← Terug naar "Uittreksel uit arrest nr. 114/2022 van 22 september 2022 Rolnummers 7616, 7645 en 7646 In
zake : de prejudiciële vragen betreffende artikel 221, § 1, van de algemene wet inzake douane
en accijnzen, gecoördineerd op 18 juli 1977, gesteld Het
Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters L. Lavrysen en P. Nihoul, de rechters T.(...)"
Uittreksel uit arrest nr. 114/2022 van 22 september 2022 Rolnummers 7616, 7645 en 7646 In zake : de prejudiciële vragen betreffende artikel 221, § 1, van de algemene wet inzake douane en accijnzen, gecoördineerd op 18 juli 1977, gesteld Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters L. Lavrysen en P. Nihoul, de rechters T.(...) | Extrait de l'arrêt n° 114/2022 du 22 septembre 2022 Numéros du rôle : 7616, 7645 et 7646 En cause : les questions préjudicielles relatives à l'article 221, § 1 er , de la loi générale sur les douanes et accises, coordonnée le 18 La Cour constitutionnelle, composée des présidents L. Lavrysen et P. Nihoul, des juges T. Giet, (...) |
---|---|
GRONDWETTELIJK HOF | COUR CONSTITUTIONNELLE |
Uittreksel uit arrest nr. 114/2022 van 22 september 2022 | Extrait de l'arrêt n° 114/2022 du 22 septembre 2022 |
Rolnummers 7616, 7645 en 7646 | Numéros du rôle : 7616, 7645 et 7646 |
In zake : de prejudiciële vragen betreffende artikel 221, § 1, van de | En cause : les questions préjudicielles relatives à l'article 221, § 1er, |
algemene wet inzake douane en accijnzen, gecoördineerd op 18 juli | de la loi générale sur les douanes et accises, coordonnée le 18 |
1977, gesteld door het Hof van Beroep te Antwerpen. | juillet 1977, posées par la Cour d'appel d'Anvers. |
Het Grondwettelijk Hof, | La Cour constitutionnelle, |
samengesteld uit de voorzitters L. Lavrysen en P. Nihoul, de rechters | composée des présidents L. Lavrysen et P. Nihoul, des juges T. Giet, |
T. Giet, J. Moerman, M. Pâques, Y. Kherbache, T. Detienne, D. Pieters, | J. Moerman, M. Pâques, Y. Kherbache, T. Detienne, D. Pieters, S. de |
S. de Bethune, E. Bribosia en W. Verrijdt, en, overeenkomstig artikel | Bethune, E. Bribosia et W. Verrijdt, et, conformément à l'article |
60bis van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk | 60bis de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur la Cour |
Hof, emeritus rechter J.-P. Moerman, bijgestaan door de griffier P.-Y. | constitutionnelle, du juge émérite J.-P. Moerman, assistée du greffier |
Dutilleux, onder voorzitterschap van voorzitter L. Lavrysen, | P.-Y. Dutilleux, présidée par le président L. Lavrysen, |
wijst na beraad het volgende arrest : | après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : |
I. Onderwerp van de prejudiciële vragen en rechtspleging | I. Objet des questions préjudicielles et procédure |
1. Bij arrest van 24 juni 2021, waarvan de expeditie ter griffie van | 1. Par arrêt du 24 juin 2021, dont l'expédition est parvenue au greffe |
het Hof is ingekomen op 19 juli 2021, heeft het Hof van Beroep te | de la Cour le 19 juillet 2021, la Cour d'appel d'Anvers a posé la |
Antwerpen de volgende prejudiciële vraag gesteld : | question préjudicielle suivante : |
« L'article 221, § 1er, de la loi générale sur les douanes et accises | |
« Schendt artikel 221, § 1, van de AWDA, de artikelen 10 en 11 van de | viole-t-il les articles 10 et 11 de la Constitution, lus en |
Grondwet gelezen in samenhang met artikel 6.1 van het Europees Verdrag | |
voor de Rechten van de Mens door de ontstentenis van een bevoegdheid | combinaison avec l'article 6, paragraphe 1, de la Convention |
