Etaamb.openjustice.be
Meertalige weergave van Arrest van --
← Terug naar "Uittreksel uit arrest nr. 32/2023 van 2 maart 2023 Rolnummers 7570, 7571 en 7636 In zake : de prejudiciële vragen over artikel 4, tweede lid, van afdeling 3 van boek III, titel VIII, hoofdstu(...) Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters P. Nihoul en L. Lavrysen, en de rechters(...)"
Uittreksel uit arrest nr. 32/2023 van 2 maart 2023 Rolnummers 7570, 7571 en 7636 In zake : de prejudiciële vragen over artikel 4, tweede lid, van afdeling 3 van boek III, titel VIII, hoofdstu(...) Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters P. Nihoul en L. Lavrysen, en de rechters(...) Extrait de l'arrêt n° 32/2023 du 2 mars 2023 Numéros du rôle : 7570, 7571 et 7636 En cause : les questions préjudicielles relatives à l'article 4, alinéa 2, de la section 3 du livre III, titre V(...) La Cour constitutionnelle, composée des présidents P. Nihoul et L. Lavrysen, et des juges T. Gie(...)
GRONDWETTELIJK HOF COUR CONSTITUTIONNELLE
Uittreksel uit arrest nr. 32/2023 van 2 maart 2023 Extrait de l'arrêt n° 32/2023 du 2 mars 2023
Rolnummers 7570, 7571 en 7636 Numéros du rôle : 7570, 7571 et 7636
In zake : de prejudiciële vragen over artikel 4, tweede lid, van En cause : les questions préjudicielles relatives à l'article 4,
afdeling 3 (« Regels betreffende de pacht in het bijzonder ») van boek alinéa 2, de la section 3 (« Des règles particulières aux baux à ferme
III, titel VIII, hoofdstuk II, van het oud Burgerlijk Wetboek en ») du livre III, titre VIII, chapitre II, de l'ancien Code civil et à
artikel 52, vijfde lid, van het decreet van het Waalse Gewest van 2 l'article 52, alinéa 5, du décret de la Région wallonne du 2 mai 2019
mei 2019 « tot wijziging van verscheidene wetgevingen inzake pacht », « modifiant diverses législations en matière de bail à ferme », posées
gesteld door de Vrederechter van het kanton Fosses-la-Ville en door de par le Juge de paix du canton de Fosses-la-Ville et par le Juge de
Vrederechter van het kanton Andenne. paix du canton d'Andenne.
Het Grondwettelijk Hof, La Cour constitutionnelle,
samengesteld uit de voorzitters P. Nihoul en L. Lavrysen, en de composée des présidents P. Nihoul et L. Lavrysen, et des juges T.
rechters T. Giet, J. Moerman, M. Pâques, Y. Kherbache, T. Detienne, D. Giet, J. Moerman, M. Pâques, Y. Kherbache, T. Detienne, D. Pieters, S.
Pieters, S. de Bethune, E. Bribosia, W. Verrijdt en K. Jadin, de Bethune, E. Bribosia, W. Verrijdt et K. Jadin, assistée du greffier
bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder voorzitterschap van voorzitter P. Nihoul, P.-Y. Dutilleux, présidée par le président P. Nihoul,
wijst na beraad het volgende arrest : après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant :
I. Onderwerp van de prejudiciële vragen en rechtspleging I. Objet des questions préjudicielles et procédure
a. Bij vonnissen van 28 en 29 april 2021, waarvan de expedities ter a. Par jugements des 28 et 29 avril 2021, dont les expéditions sont
griffie van het Hof zijn ingekomen op 6 mei 2021, hebben de parvenues au greffe de la Cour le 6 mai 2021, le Juge de paix du
Vrederechter van het kanton Fosses-la-Ville en de Vrederechter van het canton de Fosses-la-Ville et le Juge de paix du canton d'Andenne ont
kanton Andenne de volgende prejudiciële vragen gesteld : posé les questions préjudicielles suivantes :
« 1. Schendt artikel 4, tweede lid, van afdeling 3 ` Regels « 1. L'article 4, alinéa 2, de la section 3 'Des règles particulières
betreffende de pacht in het bijzonder ' van boek III, titel VIII, aux baux à ferme' du livre III, titre VIII, chapitre II, du Code
hoofdstuk II, van het Burgerlijk Wetboek, zoals gewijzigd bij artikel civil, tel que modifié par l'article 5 du décret du Parlement wallon
5 van het decreet van het Waalse Parlement van 2 mei 2019 tot du 2 mai 2019 modifiant diverses législations en matière de bail à
wijziging van verscheidene wetgevingen inzake pacht, al dan niet in
samenhang gelezen met artikel 52, vijfde lid, van het decreet van het ferme, lu isolément ou en combinaison avec l'article 52, alinéa 5 du
Waalse Parlement van 2 mei 2019 tot wijziging van verscheidene décret du Parlement wallon du 2 mai 2019 modifiant diverses
wetgevingen inzake pacht, de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, in de législations en matière de bail à ferme, viole-t-il les articles 10 et
interpretatie volgens welke het een verpachter, in het geval van een
schriftelijke pachtovereenkomst, de mogelijkheid biedt om, bij het 11 de la Constitution dans l'interprétation selon laquelle il permet à
verstrijken van drie verlengingen, van rechtswege en onmiddellijk een un bailleur, en présence d'un contrat de bail écrit, de mettre fin au
einde te maken aan de pacht, terwijl een dergelijke mogelijkheid niet bail de plein droit et immédiatement à l'expiration de trois
bestaat voor de verpachter, in het geval van een mondelinge prolongations, alors qu'une telle faculté n'est pas possible pour le
pachtovereenkomst, aangezien de genoemde mondelinge pachtovereenkomst bailleur, en présence d'un bail verbal, ledit bail verbal étant
geacht wordt een derde periode van negen jaar te zijn ingegaan op de présumé avoir commencé une troisième période de neuf ans à la date
datum van inwerkingtreding van het decreet van het Waalse Parlement
van 2 mei 2019 tot wijziging van verscheidene wetgevingen inzake pacht d'entrée en vigueur du décret du Parlement wallon du 2 mai 2019
modifiant diverses législations en matière de bail à ferme ? »;
? »; « 2. Les articles 4, alinéa 2 [lire : L'article 4, alinéa 2], de la
« 2. Schendt artikel 4, tweede lid, van afdeling 3 ` Regels section 3 'Des règles particulières aux baux à ferme' du livre III,
betreffende de pacht in het bijzonder ' van boek III, titel VIII,
hoofdstuk II, van het Burgerlijk Wetboek, zoals gewijzigd bij artikel titre VIII, chapitre II, du Code civil tel que modifié par l'article 5
5 van het decreet van het Waalse Parlement van 2 mei 2019 tot du décret du Parlement wallon du 2 mai 2019 modifiant diverses
wijziging van verscheidene wetgevingen inzake pacht, en artikel 52, législations en matière de bail à ferme et l'article 52, alinéa 5 du
vijfde lid, van het decreet van het Waalse Parlement van 2 mei 2019 décret du Parlement wallon du 2 mai 2019 modifiant diverses
tot wijziging van verscheidene wetgevingen inzake pacht, de artikelen législations en matière de bail à ferme violent-ils les articles 10 et
10 en 11 van de Grondwet, al dan niet in samenhang gelezen met artikel 11 de la Constitution, lus isolément ou en combinaison avec l'article
2 van het Burgerlijk Wetboek en het algemeen beginsel van de 2 du Code civil et le principe général de la non-rétroactivité des
niet-retroactiviteit van de wetten en het algemeen rechtsbeginsel van
de rechtszekerheid, in de interpretatie volgens welke de pachter die lois et le principe général de droit de la sécurité juridique, dans
een schriftelijke pachtovereenkomst heeft gesloten, blootgesteld is l'interprétation selon laquelle le preneur d'un bail écrit est exposé
aan de beëindiging van rechtswege van de pachtovereenkomst, die zich à la fin de plein droit du bail laquelle est susceptible d'intervenir
onmiddellijk en van rechtswege kan voordoen vanaf de inwerkingtreding van het decreet, dat wil zeggen vanaf 1 januari 2020, en na een termijn van zesendertig jaar die overeenstemt met een eerste periode en drie verlengingen, zodanig dat de pachter die een schriftelijke pachtovereenkomst heeft gesloten, niet het voordeel van enige overgangsregeling geniet en terwijl de pachter die een mondelinge pachtovereenkomst heeft gesloten, in een vergelijkbare situatie dat voordeel wel geniet krachtens een, voor het overige onweerlegbaar vermoeden, lijkt het, volgens hetwelk een lopende mondelinge pachtovereenkomst geacht wordt een derde periode van negen jaar te zijn ingegaan op de datum van inwerkingtreding van het decreet van het Waalse Parlement van 2 mei 2019 tot wijziging van verscheidene immédiatement et de plein droit dès l'entrée en vigueur du décret, soit à partir du 1er janvier 2020, et après une durée de trente-six ans correspondant à une première période et trois prolongations en manière telle que le preneur d'un bail écrit ne bénéficie d'aucun régime de transition et alors que le preneur d'un bail verbal dans une situation comparable en bénéficie en vertu d'une présomption, semble-t-il irréfragable par ailleurs, selon laquelle un bail verbal en cours est présumé avoir commencé une troisième période de neuf ans à la date d'entrée en vigueur du décret du Parlement wallon du 2 mai 2019 modifiant diverses législations en matière de bail à ferme en
wetgevingen inzake pacht, zodanig dat een dergelijke pachtovereenkomst manière telle qu'un tel bail ne pourra pas prendre fin de plein droit
niet vóór 31 december 2037 van rechtswege zal kunnen eindigen ? ». avant le 31 décembre 2037 ? ».
b. Bij vonnis van 15 september 2021, waarvan de expeditie ter griffie b. Par jugement du 15 septembre 2021, dont l'expédition est parvenue
van het Hof is ingekomen op 20 september 2021, heeft de Vrederechter au greffe de la Cour le 20 septembre 2021, le Juge de paix du canton
van het kanton Andenne dezelfde prejudiciële vragen gesteld. d'Andenne a posé les mêmes questions préjudicielles.
