Etaamb.openjustice.be
Meertalige weergave van Document van 23/03/2006
← Terug naar "Besluit van de Regering tot vaststelling van het globaal concept inzake gezondheidspromotie in de Duitstalige Gemeenschap "
Besluit van de Regering tot vaststelling van het globaal concept inzake gezondheidspromotie in de Duitstalige Gemeenschap Arrêté du Gouvernement fixant le concept global de promotion de la santé en Communauté germanophone
MINISTERIE VAN DE DUITSTALIGE GEMEENSCHAP 23 MAART 2006. - Besluit van de Regering tot vaststelling van het globaal concept inzake gezondheidspromotie in de Duitstalige Gemeenschap De Regering van de Duitstalige Gemeenschap, Gelet op het decreet van 1 juni 2004 betreffende de MINISTERE DE LA COMMUNAUTE GERMANOPHONE 23 MARS 2006. - Arrêté du Gouvernement fixant le concept global de promotion de la santé en Communauté germanophone Le Gouvernement de la Communauté germanophone, Vu le décret du 1er juin 2004 relatif à la promotion de la santé,
gezondheidspromotie, inzonderheid op artikel 2, lid 1; notamment l'article 2, alinéa 1er;
Gelet op het advies van de Adviesraad voor gezondheidspromotie, Vu l'avis du Conseil consultatif pour la promotion de la Santé, donné
uitgebracht op 18 maart 2005; le 18 mars 2005;
Op de voordracht van de Minister bevoegd inzake Sociale Sur la proposition du Ministre compétent en matière d'Affaires
Aangelegenheden; sociales;
Na beraadslaging, Après délibération,
Besluit : Arrête :

Artikel 1.De Regering neemt het globaal concept inzake

Article 1er.Le Gouvernement adopte le concept global de promotion de

gezondheidspromotie in de Duitstalige Gemeenschap aan zoals opgenomen la santé en Communauté germanophone, tel que figurant dans l'annexe au
in de bijlage bij dit besluit. présent arrêté.

Art. 2.Voorliggend besluit heeft uitwerking op 1 januari 2006.

Art. 2.Le présent arrêté produit ses effets le 1er janvier 2006.

Art. 3.De Minister bevoegd inzake Sociale Aangelegenheden is belast

Art. 3.Le Ministre compétent en matière d'Affaires sociales est

met de uitvoering van dit besluit. chargé de l'exécution du présent arrêté.
Eupen, 23 maart 2006. Eupen, le 23 mars 2006.
Voor de Regering van de Duitstalige Gemeenschap : Pour le Gouvernement de la Communauté germanophone :
De Minister-President, Minister van Lokale Besturen, Le Ministre-Président, Ministre des Pouvoirs locaux,
K.-H. LAMBERTZ K.-H. LAMBERTZ
De Vice-Minister-President, Le Vice-Ministre-Président,
Minister van Vorming en Werkgelegenheid, Sociale Aangelegenheden en Ministre de la Formation et de l'Emploi, des Affaires sociales et du
Toerisme, Tourisme,
B. GENTGES B. GENTGES
De Minister van Onderwijs en Wetenschappelijk Onderzoek, Le Ministre de l'Enseignement et de la Recherche scientifique,
O. PAASCH O. PAASCH
De Minister van Cultuur en Media, Monumentenzorg, Jeugd en Sport, La Ministre de la Culture et des Médias, de la Protection des
Monuments, de la Jeunesse et des Sports,
I. WEYKMANS Mme I. WEYKMANS
Bijlage bij het besluit van de Regering van 23 maart 2006 tot Annexe à l'arrêté du Gouvernement du 23 mars 2006 fixant le concept
vaststelling van het globaal concept inzake gezondheidspromotie in de global de promotion de la santé en Communauté germanophone
Duitstalige Gemeenschap
Gezondheidspromotie in de Duitstalige Gemeenschap Promotion de la santé en Communauté germanophone
1 Welke zijn de gezondheidsdeterminanten ? 1. Quels sont les déterminants de la santé ?
1.1. Definitie van de basisprincipes 1.1. Définition des principes de base
1.1.1. Wat is de mens ? 1.1.1. Qu'est-ce que l'homme ?
1.1.2. Wat is « ziekte » ? 1.1.2. Qu'est-ce que la « maladie » ?
1.1.3. Wat is « gezondheid » ? 1.1.3. Qu'est-ce que la « santé » ?
2 Hoe kan de gezondheid bevorderd worden ? 2. Comment peut-on promouvoir la santé ?
2.1. Wat is « gezondheidspromotie » ? 2.1. Qu'est-ce que la « promotion de la santé » ?
2.2. Verschil tussen gezondheidspromotie en preventie 2.2. Différence entre promotion de la santé et prévention
2.3. Hoe zou de gezondheidspromotie in de Duitstalige Gemeenschap er 2.3. Quelle forme devrait prendre la promotion de la santé en
uitzien ? Communauté germanophone ?
3 Definitie van de doelstellingen inzake gezondheidspromotie 3. Définition des objectifs en matière de promotion de la santé
3.1. Structurele aanpak 3.1. Approche structurelle
3.2. Persoonsgerichte aanpak 3.2. Approche personnalisée
4 Methodes en strategieën 4. Méthodes et stratégies
4.1. Maatregelen inzake persoonsgerichte communicatie 4.1. Mesures de communication personnalisée
4.1.1. Informatie/voorlichting 4.1.1. Information
4.1.2. Life skill programma's (bevordering van de levensvaardigheden) 4.1.2. Programmes « Life skill » (promotion des compétences vitales)
4.1.3. cultureel-pedagogische aanpak 4.1.3. Approche pédagogico-culturelle
4.1.4. Empowerment (burgerparticipatie) 4.1.4. Empowerment (participation citoyenne)
4.1.5. Multiplicators 4.1.5. Multiplicateurs
4.2. Structurele maatregelen 4.2. Mesures structurelles
(1) schepping van gezondheidsbevorderende kadervoorwaarden (1) création de conditions-cadres promouvant la santé
(2) netwerken (2) réseaux
(3) samenwerking en coördinatie (3) coopération et coordination
4.3. Settingaanpak 4.3. Approche par setting
4.4. Maatregelen i.v.m. massacommunicatie 4.4. Mesures de communication de masse
5 Kwaliteitscriteria 5. Critères de qualité
6 Evaluatievormen
7 Referenties en bronnen 6. Formes de l'évaluation
1. Welke zijn de gezondheidsdeterminanten ? 7. Références et sources1. Quels sont les déterminants de la santé ?
1. 1. Definitie van de basisprincipes 1.1. Définition des principes de base
1.1.1. Wat is de mens ? 1.1.1. Qu'est-ce que l'homme ?
De mens is een autonoom wezen dat bekwaam is om bewust over zichzelf L'homme est un être autonome capable de réflexion personnelle
te reflecteren, plannen te maken en zijn eigen gedrag doelgericht te consciente, de planification, de conduite et évaluation ciblées de son
sturen en te beoordelen. (1) propre comportement. (1)
Hij verzoekt de basisbehoeften te vervullen die tot zijn fysiek, Il vise à satisfaire les besoins fondamentaux qui mènent à son
sociaal, psychisch en spiritueel welzijn leiden. (2) bien-être physique, social, psychique et spirituel. (2)
De mens is niet alleenstaand : hij is in bestendige interactie met L'homme n'est pas isolé : il se trouve en perpétuelle interaction avec
zijn materiële en zijn sociale omgeving, waardoor hij verzoekt voor son environnement matériel et son environnement social, cherchant à
zijn overleving en zijn ontplooiing te zorgen. (1) assurer à travers eux sa survie et son épanouissement. (1)
Voor de raadpleging van de tabel, zie beeld Pour la consultation du tableau, voir image
1.1.2. Wat is « ziekte » ? (3) 1.1.2. Qu'est-ce que la « maladie » ? (3)
Het begrip « ziekte » impliceert verschillende aspecten van het « La notion de maladie implique différents aspects du fait de « ne pas
niet-gezond zijn ». être sain ».
Zo is de ziekte Ainsi, la maladie est
- een objectieve vaststelbare combinatie van symptomen en fysieke - une combinaison objective et constatable de symptômes et de
eigenschappen die zich door gestoorde lichamelijke (bio-fysieke) caractéristiques physiques qui s'expliquent par des fonctions
functies laten uitleggen (= « disease ») corporelles (bio-physiques) perturbées (= « disease »)
- een subjectieve ervaring van pijn en klacht (= « illness ») - une expérience subjective de douleur et de plainte (= « illness »)
- een sociale rol met rechten (een beroep kunnen doen op het - un rôle social avec des droits (pouvoir solliciter le système de
solidariteitssysteem) en plichten (naar hulp zoeken) (= « sickness »). solidarité) et des devoirs (chercher de l'aide) (= « sickness »).