van de strafrechter die gelijkwaardig is aan die welke door artikel | européenne des droits de l'homme, en ce que le juge pénal n'est pas |
263 van de AWDA is toegekend aan de Administratie Douane & Accijnzen, | investi d'une compétence équivalente à celle que l'article 263 de la |
waardoor de administratie de bevoegdheid heeft om een transactie aan | loi générale sur les douanes et accises confère à l'Administration des |
te bieden waarbij gedeeltelijk of geheel wordt afgezien van de | douanes et accises, de sorte que l'administration a le pouvoir de |
verbeurdverklaring van de goederen en waarbij evenmin een verplichting | proposer une transaction par laquelle elle renonce en tout ou en |
partie à la confiscation des marchandises et par laquelle elle | |
tot betaling van de tegenwaarde van de goederen wordt opgelegd, daar | n'impose pas non plus une obligation de paiement de la contre-valeur |
waar de strafrechter steeds verplicht is om beklaagde te veroordelen | des marchandises, alors que le juge pénal est toujours tenu de |
tot de verbeurdverklaring evenals tot de daaraan verbonden | condamner le prévenu à la confiscation ainsi qu'au paiement de la |
veroordeling betaling van de tegenwaarde van de goederen bij niet | contre-valeur des marchandises qui l'assortit en cas de |
wederoverlegging ervan ? ». | non-représentation de celles-ci ? ». |
2. Bij twee arresten van 30 september 2021, waarvan de expedities ter | 2. Par deux arrêts du 30 septembre 2021, dont les expéditions sont |
griffie van het Hof zijn ingekomen op 6 en 7 oktober 2021, heeft het | parvenues au greffe de la Cour les 6 et 7 octobre 2021, la Cour |
Hof van Beroep te Antwerpen de volgende prejudiciële vraag gesteld : | d'appel d'Anvers a posé la question préjudicielle suivante : |
« L'article 221, § 1er, de la loi générale sur les douanes et accises | |
« Schendt artikel 221, § 1, van de AWDA, de artikelen 10 en 11 van de | viole-t-il les articles 10 et 11 de la Constitution, lus en |
Grondwet gelezen in samenhang met artikel 6.1 van het Europees Verdrag | |
voor de Rechten van de Mens door de ontstentenis van een bevoegdheid | combinaison avec l'article 6, paragraphe 1, de la Convention |
van de strafrechter die gelijkwaardig is aan die welke door artikel | européenne des droits de l'homme, en ce que le juge pénal n'est pas |
263 van de AWDA is toegekend aan de Administratie Douane & Accijnzen, | investi d'une compétence équivalente à celle que l'article 263 de la |
waardoor de administratie de bevoegdheid heeft om een transactie aan | loi générale sur les douanes et accises confère à l'Administration des |
te bieden waarbij gedeeltelijk of geheel wordt afgezien van de | douanes et accises, de sorte que l'administration a le pouvoir de |
verbeurdverklaring van de goederen en waarbij evenmin een verplichting | proposer une transaction par laquelle elle renonce en tout ou en |
partie à la confiscation des marchandises et par laquelle elle | |
tot betaling van de tegenwaarde van de goederen wordt opgelegd, daar | n'impose pas non plus une obligation de paiement de la contre-valeur |
waar de strafrechter steeds verplicht is om beklaagde te veroordelen | des marchandises, alors que le juge pénal est toujours tenu de |
tot de verbeurdverklaring evenals tot de daaraan verbonden | condamner le prévenu à la confiscation ainsi qu'au paiement de la |
veroordeling tot betaling van de tegenwaarde van de goederen bij niet | contre-valeur des marchandises qui l'assortit en cas de |
wederoverlegging ervan ? ». | non-représentation de celles-ci ? ». |
Die zaken, ingeschreven onder de nummers 7616, 7645 en 7646 van de rol | Ces affaires, inscrites sous les numéros 7616, 7645 et 7646 du rôle de |