Die zaken, ingeschreven onder de nummers 7570, 7571 en 7636 van de rol Ces affaires, inscrites sous les numéros 7570, 7571 et 7636 du rôle de
van het Hof, werden samengevoegd. la Cour, ont été jointes.
(...) (...)
III. In rechte III. En droit
(...) (...)
B.1. De wet van 4 november 1969 « tot wijziging van de pachtwetgeving B.1. La loi du 4 novembre 1969 « modifiant la législation sur le bail
en van de wetgeving betreffende het recht van voorkoop ten gunste van à ferme et sur le droit de préemption en faveur des preneurs de biens
huurders van landeigendommen », de Pachtwet genaamd, vormt afdeling 3 ruraux », dénommée la loi sur le bail à ferme, forme la section 3 («
(« Regels betreffende de pacht in het bijzonder ») van boek III, titel Des règles particulières aux baux à ferme ») du livre III, titre VIII,
VIII, hoofdstuk II, van het oud Burgerlijk Wetboek. chapitre II, de l'ancien Code civil.
B.2.1. Vóór de wijziging ervan bij artikel 5 van het decreet van het B.2.1. Avant sa modification par l'article 5 du décret de la Région
Waalse Gewest van 2 mei 2019 « tot wijziging van verscheidene wallonne du 2 mai 2019 « modifiant diverses législations en matière de
wetgevingen inzake pacht » (hierna : het decreet van 2 mei 2019), bail à ferme » (ci-après : le décret du 2 mai 2019), l'article 4 de la
bepaalde artikel 4 van de Pachtwet : loi sur le bail à ferme disposait :
« De pachttijd wordt vastgesteld door de partijen; hij mag niet korter « La durée d'un bail à ferme est fixée par les parties; elle ne peut
zijn dan negen jaar. Is een kortere tijd bedongen, dan wordt hij van être inférieure à neuf ans. Si une durée inférieure a été stipulée,
rechtswege op negen jaar gebracht. elle est de plein droit portée à neuf ans.
Bij gebreke van geldige opzegging wordt de pacht van rechtswege A défaut de congé valable, le bail est prolongé de plein droit à son
verlengd voor opeenvolgende periodes van negen jaar bij het eindigen
van de gebruiksperiode, zelfs indien de duur van de eerste expiration, par périodes successives de neuf ans, même si la durée de
gebruiksperiode langer is geweest dan negen jaar ». la première occupation a excédé neuf ans ».
B.2.2. Sinds de wijziging ervan bij artikel 5 van het decreet van 2 B.2.2. Depuis sa modification par l'article 5 du décret du 2 mai 2019,
mei 2019, bepaalt artikel 4 van de Pachtwet : l'article 4 de la loi sur le bail à ferme dispose :
« De pachttijd wordt vastgesteld door de partijen; hij mag niet korter « La durée d'un bail à ferme est fixée par les parties; elle ne peut
zijn dan negen jaar. Is een kortere tijd bedongen, dan wordt hij van être inférieure à neuf ans. Si une durée inférieure a été stipulée,
rechtswege op negen jaar gebracht. elle est de plein droit portée à neuf ans.
Bij gebreke van geldige opzegging wordt de pacht van rechtswege A défaut de congé valable, le bail est prolongé de plein droit à son
verlengd voor opeenvolgende periodes van negen jaar bij het eindigen
van de gebruiksperiode, zelfs indien de duur van de eerste expiration par périodes successives de neuf ans mais dans la limite de
gebruiksperiode langer is geweest dan negen jaar. Na afloop van de trois prolongations, même si la durée de la première période a excédé
derde verlenging eindigt de pacht van rechtswege. neuf ans. Au terme de la troisième prolongation, le bail prend fin de
Wanneer de pachter na afloop van de derde verlenging op het pachtgoed plein droit. Par dérogation à l'alinéa 2, au terme de la troisième prolongation,
wordt gelaten, wordt de pacht, in afwijking van lid 2, van jaar tot lorsque le preneur est laissé dans les lieux, le bail se poursuit
jaar tussen dezelfde pachtovereenkomstsluitende partijen verlengd. Er d'année en année par tacite reconduction entre les mêmes parties au
kan zich tijdens deze stilzwijgende verlenging geen enkele overdracht bail à ferme. Aucune cession ou cession privilégiée ne peut intervenir
of bevoorrechte overdracht voordoen. In afwijking van artikel 43 wordt durant cette tacite reconduction. Par dérogation à l'article 43, le
de pacht op [de] dag van [het] overlijden van de pachter of op een bail est résilié au jour du décès du preneur ou à une date ultérieure
latere datum opgezegd, om de volledige oogst van de wassende vruchten permettant le complet enlèvement de la récolte croissante par ses
door zijn erfgenamen of rechthebbenden mogelijk te maken ». héritiers ou ayants droits ».
B.2.3. Krachtens artikel 4, eerste lid, van de Pachtwet, dat niet werd B.2.3. En vertu de l'article 4, alinéa 1er, de la loi sur le bail à
gewijzigd bij het decreet van 2 mei 2019, kunnen de partijen de ferme, non modifié par le décret du 2 mai 2019, les parties peuvent
pachttijd vrij vaststellen onder voorbehoud dat die gelijk is aan ten fixer librement la durée du bail à ferme sous réserve que celle-ci
minste negen jaar. soit égale à neuf ans au moins.
Bij gebreke van geldige opzegging voorzag artikel 4, tweede lid, van A défaut de congé valable, l'article 4, alinéa 2, de la loi sur le
de Pachtwet, zoals het van toepassing was vóór de wijziging ervan bij bail à ferme, tel qu'il était applicable avant sa modification par
artikel 5 van het decreet van 2 mei 2019, erin dat de pacht van l'article 5 du décret du 2 mai 2019, prévoyait que le bail à ferme
rechtswege werd verlengd voor opeenvolgende periodes van negen jaar, était prolongé de plein droit par périodes successives de neuf ans,
ongeacht de duur van de eerste gebruiksperiode. Het aantal van die quelle que soit la durée de la première période d'occupation. Le
verlengingen was niet beperkt. nombre de ces prolongations n'était pas limité.
Artikel 4, tweede lid, van de Pachtwet, gewijzigd bij artikel 5 van L'article 4, alinéa 2, de la loi sur le bail à ferme, tel qu'il a été
het decreet van 2 mei 2019, beperkt het aantal mogelijke verlengingen modifié par l'article 5 du décret du 2 mai 2019, limite désormais à
voortaan tot drie. Daaruit volgt dat de pacht waaraan geen einde is trois le nombre de prolongations possibles. Il en résulte que le bail
gemaakt met een geldige opzegging in principe kan worden verlengd voor à ferme auquel il n'a pas été mis fin par un congé valable peut en
een maximale duur van 27 jaar, overeenstemmend met drie verlengingen principe être prolongé pour une durée maximale de 27 ans,
met een duur van elk negen jaar, ongeacht de duur van de eerste correspondant à trois prolongations d'une durée de neuf ans chacune,
gebruiksperiode. Wanneer de eerste gebruiksperiode van de pacht quelle que soit la durée de la première période d'occupation. Lorsque
overeenstemt met de wettelijke minimumduur van negen jaar zoals la première période d'occupation du bail à ferme correspond à la durée
bedoeld in artikel 4, eerste lid, is de totale duur van de pacht in minimale légale de neuf ans visée à l'article 4, alinéa 1er, la durée
principe dus beperkt tot 36 jaar (Parl. St., Waals Parlement, totale du bail à ferme est donc en principe limitée à 36 ans (Doc.
2018-2019, C.R.I., nr. 16, p. 18). In de parlementaire voorbereiding parl., Parlement wallon, 2018-2019, C.R.I., n° 16, p. 18). Les travaux
van het decreet van 2 mei 2019 wordt vermeld : préparatoires du décret du 2 mai 2019 mentionnent :
« Het voorgestelde artikel 4 handelt over de duur van de « L'article 4 proposé traite de la durée des baux et de leur
pachtovereenkomsten en over de verlenging ervan bij gebreke van een reconduction à défaut de congé valable.
geldige opzegging.
De pachtovereenkomsten met een kortere duur dan negen jaar worden van Les baux à ferme d'une durée inférieure à neuf ans sont portés de
rechtswege op negen jaar gebracht. plein droit à neuf ans.
De pachtovereenkomsten worden verlengd met opeenvolgende periodes van Les baux sont prolongés par périodes successives de neuf ans. Le bail
negen jaar. De oorspronkelijke pacht kan maximaal drie keer worden initial peut être reconduit au maximum trois fois après la première
verlengd na de eerste periode, ongeacht de duur daarvan » (Parl. St., période, quelle que soit la durée de celle-ci » (Doc. parl., Parlement
Waals Parlement, 2018-2019, nr. 1318/1, p. 7). wallon, 2018-2019, n° 1318/1, p. 7).