De zieke mens heeft een sociaal bepaalde « opdracht » : hij verzoekt L'homme malade a une « mission » socialement définie : il tente de se
gezond te worden of ten minste met de ziekte te leren leven. (3) soigner ou du moins d'apprendre à vivre avec la maladie. (3)
1.1.3. Wat is « gezondheid » ? 1.1.3. Qu'est-ce que la « santé » ?
De definitie van het begrip « gezondheid » is mettertijd veranderd. La définition de la notion « santé » s'est modifiée au fil du temps.
(4) (4)
In 1976 gaf de WGO de volgende definitie : « een toestand van volledig En 1976, l'OMS donnait la définition suivante : « La santé est un état
fysiek, geestelijk en sociaal welbevinden, en niet slechts de de complet bien-être, tant physique, mental et social et non pas
afwezigheid van ziekte of gebrek ». (Reeds gewijzigd bij de « Ottawa seulement l'absence de maladies ou d'infirmités ». (Déjà modifiée dans
Charter for Health Promotion » (1986) : « Gezondheid is een toestand van een zo optimaal mogelijk fysiek, mentaal en sociaal welzijn, waarbij iedereen de kans moet hebben om als mens capaciteiten te ontwikkelen en te gebruiken met een maximum aantal vrijheidsgraden en keuzemogelijkheden ». Dit begrip, dat het stempel draagt van de naoorlogse euforie van het mogelijke, had in de loop van de laatste twee decennia een duidelijke mutatie ondergaan : in de moderne socio-medische opvatting wordt eerder van een dynamisch proces uitgegaan, ook « homeostase » benoemd, waarmee een individu altijd verzoekt in evenwicht te zijn met zijn omgeving om zijn welbevinden te optimaliseren. In deze homeostase beïnvloeden vier dimensies de individuele gezondheidstoestand, t.w. de bio-genetische gegevens, de la Charte d'Ottawa en 1986 : « La santé est un état de bien-être, tant physique, mental et social aussi bon que possible, tout homme devant avoir la chance de développer et d'utiliser des capacités, avec des libertés et choix aussi larges que possible. ») Cette notion empreinte de l'euphorie du possible d'après-guerre a connu une évolution manifeste au cours des deux dernières décennies, la conception socio-médicale moderne partant plutôt d'un processus dynamique, aussi appelé « homéostase », que l'individu tente en permanence d'établir avec son environnement afin d'optimaliser son bien-être. Dans cette homéostase, quatre dimensions influencent l'état de santé individuel, à savoir les données bio-génétiques, les possibilités
medisch-technische mogelijkheden (volksgezondheid), alsmede de médico-techniques (santé publique), ainsi que le style de vie et les
leefstijl en de omgevingsfactoren. facteurs environnementaux.
Voor de raadpleging van de tabel, zie beeld Pour la consultation du tableau, voir image
Afgeleid van deze opvatting en door de WGO sterk gestimuleerd, heeft Dérivée de cette conception et fortement stimulée par l'OMS s'est
zich een moderne opvatting inzake gezondheidsbevordering ontwikkeld. également développée une conception moderne de la promotion de la
(4) santé. (4)
Zij heeft als uitgangspunt de voorwaarden voor het ontstaan van de Elle part de la question des conditions de genèse de la santé, au sens
gezondheid, in de zin van de « salutogenese » (zelfgenezing) van Antonovsky. (7) pagina 97 de la « salutogénèse » de Antonovsky. (7) page 97
« Het salutogenetische perspectief probeert het belang van het « La perspective salutogénétique essaie de fournir une base
persoonlijk vermogen bij de genese, het behoud en het herstel van de d'explication à la signification des ressource personnelles pour la
gezondheid te verklaren. » Ebenda, pagina 96 genèse, le maintien et le rétablissement de la santé ». Ebenda, p. 96
« Vanuit salutogenetisch oogpunt gelden gezondheid en ziekte niet als : « Du point de vue salutogénétique, la santé et la maladie ne sont pas
alternatieve, elkaar uitsluitende toestanden. Ze worden gezien als de considérées comme des états s'excluant l'un l'autre. Elles sont vues
veronderstelde polen van een continuüm gezondheid-ziekte. De comme étant les pôles présumés d'un continuum santé-maladie. L'état de
gezondheidstoestand van elk individu is het resultaat van de santé de chaque individu résulte de l'interaction dynamique entre des
dynamische interactie tussen factoren aanwezig in de mens en zijn facteurs dommageables et des facteurs favorables voire protecteurs
omgeving, die een negatieve, positieve en zelfs beschermende invloed présents dans l'individu et dans son environnement. La balance entre
kunnen hebben. De balans tussen de risico- en beschermingsfactoren, les facteurs de risque et de protection, différemment stables et
die een verschillende stabiliteit aantonen en in de tijd veranderlijk
zijn, bepaalt het gezondheidsniveau van het individu. » variables dans le temps, détermine le niveau de santé de chacun. »
Samengevat kan men zeggen dat de gezondheidstoestand door de En résumé, l'on peut dire que l'état de santé est influencé par des
bio-genetische gegevens, de medisch-technische mogelijkheden, de données bio-génétiques, les possibilités médico-techniques, le style
leefstijl en de omgevingsfactoren beïnvloed wordt. de vie et les facteurs environnementaux.
De genese, het behoud en het herstel van de gezondheid worden door het La genèse, le maintien et le rétablissement de la santé sont
persoonlijk vermogen beïnvloed. influencés par les ressources personnelles.
2. Hoe kan de gezondheid bevorderd worden ? 2. Comment peut-on promouvoir la santé ?
2.1. Wat is « gezondheidspromotie » ? (4) 2.1. Qu'est-ce que la « promotion de la santé » ? (4)
Luidens de Handvest van Ottawa (WGO) van 1986 is de bevordering van de La Charte d'Ottawa de l'OMS, datant de 1986, stipule :
gezondheid « het proces dat aan volkeren de middelen verschaft waarmee « La promotion de la santé est le processus qui confère aux
ze een grotere controle op hun eigen gezondheid kunnen uitoefenen en populations les moyens d'assurer un plus grand contrôle sur leur
waarmee ze deze gezondheid kunnen verbeteren. Deze aanpak is afgeleid propre santé, et d'améliorer celle-ci.
van een concept waarbij « gezondheid » wordt omschreven als de mate Cette démarche relève d'un concept définissant la « santé » comme la
waarin een groep of een individu enerzijds zijn ambities kan waarmaken mesure dans laquelle un groupe ou un individu peut d'une part,
en zijn behoeften bevredigen, en anderzijds met het milieu kan réaliser ses ambitions et satisfaire ses besoins et, d'autre part,
mee-evolueren of zich aan dat milieu aanpassen. De gezondheid wordt évoluer avec le milieu ou s'adapter à celui-ci. La santé est donc
dus beschouwd als een belangrijke « grondstof » voor het dagelijks perçue comme une ressource de la vie quotidienne, et non comme le but
leven en niet als het voorrangsdoel van het leven. Dit is een positief de la vie; il s'agit d'un concept positif mettant en valeur les
concept dat niet alleen de sociale en individuele middelen, maar ook ressources sociales et individuelles, ainsi que les capacités
de fysieke capaciteiten in de verf zet. Zo is de bevordering van de physiques. Ainsi donc, la promotion de la santé ne doit pas relever du
gezondheid niet alleen een zaak van de gezondheidssector : ze seul secteur sanitaire mais implique l'ensemble des politiques : elle
overstijgt de notie van een gezonde leefstijl en mikt op het welzijn. » dépasse les modes de vie sains pour viser le bien-être. »
Daaruit volgt (5), pagina 24 : Il s'en suit (5), page 24 :
« De WGO beklemtoont de sociale dimensie van de gezondheid, waar de « L'OMS met l'accent sur la dimension sociale de la santé, où l'on
sociale en natuurlijke omgeving rekening houdend met de devrait façonner l'environnement social et naturel en tenant compte
gezondheidsvereisten zou worden georganiseerd. Ze beklemtoont ook de des impératifs de santé. Elle met aussi l'accent sur la dimension
persoonlijke dimensie die erin bestaat zodanig te handelen dat de personnelle qui consiste à faire en sorte que les compétences
noodzakelijke bevoegdheden aan ieder overgedragen worden opdat hij nécessaires soient transmises à tout individu afin qu'il puisse
zijn eigen gezondheid kan verbeteren. Een ander belangrijk oogpunt améliorer sa propre santé.
