'établir un acte portant mention du nouveau sexe.
vermelding van het nieuwe geslacht.
Het verhaal kan ingesteld worden door elke belanghebbende (waaronder Le recours peut être introduit par toute personne intéressée (y
de aangever zelf) en de procureur des Konings. De belanghebbende compris le déclarant lui-même) et par le procureur du Roi. La partie
partij, namelijk de aangever, en de procureur des Konings worden op de intéressée, à savoir le déclarant, et le procureur du Roi sont
hoogte gebracht van de weigering van de ambtenaar van de burgerlijke stand ingevolge het nieuw artikel 62bis, § 6, van het Burgerlijk Wetboek. De verhaalmogelijkheid voor het openbaar ministerie werd gecreëerd als een bescherming tegen fraude of problematische verklaringen van artsen. De transseksualiteitswet maakt het immers mogelijk dat zowel binnenlandse als buitenlandse attesten de aangifte ondersteunen, terwijl de ambtenaar van de burgerlijke stand met uitzondering van de wettelijke vereisten geen verificatie van de waarde van een dergelijk attest kan doen. De verhaaltermijn is vastgelegd op zestig dagen te rekenen vanaf de dag waarop de akte houdende vermelding van het nieuwe geslacht werd informés du refus de l'officier de l'état civil conformément au nouvel article 62bis, § 6, du Code civil. La possibilité de recours offerte au ministère public a été créée comme protection contre la fraude ou contre des déclarations problématiques de médecins. La loi relative à la transsexualité permet en effet que la déclaration soit étayée tant par une attestation belge que par une attestation étrangère alors qu'à l'exception des conditions légales, l'officier de l'état civil ne peut pas vérifier la valeur d'une telle attestation. Le recours doit être introduit dans les soixante jours à compter du
opgemaakt of de dag van de kennisgeving door de ambtenaar van de jour de l'établissement de l'acte portant mention du nouveau sexe ou
burgerlijke stand van de weigering tot opmaak van deze akte (art. du jour de la notification par l'officier de l'état civil du refus
1385duodecies van het Gerechtelijk Wetboek). d'établir cet acte (article 1385duodecies du Code judiciaire).
Ingevolge het nieuw artikel 62, § 4, 3de lid en § 7, 2de lid, gebeurt Conformément au nouvel article 62bis, § 4, alinéa 3, et § 7, alinéa 2,
de inschrijving van een akte houdende vermelding van het nieuwe l'inscription d'un acte portant mention du nouveau sexe a lieu
geslacht pas nadat de ambtenaar van de burgerlijke stand heeft uniquement après que l'officier de l'état civil a constaté qu'aucun
vastgesteld dat geen verhaal tegen de akte houdende vermelding van het recours n'a été introduit contre l'acte portant mention du nouveau
nieuwe geslacht werd aangetekend en ten vroegste 30 dagen na het sexe et au plus tôt 30 jours après l'expiration du délai de recours
verstrijken van de bovenvermelde verhaaltermijn. précité.
6. De internationaalrechtelijke aspecten 6. Aspects de droit international
Een bijkomende complexiteit van de nieuwe transseksualiteitswet is Un élément de complexité supplémentaire de la nouvelle loi relative à
gelegen in het internationaalrechtelijk luik. la transsexualité réside dans le volet du droit international.
Het artikel 11 van de transseksualiteitswet voegt een nieuwe afdeling L'article 11 de la loi relative à la transsexualité insère une
1bis in de hoofdstuk II van het Wetboek van Internationaal nouvelle section 1rebis dans le chapitre II du Code de droit
international privé. Celle-ci comprend les nouveaux articles 35bis et
privaatrecht. Deze omvat de nieuwe artikelen 35bis en 35ter. 35ter. Conformément à l'article 35bis, une déclaration de
Overeenkomstig art. 35bis kan de aangifte van geslachtsaanpassing réassignation sexuelle peut être établie en Belgique si le déclarant
gedaan worden in België als de aangever Belg is of als hij volgens de est belge ou est inscrit à titre principal en Belgique dans les
bevolkingsregisters of de vreemdelingenregisters zijn hoofdverblijf in registres de la population ou les registres des étrangers. Il s'agit
België heeft. Het gaat hier in feite om dezelfde persoon als deze en fait ici de la même personne que celle visée au nouvel article
vervat in het nieuw artikel 62bis van het Burgerlijk Wetboek (zie 62bis du Code civil (voir ci-dessus), c'est-à-dire le Belge ou
hierboven), d.w.z. de Belg en de vreemdeling ingeschreven in de l'étranger inscrit dans les registres de la population, à l'exception
bevolkingsregisters met uitzondering van het wachtregister. du registre d'attente.