Artikel 4, derde lid, van de Pachtwet, ingevoerd bij artikel 5 van het L'article 4, alinéa 3, de la loi sur le bail à ferme, introduit par
decreet van 2 mei 2019, bepaalt dat wanneer de pachter aan het einde l'article 5 du décret du 2 mai 2019, prévoit que lorsque le preneur
van de derde verlenging op het pachtgoed wordt gelaten, de pacht van est laissé dans les lieux au terme de la troisième prolongation, le
jaar tot jaar wordt voortgezet door stilzwijgende verlenging zonder bail se poursuit d'année en année par tacite reconduction sans
mogelijkheid om tijdens die periode de pacht over te dragen. In de possibilité de céder le bail durant cette période. Les travaux
parlementaire voorbereiding wordt gepreciseerd : préparatoires précisent :
« De pachtovereenkomsten die het maximale aantal verlengingen hebben « Les baux ayant atteint le nombre maximal de reconductions sont à
bereikt, worden bij het einde ervan van jaar tot jaar verlengd. Die
bepaling strekt ertoe te bevestigen dat zodra de maximumduur is leur terme prolongés d'année en année. Cette disposition vise à
bereikt, de pachter indien hij op het pachtgoed wordt gelaten, dat zal confirmer qu'une fois la durée maximale atteinte, si le preneur est
worden met een titel, rechten en plichten en niet onder een laissé dans le bien loué, il le sera avec un titre, des droits et
onbestendige titel op de grond zal worden gelaten. Die verlenging van obligations et non laissé à titre précaire sur la terre. Toutefois
jaar tot jaar is evenwel voor hem persoonlijk. Hij kan zijn pacht niet [...] cette prolongation d'année en année lui est personnelle. Il ne
overdragen of afstaan » (ibid.). peut céder ou transmettre son bail » (ibid.).
B.2.4. Les modifications introduites dans l'article 4 de la loi sur le
B.2.4. De bij artikel 5 van het decreet van 2 mei 2019 ingevoerde bail à ferme par l'article 5 du décret du 2 mai 2019 sont entrées en
wijzigingen in artikel 4 van de Pachtwet zijn in werking getreden op 1
januari 2020, overeenkomstig artikel 55, eerste lid, van dat decreet. vigueur le 1er janvier 2020, conformément à l'article 55, alinéa 1er, de ce décret.
B.2.5. Artikel 52, vierde tot zesde lid, van het decreet van 2 mei B.2.5. L'article 52, alinéas 4 à 6, du décret du 2 mai 2019 contient
2019 bevat overgangsmaatregelen : des mesures transitoires :
« De pachtovereenkomsten, afgesloten voor de inwerkingtreding van dit « Les baux conclus avant l'entrée en vigueur du présent décret sur
decreet op grond van artikel 3 van afdeling 3 (` Regels betreffende de base de l'article 3 de la section 3 (` Des règles particulières aux
pacht in het bijzonder ') van boek III, titel VIII, hoofdstuk II, van baux à ferme ') du livre III, titre VIII, chapitre II, du Code civil,
het Burgerlijk Wetboek worden geacht, geldig te zijn afgesloten totdat sont considérés comme valablement conclus jusqu'à ce qu'un nouveau
er een nieuwe pachtovereenkomst tot stand komt of er zich een
wijziging voordoet die een hernieuwing tot gevolg heeft als bepaald in bail intervienne ou une modification entrainant un renouvellement tel
de artikelen 35, 43 en 48bis van de wet van dezelfde afdeling. que prévu aux articles 35, 43 et 48bis de la loi de la même section.
Indien er geen schriftelijke pachtovereenkomst tot stand komt na A défaut d'un bail écrit intervenu au terme du délai de cinq ans à
afloop van de termijn van vijf jaar te rekenen van de datum van dater de la date d'entrée en vigueur du présent décret, les baux oraux
inwerkingtreding van dit decreet, worden de lopende mondelinge pachtovereenkomsten geacht pachtovereenkomsten te zijn, die een derde negenjarige pachtperiode ingaan op de datum van inwerkingtreding van dit decreet. Afwijkend van lid 5 wordt de pachtovereenkomst, bij gebreke van een schriftelijke overeenkomst na afloop van de vijfjarige termijn, als aangetoond wordt dat een mondelinge overeenkomst of een eenvoudige overdracht zijn afgesloten minder dan achttien jaar geleden op de datum van inwerkingtreding van dit decreet, voor een periode voortgezet waarin de uitvoering ervan mogelijk is voor een maximumduur van zesendertig jaar ». Artikel 52, vierde lid, bepaalt dat de pachtovereenkomsten gesloten vóór 1 januari 2020 op grond van artikel 3 van de Pachtwet, zoals het en cours au jour de l'entrée en vigueur du présent décret sont considérés comme des baux commençant une troisième période de neuf ans de bail à la date de l'entrée vigueur du présent décret. En dérogation à l'alinéa 5, à défaut d'un bail écrit au terme du délai de cinq ans, s'il est apporté la preuve qu'un bail oral ou une cession simple a été conclu il y a moins de dix-huit ans à la date d'entrée en vigueur du présent décret, le bail se poursuit pour une période permettant son exécution pour une durée maximale de trente-six ans ». L'article 52, alinéa 4, prévoit que les baux conclus avant le 1er janvier 2020 sur la base de l'article 3 de la loi sur le bail à ferme,
van toepassing was vóór de wijziging ervan bij artikel 4 van het tel qu'il était applicable avant sa modification par l'article 4 du
decreet van 2 mei 2019, geacht worden « geldig te zijn [afgesloten] » décret du 2 mai 2019, sont réputés « valablement conclus » jusqu'à
totdat er een nieuwe pachtovereenkomst tot stand komt of er zich een l'intervention d'un nouveau bail ou d'une modification entraînant un
wijziging voordoet die een pachtvernieuwing tot gevolg heeft renouvellement du bail conformément aux articles 35 (cession
overeenkomstig de artikelen 35 (bevoorrechte overdracht), 43 privilégiée), 43 (transmission privilégiée au décès du preneur) et
(bevoorrechte overdracht bij het overlijden van de pachter) en 48bis 48bis (cession du droit de préemption à un tiers) de la loi sur le
(overdracht van het recht van voorkoop aan een derde) van de Pachtwet. bail à ferme.
Artikel 52, vijfde lid, van het decreet van 2 mei 2019 bepaalt dat L'article 52, alinéa 5, du décret du 2 mai 2019 prévoit qu'à défaut
indien er geen schriftelijke pachtovereenkomst tot stand komt na
afloop van de termijn van vijf jaar te rekenen vanaf de d'un bail écrit conclu au terme d'un délai de cinq ans à dater de
inwerkingtreding van dat decreet, namelijk vóór 1 januari 2025, de l'entrée en vigueur de ce décret, à savoir avant le 1er janvier 2025,
lopende mondelinge pachtovereenkomsten geacht worden op 1 januari 2020 les baux oraux en cours le 1er janvier 2020 sont réputés avoir
« een derde negenjarige pachtperiode » te zijn ingegaan, dat wil commencé à cette dernière date, « une troisième période de neuf ans de
zeggen een tweede verlenging van negen jaar in de zin van het nieuwe bail », c'est-à-dire une deuxième prolongation de neuf ans au sens du
artikel 4, tweede lid, van de Pachtwet (Parl. St., Waals Parlement, nouvel article 4, alinéa 2, de la loi sur le bail à ferme (Doc. parl.,
2018-2019, nr. 1318/1, p. 20; nrs. 1317/3 en 1318/7, p. 22). Parlement wallon, 2018-2019, n° 1318/1, p. 20; nos 1317/3 et 1318/7,
Artikel 52, zesde lid, van het decreet van 2 mei 2019 voorziet, in p. 22). L'article 52, alinéa 6, du décret du 2 mai 2019 prévoit que, par
afwijking van de bepaling die voorafgaat, erin dat, indien wordt dérogation à la disposition qui précède, s'il est prouvé qu'un bail
aangetoond dat een mondelinge pachtovereenkomst werd gesloten of dat
een eenvoudige overdracht heeft plaatsgehad « minder dan achttien jaar oral a été conclu ou qu'une cession simple s'est produite « il y a
geleden op de datum van inwerkingtreding van dit decreet », namelijk moins de dix-huit ans à la date d'entrée en vigueur du présent décret
na 1 januari 2002, de betrokken pachtovereenkomst kan worden », soit après le 1er janvier 2002, le bail concerné peut se poursuivre
voortgezet « voor een periode [...] waarin de uitvoering ervan « pour une période permettant son exécution pour une durée maximale de
mogelijk is voor een maximumduur van zesendertig jaar ». trente-six ans ».
In de parlementaire voorbereiding wordt vermeld : Les travaux préparatoires mentionnent :
« [...] het scharnierjaar is het 18de jaar. Indien op het ogenblik van « [...] l'année charnière est la 18e année. Si au moment de l'entrée
de inwerkingtreding van het onderhavige decreet, de huur sedert meer en vigueur du présent décret, la location dure depuis plus de 18 ans,
dan 18 jaar duurt, loopt zij nog 18 jaar. Indien het gebruik minder elle dure encore 18 ans. Si l'occupation est inférieure à 18 ans, le
dan 18 jaar duurt, wordt de pachtovereenkomst gedurende 36 jaar bail se poursuit pour 36 ans » (Doc. parl., Parlement wallon,
voortgezet » (Parl. St., Waals Parlement, 2018-2019, nrs. 1317/3 en 1318/7, p. 22). 2018-2019, nos 1317/3 et 1318/7, p. 22).