betreft de opdrachten die inzake gezondheidspromotie moeten worden Un autre point de vue important concerne les missions à remplir en
vervuld en niet alleen de beroepsbeoefenaars zouden betrekken maar als matière de promotion de la santé, missions qui n'incomberaient pas
opdrachten zouden worden beschouwd die aan alle burgers worden seulement aux professionnels mais bien à tous les citoyens et où
toegewezen en waar men wenst dat de zelforganisatie tot principe wordt l'organisation personnelle serait érigée en principe. Bien des groupes
verheft. Vele verschillende beroepsgroepen moeten, met het oog op de professionnels différents doivent encourager et soutenir
sanitaire emancipatie, tot zelforganisatie en -verantwoordelijkheid l'organisation et la responsabilité personnelles en vue mener à
aansporen en bijdragen. » l'émancipation sanitaire. »
2.2. Verschil tussen gezondheidspromotie en preventie Uit (4) : 2.2. Différence entre promotion de la santé et prévention
« In brede zin omvat de gezondheidspromotie alle maatregelen die in « Au sens large, la promotion de la santé renferme toutes les mesures
het kader van een maatschappij nuttig zijn voor de gezondheid, terwijl qui, dans le cadre d'une société, sont utiles à la santé, alors que la
de preventie (profylaxe) reeds doelgericht is, te weten het behoud van prévention (prophylaxie) vise déjà un objectif précis, à savoir la
de gezondheid alsmede het voorkomen en het opsporen van ziekten ». préservation de la santé ainsi que la prévention et le dépistage
Voor de raadpleging van de tabel, zie beeld précoce de la maladie. » (4)
Schema uit (3) Schéma (3)
Pour la consultation du tableau, voir image
Gezondheidspromotie is meer dan preventie; zij bevat de dimensie van La promotion de la santé va au-delà de la prévention, car elle englobe
de subjectieve perceptie van de levenskwaliteit en van de la dimension de la sensation subjective de la qualité de vie et de la
beslissingsvrijheid. liberté décisionnelle.
Opmerking : Remarque :
Preventie is een ouder begrip dat toch verder bestaat. Ook de La prévention est une notion plus ancienne qui existe toujours. La
toenmalige indeling in primaire, secundaire en tertiaire preventie distinction qui était opérée auparavant entre prévention primaire,
blijft geldig. Beide begrippen « gezondheidspromotie » en « preventie secondaire et tertiaire est toujours d'actualité. Les deux notions «
» overlappen elkaar qua inhoud daar de preventieve maatregelen een promotion de la santé » et « prévention » se recoupent quant à leur
bestanddeel van de gezondheidspromotie kunnen vormen, zijn echter niet contenu, en ce sens que les mesures préventives peuvent faire partie
de enigen. Het grootste verschil berust bij de deelname (participatie) de la promotion de la santé, mais ne sont pas nécessairement les
seules. La distinction majeure repose dans la participation du
van het doelpubliek. Preventiecampagnes behoren tot de public-cible. Les actions préventives font partie intégrante de la
gezondheidspromotie voor zover de beslissingsvrijheid van het individu promotion de la santé, à condition que la liberté décisionnelle de
als zodanig in acht wordt genomen. l'individu en tant que tel soit respectée.
« Het beleid van de WGO en de filosofie inzake gezondheidspromotie « La politique de l'OMS et la philosophie en matière de promotion de
zoals hierboven voorgesteld hebben praktische gevolgen in de la santé telle que présentée ci-dessus se répercutent dans les
doelstellingen van het regionaal programma « Gezondheid voor allen » objectifs du programme régional « Santé pour tous » que les pays
dat de landen die deel uitmaken van de WGO-Europese Regio zich hebben faisant partie de la Région européenne de l'OMS se sont imposés et
opgelegd en de laatste jaren herzien en afgestemd hebben. De ont, les dernières années, revus en détail et accordés. Les objectifs
doelstellingen zijn een beschrijving van de wenselijke se sont mus en une description de l'état de santé souhaitable, des
gezondheidstoestand, van de bevorderende factoren, van het facteurs promoteurs de santé, de la politique sanitaire et des
gezondheidsbeleid en van de actieprincipes geworden. Zij draaien om principes d'action. Ils s'axent autour de quatre thèmes qui se
vier thema's die elkaar bedingen en de basis vormen van de 12 doelstellingen (...) : conditionnent l'un l'autre et soutendent les 12 objectifs (...) :
- voor de gelijkheid van kansen zorgen door de kloof te dichten die op - assurer l'égalité des chances en matière de santé en comblant le
het niveau van de gezondheidstoestand tussen de landen en, binnen de fossé qui existe au niveau de l'état de santé entre les pays et entre
landen, tussen de groepen bestaat; les groupes à l'intérieur des pays;
- het leven levenswaardiger maken door de mens erin te helpen zijn - rendre la vie plus digne d'être vécue en aidant l'homme à développer
lichamelijk, psychisch en sociaal vermogen volledig te ontplooien en pleinement et à épuiser son potentiel physique, psychique et social;
uit te putten; - gezonder leven door ziekte en handicap te verminderen; - vivre plus sainement en réduisant la maladie et le handicap;
- langer leven dankzij een hogere levensverwachting » (WGO 1991 :6) - vivre plus longtemps grâce à une meilleure espérance de vie » (OMS
(5) pagina 27 1991 :6) (5) page 27
De gezondheidspromotie moet als een concept worden gezien dat La promotion de la santé doit être vue comme un concept regroupant
verschillende maatregelen omvat die tot doel hebben de gezondheid te différentes mesures visant à améliorer, protéger et maintenir la
verbeteren, te beschermen en te behouden. Meer in het bijzonder santé. Plus spécialement, il n'existe pas de délimitation théorique
bestaat er geen strikte theoretische en nog minder een praktische nette et encore moins une délimitation pratique entre la promotion de
afbakening tussen de gezondheidspromotie en de ziektevoorkoming. De « la santé et la prévention de la maladie. La « promotion de la santé »
gezondheidspromotie » integreert verschillende maatregelen en intègre différentes mesures et approches telles que l'information,
aanpakken zoals gezondheidsvoorlichting, -educatie en -raadgeving. De l'éducation et la consultation sanitaires. Les mesures préventives en
preventieve maatregelen zijn er ook een bestanddeel van. font également partie.
Preventie heeft niet alleen zin vanuit een staathuishoudkundig La prévention n'est pas seulement judicieuse d'un point de vue
standpunt omdat zij kosten bespaart door de morbiditeit en de verloren d'économie politique parce qu'elle épargne des coûts en réduisant la
tijd te verminderen en de invaliditeit en de mortaliteit te voorkomen; morbidité et le temps perdu et en prévenant l'invalidité et la
zij heeft ook zin op het individueel vlak daar zij ertoe bijdraagt mortalité, elle l'est aussi au niveau individuel parce qu'elle aide à
onze levenskwaliteit te behouden en zelfs te verbeteren door ziekte maintenir voire à améliorer la qualité de la vie en prévenant les
en/of invaliditeit te voorkomen. maladies et/ou l'invalidité.
Zowel de huidige als de toekomstige preventieve maatregelen zijn Tant les mesures préventives actuelles que futures ne sont dès lors
derhalve geenszins overbodig; zij moeten eerder als een bestanddeel aucunement superflues, mais doivent plutôt être comprises comme
van de gezondheidspromotie worden beschouwd, op voorwaarde dat ze zich faisant partie intégrante de la promotion de la santé, à condition
toutefois qu'elles s'orientent autant que possible d'après les
echter zoveel mogelijk naar de principes van de gezondheidspromotie principes de la promotion de la santé : action intersectorielle et
richten : intersectorale en interdisciplinaire actie, participatie van interdisciplinaire, participation du public-cible, prise en compte des
het doelpubliek, inaanmerkingneming van de levensomstandigheden van de conditions de vie des personnes concernées.
betrokken personen.
2.3. Hoe zou de gezondheidspromotie in de Duitstalige Gemeenschap er 2.3. Quelle forme devrait prendre la promotion de la santé en
uitzien ? Communauté germanophone ?