van het Hof, werden samengevoegd. | la Cour, ont été jointes. |
(...) | (...) |
III. In rechte | III. En droit |
(...) | (...) |
Ten aanzien van de in het geding zijnde bepalingen | Quant aux dispositions en cause |
B.1.1. De prejudiciële vragen hebben betrekking op artikel 221 van de | B.1.1. Les questions préjudicielles portent sur l'article 221 de la |
algemene wet inzake douane en accijnzen, gecoördineerd op 18 juli 1977 | loi générale sur les douanes et accises, coordonnée le 18 juillet 1977 |
(hierna : de AWDA), dat bepaalt : | (ci-après : la LGDA), qui dispose : |
« § 1. In de bij artikel 220 bepaalde gevallen, worden de goederen in | « § 1er. Dans les cas prévus par l'article 220, les marchandises |
beslag genomen en verbeurd verklaard, en de overtreders lopen een | seront saisies et confisquées, et les contrevenants encourront une |
geldboete op van vijf- tot tienmaal de ontdoken rechten, berekend | amende comprise entre cinq et dix fois les droits fraudés, calculée |
volgens de hoogste douane- en accijnsrechten. | d'après les droits les plus élevés de douanes ou d'accises. |
§ 2. Voor verboden goederen beloopt de boete een- tot tweemaal hun | § 2. Pour les marchandises prohibées, l'amende sera comprise entre une |
waarde. | et deux fois leur valeur. |
§ 3. Bij herhaling wordt de boete verdubbeld. | § 3. L'amende sera double en cas de récidive. |
§ 4. In afwijking van § 1 wordt teruggave verleend van de verbeurd | § 4. Par dérogation au § 1er, la restitution des biens confisqués est |
verklaarde goederen aan de persoon die eigenaar was van de goederen op | accordée à la personne qui était propriétaire des biens au moment de |
het ogenblik van de inbeslagneming en die aantoont dat hij vreemd is | la saisie et qui démontre qu'elle est étrangère à l'infraction. |
aan het misdrijf. | |
In geval van teruggave blijven de eventuele kosten verbonden aan de | En cas de restitution, les coûts éventuels liés à la saisie, la |
inbeslagneming, de bewaring en het behoud van de goederen ten laste | conservation et le maintien en état des biens restent à charge du |
van de eigenaar ». | propriétaire ». |
B.1.2. De prejudiciële vragen vermelden daarnaast ook artikel 263 van | B.1.2. Les questions préjudicielles mentionnent en outre l'article 263 |
de AWDA, dat, in zijn versie zoals van toepassing voor de verwijzende | de la LGDA, qui, dans sa version applicable devant le juge a quo, |
rechter, bepaalt : | dispose : |
« Wegens alle overtredingen van deze wet en van de bijzondere wetten | « Il pourra être transigé par l'administration ou d'après son |
op de heffing van accijnzen, zal door, of op autorisatie van de | autorisation, en ce qui concerne l'amende, la confiscation, la |
administratie, omtrent geldboete, verbeurdverklaring en het sluiten | fermeture des fabriques, usines ou ateliers, sur toutes infractions à |
van fabrieken of werkplaatsen kunnen worden getransigeerd, zo dikwijls | la présente loi, et aux lois spéciales sur la perception des accises, |
verzachtende omstandigheden de zaak vergezellen, of als aannemelijk | toutes et autant de fois que l'affaire sera accompagnée de |
circonstances atténuantes, ou qu'on pourra raisonnablement supposer | |
kan worden gehouden dat het misdrijf eerder aan verzuim of abuis, dan | que l'infraction doit être attribuée plutôt à une négligence ou erreur |
aan een oogmerk van opzettelijke fraude moet worden toegeschreven ». | qu'à l'intention de fraude préméditée ». |
Bij artikel 13 van de wet van 23 februari 2022 « tot aanpassing van de | L'article 13 de la loi du 23 février 2022 « adaptant la loi générale |