B.2.6. Uit een gecombineerde lezing van artikel 4 van de Pachtwet, B.2.6. Il résulte d'une lecture combinée de l'article 4 de la loi sur
le bail à ferme, tel qu'il a été modifié par l'article 5 du décret du
zoals het is gewijzigd bij artikel 5 van het decreet van 2 mei 2019, 2 mai 2019, et de l'article 52, alinéas 5 et 6, de ce décret que les
met artikel 52, vijfde en zesde lid, van dat decreet volgt dat de op 1
januari 2020 lopende mondelinge pachtovereenkomsten die niet vóór 1 baux oraux en cours au 1er janvier 2020 qui ne sont pas mis par écrit
januari 2025 op schrift zijn gesteld, in principe van rechtswege 18 avant le 1er janvier 2025 prennent fin de plein droit, en principe,
jaar na de datum van inwerkingtreding van het decreet, namelijk op 31 dix-huit ans après la date d'entrée en vigueur du décret, soit le 31
december 2037, aflopen (artikel 52, vijfde lid), behalve indien kan décembre 2037 (article 52, alinéa 5), sauf s'il peut être prouvé que
worden bewezen dat de mondelinge pachtovereenkomst is gesloten of dat le bail oral a été conclu ou qu'une cession simple de celui-ci s'est
een eenvoudige overdracht ervan heeft plaatsgehad na 1 januari 2002. produite après le 1er janvier 2002. Dans ce cas, le bail oral peut se
In dat geval kan de mondelinge pachtovereenkomst worden voortgezet na
31 december 2037 tot de datum die het mogelijk maakt de poursuivre au-delà du 31 décembre 2037 jusqu'à la date qui permet
pachtovereenkomst uit te voeren gedurende een maximumduur van 36 jaar d'exécuter le bail pendant une durée maximale de 36 ans (article 52,
(artikel 52, zesde lid). alinéa 6).
B.3. Artikel 4 van de Pachtwet, zoals het is gewijzigd bij artikel 5 B.3. L'article 4 de la loi sur le bail à ferme, tel qu'il a été
van het decreet van 2 mei 2019, en artikel 52, vijfde en zesde lid, modifié par l'article 5 du décret du 2 mai 2019, et l'article 52,
van dat decreet zijn belangrijke onderdelen van een akkoord over de alinéas 5 et 6, de ce décret constituent des éléments importants d'un
hervorming van de Pachtwet, dat werd bereikt na vier jaar accord sur la réforme de la loi sur le bail à ferme obtenu au terme de
onderhandelen met eigenaarsverenigingen, professionele quatre années de négociations avec des associations de propriétaires,
landbouwverenigingen en milieuverenigingen (Parl. St., Waals des associations professionnelles agricoles et des associations de
défense de l'environnement (Doc. parl., Parlement wallon, 2018-2019, nos
Parlement, 2018-2019, nrs. 1317/3 en 1318/7, pp. 15, 16 en 21). Met 1317/3 et 1318/7, pp. 15, 16 et 21). Le législateur décrétal a voulu,
die hervorming beoogde de decreetgever het onevenwicht tussen de par cette réforme, corriger le déséquilibre qui existait entre, d'une
rechten van, enerzijds, pachters en, anderzijds, verpachters te part, les droits des preneurs et, d'autre part, ceux des bailleurs
herstellen (Parl. St., Waals Parlement, 2018-2019, nrs. 1317/3 en
1318/7, pp. 3 en 8) door eigenaars opnieuw het vertrouwen te geven om (Doc. parl., Parlement wallon, 2018-2019, nos 1317/3 et 1318/7, pp. 3
hun gronden te verpachten, de economische exploitatie van de actieve et 8), en redonnant confiance aux propriétaires dans le fait d'engager
landbouwers te waarborgen, en eveneens de toekomst van jonge leurs terres dans un bail à ferme, en garantissant l'exploitation
landbouwers te vrijwaren (Parl. St., Waals Parlement, 2018-2019, économique par les agriculteurs actifs et en préservant également
l'avenir des jeunes agriculteurs (Doc. parl., Parlement wallon,
C.R.I., nr. 16, pp. 17 en 19-20). 2018-2019, C.R.I., n° 16, pp. 17 et 19-20).
Dat akkoord houdt met name in dat de duur van de klassieke Cet accord prévoit notamment la limitation de la durée du bail à ferme
pachtovereenkomst wordt beperkt tot 36 jaar maximum waardoor een einde classique à 36 ans maximum, mettant ainsi fin à un obstacle important
wordt gemaakt aan een belangrijk obstakel dat voortvloeit uit de découlant de la législation existante et de la jurisprudence, à savoir
bestaande wetgeving en uit de rechtspraak, namelijk het nagenoeg le caractère quasiment perpétuel du bail à ferme classique, de sorte
eeuwigdurende karakter van de klassieke pacht, zodat eigenaars en hun que les propriétaires et leurs familles peuvent à nouveau disposer
familie bij het verstrijken van een bepaalde periode volledig vrij librement de leurs terres à l'expiration d'une certaine période
kunnen beschikken over hun gronden (ibid.). (ibid.).
B.4. In de prejudiciële vragen wordt verzocht de situatie van de B.4. Les questions préjudicielles invitent à comparer la situation des
pachters en verpachters van een schriftelijke pachtovereenkomst die preneurs et bailleurs d'un bail à ferme écrit en cours au jour de
lopende is op de dag van inwerkingtreding van het decreet van 2 mei l'entrée en vigueur du décret du 2 mai 2019, soit le 1er janvier 2020,
2019, namelijk op 1 januari 2020, en die van de pachters en et celle des preneurs et bailleurs d'un bail à ferme oral en cours à
verpachters van een mondelinge pachtovereenkomst die op die datum cette date, en ce que seuls ces derniers sont soumis à la mesure
lopende is, met elkaar te vergelijken, in zoverre alleen die laatsten
onderworpen zijn aan de in artikel 52, vijfde lid, van het decreet transitoire visée à l'article 52, alinéa 5, du décret.
bedoelde overgangsmaatregel.
B.5.1. De prejudiciële vragen zijn gebaseerd op de premisse volgens B.5.1. Les questions préjudicielles sont fondées sur la prémisse selon
welke artikel 4, tweede lid, van de Pachtwet, zoals het is gewijzigd laquelle l'article 4, alinéa 2, de la loi sur le bail à ferme, tel
bij artikel 5 van het decreet van 2 mei 2019, een bepaling van qu'il a été modifié par l'article 5 du décret du 2 mai 2019, est une
dwingend recht is die onmiddellijk van toepassing is op de disposition impérative d'application immédiate aux baux écrits conclus
schriftelijke pachtovereenkomsten die vóór de inwerkingtreding van dat antérieurement à l'entrée en vigueur de ce décret.
decreet zijn gesloten.
B.5.2. Het staat in de regel aan het verwijzende rechtscollege om de B.5.2. Il appartient en règle à la juridiction a quo d'interpréter les
bepalingen die het toepast, te interpreteren, onder voorbehoud van een dispositions qu'elle applique, sous réserve d'une lecture
kennelijk verkeerde lezing van de in het geding zijnde bepalingen. manifestement erronée des dispositions en cause.
B.5.3. Krachtens de algemene principes van het overgangsrecht inzake B.5.3. En vertu des principes généraux du droit transitoire en matière
overeenkomsten blijft de oude wet van toepassing op overeenkomsten de conventions, l'ancienne loi demeure applicable aux conventions
gesloten vóór de datum van inwerkingtreding van de nieuwe wet, tenzij conclues avant la date d'entrée en vigueur de la nouvelle loi, à moins
de nieuwe wet van openbare orde of dwingend recht is of uitdrukkelijk que la nouvelle loi ne soit d'ordre public ou impérative ou ne prévoie
de toepassing voorschrijft op de lopende overeenkomsten (Cass., 4 expressément qu'elle s'applique aux conventions en cours (Cass., 4
februari 2021, C.20.0399.F, ECLI:BE:CASS:2021:ARR.20210204.1F.2; février 2021, C.20.0399.F, ECLI:BE:CASS:2021:ARR.20210204.1F.2; Cass.,
Cass., 24 juni 2019, C.15.0328.F, ECLI:BE:CASS:2019:ARR.20190624.2). 24 juin 2019, C.15.0328.F, ECLI:BE:CASS:2019:ARR.20190624.2).
B.5.4. De pachtwetgeving strekt in essentie ertoe een billijk B.5.4. La législation sur le bail à ferme vise essentiellement à
evenwicht tot stand te brengen tussen de belangen van de verpachters réaliser un juste équilibre entre les intérêts des bailleurs et ceux
en die van de pachters. des preneurs.
De wil om de pachters meer bedrijfszekerheid te bieden door La volonté d'offrir une plus grande sécurité d'entreprise aux
stabiliteit te waarborgen voor hun investeringen op het goed waarvoor preneurs, en garantissant la stabilité de leurs investissements sur le
de pachtovereenkomst is gesloten, vormt het oorspronkelijke algemeen bien faisant l'objet du bail à ferme, constitue l'objectif général
doel van de pachtwetgeving. initial de la législation sur le bail à ferme.
De wil om meer rekening te houden met de evolutie van de landbouw en La volonté de prendre davantage en compte l'évolution de l'agriculture
het belang van de eigenaars om opnieuw de vrije beschikking over hun et l'intérêt des propriétaires à retrouver la libre disposition de
grond te verkrijgen, zijn nieuwe doelstellingen van de pachtwetgeving leur terre sont des nouveaux objectifs de la législation sur le bail à
die van toepassing is in het Waalse Gewest (Parl. St., Waals ferme applicable en Région wallonne (Doc. parl., Parlement wallon,
Parlement, 2018-2019, nr. 1318/1, pp. 3-4; nrs. 1317/3 en 1318/7, p. 2018-2019, n° 1318/1, pp. 3-4; nos 1317/3 et 1318/7, p. 6).