Opmerking : Met uitzondering van enige punctuele acties betreffen de Remarque : En Communauté germanophone, les initiatives menées
tot nog toe op het gebied van de gezondheid in de Duitstalige actuellement dans le secteur de la santé sont, à l'exception de
Gemeenschap doorgevoerde initiatieven vooral de preventie (DKF, quelques actions ponctuelles, menées principalement dans le domaine de
gezondheidsinspectie, arbeidsgeneeskunde, centra voor la prévention (DKF, Inspection sanitaire, médecine du travail, centres
schoolgeneeskunde). de médecine scolaire)
Repressieve gezondheidsboodschappen met « objectieve waarheden » Les messages sanitaires répressifs contenant des « vérités objectives
negeren het gedeelte van eigenverantwoordelijkheid en leiden niet » négligent la part de responsabilité personnelle et n'induisent pas
noodzakelijk tot een gedragswijziging. Om werkelijk een nécessairement une modification du comportement. Pour amener
gedragswijziging te bereiken, is het noodzakelijk de informaties op réellement à une modification du comportement, il est nécessaire de
interactieve wijze voor te stellen. De mens zou er als individu het présenter les informations de manière interactive. L'homme devrait en
centrum van zijn en de klemtoon op zijn eigenverantwoordelijkheid être le centre en tant qu'individu, l'accent mis sur sa propre
worden gezet. Daardoor wordt hij verantwoordelijk voor zijn eigen responsabilité. Cela lui renvoie la responsabilité quant à sa propre
leven en zijn levensomstandigheden (voor zover hij deze kan vie et ses circonstances de vie (pour autant qu'il puisse les
beïnvloeden). influencer).
Er moeten dus positieve boodschappen worden verspreid. Zo'n aanpak Il faut donc diffuser des messages positifs. Cette approche souligne
onderstreept de eigenverantwoordelijkheid van de mens en legt eerder la propre responsabilité de l'homme et insiste sur les possibilités
de nadruk op de mogelijkheden dan op de verplichtingen. plutôt que sur les obligations.
De mens kan derhalve niet tot zijn enkel lichaam worden gereduceerd : Dès lors, l'homme ne peut être réduit à son seul corps, car « c'est
« de subjectieve beleving beslist klaarblijkelijk of men zich al dan manifestement le vécu subjectif de l'individu qui décide si l'on se
niet ziek voelt ». (Präventiv 07.01/p2) sent malade ou pas ». (Präventiv 07.01/p2)
Daar het individu samen met zijn levensomstandigheden moet worden Etant donné que l'individu doit de ce fait être considéré avec ses
beschouwd, hebben de modellen die op naïeve wijze tot een circonstances de vie, des modèles qui veulent naïvement entraîner une
gedragswijziging willen leiden (« model van het lege vat », « modification du comportement (« modèle du tonneau vide », « modèle
Goliath-model », « model van de tijdbommen ») weinig kans van succes. Goliath », « modèle des bombes à retardement ») ont peu de chances de
In tegenstelling tot deze modellen, die aannemen dat over een succès. Contrairement à ces modèles, qui postulent qu'informer sur un
risicogedrag informeren automatisch een wijziging van de levenswijze comportement à risque conduit automatiquement à une modification du
met zich brengt, baseren de moderne concepten inzake mode de vie, les concepts modernes de prévention de la santé se basent
gezondheidspreventie op psychologische theorieën en modellen. sur des théories et modèles psychologiques.
Daaruit kunnen vier basisprincipes worden afgeleid (6) : Quatre principes de base peuvent être dégagés (6) :
« - stapsgewijze wijziging van het gezondheidsgedrag - het gaat om een « - modification par étapes du comportement en matière de santé, il
continu proces (health behaviour change occurs in stages); s'agit d'un processus continu (health behaviour change occurs in
- de wet van de minste inspanning (law of minimal effort) impliceert stages); - la loi du moindre effort (law of minimal effort) implique qu'une
dat de beslissing de mens wordt voorbehouden maar dat de gezonde décision est laissée à l'homme mais que la solution saine est
oplossing gemakkelijker wort gemaakt; facilitée;
- het waargenomen (gezondheids)gedrag is afhankelijk van onderliggende - le comportement observé (en matière de santé) dépend de schémas
gedragspatronen (observable health behaviour is controlled by comportementaux sous-jacents (observable health behaviour is
underlying mechanisms), d.w.z. dat het gedrag niet rationeel gestuurd controlled by underlying mechanisms), c.-à-d. que le comportement
wordt; n'est pas rationnel;
- het gedrag baseert op een uitwisseling tussen de mens en zijn - le comportement se fonde sur une interaction entre l'homme et son
omgeving (health behaviour is the result of an interaction between the environnement (health behaviour is the result of an interaction
individual and his environment). » between the individual and his environment). »
Het is bijzonder belangrijk de eigenorganisatie en Il est particulièrement important de soutenir l'organisation et la
-verantwoordelijkheid te ondersteunen om de sanitaire emancipatie te bereiken. responsabilité personnelles pour conduire à l'émancipation sanitaire.
3. Definitie van de doelstellingen inzake gezondheidspromotie 3. Définition des objectifs en matière de promotion de la santé
Op het vlak van de gezondheidspromotie is een project of maatregel een En promotion de la santé, un projet ou une mesure est une réaction à
reactie op een vastgesteld probleem. Een project begint altijd met een un problème constaté. Un projet naît toujours d'une idée, qui est
idee die daarna kan worden gepland en uitgevoerd. De doelstellingen alors planifiée et mise en oeuvre. Les objectifs que l'on se fixe sont
staan centraal : zij maken het mogelijk doelgericht te werken en de d'une importance primordiale : ils permettent de travailler de manière
resultaten te controleren. ciblée et de vérifier les résultats.
Om aangepaste doelstellingen te formuleren, moet ten eerste de Afin de formuler des objectifs adaptés, une analyse de la situation de
uitgangssituatie/probleemsituatie geanalyseerd worden. Bij deze départ/de la situation problématique est indispensable. Lors de cette
probleemanalyse of « diagnostische evaluatie » (zie hoofdstuk 6), analyse du problème ou « évaluation diagnostique » (voir chapitre 6),
worden niet alleen de problemen maar ook de doelstellingen en de les problèmes, mais aussi les objectifs et les ressources nécessaires
noodzakelijke hulpmiddelen opgesomd en geformuleerd. De programmatie sont énumérés et formulés. La planification des mesures intègre déjà
van de maatregelen integreert al de latere evaluatie (zie hoofdstuk 6) l'évaluation ultérieure (voir chapitre 6) afin de garantir que toutes
om ervoor te zorgen dat alle noodzakelijke gegevens tijdens het les données nécessaires soient collectées en cours de projet.
project verzameld worden.
De definitie van de doestellingen zou op basis van een raster gebeuren Les objectifs devraient être définis sur base d'une grille, afin de
om later de evaluatie van de bereikte en niet bereikte doelstellingen faciliter plus tard l'évaluation des objectifs atteints et non
te vergemakkelijken. Volgende raster wordt voorgesteld : atteints. La grille suivante est proposée :
- Gezondheidsdoel - Finalité
- Gezondheidsobjectief - But
- Gezondheidsdoelstelling - Objectif
Definities : Définitions :
Gezondheidsdoel (Richtziel, finalité, health goal) : Finalité (Richtziel, gezondheisdoel, health goal) :
Het gezondheidsdoel is de diepe motivatie, een richtinggevend ideaal. La finalité est la motivation profonde, un idéal donnant la direction
In feite is het gezondheidsdoel onbereikbaar. souhaitée. En fait, la finalité est inaccessible.
Voorbeeld : nieuwe Aids-besmettingen verhinderen Exemple : empêcher de nouvelles contaminations par le SIDA
Gezondheidsobjectief (Grobziel, strategisches Ziel, but, health But (Grobziel, strategisches Ziel, gezondheidsobjectief, health
objective) : objective) :
De gezondheidsobjectieven zullen de gebieden waar moet worden Les buts tracent les contours et structurent sommairement les domaines
gehandeld om naar de gezondheidsdoelstelling te streven, afbakenen en dans lesquels il faut agir afin de mettre le cap sur l'objectif. Ils
hen een grove structuur geven. In zekere zin geven ze de realistische reflètent d'une certaine manière des objectifs pratiques que l'on
praktische doelstellingen weer. Zij moeten kunnen worden onderzocht. vise. Ils doivent être vérifiables.
Voorbeeld : herhaaldelijk informeren over AIDS Exemple : informer à plusieurs reprises sur le thème du SIDA
Gezondheidsdoelstelling (Feinziel, operationelles Ziel, objectif, Objectif (Feinziel, operationelles Ziel, gezondheidsdoelstelling,
health target) health target)
Een doelstelling is de verwezenlijking van een doel. Hier gaat het om Un objectif est la concrétisation d'une finalité. Il s'agit ici de «
« kleine stappen » die duidelijk te definiëren en af te bakenen zijn. petits pas » qui doivent être clairement définis et délimités.
Voorbeeld : na één jaar moet x % van de mensen een voldoende kennis Exemple : après un an, x % des gens doivent avoir une connaissance
van het thema Aids hebben. suffisante du thème SIDA.