Het nieuw artikel 35ter van het Wetboek van Internationaal Le nouvel article 35ter du Code de droit international privé dispose
privaatrecht bepaalt dat de geslachtsaanpassing wordt beheerst door que la réassignation sexuelle est régie par le droit visé à l'article
het recht bedoeld in artikel 34, § 1, eerste lid. Bepalingen van het 34, § 1er, alinéa 1er. Les dispositions du droit applicable qui
toepasselijk recht die de geslachtsaanpassing verbieden worden niet toegepast. interdisent la réassignation sexuelle ne sont pas appliquées.
Het huidig artikel 34, § 1, eerste lid, geeft aan dat de staat en de L'actuel article 34, § 1er, alinéa 1er, précise que l'état et la
bekwaamheid van een persoon worden beheerst door het recht van de capacité d'une personne sont régis par le droit de l'Etat dont
Staat waarvan hij de nationaliteit heeft. celle-ci a la nationalité.
Conform dit artikel 34 is op een vreemde aangever het recht van Conformément à cet article, le droit applicable à un déclarant
toepassing waarvan de aangever de nationaliteit heeft. étranger est celui de la nationalité du déclarant.
Bijgevolg kan het voorkomen dat de ambtenaar van de burgerlijke stand Dès lors il peut arriver que l'officier de l'état civil doive
bepalingen van het buitenlands recht moet toepassen. De bepalingen van appliquer des dispositions du droit étranger. Les dispositions du
het toepasselijk recht die de geslachtsaanpassing verbieden worden droit applicable qui interdisent la réassignation sexuelle ne sont pas
niet toegepast. appliquées.
In deze circulaire ga ik uit van drie hypothesen. Ofwel is de Je me baserai dans la présente circulaire sur trois hypothèses. Soit
geslachtsaanpassing verboden (hypothese 1), ofwel voorziet het vreemde la réassignation sexuelle est interdite (hypothèse 1), soit le droit
recht geen specifieke procedure (hypothese 2), ofwel is er een étranger ne prévoit pas de procédure spécifique (hypothèse 2), soit il
specifieke procedure van geslachtsaanpassing in het vreemde recht existe une procédure spécifique de réassignation sexuelle dans le
(hypothese 3). droit étranger (hypothèse 3).
1. Ingeval, overeenkomstig het nationaal recht van de aangever, de 1. Si, conformément au droit national du déclarant, la réassignation
geslachtsaanpassing verboden is, is die bepaling of zijn die sexuelle est interdite, cette ou ces dispositions est/ sont écartées
bepalingen niet van toepassing ten voordele van de Belgische wet. au profit de la loi belge. Le législateur estime en effet qu'une
Immers acht de wetgever een verbod op geslachtsaanpassing strijdig met interdiction de réassignation sexuelle est contraire à notre ordre
onze internationale openbare rechtsorde. public international.
2. Wanneer het vreemde recht de geslachtsaanpassing niet verbiedt, 2. Lorsque le droit étranger n'interdit pas la réassignation sexuelle
maar ook geen bijzondere wettelijke bepalingen voorziet (cfr. de mais ne prévoit pas non plus de dispositions légales spécifiques (cfr
vroegere Belgische situatie waarbij via een gerechtelijke procedure ancienne situation belge où un changement de sexe pouvait être obtenu
een geslachtswijziging kon worden bekomen), lijkt het mij dat zowel de par le biais d'une procédure judiciaire), il nous paraît que le droit
grondvoorwaarden als de vormvoorwaarden van het Belgisch recht moeten belge devrait également s'appliquer tant en ce qui concerne les
worden toegepast. conditions de fond que les conditions de forme.