6). B.5.5. En ce qu'il limite à trois le nombre des prolongations du bail
B.5.5. In zoverre artikel 4, tweede lid, van de Pachtwet, zoals het is à ferme ordinaire, l'article 4, alinéa 2, de la loi sur le bail à
gewijzigd bij artikel 5 van het decreet van 2 mei 2019, het aantal ferme, tel qu'il a été modifié par l'article 5 du décret du 2 mai
verlengingen van de gewone pachtovereenkomst tot drie beperkt, 2019, protège les intérêts des bailleurs. Il ressort des termes de
beschermt het de belangen van de verpachters. Uit de bewoordingen van cette disposition et de la volonté du législateur décrétal de
die bepaling en uit de wil van de decreetgever om het vertrouwen van restaurer la confiance des propriétaires dans le bail à ferme en
de eigenaars in de pachtovereenkomst te herstellen door met name een mettant notamment fin au caractère quasiment perpétuel de celui-ci
einde te maken aan het nagenoeg eeuwigdurende karakter ervan (Parl.
St., Waals Parlement, 2017-2018, C.R.I.C., nr. 34, pp. 6 en 9; Parl. (Doc. parl., Parlement wallon, 2017-2018, C.R.I.C., n° 34, pp. 6 et 9;
St., Waals Parlement, 2018-2019, nr. 1318/1, p. 3; nrs. 1317/3 en Doc. parl., Parlement wallon, 2018-2019, n° 1318/1, p. 3; nos 1317/3
1318/7, pp. 4-6, 8 en 22; C.R.I., nr. 16, pp. 9, 17 en 20) blijkt dat et 1318/7, pp. 4-6, 8 et 22; C.R.I., n° 16, pp. 9, 17 et 20) que cet
dat aspect van die bepaling dwingend is ten voordele van de verpachter. aspect de cette disposition est impératif en faveur du bailleur.
B.5.6. De interpretatie van de verwijzende rechtscolleges volgens B.5.6. L'interprétation des juridictions a quo selon laquelle
welke artikel 4, zoals het is gewijzigd bij artikel 5 van het decreet l'article 4, tel qu'il a été modifié par l'article 5 du décret du 2
van 2 mei 2019, gelet op het dwingende karakter ervan, onmiddellijk mai 2019, est d'application immédiate aux baux écrits en cours eu
van toepassing is op de lopende schriftelijke pachtovereenkomsten, is égard à son caractère impératif, n'est dès lors pas manifestement
derhalve niet kennelijk verkeerd. erronée.
B.6.1. Met de tweede prejudiciële vraag wordt het Hof ondervraagd over B.6.1. Par la seconde question préjudicielle, la Cour est interrogée
de bestaanbaarheid van artikel 4, tweede lid, van de Pachtwet, zoals sur la compatibilité de l'article 4, alinéa 2, de la loi sur le bail à
het is gewijzigd bij artikel 5 van het decreet van 2 mei 2019, en van ferme, tel qu'il a été modifié par l'article 5 du décret du 2 mai
artikel 52, vijfde lid, van hetzelfde decreet, met de artikelen 10 en 2019, et de l'article 52, alinéa 5, du même décret, avec les articles
11 van de Grondwet, al dan niet in samenhang gelezen met artikel 2 van 10 et 11 de la Constitution, lus en combinaison ou non avec l'article
het Burgerlijk Wetboek, met het beginsel van de niet-retroactiviteit 2 du Code civil, avec le principe de la non-rétroactivité des lois et
van de wetten en met het rechtszekerheidsbeginsel, in de interpretatie avec le principe de la sécurité juridique, dans l'interprétation selon
volgens welke de pachter met een schriftelijke pachtovereenkomst die laquelle le preneur d'un bail écrit en cours au jour de l'entrée en
op de dag van inwerkingtreding van het decreet van 2 mei 2019, vigueur du décret du 2 mai 2019, à savoir le 1er janvier 2020, peut se
namelijk op 1 januari 2020, lopende is, vanaf die datum kennis kan
worden gegeven van de beëindiging van rechtswege van de voir notifier, à partir de cette date, la fin de plein droit du bail
pachtovereenkomst zodra die overeenkomst een duur van 36 jaar heeft dès que celui-ci a atteint une durée de 36 ans, alors que le preneur
bereikt, terwijl de pachter met een mondelinge pachtovereenkomst « in
een vergelijkbare situatie » het voordeel geniet van een vermoeden d'un bail oral « dans une situation comparable » bénéficie d'une
volgens hetwelk die overeenkomst vanaf die datum « een derde periode présomption selon laquelle ce bail entame « une troisième période de
van negen jaar » ingaat, zodat hem niet vóór 31 december 2037 kennis neuf ans » à partir de cette date, de sorte qu'il ne peut pas se voir
kan worden gegeven van de beëindiging van rechtswege ervan. notifier la fin de plein droit de celui-ci avant le 31 décembre 2037.
B.6.2. De decreetgever heeft niet bepaald wat het gevolg is van B.6.2. Le législateur décrétal n'a pas précisé l'effet de l'article 4,
artikel 4, tweede lid, van de Pachtwet, zoals het is gewijzigd bij alinéa 2, de la loi sur le bail à ferme, tel qu'il a été modifié par
artikel 5 van het decreet van 2 mei 2019, voor de schriftelijke l'article 5 du décret du 2 mai 2019, sur les baux écrits qui étaient
pachtovereenkomsten die reeds lopende waren op 1 januari 2020. déjà en cours au 1er janvier 2020.
Het staat in de eerste plaats aan de bevoegde wetgever om de temporele C'est en premier lieu au législateur compétent qu'il appartient de
werking van nieuwe wetsbepalingen vast te stellen. Wanneer hij die déterminer l'effet dans le temps de nouvelles dispositions
temporele werking niet uitdrukkelijk heeft geregeld, wordt de législatives. S'il n'a pas explicité cet effet dans le temps,
temporele toepassing van de wet geregeld door de algemene principes l'application de la loi dans le temps est régie par les principes
van het overgangsrecht. généraux du droit transitoire.
De in de bodemgeschillen in het geding zijnde schriftelijke Les baux écrits en cause dans les litiges au fond ont entamé une
pachtovereenkomsten hebben een eerste gebruiksperiode van negen jaar
aangevat in 1983 (zaak nr. 7570), in 1978 (zaak nr. 7571) en in 1977 première période d'occupation de neuf ans en 1983 (affaire n° 7570),
(zaak nr. 7636), of, anders gesteld, betreffen schriftelijke en 1978 (affaire n° 7571) et en 1977 (affaire n° 7636), soit des baux
pachtovereenkomsten die, op de datum van 1 januari 2020, gedurende 37 écrits qui, à la date du 1er janvier 2020, ont été exécutés pendant 37
tot 43 jaar werden uitgevoerd. à 43 ans.
B.6.3. Uit die vaststelling en uit hetgeen is vermeld in B.2.3 en B.6.3. Il ressort de cette constatation et de ce qui est dit en B.2.3
B.2.5 blijkt dat het Hof wordt verzocht uitspraak te doen over de et B.2.5 que la Cour est invitée à statuer sur la compatibilité avec
bestaanbaarheid met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, al dan niet les articles 10 et 11 de la Constitution, lus en combinaison ou non
in samenhang gelezen met het beginsel van de niet-retroactiviteit van avec le principe de la non-rétroactivité des lois et avec le principe
de wetten en met het beginsel van rechtszekerheid, van artikel 4, de la sécurité juridique, de l'article 4, alinéa 2, de la loi sur le
tweede lid, van de Pachtwet, zoals het is gewijzigd bij artikel 5 van bail à ferme, tel qu'il a été modifié par l'article 5 du décret du 2
het decreet van 2 mei 2019, en van artikel 52, vijfde lid, van mai 2019, et de l'article 52, alinéa 5, du même décret, dans
hetzelfde decreet, in de interpretatie volgens welke die bepalingen l'interprétation selon laquelle ces dispositions introduisent une
een verschil in behandeling invoeren tussen twee categorieën van différence de traitement entre deux catégories de preneurs d'un bail à
pachters met een pachtovereenkomst die op 1 januari 2020 lopende is, ferme en cours à la date du 1er janvier 2020 dont la première période
waarvan de eerste gebruiksperiode gelijk is aan negen jaar en die op d'occupation est égale à neuf ans et qui a été exécuté pendant au
die datum gedurende ten minste 36 jaar is uitgevoerd : enerzijds, zij moins 36 ans à cette date : d'une part, ceux qui ont conclu un bail à
die een schriftelijke pachtovereenkomst hebben gesloten en, ferme écrit et, d'autre part, ceux qui ont conclu un bail à ferme
anderzijds, zij die een mondelinge pachtovereenkomst hebben gesloten.
Terwijl de eerste categorie van pachters vanaf 1 januari 2020 kennis oral. Alors que la première catégorie de preneurs peut se voir
kan worden gegeven van de beëindiging van rechtswege van de notifier la fin de plein droit du bail à partir du 1er janvier 2020,
pachtovereenkomst, geniet de tweede categorie vanaf die datum het la seconde catégorie bénéficie, à partir de cette date, d'un délai de
voordeel van een termijn van achttien jaar die afloopt op 31 december dix-huit ans expirant le 31 décembre 2037 avant d'être susceptible de
2037 alvorens hun kennis ervan kan worden gegeven dat de se voir notifier la fin de plein droit du bail.
pachtovereenkomst van rechtswege wordt beëindigd.