Binnen een doelstelling kunnen « subdoelstellingen » of « secundaire A l'intérieur d'un objectif, des objectifs spécifiques (sous-objectifs
doelstellingen » worden gedefinieerd, hier b.v. : de ou objectifs secondaires) peuvent être définis, comme par exemple ici
Aids-informatiegraad verbeteren binnen een bepaalde : augmenter le taux d'information sur le SIDA au sein d'un
doel-groep/subgroep. groupe-cible/sous-groupe déterminé.
Het is mogelijk de gezondheidspromotie op twee niveaus aan te pakken : Il est possible d'aborder la promotion de la santé à deux niveaux : le
het structureel en het persoonlijk niveau. niveau structurel et le niveau personnel.
3.1. Structurele aanpak 3.1. Approche structurelle
De structurele aanpak focaliseert op de structuur van het L'approche structurelle se focalise sur la structure de l'offre
gezondheidsaanbod als zodanig : netwerken, inrichtingen zoals scholen, sanitaire en tant que telle : réseaux, établissements tels que les
ziekenhuizen, bedrijven... dus de verschillende « settings » (leefplaatsen). écoles, les hôpitaux, les entreprises..., à savoir les différents « settings » (lieux de vie).
(7) p. 100 (7) p. 100
« Een setting wordt begrepen enerzijds als een sociaal systeem dat een « Un setting est compris d'une part comme un système social qui
groot aantal pertinente invloeden van het milieu op een bepaald intègre une multitude d'influences environnementales pertinentes sur
personengroep en anderzijds als een systeem waar deze gezondheids- en un certain groupe de personnes et d'autre part comme un système où ces
ziekteomstandigheden eveneens kunnen worden « bewerkt ». Worden als conditions de santé et de maladie peuvent aussi être façonnées. Sont
eerste settings aangewezen : de gemeenten, de scholen, de ziekenhuizen désignés en premier lieu comme settings les communes, les écoles, les
en de bedrijven. » hôpitaux et les entreprises. »
Voorbeelden van definities van doelstellingen op basis van de
vastgelegde raster : gezondheidsdoel, gezondheidsobjectief en Exemples de définitions d'objectifs d'après la grille préétablie :
gezondheidsdoelstelling finalité, but, objectif
Voor de raadpleging van de tabel, zie beeld Pour la consultation du tableau, voir image
3.2. Persoonsgerichte aanpak 3.2. Approche personnalisée
De gezondheidspromotie begint bij de mensen, in hun heel concreet La promotion de la santé commence chez les gens, dans leur milieu de
leefmilieu. Op dat niveau richt zich de gezondheidspromotie naar de vie très concret. A ce niveau, la promotion de la santé s'oriente
verschillende doelgroepen : naar de mens als individu en als d'après les différents groupes-cibles : à l'homme en tant qu'individu
bestanddeel van een personengroep. ainsi qu'en tant que partie d'un groupe de personnes.
Voor de raadpleging van de tabel, zie beeld Pour la consultation du tableau, voir image
Bij de persoonsgerichte aanpak werkt men met de verschillende Dans l'approche personnalisée, l'on travaille avec les différents
doelgroepen, waarbij de doelstellingen de hunne zijn en op hen groupes-cibles, les objectifs leur étant propres et applicables, par
toepasselijk zijn, b.v. : ex. :
- de kinderen en jongelui, - les enfants et les jeunes,
- de volwassenen, - les adultes,
- de chronisch zieken. - les malades chroniques.
De gezondheidspromotie moet zowel op een structurele als op een La promotion de la santé doit reposer sur une approche tant
persoonsgerichte aanpak baseren. structurelle que personnalisée.
4. Methodes en strategieën 4. Méthodes et stratégies
In het midden van de gezondheidspromotie staat de vroege en bestendige Au centre de la promotion de la santé se situe la promotion précoce et
bevordering van het persoonlijk materieel en sociaal vermogen continue des ressources matérielles et sociales personnelles (facteurs
(beschermende factoren). De naar het vermogen gerichte aanpak wordt protecteurs). L'approche orientée sur les ressources est complétée par
aangevuld met programma's die een minimalisering van de risicofactoren des programmes de minimisation des facteurs de risque.
beogen. De gezondheidspromotie betreft de mensen van alle La promotion de la santé s'adresse aux hommes de tout âge. Elle est
leeftijdscategorieën. Zij is doelgroepgericht en houdt rekening met spécifique à des groupes-cibles et tient compte des modes et milieux
hun respectievelijke leefstijl- en milieu. de vie respectifs.
Derhalve bevat de gezondheidspromotie een groot aantal structurele La promotion de la santé inclut de ce fait une multitude de mesures
maatregelen en maatregelen inzake persoonsgerichte communicatie die op structurelles et de mesures en matière de communication personnalisée
elkaar afgestemd worden. interdépendantes.
4.1. Maatregelen inzake persoonsgerichte communicatie 4.1. Mesures de communication personnalisée
Vallen onder de maatregelen inzake persoonsgerichte communicatie : Relèvent des mesures de communication personnalisée :
(1) Informatie/voorlichting (1) l'information :
De informatie/voorlichting is een methode om de gezondheid te L'information est une méthode pour promouvoir la santé. Elle augmente
bevorderen. Zij breidt de kennis uit en ondersteunt de rationele la connaissance et soutient les processus décisionnels rationnels.
beslissingsprocessen. Alleen kan de informatie/voorlichting echter Toutefois, l'information ne peut induire à elle seule une modification
niet tot een gedragswijziging leiden (probleem van cognitieve du comportement (problème de dissonance cognitive). L'information est
dissonantie). Informatie/voorlichting is wel noodzakelijk maar niet certes nécessaire mais ne constitue pas une méthode suffisante pour
voldoende om de gezondheid te bevorderen en moet door andere promouvoir la santé et elle a besoin d'être complétée par d'autres
diepergaande methodes worden aangevuld. méthodes plus radicales.
(2) de Life skill programma's (bevordering van de levensvaardigheden) (2) les programmes « Life skill » (promotion des compétences vitales)
De aanpak die de levensvaardigheden bevordert, versterkt de L'approche promouvant les compétences vitales renforce les aptitudes
krachten/capaciteiten waarvan de mensen gebruik maken om op et les capacités dont les hommes ont besoin pour pouvoir faire face de
constructieve wijze de vereisten en sollicitaties van het alledaags manière constructive aux exigences et sollicitations de tous les jours
leven te kunnen beheersen (b.v. persoonlijke doeltreffendheid, (p.ex. efficacité personnelle, aptitude à gérer les conflits) et
bekwaamheid om conflicten te beheren) en zo ertoe bijdraagt de contribue ainsi à protéger la santé (approche orientée sur les
gezondheid te behoeden (naar het vermogen gerichte aanpak : ressources : renforcement des facteurs protecteurs de la santé).
versterking van de beschermende factoren). Les programmes « Life skill » sont, au-delà de la nécessaire
De Life skill programma's zijn, bovenop de noodzakelijke voorlichting, information, essentiellement orientés sur l'action. Ils offrent des
vooral op actie gericht. Zij bieden trainingsprogramma's aan, openen programmes d'entraînement, voire ouvrent des champs d'expérimentation
zelfs ervarings- en leervelden die het individu het mogelijk maken om et d'apprentissage permettant à l'individu de développer ses facteurs
zijn beschermende factoren te ontwikkelen. Evaluaties van Life skill protecteurs. Des évaluations de programmes « Life skill » montrent de
programma's tonen goede resultaten aan op het niveau van de instelling bons résultats au niveau de la prise de position et du comportement.
en van het gedrag. Zulke resultaten bereiken, veronderstelt eigenlijk De tels résultats présupposent à vrai dire des programmes de qualité.
programma's van kwaliteit. Het is belangrijk voldoende tijd te nemen Il est important de consacrer suffisamment de temps pour pouvoir
om nieuwe leerervaringen, nieuwe handelswijzen bij te brengen/toe te inculquer/mettre en oeuvre et aussi ancrer de nouvelles expériences
passen en te verankeren. d'apprentissage, de nouveaux comportements.
Naargelang van het gezondheidsthema (preventie van de toxicomanie, Selon la thématique sanitaire (prévention de la toxicomanie,
voeding, enz.) verbinden de Life skill programma's een versterking van alimentation etc.), les programmes « Life skill » allient un
renforcement des aptitudes générales de maîtrise (facteurs protecteurs
de algemene beheersingsbekwaamheden (bevorderende factoren) met de de la santé) à la promotion de compétences propres au thème en
bevordering van bekwaamheden die het betrokken thema eigen zijn (b.v. question (p.ex. l'entraînement à la fermeté en ce qui concerne la
de training tot vastberadenheid, wat de preventie van de toxicomanie betreft). prévention de la toxicomanie).