3. Ingeval de buitenlandse wet wel voorziet in een regeling die een 3. Si la loi étrangère contient une réglementation permettant une
geslachtsaanpassing toelaat, moeten de grondvoorwaarden voor réassignation sexuelle, les conditions de fond d'une réassignation
geslachtsaanpassing (bijvoorbeeld leeftijd, burgerlijke staat, sexuelle (par exemple, âge, état civil, consentement du mineur,
toestemming van de minderjarige, verplichte steriliteit) ingepast stérilité obligatoire) doivent être combinées avec les règles de la
worden in de voorwaarden van de Belgische procedure. De procédure belge. Les conditions de fond de la réassignation sexuelle
grondvoorwaarden voor geslachtsaanpassing worden dan beheerst door het sont alors régies par le droit de l'Etat dont la personne a la
recht van de nationaliteit. De wijze waarop de geslachtsaanpassing nationalité. La manière dont la réassignation sexuelle est obtenue
wordt bekomen, moet rekening houden met de Belgische procedure, in doit tenir compte de la procédure belge, à l'exemple de la règle
navolging van de traditionele regel dat de vormvereisten worden traditionnelle selon laquelle les formalités sont régies par le droit
beheerst door het recht van de Staat op het grondgebied waar de de l'Etat sur le territoire duquel l'acte juridique est posé. Une
rechtshandeling gebeurt. Op zijn minst is een verklaring vereist van attestation des médecins traitants qui confirment la réassignation
de behandelende artsen die de geslachtsaanpassing bevestigen. sexuelle est à tout le moins requise.
De ambtenaar van de burgerlijke stand respecteert de bepalingen van de L'officier de l'état civil respecte les dispositions du chapitre Ier,
hoofdstuk I, afdeling 6 van het Wetboek van internationaal section 6, du Code de droit international privé (Efficacité des
privaatrecht (Uitwerking van buitenlandse rechterlijke beslissingen en décisions judiciaires et des actes authentiques étrangers) lors de la
authentieke akten) wanneer een buitenlandse rechterlijke beslissing of production d'une décision judiciaire étrangère ou d'un acte
authentieke akte wordt voorgelegd. authentique étranger.
III. Aanverwante aspecten III. Aspects connexes
a. Het opstellen van een akte van geboorte a. Etablissement d'un acte de naissance
Moeilijkheden met betrekking tot de vermelding van de vaderlijke Des difficultés concernant la mention de la filiation paternelle dans
afstamming in de akte van geboorte van een kind kunnen zich voordoen l'acte de naissance d'un enfant peuvent se poser si, pour un
ingeval voor een man naar vrouw transseksueel een akte houdende transsexuel homme qui veut devenir une femme, un acte portant mention
vermelding van het nieuwe vrouwelijke geslacht werd opgemaakt maar deze nog niet definitief geworden is en derhalve nog niet is ingeschreven in de registers van de burgerlijke stand of de bevolkingsregisters. Ingeval, bij de aangifte van een geboorte de ambtenaar van de burgerlijke stand een vermoeden heeft (bijvoorbeeld als door een voornaamswijziging de nieuwe naam van een persoon een geslachtsaanpassing laat vermoeden,...) dat een dergelijke akte werd opgesteld, controleert de ambtenaar van de burgerlijke stand of een akte houdende vermelding van het nieuwe geslacht werd opgemaakt. In de andere gevallen wordt verondersteld dat spontaan melding wordt gemaakt van de opmaak van een akte houdende vermelding van het nieuwe geslacht. Het is niet aan de ambtenaar van de burgerlijke stand bij elke aangifte van geboorte een verband met transseksualiteit te leggen. Desgevallend zal, ingeval een akte zou zijn opgemaakt in strijd met de wettelijke bepalingen, deze bij vonnis moeten worden verbeterd. b. De kantmelding van andere akten van de burgerlijke stand, de uittreksels en de afschriften De wet voorziet enkel in een kantmelding van de geboorteakte. du nouveau sexe féminin a été établi mais n'est pas encore devenu définitif et n'a par conséquent pas encore été inscrit dans les registres de l'état civil ou dans les registres de la population. Si, lors de la déclaration d'une naissance, l'officier de l'état civil présume qu'un tel acte a été établi (par exemple, si le nouveau prénom d'une personne, obtenu suite à un changement de prénom, laisse supposer une réassignation sexuelle,...), il vérifie si un acte portant mention du nouveau sexe a été établi. Dans les autres cas, on suppose que l'établissement d'un acte portant mention du nouveau sexe est spontanément signalé. Il n'appartient pas à l'officier de l'état civil, à chaque déclaration de naissance, d'établir un lien avec la transsexualité. Le cas échéant, si un acte a été établi contrairement aux dispositions légales, il doit être rectifié par jugement. b. Mention marginale d'autres actes de l'état civil, extraits et copies La loi prévoit uniquement une mention marginale de l'acte de
Bovendien werd art. 45 B.W. niet gewijzigd. Een wijziging van dit naissance. L'article 45 du Code civil n'a en outre pas été modifié.