algemene wet inzake douane en accijnzen aan het douanewetboek van de | sur les douanes et accises au Code des douanes de l'Union et portant |
Unie en houdende diverse bepalingen » werden de woorden « vergezellen, | dispositions diverses » a remplacé les mots « vergezellen, of als |
of als aannemelijk » vervangen door de woorden « vergezellen, en als | aannemelijk » par les mots « vergezellen, en als aannemelijk » |
aannemelijk ». Uit de parlementaire voorbereiding van die wet blijkt | uniquement dans le texte néerlandais de la LGDA. Il ressort toutefois |
evenwel dat die wijziging enkel ingegeven is door taalkundige redenen | des travaux préparatoires de cette loi que cette modification est |
en dat het dus niet de bedoeling is om aan die wettelijke omschrijving | uniquement dictée par des motifs linguistiques et qu'il ne s'agit donc |
een andere inhoudelijke betekenis te geven (Parl. St., Kamer, | pas de donner une autre signification à cette définition légale (Doc. |
2021-2022, DOC 55-2410/001, p. 4), zodat die wetswijziging geen | parl., Chambre, 2021-2022, DOC 55-2410/001, p. 4), de sorte que cette |
invloed heeft op de beoordeling van de prejudiciële vragen. | modification législative n'a pas d'influence sur l'examen des |
B.1.3. Eveneens relevant voor het beantwoorden van de prejudiciële | questions préjudicielles. |
vragen zijn de artikelen 220, § 1, 264 en 281 van de AWDA. | B.1.3. Les articles 220, § 1er, 264 et 281 de la LGDA sont également |
pertinents pour répondre aux questions préjudicielles. | |
Artikel 220, § 1, van de AWDA bepaalt : | L'article 220, § 1er, de la LGDA dispose : |
« Elke kapitein van een zeeschip, of patroon van om 't even welk | « Tout capitaine de navire, tout batelier ou patron d'une embarcation |
vaartuig, elke vervoerder, geleider, drager, en alle andere personen, | quelconque, tout voiturier, conducteur, porteur, et tous autres |
die bij binnenkomst of uitgang pogen, hetzij op het eerste, hetzij op | individus, qui, à l'entrée ou à la sortie, tenteraient d'éviter de |
elk ander daartoe aangewezen kantoor, de vereiste aangiften niet te | faire, soit au premier, soit à tout autre bureau où cela devrait avoir |
doen en die aldus trachten de rechten van de Schatkist te ontduiken, | lieu, les déclarations requises, et chercheraient ainsi à frauder les |
elke persoon bij wie een door de van kracht zijnde wetten verboden | droits du Trésor, tout individu chez lequel on aura trouvé un dépôt |
opslag wordt gevonden, worden gestraft met een gevangenisstraf van ten | prohibé par les lois en vigueur, seront punis d'un emprisonnement de |
minste vier maanden en ten hoogste één jaar ». | quatre mois au moins et d'un an au plus ». |
Artikel 264 van de AWDA, zoals van toepassing voor de verwijzende | L'article 264 de la LGDA, tel qu'il est applicable devant le juge a |
rechter, bepaalt : | quo, dispose : |
« Onverminderd artikel 285/4, § 2, is iedere transactie verboden, | « Sans préjudice de l'article 285/4, § 2, toute transaction est |
wanneer het misdrijf moet worden beschouwd als voldoende in rechte te | interdite, si l'infraction doit être considérée comme pouvant être |
kunnen worden bewezen, en aan het oogmerk van opzettelijke fraude niet | suffisamment prouvée en justice, et si l'on ne peut douter de |
kan worden getwijfeld ». | l'intention de fraude préméditée ». |
Artikel 281 van de AWDA, zoals van toepassing voor de verwijzende | L'article 281 de la LGDA, tel qu'il est applicable devant le juge a |
rechter, bepaalt : | quo, dispose : |