De Life skill programma's zijn een aanpak waar het individu centraal Les programmes « Life skill » constituent une approche centrée sur
staat. Zij moeten worden aangevuld door de betrokkenheid van het l'individu. Ils nécessitent en complément l'implication du milieu
sociaal milieu van de doelgroep en een structurele aanpak (b.v. : de social du groupe-cible et une approche structurelle (p.ex. :
programma's met de leerlingen voortzetten om de gezondheid in poursuivre les programmes avec des élèves pour promouvoir la santé en
samenwerking met de ouders te bevorderen; in het kader van de coopération avec les parents; dans le cadre de la promotion de
bewegingsbevordering : inrichting van de speelplaats om op aangepaste l'activité physique : aménagement de la cour de récréation afin de
wijze tot beweging aan te sporen of, in het kader van de voeding : stimuler l'exercice physqiue de manière adéquate ou, dans le cadre de
kiosk, cafetaria... die geschikte producten aanbieden). l'alimentation : kiosque, cafétéria... qui proposent des consommations
(3) de cultureel-pedagogische aanpak van de gezondheidspromotie Een cultureel-pedagogische aanpak van de gezondheidspromotie (b.v. pedagogische projecten van theaterstukken over thema's i.v.m. de gezondheid) maakt het mogelijk het individu tot een persoonlijke (affectieve, niet alleen cognitieve) innerlijke analyse van een gezondheidsthema aan te sporen. Vakkundig uitgevoerd kan ze een diepe analyse bevorderen en nieuwe schattingen/ervaringen mogelijk maken die verder gaan dan een gewone cognitieve informatieverstrekking. De grenzen worden bereikt met de overdracht in het dagelijks leven. Deze aanpak moet dan worden aangevuld met een extensieve aanpak gericht op actie. Hoe meer de deelnemers persoonlijk in het creatief proces ingewikkeld zijn hoe groter is de persoonlijke waarde. Maatregelen die de deelnemers eerder de rol van toeschouwer toekennen (tentoonstellingen, theaterstukken) kunnen een impuls vormen om door een problematiek geroerd te worden en de mens ertoe aanzetten deze te analyseren. (4) het empowerment (burgerparticipatie) Normaliter worden de hierboven beschreven aanpakken door specialisten voor bepaalde doelgroepen toegepast. Inzake gezondheidspromotie is het appropriées). (3) l'approche pédagogico-culturelle de la promotion de la santé Une approche pédagogico-culturelle (p.ex. des projets pédagogiques de représentations théâtrales sur des thèmes relatifs à la santé) permet d'amener l'individu à une analyse personnelle intérieure (affective, pas seulement cognitive) d'une thématique sanitaire. Bien menée, elle peut favoriser une analyse profonde et permettre de nouvelles estimations/expériences allant au-delà d'une simple information cognitive. Les frontières sont atteintes lors du transfert dans la vie de tous les jours. Cette approche doit alors être complétée par une approche extensive orientée sur l'action. Plus les participants sont impliqués personnellement dans le processus créatif, plus haute est la valeur personnelle. Des mesures qui accordent plutôt une position de spectateur aux participants (expositions, représentations théâtrales) peuvent donner une impulsion pour se laisser toucher par une problématique et susciter une disponibilité à l'analyser. (4) l'empowerment (participation citoyenne) En règle générale, les approches décrites ci-dessus sont menées par des spécialistes pour certains groupes-cibles. Il est important, en
belangrijk niet alleen experten maar ook leken in te wikkelen. De matière de promotion de la santé, d'impliquer non seulement des
burgerparticipatie (gezondheidskringen in de gemeenten, experts mais aussi des profanes. La participation citoyenne (cercles
oudergroeperingen, enz.) heeft als voordeel dat ze de betrokkenen de santé dans les communes, groupements de parents, etc.) a pour
ertoe leidt zich te uiten over het belang dat ze aan de avantage d'amener les intéressés à parler de l'importance que revêt
gezondheidspromotie hechten, in hun leefmilieu/hun dagelijks leven de pour eux la promotion de la santé, à travailler dans leur milieu de
beheersing van vragen te bewerken die ze op het vlak van de gezondheid vie/leur quotidien à la maîtrise de questions qui leur paraissent
als belangrijk beschouwen. Het wordt gemakkelijker tot een structurele importantes en matière de santé. Il devient plus facile de passer à
gezondheidspromotie over te gaan. De vakmannen kunnen het engagement une promotion structurelle de la santé. Les techniciens peuvent
van de burgers ondersteunen door de processen te animeren, door als soutenir l'engagement citoyen en animant les processus, en jouant un
katalysator te werken en, desgevallend, door een organisatorische hulp rôle de catalyseur et, le cas échéant, en proposant une aide
of gespecialiseerde inputs aan te bieden. organisationnelle ou des inputs spécialisés.
(5) de multiplicators (5) les multiplicateurs
Bovendien is het belangrijk een netwerk van multiplicators Il est en outre important de mettre sur pied un réseau de
(sleutelpersonen) op te richten die inhouden/maatregelen ter multiplicateurs (personnes-clés) qui transmettent des contenus/mesures
gezondheidspromotie overbrengen, als conceptoren en animators van promouvant la santé, sont actifs en tant que concepteurs et animateurs
gezondheidsbevorderende processen fungeren. Het is zinvol het werk van de processus promouvant la santé. Il est sensé soutenir de manière
de multiplicators vakkundig te ondersteunen (b.v. animatietraining) en spécialisée le travail des multiplicateurs (p.ex. entraînement à
voor een uitwisseling van ervaringen tussen de multiplicators te l'animation) et de garantir l'échange d'expériences entre les
zorgen. Door het organiseren van vakkundige netwerken van multiplicateurs. La mise sur pied de bons réseaux de multiplicateurs
multiplicators worden zowel structurele aspecten als aspecten van de touche des aspects tant structurels que de communication
persoonsgerichte communicatie betrokken. personnalisée.
4.2. Structurele maatregelen 4.2. Mesures structurelles
Behoren tot de structurele maatregelen : Relèvent des mesures structurelles :
1° de schepping van gezondheidsbevorderende kadervoorwaarden : 1° la création de conditions-cadres promouvant la santé :
Het doel is het leef- en werkmilieu van de mensen zodanig te Le but est d'organiser le milieu de vie et de travail des hommes de
organiseren dat voor de gezondheid schadelijke omstandigheden manière à ce que des conditions dommageables pour la santé soient
afgeschaft en structuren die de gezondheid bevorderen, ontwikkeld supprimées et que des structures promouvant la santé soient
worden. Enkele voorbeelden : développées. Quelques exemples :
- in de peutertuinen : ruimten die het de kinderen mogelijk maken - dans les jardins d'enfants : des locaux qui permettent aux enfants
rust/ontspanning te experimenteren en volwassenenstoelen zodat de d'expérimenter le calme/la détente et des chaises pour adultes afin
opvoeders niet op kinderenzetels moeten zitten; que les éducateurs ne doivent pas s'asseoir sur des sièges pour
- in de scholen : een aangepaste inrichting van de speelplaatsen (om enfants; - dans les écoles : un aménagement approprié des cours de récréation
de beweging te bevorderen, de agressiviteit te verminderen); (favorisant l'activité physique, diminuant l'agressivité);
- bescherming tegen geluidshinder op de werkplaats : inrichting van - protection contre le bruit sur le lieu de travail : aménagement d'un
een werkplaats die de gezondheid bevordert; poste de travail promouvant la santé;
- gemeente : gezondheidswinkels, rustoasis, verkeersplannen met het - commune : magasins « santé », oasis de calme, plans de circulation
oog op de bescherming tegen geluidshinder; conçus dans l'optique de la protection contre le bruit;
- in de restaurants alcoholvrije dranken aanbieden die goedkoper zijn - proposer dans les lieux de restauration des boissons non alcoolisées
dan alcoholdranken. à des prix plus intéressants que les boissons alcoolisées.
2° de netwerken 2° les réseaux
Organisatie van netwerken (zowel netten van sociale steun, b.v. Mise sur pied de réseaux (tant des réseaux de soutien social, p.ex.
nabijheidshulp, als netwerken van vaklui/organisaties) aide de proximité, que des réseaux de techniciens/organisations)
3° de samenwerking en de coördinatie 3° la coopération et la coordination
De gezondheidspromotie betreft alle plaatsen waar mensen leven en La promotion de la santé concerne tous les lieux où les hommes vivent
werken. Daarom ressorteert de gezondheidspromotie onder heel et travaillent, c'est pourquoi elle est du ressort de groupements
verschillende sociale groeperingen en gespecialiseerde diensten. Om sociaux les plus divers et de services spécialisés. Afin de relier les
materiële en menselijke hulpbronnen te bundelen en synergie-effecten ressources matérielles et humaines et d'obtenir des synergies, il est
te bereiken, is het essentieel samenwerkingsstructuren en vakkundige essentiel de développer des structures coopératives et des cellules de
coördinatiecellen te ontwikkelen. coordination qualifiées.