artikel in de zin dat uittreksels enkel nog het nieuwe geslacht mogen Une modification de cet article en ce sens que les extraits ne
vermelden, zoals voorzien was in het oorspronkelijke voorstel, werd pouvaient plus mentionner que le nouveau sexe, comme le prévoyait la
verworpen. De wetgever wenste inderdaad niet te raken aan de huidige proposition initiale, a été rejetée. En effet, le législateur n'a pas
praktijk (1). Enerzijds lijkt het mij dan ook dat moet worden aangenomen dat, buiten voulu apporter de changement à la pratique actuelle (1).
de door de wet voorgeschreven kantmelding van de geboorteakte, de Il me paraît dès lors être admis que, outre la mention marginale de
ambtenaar van de burgerlijke stand, op verzoek van de belanghebbende, l'acte de naissance prescrite par la loi, l'officier de l'état civil
ook kan overgaan tot de kantmelding van andere akten die op hem peut, à la demande de l'intéressé, également mentionner en marge
betrekking hebben (2). Hij zal dit doen wanneer het noodzakelijk is d'autres actes qui le concernent (2). Il le fera s'il est nécessaire
dat de akte de nieuwe realiteit weerspiegelt. que l'acte reflète la nouvelle réalité.
Wat de afgifte van uittreksels en afschriften betreft dient eraan te
worden herinnerd dat uittreksels essentieel erop gericht zijn de staat En ce qui concerne la délivrance d'extraits et de copies, il convient
van de personen die in de akten figureren aan te tonen. Uittreksels de rappeler que les extraits visent essentiellement à établir l'état
zijn een samenvatting van de akte van de burgerlijke stand waarin de des personnes qui figurent dans les actes. L'extrait est un résumé de
essentiële gegevens ervan worden overgenomen (3). In beginsel zal een l'acte de l'état civil qui en reprend les données essentielles (3). En
uittreksel de nieuwe gegevens opnemen zonder enige verwijzing naar de principe, il intégrera les nouvelles données sans renvoyer de quelque
oorspronkelijke toestand. manière que ce soit à la situation initiale.
Ingevolge artikel 45, lid 2, van het Burgerlijk Wetboek zullen alleen de openbare overheden, de persoon op wie de akte betrekking heeft, zijn echtgenoot of overlevende echtgenoot, zijn wettelijke vertegenwoordiger, zijn bloedverwanten in de opgaande lijn of nederdalende lijn, zijn erfgenamen, hun notaris en hun advocaat een eensluidend afschrift kunnen verkrijgen van de akte, dan wel een uittreksel uit de akte met de afstamming van de personen op wie de akte betrekking heeft. Zo kunnen afstammelingen van een persoon, na de opmaak van de akte houdende vermelding van het nieuwe geslacht, bewijzen dat zij een afstammeling zijn van de persoon die een nieuwe staat, en desgevallend een nieuwe identiteit, aannam. Conformément à l'article 45, alinéa 2, du Code civil, seules les autorités publiques, la personne que l'acte concerne, son conjoint ou son conjoint survivant, son représentant légal, ses ascendants, ses descendants, ses héritiers, leur notaire et leur avocat peuvent obtenir une copie conforme de l'acte ou un extrait de cet acte mentionnant la filiation des personnes que l'acte concerne. Les descendants d'une personne peuvent ainsi prouver, après l'établissement de l'acte portant mention du nouveau sexe, qu'ils descendent de la personne qui a adopté un nouvel état et, le cas échéant, une nouvelle identité.