B.7. Indien de decreetgever meent dat een beleidsverandering B.7. Si le législateur décrétal estime qu'un changement de politique
noodzakelijk is, kan hij beslissen daaraan een onmiddellijk gevolg te s'impose, il peut décider de lui donner un effet immédiat et, en
geven en in beginsel is hij er niet toe gehouden in een principe, il n'est pas tenu de prévoir un régime transitoire. Les
overgangsregeling te voorzien. De artikelen 10 en 11 van de Grondwet zijn slechts geschonden indien de ontstentenis van overgangsmaatregel leidt tot een verschil in behandeling waarvoor geen redelijke verantwoording bestaat of indien op buitensporige wijze afbreuk wordt gedaan aan het vertrouwensbeginsel. Dat beginsel is nauw verbonden met het rechtszekerheidsbeginsel, dat de wetgever verbiedt om zonder objectieve en redelijke verantwoording afbreuk te doen aan het belang van de rechtsonderhorigen om in staat te zijn de rechtsgevolgen van hun handelingen te voorzien. De decreetgever moet echter, wanneer hij een nieuwe wettelijke regeling invoert, van geval tot geval onderzoeken of overgangsmaatregelen noodzakelijk zijn, rekening houdend met de impact van de nieuwe regels en met de legitieme verwachtingen van de betrokken rechtsonderhorigen. Wanneer een wettelijke regeling gepaard gaat met overgangsmaatregelen voor een bepaalde categorie van rechtsonderhorigen, doch niet voor een andere vergelijkbare categorie, dient dat verschil in behandeling te berusten op een redelijke verantwoording. B.8.1. Zoals in B.2.3 is vermeld, heeft de decreetgever met het nieuwe artikel 4, tweede lid, van de Pachtwet de principiële duur van de articles 10 et 11 de la Constitution ne sont violés que si l'absence d'une mesure transitoire entraîne une différence de traitement qui n'est pas susceptible de justification raisonnable ou s'il est porté une atteinte excessive au principe de la confiance légitime. Ce principe est étroitement lié au principe de la sécurité juridique, qui interdit au législateur de porter atteinte sans justification objective et raisonnable à l'intérêt que possèdent les sujets de droit d'être en mesure de prévoir les conséquences juridiques de leurs actes. Le législateur décrétal doit toutefois, lorsqu'il instaure un nouveau régime légal, examiner au cas par cas si des mesures transitoires sont nécessaires, compte tenu de l'impact des nouvelles règles et des attentes légitimes des justiciables concernés. Lorsqu'un régime légal est assorti de mesures transitoires à l'égard d'une certaine catégorie de justiciables, alors que tel n'est pas le cas pour une autre catégorie comparable, cette différence de traitement doit être raisonnablement justifiée. B.8.1. Comme il est dit en B.2.3, par le nouvel article 4, alinéa 2, de la loi sur le bail à ferme, le législateur décrétal a voulu limiter
pachtovereenkomst willen beperken tot 36 jaar. la durée de principe du bail à ferme à 36 ans.
Met die hervorming beoogde hij, zoals in B.3 is vermeld, aan de Par cette réforme, il a voulu, comme il est dit en B.3, donner aux
eigenaars van verpachte gronden of hun familie het perspectief te propriétaires de terres louées et à leurs familles la perspective
bieden dat zij na afloop van die maximale duur volledig vrij zouden qu'ils pourraient disposer librement de leurs terres à l'issue de
kunnen beschikken over hun gronden. cette période maximale.
Daarenboven blijkt uit het decreet van 2 mei 2019 en uit de Par ailleurs, il ressort du décret du 2 mai 2019 et de ses travaux
parlementaire voorbereiding ervan dat de decreetgever het gebruik van préparatoires que législateur décrétal a voulu favoriser le recours à
een geschrift heeft willen bevorderen. Hij heeft immers het principe l'écrit. En effet, il a posé le principe du bail écrit et enregistré
van de schriftelijke en geregistreerde pachtovereenkomst vastgelegd
(artikel 3 van de Pachtwet, zoals het is gewijzigd bij artikel 4 van (article 3 de la loi sur le bail à ferme, tel qu'il a été modifié par
het decreet van 2 mei 2019; Parl. St., Waals Parlement, 2018-2019, l'article 4 du décret du 2 mai 2019; Doc. parl., Parlement wallon,
nrs. 1317/3 en 1318/7, pp. 3-4). Hij heeft voor de meest gerede partij 2018-2019, nos 1317/3 et 1318/7, pp. 3-4). Il a introduit la
de mogelijkheid ingevoerd om via gerechtelijke weg op te treden om een possibilité pour la partie la plus diligente d'agir par voie
geschrift te verkrijgen (ibid.). Hij heeft eveneens het op schrift judiciaire pour obtenir un écrit (ibid.). Il a également encouragé la
stellen van de lopende mondelinge pachtovereenkomsten aangemoedigd mise par écrit des baux oraux en cours (article 52, alinéas 4 et 5, du
(artikel 52, vierde en vijfde lid, van het decreet van 2 mei 2019; décret du 2 mai 2019 ; Doc. parl., Parlement wallon, 2018-2019, n°
Parl. St., Waals Parlement, 2018-2019, nr. 1318/1, p. 20). 1318/1, p. 20).
Bij ontstentenis van een geschrift opgesteld binnen de vijf jaar na de En l'absence d'un écrit établi dans les cinq ans de l'entrée en
inwerkingtreding van het decreet van 2 mei 2019 heeft de decreetgever, vigueur du décret du 2 mai 2019, le législateur décrétal a garanti,
enerzijds, een principiële gebruiksduur van 36 jaar gewaarborgd aan de pachters met lopende mondelinge pachtovereenkomsten die kunnen bewijzen dat een mondelinge pachtovereenkomst of een eenvoudige overdracht minder dan achttien jaar vóór 1 januari 2020 tot stand is gekomen en, anderzijds, een principiële gebruiksduur van achttien jaar vanaf 1 januari 2020 gewaarborgd aan de pachters met lopende mondelinge pachtovereenkomsten waarvoor een dergelijk bewijs niet wordt geleverd. B.8.2. Het in B.6.3 beoogde verschil in behandeling berust op een objectief criterium, namelijk het mondelinge of schriftelijke karakter van de pachtovereenkomst. B.8.3. Wat betreft de overgangsmaatregelen die van toepassing zijn op de lopende pachtovereenkomsten, heeft de minister tijdens de hoorzittingen voorafgaand aan de aanneming van het voorontwerp van decreet verklaard : « De parlementsleden zullen gedurende die twee hoorzittingen de bevestiging hebben gehad dat er ten minste vier grote problemen zijn, waarvan er twee heel wat lastiger zijn dan de andere. Een daarvan is deze namiddag niet ter sprake gekomen maar het lag ten grondslag aan d'une part, une durée d'occupation de principe de 36 ans aux preneurs de baux oraux en cours qui peuvent prouver qu'un bail oral ou qu'une cession simple est intervenu moins de dix-huit ans avant le 1er janvier 2020 et, d'autre part, une durée d'occupation de principe de dix-huit ans à partir du 1er janvier 2020 aux preneurs de baux oraux en cours pour lesquels une telle preuve n'est pas apportée. B.8.2. La différence de traitement visée en B.6.3 repose sur un critère objectif, à savoir le caractère oral ou écrit du bail. B.8.3. En ce qui concerne les mesures transitoires applicables aux baux en cours, le ministre a déclaré lors des auditions préalables à l'adoption de l'avant-projet de décret : « Les parlementaires auront eu la confirmation pendant ces deux séances d'auditions qu'il y a au moins quatre difficultés majeures, deux l'étant bien plus que les autres. L'une d'elles n'a pas été évoquée cet après-midi, mais elle a été sous-jacente dans toute une
een hele reeks vragen en vooral antwoorden : het is de kwestie van de série de questions et surtout de réponses : c'est la question des
overgangsmaatregelen. mesures transitoires.
Het is duidelijk dat de wil erin bestaat een ontwerp van decreet voor C'est clair que la volonté est d'arriver avec un projet de décret, de
te stellen, de pachtwet te herzien en dus is er een hele reeks van revoir la loi sur le bail à ferme et donc il y a toute une série de
nieuwe bepalingen die onmiddellijk zullen moeten worden toegepast en nouvelles dispositions qui devront s'appliquer tout de suite et il y
zijn er andere te bepalen : wat gedaan met de lopende en a d'autres à définir : que fait-on des baux en cours ? A partir de
pachtovereenkomsten ? Vanaf wanneer past men deze of gene maatregel quand applique-t-on telle ou telle mesure, et cetera ?
toe, enzovoort ?
Er is niet uitdrukkelijk over gepraat, maar u zal hebben gezien, met On n'en a pas parlé expressément, mais vous aurez vu, notamment dans
name in een reeks antwoorden van de aanwezige juristen, dat het een
van de moeilijke en delicaat te regelen kwesties zal zijn, maar zij une série de réponses des juristes qui sont là, que ce sera une des
moet worden geregeld » (Parl. St., Waals Parlement, 2017-2018, questions difficiles et délicates à régler, mais il faudra la régler »
C.R.I.C., nr. 34, p. 30). (Doc. parl., Parlement wallon, 2017-2018, C.R.I.C., n° 34, p. 30).