4.3. Settingaanpak 4.3. Approche par setting
Uittreksel uit de « Leitbegriffe der Gesundheitsförderung, BzgA, p.100) : Extrait de « Leitbegriffe der Gesundheitsförderung, BzgA, p.100) :
« De settingaanpak focaliseert op de kaderomstandigheden waarin de « L'approche par setting (lieu de vie) se focalise sur les
mensen leven, leren, werken en consumeren. Zij is het antwoord op het conditions-cadres dans lesquelles les hommes vivent, apprennent,
beperkt succes van de traditionele activiteiten inzake travaillent et consomment. Elle est la réponse aux succès limités des
gezondheidseducatie, welke zich door middel van informatie en activités traditionnelles en matière d'éducation sanitaire, lesquelles
boodschappen tot afzonderlijk beschouwde personen richten. Er werd s'adressent à des personnes prises isolément au moyen d'information et
ermee rekening gehouden dat de gezondheidsproblemen van een de messages. Il a été tenu compte du fait que les problèmes de santé
bevolkingsgroep het resultaat zijn van een bilaterale betrekking d'un groupe de population sont le résultat d'une relation bilatérale
tussen de economische, sociale en organisatorische omgeving enerzijds entre environnement économique, social et organisationnel d'un côté et
en de persoonlijke leefstijl anderzijds. » (Voorbeelden van settings : le mode de vie personnel de l'autre. » (Exemples de settings :
scholen, bedrijven, ziekenhuizen en gemeenten). l'école, les entreprises, les hôpitaux, les communes).
De settingaanpak is dus een sleutel-strategie voor de L'approche par setting constitue donc une stratégie-clé pour la
gezondheidspromotie. Zij is bijzonder geschikt om de structurele promotion de la santé. Elle est particulièrement apte à conjuguer les
aspecten en de aspecten van de persoonsgerichte communicatie met elkaar te verbinden. aspects structurels et les aspects de communication personnalisée.
Een voorbeeld : Un exemple :
Gezondheidspromotie in de setting (leefplaats) « school », thema « Promotion de la santé sur le lieu de vie « école », thème «
voeding » alimentation »
Maatregelen voor de leerlingen, de leerkrachten en de ouders (b.v. het Mesures pour les élèves, les enseignants et les parents (p.ex.
thema in het gezinsmilieu voorzetten) poursuite du thème en milieu familial)
Pauze : kiosk met geschikte producten, gezond ontbijt op school Pause : kiosque proposant des consommations appropriées, déjeuner sain à l'école
Betrokkenheid van de omgeving : b.v. verse melk uit de naburige Implication de l'environnement : p.ex. lait frais provenant de la
boerderij en niet uit de supermarkt ferme voisine et non du supermarché
4.4. Maatregelen i.v.m. massacommunicatie 4.4. Mesures de communication de masse
Maatregelen i.v.m. massacommunicatie kunnen ertoe bijdragen aanwezige Des mesures de communication de masse peuvent contribuer à conforter
standpunten te fixeren (« ik blijf niet-roker »), beelden te bouwen des prises de position présentes (« je reste non-fumeur »), à
(Niet roken is in, roken niet) en een openbare discussie over een construire des images (C'est ne pas fumer qui est tendance et non pas
thema in het leven te roepen. Maatregelen i.v.m. massacommunicatie fumer) et ouvrir un débat public sur un thème. Des mesures de
moeten door maatregelen i.v.m. persoonsgerichte communicatie en/of communication de masse doivent être « amorties » par des mesures de
structurele maatregelen worden gedempt. communication personnalisée et/ou des mesures structurelles.
5. Kwaliteitscriteria 5. Critères de qualité
Om de gezondheidspromotie efficiënt te ontwikkelen, moeten de Afin de développer efficacement la promotion de la santé, les
verschillende aanpakken worden gecoördineerd. Bovendien zou er bij de différentes approches doivent être coordonnées. Il faudrait de plus
uitwerking van de maatregelen met verschillende kwaliteitscriteria tenir compte de différents critères de qualité lors de la conception
rekening moeten worden gehouden : de mesures :
een duidelijke definitie van de doelstellingen une définition claire des objectifs
De doelstellingen van de maatregelen moeten zo concreet en zo Les objectifs des mesures doivent être déterminés de manière aussi
realistisch als mogelijk worden vastgelegd. De volgende (smart-) concrète et réaliste que possible. Les critères suivants (smart)
criteria zijn richtinggevend : donnent une orientation
sspecifiek sspécifique
m meetbaar m mesurable
a acceptabel a acceptable
r realistisch r réaliste
t tijdgebonden t déterminé dans le temps
adequatie tussen doelstelling en methode adéquation entre objectif et méthode
overdracht in het alledaags leven transfert dans la vie quotidienne
Bij de planning zouden de maatregelen i.v.m. persoonsgerichte Les mesures de communication personnalisée devraient également tenir
communicatie eveneens rekening houden met de overdracht, b.v. van compte, lors de la planification, du transfert p.ex. d'apprentissages
aanleren in het alledaags leven van de doelgroep. dans la vie quotidienne du groupe-cible.
middellange en lange termijn moyen et long terme
De verschillende maatregelen zouden in een globaal concept op Les différentes mesures devraient s'imbriquer dans un concept global à
middellange en lange termijn passen. In de regel hebben op geïsoleerde wijze toegepaste maatregelen weinig invloed. documentatie Om na te denken en plannen maar ook om de geldgevers bewijzen te leveren is het raadzaam documentatie te verstrekken over de hoofdaspecten van de projecten m.b.t. de gezondheidspromotie (resultaatgarantie). evaluatie Vooral modelmaatregelen moeten worden geëvalueerd. In de praktijk kunnen ook eigenevaluaties tot de reflectie en de programmatie bijdragen. moyen et long terme. En règle générale, les mesures appliquées de manière isolée ne servent pas à grand chose. documentation En vue de réfléchir et de planifier, mais aussi d'apporter des preuves aux bailleurs de fonds, il convient de fournir une documentation sur les aspects principaux des projets promouvant la santé (garantie de résultat). évaluation Ce sont particulièrement des mesures-modèles qui doivent être évaluées. Des auto-évaluations peuvent aussi, en pratique, apporter une aide à la réflexion et à la planification.
Kwaliteitscriteria zijn toepasselijk op de ontwikkeling van Des critères de qualité s'appliquent au développement de mesures en
maatregelen i.v.m. de gezondheidspromotie. matière de promotion de la santé.
6. Evaluatievormen 6. Formes d'évaluation
« De evaluatie is de beoordeling van programma's en maatregelen. De « L'évaluation est l'appréciation de programmes et de mesures. Sont
werking van de maatregelen wordt onderzocht (effectiviteitsonderzoek, évalués les effets des mesures (examen d'effectivité, confrontation
confrontatie van de doelstellingen en de geboekte successen) en de entre objectifs et succès) et le rapport coût/utilité des mesures
relatie kosten/nuttigheid van de maatregelen (efficiëntieonderzoek, (examen d'efficience, confrontation entre succès et investissement).