Ik meen evenwel te moeten verwijzen naar de bescherming van de Toutefois, il convient de renvoyer à la protection de la vie privée.
persoonlijke levenssfeer. Het komt mij dan ook voor dat uit respect Il me paraît dès lors que, pour respecter la vie privée du
voor het privéleven van de transseksueel enerzijds zoveel mogelijk transsexuel, il convient, d'une part, d'éviter autant que possible de
moet worden vermeden om nog afschriften af te geven waarin gerefereerd délivrer des copies faisant référence à l'ancien sexe.
wordt naar het vroegere geslacht.
Anderzijds moet rekening worden gehouden met de gerechtvaardigde D'autre part, il convient de prendre en considération les intérêts
belangen van de andere personen op wie de akte eventueel betrekking légitimes des autres personnes auxquelles se rapporte éventuellement
heeft. Tijdens de parlementaire werkzaamheden werd aangegeven dat een l'acte. Au cours des travaux parlementaires, il a été souligné que la
uittreksel de actuele toestand vermeldt, tenzij de noodzaak tot een situation actuelle est toujours mentionnée sur un extrait à moins que
andere vermelding bestaat (4). Er moet m.i. dan ook worden aangenomen la nécessité d'une autre mention existe (4). Selon nous, il doit dès
dat de ambtenaar van de burgerlijke stand ook uittreksels kan lors être admis que l'officier de l'état civil peut également délivrer
afleveren die de situatie vóór de definitieve geslachtsaanpassing des extraits qui reflètent la situation avant la réassignation
weergeven. In dit verband moet inzonderheid de aandacht erop worden sexuelle définitive. A cet égard, il convient notamment de souligner
gevestigd dat de geslachtswijziging geen terugwerkende kracht heeft en que le changement de sexe n'a pas d'effet rétroactif et que l'article
artikel 62bis, § 8, 1ste lid, B.W. uitdrukkelijk erin voorziet dat de 62bis, § 8, alinéa 1er, du Code civil prévoit expressément que l'acte
bestaande afstamming onverlet blijft.
Zo lijkt het mij dat kinderen, op hun verzoek, een uittreksel uit de portant mention du nouveau sexe ne modifie en rien les liens de filiation existants.
geboorteakte van hun ouder moeten kunnen bekomen met vermelding van Ainsi, nous estimons que les enfants doivent pouvoir obtenir, à leur
het oorspronkelijk geslacht. Evenzeer moeten zij, niettegenstaande een demande, un extrait de l'acte de naissance de leur parent mentionnant
eventuele randmelding, een uittreksel met afstamming uit hun eigen le sexe d'origine. Nonobstant une mention marginale éventuelle, ils
geboorteakte kunnen bekomen zonder dat erin van de geslachtswijziging doivent également pouvoir obtenir un extrait de leur propre acte de
van de ouder melding wordt gemaakt. Ook het bekomen van een uittreksel naissance mentionnant leur filiation mais dépourvu de la mention du
uit de huwelijksakte met vermelding van het oorspronkelijk geslacht changement de sexe du parent. La délivrance d'un extrait d'acte de
moet mogelijk zijn. Inzonderheid zal een uittreksel met vermelding van mariage mentionnant le sexe initial doit également être possible. En
het oorspronkelijke geslacht van de echtgenoten worden afgeleverd particulier, un extrait mentionnant le sexe initial des époux sera
indien het huwelijk werd afgesloten vóór de openstelling van het délivré si le mariage a été contracté avant l'ouverture du mariage aux
huwelijk voor personen met gelijk geslacht, dus vóór 1 juni 2003. personnes de même sexe, à savoir avant le 1er juin 2003.
c. Wijziging van de voornaamwetgeving c. Modification de la législation relative au prénom
Overeenkomstig artikel 9 en 10 van de transseksualiteitswet worden Les articles 9 et 10 de la loi relative à la transsexualité modifient
respectievelijk de artikelen 2 en 3 van de wet van 15 mei 1987 respectivement les articles 2 et 3 de la loi du 15 mai 1987 relative
betreffende de namen en de voornamen aangepast. aux noms et aux prénoms.