In een voorafgaand advies van 14 augustus 2018 over de geplande Dans un avis préliminaire du 14 août 2018 sur la réforme envisagée, la
hervorming heeft het « Plate-forme Foncier Agricole » opgemerkt : Plate-forme Foncier Agricole a observé :
« Volgens artikel 47 van het decreet (overgangsmaatregelen met « Selon l'Article 47 du décret (mesures transitoires concernant
betrekking tot artikel 3 - overgang naar een geschrift), is niet l'Article 3 - passage à l'écrit), le devenir des baux existants déjà
duidelijk wat er zal worden van de bestaande pachtovereenkomsten die écrits, qui ne font pas l'objet d'une modification écrite dans le
reeds schriftelijk zijn en waaraan geen schriftelijke wijziging wordt
aangebracht binnen de termijn van 5 jaar te rekenen vanaf de délai de 5 ans à dater de l'entrée en vigueur du décret n'est pas
inwerkingtreding van het decreet. Het lijkt ons niet adequaat dat zij
opnieuw van start gaan voor een eerste pachtperiode want dat is niet clair. Il ne nous semble pas adéquat qu'ils recommencent pour une
de doelstelling van de maatregel. Indien de pachtovereenkomsten reeds première période de bail car cela n'est pas l'objectif de la mesure.
schriftelijk zijn, staat de datum vast en vergt hij geen maatregel. Si les baux sont déjà écrits, la date est certaine et ne nécessite pas
Alleen de overgang naar de nieuwe regeling van het in werking getreden une mesure. Il subsisterait uniquement le passage au nouveau régime du
decreet zou blijven bestaan. Het is dus van belang dat punt te
verduidelijken » (Parl. St., Waals Parlement, 2018-2019, nr. 1318/1, décret entré en vigueur. Il importe donc de clarifier ce point » (Doc.
p. 142). In haar advies over het voorontwerp van decreet heeft de afdeling parl., Parlement wallon, 2018-2019, n° 1318/1, p. 142).
wetgeving van de Raad van State de wetgever verzocht de rechtsregeling Dans son avis sur l'avant-projet de décret, la section de législation
die van toepassing is op de lopende pachtovereenkomsten te du Conseil d'Etat a invité le législateur à clarifier le régime
verduidelijken : juridique applicable aux baux en cours :
« De samenhang tussen het vierde, het vijfde en het zesde lid [van « L'articulation entre les alinéas 4, 5 et 6 [de l'article 50 de
artikel 50 van het voorontwerp van decreet dat artikel 52 van het l'avant-projet de décret devenu l'article 52 du décret du 2 mai 2019]
decreet van 2 mei 2019 is geworden] en de exacte draagwijdte ervan zijn zeer moeilijk te ontwaren. Doordat het begint met de woorden ` Indien er geen geschrift ' - er zou dienen te worden geschreven ` Indien er geen schriftelijke pachtovereenkomst ' -, lijkt het vijfde lid - en bijgevolg het zesde lid, dat lijkt af te wijken van het vijfde lid over hetzelfde onderwerp - het geval te beogen waarin de oorspronkelijke pachtovereenkomst een mondelinge overeenkomst was. Indien dat vijfde en zesde lid wel degelijk enkel het geval betreffen waarin de oorspronkelijke pachtovereenkomst mondeling was, dan zou dat niet alleen aldus moeten worden uitgedrukt in het dispositief maar ook, lijkt het, moeten worden aangegeven dat dat vijfde en zesde lid, die rechtsgevolgen verbinden aan de ontstentenis van een schriftelijke pachtovereenkomst gedurende de termijn van vijf jaar na de datum van de inwerkingtreding van het ontworpen decreet, afwijken van het vierde lid, rechtsgevolgen die verschillend zijn van die welke dat vierde lid beoogt, dat ` de pachtovereenkomsten, afgesloten voor de et leur portée exacte apparaissent très difficilement. En commençant par les mots ` A défaut d'un écrit ' - il conviendrait d'écrire ` A défaut d'un bail écrit ' -, l'alinéa 5 - et en conséquence l'alinéa 6, qui se présente comme dérogeant à l'alinéa 5 sur le même objet - paraît envisager l'hypothèse où le bail initial était oral. Si ces alinéas 5 et 6 ne concernent bien que le cas où le bail d'origine était oral, il conviendrait alors non seulement de l'exprimer ainsi dans le dispositif mais aussi, semble-t-il, d'indiquer que ces alinéas 5 et 6, qui attachent des effets juridiques à l'absence d'un bail écrit pendant le délai de cinq ans suivant la date d'entrée en vigueur du décret en projet, dérogent à l'alinéa 4, effets juridiques qui sont différents de ceux qu'envisage cet alinéa 4, lequel considère comme en principe ` valablement conclus ' ` [l]es baux conclus avant l'entrée en vigueur du [...] décret [en projet] sur
inwerkingtreding van [het ontworpen] decreet op grond van artikel 3 [van de Pachtwet] ' geacht worden in principe ` geldig te zijn afgesloten '. Een andere formulering, die zelfs duidelijker zou zijn, zou erin bestaan om binnen dat vierde lid te preciseren dat het slechts de aldus gesloten ` schriftelijke ' pachtovereenkomsten beoogt; dat lijkt echter te worden tegengesproken door de bespreking van de bepaling. Indien het vijfde en zesde lid alle pachtovereenkomsten betreffen die gesloten zijn vóór de inwerkingtreding van het ontworpen decreet, met inbegrip van de schriftelijke pachtovereenkomsten, wordt het niet alleen moeilijk de samenhang van die leden met het vierde lid te la base de l'article 3 [de la loi sur le bail à ferme] '. Une autre formule, qui serait même plus claire, consisterait à préciser au sein de cet alinéa 4 qu'il ne vise que les baux ` écrits ' ainsi conclus; ceci paraît toutefois contredit par le commentaire de la disposition. Si les alinéas 5 et 6 concernent l'ensemble des baux conclus avant l'entrée en vigueur du décret en projet, en ce compris les baux écrits, non seulement l'articulation de ces alinéas avec l'alinéa 4 devient difficile à cerner mais en outre l'application de l'alinéa 5
ontwaren, maar bovendien zou de toepassing van het vijfde lid kunnen pourrait conduire à des effets pratiques dont il n'est pas certain que
leiden tot praktische gevolgen waarbij het niet zeker is dat de indiener van het voorontwerp zich daarvan ten volle bewust was. Aldus, bijvoorbeeld, indien een oorspronkelijke pachtovereenkomst, die schriftelijk was, vijfendertig jaar vóór de inwerkingtreding van het decreet is gesloten en indien geen schriftelijke pachtovereenkomst tot stand komt na afloop van de termijn van vijf jaar na de datum van de inwerkingtreding van het ontworpen decreet, zou die pachtovereenkomst worden verlengd alsof zo ` een derde [...] pachtperiode ' ingaat ` op de datum van inwerkingtreding van [het] decreet ', hetgeen zou leiden tot het instellen van langere pachtovereenkomsten dan die waarin thans bij de wet is voorzien. Dat gevolg zou eveneens bestaan bij een oorspronkelijke pachtovereenkomst van mondelinge aard maar lijkt te leiden tot minder onverwachte gevolgen, precies gelet op de bijzonderheid van een dergelijke pachtovereenkomst wat het bestaan en de regeling ervan betreft, alsook het juridisch uitzonderlijke karakter ervan volgens l'auteur de l'avant-projet aurait aperçu toute la mesure. Ainsi, par exemple, si un bail initial, qui a été écrit, a été conclu trente-cinq ans avant l'entrée en vigueur du décret et que n'intervient pas de bail écrit au terme du délai de cinq ans suivant la date d'entrée en vigueur du décret en projet, ce bail serait prolongé comme si s'entamait ainsi ` une troisième période de bail à la date de l'entrée en vigueur du [...] décret ', ce qui conduirait à l'instauration de baux plus longs que ceux prévus actuellement par la loi. Cet effet existerait également en présence d'un bail initial de nature orale mais paraît conduire à des effets moins inattendus, eu égard précisément à la particularité de pareil bail quant à son existence et son régime, ainsi que de son caractère juridiquement exceptionnel
het huidige artikel 3 van de Pachtwet. selon l'article 3 actuel de la loi sur le bail à ferme.
Wanneer in het vierde lid wordt gesteld dat de daarin vermelde oude pachtovereenkomsten moeten ` worden geacht, geldig te zijn afgesloten [...] ', rijst de vraag of de draagwijdte ervan zich beperkt tot de kwestie van het bewijs dat verbonden is met die pachtovereenkomsten en dus of het de juridische regeling die is afgeleid uit de inwerkingtreding van het ontworpen decreet is die daarop van toepassing zal zijn dan wel, integendeel, of die bepaling in die zin moet worden gelezen dat zij niet alleen de oude bewijsregel beoogt maar ook de oude regeling, voorafgaand aan de inwerkingtreding van het ontworpen decreet, die daarop van toepassing zou zijn. Die vraag rijst ook wat het vijfde en het zesde lid betreft. Het geheel van die belangrijke kwesties zal worden verduidelijkt in de Quant à l'alinéa 4, lorsqu'il énonce que les baux anciens y mentionnés doivent être ` considérés comme valablement conclus [...] ', la question se pose de savoir si sa portée se limite à la question de la preuve attachée à ces baux et donc si c'est le régime juridique déduit de l'entrée en vigueur du décret en projet qui leur sera applicable ou, au contraire, si cette disposition doit être lue comme visant non seulement la règle ancienne de preuve mais aussi le régime ancien, préalable à l'entrée en vigueur du décret en projet, qui leur serait applicable. Cette question se pose également en ce qui concerne les alinéas 5 et 6. L'ensemble de ces importantes questions sera éclairci dans le texte et
tekst en zal worden uitgelegd in de bespreking van de bepaling, expliqué dans le commentaire de la disposition en fonction de
rekening houdend met de bedoeling van de indiener van het voorontwerp. l'intention de l'auteur de l'avant-projet.
De overgangsregeling zou erbij winnen volledig te zijn in verband met Le dispositif transitoire gagnerait à être complet sur l'ensemble des
alle aspecten van de rechtsregeling die van toepassing is op de aspects du régime juridique applicable aux baux conclus avant l'entrée
pachtovereenkomsten gesloten vóór de inwerkingtreding van het en vigueur du décret en projet, et ce même s'il s'agit de confirmer
ontworpen decreet, en dat zelfs indien het erom gaat beginselen te
bevestigen die voortvloeien uit het gemeen recht en die betrekking des principes découlant du droit commun qui sont relatifs aux effets
hebben op de toekomstige gevolgen van situaties die zijn ontstaan
onder de gelding van de vroegere wetgevingen » (Parl. St., Waals futurs des situations nées sous l'empire des législations anciennes »
Parlement, 2018-2019, nr. 1318/1, p. 53). (Doc. parl., Parlement wallon, 2018-2019, n° 1318/1, p. 53).