confrontatie succes/investering). Te dien einde gebruikt de evaluatie Pour ce faire, l'évaluation se sert des méthodes des sciences
de methodes van de socio-economische wetenschappen. Inzake socio-économiques. En matière de promotion de la santé, l'on entend
gezondheidspromotie betekent dikwijls evaluatie de beoordeling van het habituellement par évaluation l'appréciation du succès remporté par
door maatregelen en programma's geboekt succes. De analysen
kosten/nuttigheid om de efficiëntie te onderzoeken zijn nog zeldzaam. des mesures et des programmes. Les analyses coût/utilité pour vérifier
» (7) l'efficience sont encore rares. » (7)
De evaluatie neemt verschillende vormen aan (8) : - De diagnostische evaluatie is gericht op het verzamelen van gegevens om aangrijpingspunten voor een project (doel en doelstellingen, doelgroep, implementatiewijze) te bepalen. Deze evaluatie wordt soms ook als probleemanalyse aangeduid. Diagnostische evaluatie geeft geen oordeel over een project en is dus niet echt een evaluatie-activiteit, maar eerder een onderzoeksactiviteit die een inschatting maakt van gegevens met het oog op het empirisch onderbouwen van een project. - De effectevaluatie geeft een antwoord op de vraag of het project dat werd opgezet de beoogde doelstellingen heeft bereikt en of het heeft geresulteerd in een meetbaar effect. Er wordt gekeken naar wat er veranderd is na en ten gevolge van het project in vergelijking met de situatie ervoor. Dit veronderstelt dat men beschikt over duidelijke en concreet geformuleerde doelstellingen en over criteria of normen waarmee de resultaten van de effectevaluatie van het project kunnen vergeleken worden. Wanneer de effecten op korte termijn worden onderzocht, dan spreekt men van een impactevaluatie. Bijvoorbeeld : determinanten van gedragsverandering zoals kennisverhoging, L'évaluation prend plusieurs formes (8) : - L'évaluation diagnostique vise la récolte de données afin de déterminer des points d'attaque pour un projet (but et objectifs, groupe-cible, nature de la réalisation). Cette évaluation est parfois aussi appelée analyse de problème. Une évaluation diagnostique ne juge pas le projet et n'est donc pas une réelle évaluation, mais consiste plutôt en un examen de données en vue de soutenir un projet de manière empirique. - L'évaluation des effets répond aux questions suivantes : le projet a-t-il atteint l'objectif et a-t-il produit un effet mesurable ? L'on examine ce qui a changé après et à cause du projet par rapport à la situation antérieure. Cela suppose que l'on dispose d'objectifs clairs et concrets ainsi que de critères ou normes permettant de comparer les résultats de l'évaluation des effets du projet. Si l'examen porte sur les effets à court terme, l'on parle d'évaluation de l'impact. Exemple : déterminants de modifications du comportement, comme p.ex. augmentation des connaissances, modification du point de vue ou de l'environnement.
attitudewijziging of omgevingsverandering. Voor het nagaan van de Pour ce qui est de l'examen des effets à plus long terme ou au niveau
effecten op langere termijn of op het niveau van de einddoelen wordt de l'objectif final, l'on utilise la notion de « outcome evaluation »
ook de term « outcome-evaluatie » gebruikt. (évaluation de contenu).
- De procesevaluatie gaat na hoe een project precies werd uitgevoerd - L'évaluation du processus examine la mesure dans laquelle un projet
vanaf de start tot het einde van het project en of het werd uitgevoerd a été mené du début à la fin et s'il l'a été comme prévu. Elle examine
zoals gepland. Ze onderzoekt het proces en de kwaliteit (sterktes en le processus et la qualité (points forts et points faibles) de la
zwaktes) van de uitvoering van het project. Dit houdt in dat in de concrétisation du projet. Cela implique qu'en cours d'exécution, l'on
loop van de uitvoering wordt opgevolgd of het project volgens plan examine si le projet se déroule comme prévu. Exemple : enregistrement
verloopt. Bijvoorbeeld : registratie van de acties en activiteiten en des actions et activités et participation à celles-ci, évaluation du
deelname eraan, beoordeling van het project door betrokkenen. De projet par les intéressés. L'évaluation du processus peut aider à
procesevaluatie kan helpen om de (uitgebleven) effecten van de comprendre l'effet (ou l'absence d'effet) de l'évaluation des effets.
effectevaluatie te begrijpen. De resultaten van de procesevaluatie Les résultats de l'évaluation du processus fournissent des
zijn een bron voor de regelmatige bijsturing van een interventie. informations pour l'adaptation régulière d'une intervention.
Een specifieke vorm van procesevaluatie is de productevaluatie. Een project levert vaak een product (een draaiboek, een cd-rom) op. De productevaluatie gaat na hoe dit product door de doelgroep wordt onthaald, bijvoorbeeld door het pretesten van het ontwikkelde product. - De efficiëntie-evaluatie is een combinatie van elementen van proces- en effectevaluatie en is een economische beoordeling van een project. Efficiëntie-evaluatie wordt in toenemende mate gebruikt als hulpmiddel bij de toewijzing van financiële middelen in de gezondheidszorg. De kosten-baten analyse berekent de verhouding tussen de input (de gemaakte kosten) en de output (de opbrengsten) van een project. De kosten-effectiviteitsanalyse gaat na hoeveel investering vereist is om een bepaald effect te bereiken. L'évaluation du produit est une forme particulière de l'évaluation du processus. Un projet débouche souvent sur un produit (CDRom, script). L'évaluation du produit examine la manière dont le produit est perçu par le groupe-cible au moyen, par exemple, d'un pré-test du produit mis au point. - L'évaluation de l'efficience est une combinaison d'éléments de l'évaluation du processus et de l'évaluation des effets et fournit une appréciation économique du projet. L'évaluation de l'efficience est de plus en plus utilisée pour l'octroi de moyens financiers en santé publique. L'analyse coût/utilité calcule le rapport entre l'input (les coûts générés) et l'output du projet (ce qu'il a rapporté). L'analyse coût/effectivité examine quels sont les investissements nécessaires pour obtenir un effet précis.
Referenties : Références :
(1) Gesundheitsförderung in der Schule, Schriftenreihe « (1) Gesundheitsförderung in der Schule, Schriftenreihe «
Lehrerfortbildung in Nordrhein-Westfalen », Landesinstitut für Schule Lehrerfortbildung in Nordrhein-Westfalen« , Landesinstitut für Schule
und Weiterbildung, 1. Auflage 1998. und Weiterbildung, 1. Auflage 1998.
(2) Annemie Ernst, handschriftliche Notizen vom Beginn der Treffen. (2) Annemie Ernst, handschriftliche Notizen vom Beginn der Treffen.
(3) VIG, Materialien zur « Basisopleiding Gezondheitsbevordering (3) VIG, Materialien zur « Basisopleiding Gezondheitsbevordering
herfst 1999 ». herfst 1999 ».
(4) Begriffserklärung und Ansätze aus Sozial- und Präventivmedizin, (4) Begriffserklärung und Ansätze aus Sozial- und Präventivmedizin,
Public Health F. Gutzwiller/O. Jeanneret, Verlag Hans Huber 1999, 2. Public Health F. Gutzwiller/O. Jeanneret, Verlag Hans Huber 1999, 2.
Auflage. Auflage.
(5) Gesundheitsförderung in der Pflege, Kohlhammer Studienbücher (5) Gesundheitsförderung in der Pflege, Kohlhammer Studienbücher
Krankenpflege, Marianne Brieskorn-Zinke, 1996. Krankenpflege, Marianne Brieskorn-Zinke, 1996.
(6) Over psychologie en volksgezondheid, S. Maes, Gedrag & Gezondheid, (6) Over psychologie en volksgezondheid, S. Maes, Gedrag&Gezondheid,
1993, 21, 4, s. 159. 1993, 21, 4, p. 159.
(7) Leitbegriffe der Gesundheitsförderung, Bundeszentrale für (7) Leitbegriffe der Gesundheitsförderung, Bundeszentrale für
gesundheitliche Aufklärung, Reihe « Blickpunkt Gesundheit« , 1999. gesundheitliche Aufklärung, Reihe « Blickpunkt Gesundheit« , 1999.
(8) VIGoureus, Tijdschrift van het Vlaams Instituut voor (8) VIGoureus, Tijdschrift van het Vlams Instituut voor
Gezondheidspromotie, Jaargang 12, Nummer 3, September 2004. Gezondheidspromotie, Jaargang 12, Nummer 3, September 2004.
Gezien om gevoegd te worden bij het besluit van 23 maart 2006 tot Vu pour être annexé à l'arrêté du 23 mars 2006 fixant le concept
vaststelling van het globaal concept inzake gezondheidspromotie in de global de promotion de la santé en Communauté germanophone.
Duitstalige Gemeenschap.
Eupen, 23 maart 2006. Eupen, le 23 mars 2006.
Voor de Regering van de Duitstalige Gemeenschap : Pour le Gouvernement de la Communauté germanophone :
De Minister-President, Minister van Lokale Besturen, Le Ministre-Président, Ministre des Pouvoirs locaux,
K.-H. LAMBERTZ K.-H. LAMBERTZ
De Vice-Minister-President, Le Vice-Ministre-Président,
Minister van Vorming en Werkgelegenheid, Sociale Aangelegenheden en Ministre de la Formation et de l'Emploi, des Affaires sociales et du
Toerisme, Tourisme,
B. GENTGES B. GENTGES
De Minister van Onderwijs en Wetenschappelijk Onderzoek, Le Ministre de l'Enseignement et de la Recherche scientifique,
O. PAASCH O. PAASCH
De Minister van Cultuur en Media, Monumentenzorg, Jeugd en Sport, La Ministre de la Culture et des Médias, de la Protection des
Monuments, de la Jeunesse et des Sports,
Mevr. I. WEYKMANS Mme I. WEYKMANS
^