« § 1. Alle vorderingen wegens overtredingen, fraudes en misdrijven, waartegen bij de wetten inzake douane en accijnzen, straffen zijn bepaald, zullen in eerste aanleg worden gebracht voor de correctionele rechtbanken, en, in geval van hoger beroep, voor het hof van beroep van het rechtsgebied, ten einde te worden geïnstrueerd en berecht overeenkomstig het wetboek van Strafvordering. § 2. Alle bovengemelde vorderingen, welke strekken tot toepassing van boeten, verbeurdverklaringen of het sluiten van fabrieken of werkplaatsen, zullen voor dezelfde rechtbanken worden aangelegd en vervolgd, door of in naam van de administratie; echter zullen deze daarin geen recht spreken, dan na de conclusies van het openbaar ministerie te hebben gehoord. Evenwel mag, op schriftelijk verzoek hem daartoe gedaan door een ambtenaar van de Algemene Administratie van de Douane en Accijnzen met minstens de graad van adviseur-generaal die | « § 1er. Toutes actions du chef de contraventions, fraudes ou délits, contre lesquels les lois en matière de douanes et accises prononcent des peines seront portées en première instance devant les tribunaux correctionnels, et, en cas d'appel, devant la cour d'appel du ressort, pour y être instruites et jugées conformément au Code d'instruction criminelle. § 2. Toutes celles des actions susmentionnées qui tendent à l'application d'amendes, de confiscations, ou à la fermeture de fabriques ou usines, seront intentées et poursuivies par l'administration ou en son nom devant lesdits tribunaux, lesquels, en tout cas, ne prononceront sur ces affaires qu'après avoir entendu les conclusions du ministère public. Toutefois, sur la demande écrite qui lui en est faite par un fonctionnaire de l'Administration générale des |
aangewezen is voor de administratie bevoegd voor de geschillen, het | douanes et accises ayant au moins le grade de conseiller général |
openbaar ministerie de onderzoeksrechter vorderen te informeren, | désigné pour l'administration en charge des contentieux, le ministère |
alhoewel de uitoefening van de publieke vordering voor het overige aan | public peut requérir le juge d'instruction d'informer, l'exercice de |
de administratie voorbehouden blijft. | l'action publique restant pour le surplus réservé à l'administration. |
[...] ». | [...] ». |
B.2.1. Uit de voorgaande bepalingen volgt dat de Algemene | B.2.1. Il résulte des dispositions précitées que l'Administration |
Administratie van de Douane en Accijnzen (hierna : de | générale des douanes et accises (ci-après : l'administration des |
douaneadministratie) de keuze heeft om met betrekking tot een inbreuk | douanes) peut, en cas d'infraction à la législation douanière, choisir |
op de douanewetgeving hetzij een transactie te sluiten hetzij een | soit de conclure une transaction, soit d'intenter des poursuites |
vervolging in te stellen voor de correctionele rechtbank. | devant le tribunal correctionnel. |
B.2.2. De transactie heeft het karakter van een dading, waarvan de | B.2.2. La convention constitue une transaction, dont l'exécution par |
uitvoering door de verdachte of beklaagde in de regel leidt tot het | l'inculpé ou le prévenu entraîne, en principe, l'extinction de |
verval van de strafvordering (Cass., 22 september 2011, C.10.0506.N). | l'action publique (Cass., 22 septembre 2011, C.10.0506.N). Bien qu'il |
Hoewel over de verschuldigde belasting zelf niet kan worden | ne puisse être transigé sur l'impôt en tant que tel, le paiement de |
getransigeerd, geldt de betaling ervan als voorwaarde voor het verval | |