Ingevolge dat advies werd de formulering van artikel 50, vierde tot A la suite de cet avis, la formulation de l'article 50, alinéas 4 à 6,
zesde lid, van het voorontwerp van decreet, dat artikel 52, vierde tot de l'avant-projet de décret, devenu l'article 52, alinéas 4 à 6, du
zesde lid, van het ontwerp van decreet is geworden, zeer licht projet de décret, a été très légèrement adaptée (Doc. parl., Parlement
aangepast (Parl. St., Waals Parlement, 2018-2019, nr. 1318/1, pp. 35 wallon, 2018-2019, n° 1318/1, pp. 35 et 84). Le commentaire de cette
en 84). De bespreking van die bepaling is onveranderd gebleven (ibid., pp. 20-21 en 70). disposition est resté inchangé (ibid., pp. 20-21 et 70).
Op de vraag of rekening werd gehouden met de opmerkingen van de Interrogé sur la prise en compte des remarques de la section de
afdeling wetgeving van de Raad van State, heeft de minister geantwoord législation du Conseil d'Etat, le ministre a répondu : « Toutes les
: « Alle door de Raad van State gevraagde verificaties werden vérifications demandées par le Conseil d'Etat ont été réalisées »
uitgevoerd » (Parl. St., Waals Parlement, 2018-2019, nrs. 1317/3 en (Doc. parl., Parlement wallon, 2018-2019, nos 1317/3 et 1318/7, p.
1318/7, p. 11). 11).
Op de meer specifieke vraag of de beperking van de principiële duur Interrogé plus spécifiquement sur l'application aux baux en cours de
van de pacht tot 36 jaar wordt toegepast op de lopende la limitation de la durée de principe du bail à ferme à 36 ans, le
pachtovereenkomsten, heeft de minister geantwoord : ministre a répondu :
« [Een volksvertegenwoordiger] vraagt of de duur van 36 jaar verankerd « [Un député] demande si la durée de 36 ans est consacrée,
is, dat wil zeggen drie stilzwijgende verlengingen na de eerste c'est-à-dire trois reconductions tacites après la première période de
periode van negen jaar, en of de regeling van toepassing zal zijn op neuf ans, et si le dispositif s'appliquera à tous les baux futurs et
alle toekomstige pachtovereenkomsten en dus niet op de lopende donc pas à ceux en cours.
overeenkomsten.
De heer Minister bevestigt het bestaan van de negenjarige pacht, die M. le Ministre confirme l'existence du bail à ferme de 9 ans,
driemaal kan worden verlengd, naast nieuwe pachtovereenkomsten die in reconductible à trois reprises, à côté de la création de nouveaux baux.
het leven worden geroepen.
Een overgangsbepaling is gewijd aan de lopende pachtovereenkomsten. Une disposition transitoire est consacrée aux baux en cours. Elle a
Zij maakte deel uit van het akkoord dat in december 2018 tot stand is fait partie de l'accord intervenu en décembre 2018 » (ibid.)
gekomen » (ibid.).
De minister heeft ook aangegeven dat de overgangsbepaling met Le ministre a également indiqué que la disposition transitoire
betrekking tot de lopende pachtovereenkomsten een delicaat aspect van relative aux baux en cours constitue un aspect délicat de la réforme
de hervorming betreft dat in extremis alle partijen ertoe heeft qui a amené in extremis toutes les parties prenantes à accepter
gebracht die hervorming te aanvaarden (Parl. St., Waals Parlement, 2018-2019, C.R.I.C., nr. 99, p. 23). B.8.4. Uit de voormelde parlementaire voorbereiding blijkt dat de decreetgever zich bewust was van de noodzaak overgangsmaatregelen aan te nemen die van toepassing zijn op de lopende pachtovereenkomsten maar dat hij dat alleen heeft gedaan voor de lopende mondelinge pachtovereenkomsten, zonder de redenen op te geven waarom de lopende schriftelijke pachtovereenkomsten niet het voordeel van enige overgangsmaatregel genoten. B.8.5. De ontstentenis van een overgangsregeling voor de lopende schriftelijke pachtovereenkomsten doet op onevenredige wijze afbreuk celle-ci (Doc. parl., Parlement wallon, 2018-2019, C.R.I.C., n° 99, p. 23). B.8.4. Il ressort des travaux préparatoires précités que le législateur décrétal était conscient de la nécessité d'adopter des mesures transitoires applicables aux baux en cours mais qu'il ne l'a fait que pour les baux oraux en cours, sans donner les raisons pour lesquelles les baux écrits en cours ne bénéficiaient d'aucune mesure transitoire. B.8.5. L'absence de mesure transitoire pour les baux écrits en cours porte une atteinte disproportionnée aux attentes légitimes des
aan de gewettigde verwachtingen van de pachters met schriftelijke preneurs de baux écrits en cours depuis au moins 36 ans au 1er janvier
pachtovereenkomsten die op 1 januari 2020 al minstens 36 jaar liepen, 2020 pour lesquels la limitation de la durée de principe du bail à
waarvoor de principiële duur van de pachtovereenkomst van 36 jaar een ferme à 36 ans est une règle nouvelle qui modifie substantiellement
nieuwe regel is die het initiële contractuele evenwicht substantieel
wijzigt, net zoals voor de pachters in lopende mondelinge l'équilibre initial du contrat, tout comme pour les preneurs de baux
overeenkomsten. De omstandigheid dat de geschreven pachtovereenkomsten oraux en cours. La circonstance que les baux écrits ont date certaine
een vaste datum hebben, is in dat verband zonder belang. est, à cet égard, indifférente.
B.8.6. Het in B.6.3 bedoelde verschil in behandeling is derhalve niet B.8.6. La différence de traitement visée en B.6.3 n'est dès lors pas
redelijk verantwoord. raisonnablement justifiée.
B.9. Die ongrondwettigheid vloeit evenwel niet voort uit de in het B.9. Cette inconstitutionnalité ne découle toutefois pas des
geding zijnde bepalingen, maar uit de ontstentenis van dispositions en cause, mais de l'absence d'un régime transitoire pour
overgangsregeling voor de lopende schriftelijke pachtovereenkomsten. les baux à ferme écrits en cours. Il appartient au législateur
Het staat aan de decreetgever om voor die categorie van décrétal de prévoir pour cette catégorie de baux un régime transitoire
pachtovereenkomsten in een overgangsregeling te voorzien tegen
uiterlijk 31 december 2023. pour le 31 décembre 2023 au plus tard.
In afwachting daarvan staat het aan de verwijzende rechtscolleges om Dans l'intervalle, il appartient aux juridictions a quo d'appliquer
artikel 52, vijfde lid, van het decreet van 2 mei 2019 toe te passen l'article 52, alinéa 5, du décret du 2 mai 2019 aux baux à ferme
op de lopende schriftelijke pachtovereenkomsten. écrits en cours.
B.10. Het onderzoek van de eerste prejudiciële vraag kan niet leiden B.10. L'examen de la première question préjudicielle ne saurait
tot een ruimere vaststelling van ongrondwettigheid. aboutir à un constat d'inconstitutionnalité plus étendu.
Om die redenen, Par ces motifs,
het Hof la Cour
zegt voor recht : dit pour droit :
1. Artikel 4 van afdeling 3 (« Regels betreffende de pacht in het 1. L'article 4 de la section 3 (« Des règles particulières aux baux à
bijzonder ») van boek III, titel VIII, hoofdstuk II, van het oud ferme ») du livre III, titre VIII, chapitre II, de l'ancien Code
Burgerlijk Wetboek, zoals het is gewijzigd bij artikel 5 van het civil, tel qu'il a été modifié par l'article 5 du décret de la Région
decreet van het Waalse Gewest van 2 mei 2019 « tot wijziging van wallonne du 2 mai 2019 « modifiant diverses législations en matière de
verscheidene wetgevingen inzake pacht », in de interpretatie volgens
welke dat artikel 4 van toepassing is op de schriftelijke bail à ferme », dans l'interprétation selon laquelle cet article 4
pachtovereenkomsten die op 1 januari 2020 liepen, schendt niet de s'applique aux baux écrits en cours au 1er janvier 2020, ne viole pas
artikelen 10 en 11 van de Grondwet, in samenhang gelezen met het les articles 10 et 11 de la Constitution, lus en combinaison avec le
beginsel van niet-retroactiviteit van de wetten en met het principe de la non-rétroactivité des lois et avec le principe de la
rechtszekerheidsbeginsel. sécurité juridique.
2. De ontstentenis van overgangsregeling voor de lopende schriftelijke 2. L'absence d'un régime transitoire pour les baux à ferme écrits en
pachtovereenkomsten schendt de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, in cours viole les articles 10 et 11 de la Constitution, lus en
samenhang gelezen met het rechtszekerheidsbeginsel. combinaison avec le principe de la sécurité juridique.
3. Het staat aan de decreetgever om die lacune te verhelpen tegen 3. Il appartient au législateur décrétal de remédier à cette lacune
uiterlijk 31 december 2023. In afwachting daarvan dient artikel 52, pour le 31 décembre 2023 au plus tard. Dans l'intervalle, il y a lieu
vijfde lid, van hetzelfde decreet van 2 mei 2019 te worden toegepast d'appliquer l'article 52, alinéa 5, du même décret du 2 mai 2019 aux
op de lopende schriftelijke pachtovereenkomsten. baux à ferme écrits en cours.
Aldus gewezen in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig artikel Ainsi rendu en langue française et en langue néerlandaise,
65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof, conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur
op 2 maart 2023. la Cour constitutionnelle, le 2 mars 2023.
De griffier, Le greffier,
P.-Y. Dutilleux P.-Y. Dutilleux
De voorzitter, Le président,
P. Nihoul P. Nihoul
^