Voortaan heeft de transseksueel het recht op een voornaamsverandering Le transsexuel a désormais le droit de changer de prénom (auparavant,
(vroeger een gunst verleend door de minister van Justitie). Volgende c'était une faveur accordée par le ministre de la Justice). Sont
voorwaarden zijn, conform het aangepaste artikel 2 van de wet van 15 d'application au transsexuel, conformément à l'article 2 modifié de la
mei 1987 betreffende de namen en de voornamen, van toepassing op de loi du 15 mai 1987 relative aux noms et aux prénoms, les conditions
transseksueel : suivantes :
De personen die de voortdurende en onomkeerbare innerlijke overtuiging hebben tot het andere geslacht te behoren dan datgene dat is vermeld in de akte van geboorte en de daarmee overeenstemmende geslachtsrol hebben aangenomen, voegen bij hun verzoek een verklaring van de psychiater en de endocrinoloog, waaruit blijkt : 1° dat betrokkene de voortdurende en onomkeerbare innerlijke overtuiging heeft tot het andere geslacht te behoren dan datgene dat is vermeld in de akte van geboorte; 2° dat betrokkene een hormonale substitutietherapie ondergaat of heeft ondergaan, teneinde de lichamelijke geslachtskenmerken van het geslacht waartoe de betrokkene overtuigd is te behoren te induceren; Les personnes qui ont la conviction intime, constante et irréversible d'appartenir au sexe opposé à celui qui est indiqué sur leur acte de naissance et qui ont adopté le rôle sexuel correspondant joignent à leur demande une déclaration du psychiatre et de l'endocrinologue, qui atteste : 1° que l'intéressé a la conviction intime, constante et irréversible d'appartenir au sexe opposé à celui qui est indiqué dans l'acte de naissance; 2° que l'intéressé suit ou a suivi un traitement hormonal de substitution visant à induire les caractéristiques sexuelles physiques du sexe auquel l'intéressé a la conviction d'appartenir;
3° dat de voornaamsverandering een essentieel gegeven is bij de 3° que le changement de prénoms constitue une donnée essentielle lors
rolomkering. du changement de rôle.
Concreet kan een transseksueel van voornaam wijzigen wanneer hij een Concrètement, un transsexuel peut changer de prénom lorsqu'il subit ou
hormonale substitutietherapie ondergaat of heeft ondergaan en de a subi un traitement hormonal de substitution et que le changement de
voornaamsverandering een essentieel gegeven is bij de rolomkering. prénom constitue une donnée essentielle lors du changement de rôle.
Deze regeling bouwt voort op de huidige praktijk. Cette réglementation se développe sur la pratique actuelle.
Artikel 3 van de wet van 15 mei 1987 betreffende de namen en de L'article 3 de la loi du 15 mai 1987 relative aux noms et prénoms
voornamen blijft van toepassing zodat de minister van Justitie de reste d'application de sorte que le Ministre de la Justice peut
voornaamsverandering kan weigeren indien de gevraagde voornamen refuser le changement de prénom si les prénoms sollicités prêtent à
aanleiding geven tot verwarring en de verzoeker of derden kunnen confusion et peuvent nuire au requérant ou à des tiers.
schaden. Luidens artikel 8 van de transseksualiteitswet wordt het Conformément à l'article 8 de la loi relative à la transsexualité, le
registratierecht voor een voornaamswijziging vastgelegd op 49 euro. droit d'enregistrement du changement de prénom s'élève à 49 euros.
VIII. Inwerkingtreding en overgangsbepalingen IV. Entrée en vigueur et dispositions transitoires
Ten slotte voorziet de nieuwe wetgeving in een overgangsmaatregel voor La nouvelle législation prévoit une disposition transitoire pour les
de personen die reeds een gerechtelijke procedure opstartten om een personnes qui ont déjà entamé une procédure judiciaire en vue
juridische geslachtsaanpassing te bekomen. Artikel 14 van de d'obtenir une réassignation sexuelle juridique. L'article 14 de la loi
transseksualiteitswet voorziet de mogelijkheid om de administratieve relative à la transsexualité prévoit la possibilité d'entamer une
procedure aan te vatten. procédure administrative.
De transseksualiteitswet trad in werking op 1 september 2007. La loi relative à la transsexualité est entrée en vigueur le 1er septembre 2007.