van de strafvordering en maakt zij aldus onlosmakelijk deel uit van de | cet impôt a valeur de condition de l'extinction de l'action publique |
overeenkomst (Cass., 7 januari 2020, P.19.0705.N). Het staat aan de douaneadministratie te beslissen of er verzachtende omstandigheden zijn, en of het opportuun is om een transactie aan te bieden. Zij beslist tevens onder welke voorwaarden de transactie wordt aangeboden. Een transactie is evenwel uitgesloten wanneer het misdrijf vaststaat en aan het oogmerk van opzettelijke fraude niet kan worden getwijfeld. De douaneadministratie kan ook een transactie voorstellen wanneer de zaak reeds voor de strafrechter aanhangig is, zolang nog geen vonnis of arrest met kracht van gewijsde bestaat (Pasin., 1822-1824, 64; | et fait donc partie intégrante de la convention (Cass., 7 janvier 2020, P.19.0705.N). Il appartient à l'administration des douanes de décider s'il existe des circonstances atténuantes et s'il est opportun de proposer une transaction. Elle décide également dans quelles conditions la transaction est proposée. Une transaction est toutefois exclue lorsque l'infraction est établie et si l'on ne peut douter de l'intention de fraude préméditée. L'administration des douanes peut aussi proposer une transaction lorsque le juge pénal est déjà saisi de l'affaire, aussi longtemps qu'il n'existe aucun jugement ou arrêt passé en force de chose jugée |
Cass., 5 augustus 1942, Pas., 1942, I, p. 178). | (Pasin., 1822-1824, 64; Cass., 5 août 1942, Pas., 1942, I, p. 178). |
Ten gronde | Quant au fond |
B.3.1. De verwijzende rechter ondervraagt het Hof over de | B.3.1. Le juge a quo interroge la Cour sur la compatibilité de |
bestaanbaarheid van artikel 221, § 1, van de AWDA met de artikelen 10 | l'article 221, § 1er, de la LGDA avec les articles 10 et 11 de la |
en 11 van de Grondwet, in samenhang gelezen met artikel 6, lid 1, van | Constitution, lus en combinaison avec l'article 6, paragraphe 1, de la |
het Europees Verdrag voor de rechten van de mens, in zoverre het de | |
strafrechter geen gelijkwaardige bevoegdheid toekent als de | Convention européenne des droits de l'homme, en ce qu'il ne confère |
bevoegdheid die artikel 263 van de AWDA toekent aan de | pas au juge pénal une compétence équivalente à celle que l'article 263 |
douaneadministratie, waardoor de strafrechter steeds verplicht is om | de la loi LGDA confère à l'administration des douanes, de sorte que le |
beklaagden te veroordelen tot de verbeurdverklaring met de daaraan | juge pénal est toujours tenu de condamner les prévenus à la |
verbonden veroordeling tot betaling van de tegenwaarde van de goederen | confiscation ainsi qu'au paiement corrélatif de la contre-valeur des |
bij niet-wederoverlegging ervan, terwijl de douaneadministratie op | biens en cas de non-représentation de ceux-ci, alors que |
grond van artikel 263 van de AWDA een transactie kan aanbieden waarbij | l'administration des douanes peut, sur la base de l'article 263 de la |
gedeeltelijk of geheel wordt afgezien van de verbeurdverklaring van de | LGDA, proposer une transaction par laquelle elle renonce en tout ou en |
goederen en waarbij evenmin een verplichting tot betaling van de | partie à la confiscation des biens et par laquelle elle n'impose pas |
tegenwaarde van de goederen wordt opgelegd. | non plus une obligation de paiement de la contre-valeur des biens. |
B.3.2. Uit de formulering van de prejudiciële vragen blijkt dat het | B.3.2. Il ressort de la formulation des questions préjudicielles que |
Hof niet wordt gevraagd te onderzoeken of de strafrechter in het | la Cour n'est pas invitée à examiner la question de savoir si le juge |