Ik zou het ten zeerste op prijs stellen, mocht u wat voorafgaat ter Je vous saurais gré de bien vouloir porter ce qui précède à la
kennis willen brengen van de Procureurs des Konings en ambtenaren van connaissance des procureurs du Roi et des officiers de l'état civil de
de burgerlijke stand van uw rechtsgebied. votre ressort.
De Minister van Justitie, Le Ministre de la Justice,
J. VANDEURZEN J. VANDEURZEN
_______ _____
Nota's Notes
(1) Wetsontwerp betreffende de transseksualiteit, Parl. St. Senaat (1) Projet de loi relative à la transsexualité, Doc., Sénat,
2006-2007, nr. 1794/4, 2. 2006-2007, n° 1794/4, p.2 .
(2) Zie ook P. SENAEVE, Compendium van het Personen- en het (2) Voir également P. SENAEVE, Compendium van het Personen- en het
Familierecht, Leuven Acco, 2004, 92, nr. 144 en H. DE PAGE, Traité Familierecht, Louvain Acco, 2004, p. 92, n° 144 et H. DE PAGE, Traité
élémentaire de droit civil belge (II), Bruxelles Bruylant, 1990, 291. élémentaire de droit civil belge (II), Bruxelles Bruylant, 1990, p. 291 .
(3) P. SENAEVE, Compendium van het Personen- en het Familierecht, (3) P. SENAEVE, Compendium van het Personen- en het Familierecht,
Leuven Acco, 2004, 93. Louvain Acco, 2004, p. 93.
(4) Zie de verantwoording van amendement nr. 19 van de regering in het (4) Voir la justification de l'amendement n° 19 du gouvernement dans
wetsontwerp betreffende de transseksualiteit, Parl. St. Senaat le projet de loi relative à la transsexualité, Doc. Sénat 2006-2007,
2006-2007, nr. 1794/4. n° 1794/4 .
Ontwerp van akte houdende vermelding van het nieuwe geslacht Modèle d'acte portant mention du nouveau sexe
Het jaar . . . . ., op . . . . . . . . . . om . . . . . . . . . . heeft : En l'an . . . . ., le . . . . ., à . . . . .,
Naam . . . . . Voornam(en) : . . . . . nom . . . . . prénom(s) . . . . .,
Geboren op . . . . . Te . . . . . . . . . . né(e) le . . . . ., à . . . . .,
Geslacht : .............. Sexe : ................
Nationaliteit : . . . . . Nationalité : . . . . .
Adres : . . . . . Adresse : . . . . .
verklaart het vrouwelijk/mannelijk geslacht te hebben aangenomen déclare avoir adopté le sexe féminin/masculin.
Voortaan zoon/dochter van . . . . . (nodige identificatie) Dorénavant fils/fille de . . . . . (identification nécessaire).
(Eventueel, indien minderjarig) Op aangifte van (naam betrokkene), (Eventuellement, si mineur) sur déclaration de (nom de l'intéressé),
hogervermeld en van ouder/wettelijke vertegenwoordiger) précité et du parent/représentant légal).
De ambtenaar van de burgerlijke stand die, na vaststelling lezing gaf van de akte en samen met de comparant(en) ondertekende : Ontwerp van inschrijving akte houdende vermelding van het nieuwe geslacht Akte houdende inschrijving van een akte houdende vermelding van het nieuwe geslacht Jaar ................ Akte nummer . . . . . Datum . . . . . . . . . . Uur . . . . . Ambtenaar van de Burgerlijke Stand van : Identiteit, . . . . . Tekst : Inschrijving van een akte houdende vermelding van het nieuwe geslacht Het jaar : volledige tekst zoals hierboven vermeld. L'officier de l'état civil qui, après constatation, a donné lecture de l'acte et a signé avec le(s) comparant(s) : Modèle d'inscription d'un acte portant mention du nouveau sexe Acte portant inscription d'un acte portant mention du nouveau sexe Année .............. Acte numéro . . . . . Date . . . . . Heure . . . . . Officier de l'état civil de : identité, . . . . . Texte : inscription d'un acte portant mention du nouveau sexe En l'an : texte précité
+ handtekeningen + signatures
^