algemeen, op grond van verzachtende omstandigheden, geheel of | |
gedeeltelijk moet kunnen afzien van de douanerechtelijke | pénal doit pouvoir, de manière générale, renoncer en tout ou en partie |
verbeurdverklaring, noch of de strafrechter de verbeurdverklaring moet | à la confiscation en matière douanière sur la base de circonstances |
kunnen matigen in het geval dat zij dermate afbreuk zou doen aan de | atténuantes, ni si le juge pénal doit pouvoir modérer la confiscation |
financiële situatie van de persoon aan wie ze is opgelegd dat ze een | au cas où elle porterait une atteinte telle à la situation financière |
onevenredige maatregel zou vormen ten aanzien van het ermee | de la personne à laquelle elle est infligée qu'elle constituerait une |
nagestreefde wettige doel, waardoor zij een schending met zich zou | mesure disproportionnée au but légitime qu'elle poursuit, entraînant |
meebrengen van het eigendomsrecht, dat is gewaarborgd bij artikel 1 | une violation du droit de propriété, garanti par l'article 1er du |
van het Eerste Aanvullend Protocol bij het Europees Verdrag voor de | Premier Protocole additionnel à la Convention européenne des droits de |
rechten van de mens (arrest nr. 12/2017 van 9 februari 2017). Het Hof | l'homme (arrêt n° 12/2017 du 9 février 2017). La Cour est uniquement |
wordt enkel ondervraagd over de vergelijking tussen de bevoegdheid van | interrogée sur la comparaison entre le pouvoir de l'administration des |
de douaneadministratie om in het kader van een transactie, binnen de | douanes, dans le cadre d'une transaction et dans les limites des |
grenzen van de artikelen 263 en 264 van de AWDA, geheel of | articles 263 et 264 de la LGDA, de renoncer en tout ou en partie à la |
gedeeltelijk af te zien van de verbeurdverklaring en de afwezigheid | confiscation et l'absence d'un pouvoir analogue pour le juge pénal qui |
van een gelijkwaardige bevoegdheid van de strafrechter die over een | doit apprécier une infraction douanière. La Cour limite son examen à |
douanemisdrijf moet oordelen. Het Hof beperkt zijn onderzoek tot die | |
situatie. | cette situation. |
B.4.1. Naar luid van artikel 263 van de AWDA kan de transactie | B.4.1. Aux termes de l'article 263 de la LGDA, la transaction peut |
betrekking hebben op de verbeurdverklaring. | porter sur la confiscation. |
B.4.2. Krachtens artikel 221, § 1, van de AWDA dient de rechter die | B.4.2. En vertu de l'article 221, § 1er, de la LGDA, le juge qui |
een in artikel 220 van die wet bedoeld douanemisdrijf bewezen acht, de | considère qu'une infraction douanière définie à l'article 220 de la |
betrokken goederen verbeurd te verklaren, waardoor de Belgische Staat | même loi est prouvée doit confisquer les biens concernés, de sorte que |
van rechtswege eigenaar wordt van die goederen. De verbeurdverklaring | l'Etat belge devient de plein droit propriétaire de ces biens. La |
heeft een zakelijk karakter, aangezien het uitspreken ervan niet | confiscation revêt un caractère réel, parce que son prononcé ne |
vereist dat de veroordeelde eigenaar is van de goederen en evenmin | requiert pas que le condamné soit propriétaire des biens, ni que |
vereist dat de ontduiker van de douanerechten bekend is (Cass., 19 | l'auteur de la fraude aux droits de douane soit connu (Cass., 19 |
januari 2016, P.14.1519.N; 28 juni 2016, P.14.1588.N; 13 september | janvier 2016, P.14.1519.N; 28 juin 2016, P.14.1588.N; 13 septembre |
2016, P.15.0124.N; 4 oktober 2016, P.14.1881.N; 28 mei 2019, | 2016, P.15.0124.N; 4 octobre 2016, P.14.1881.N; 28 mai 2019, |
P.17.1006.N). | P.17.1006.N). |
Het Hof van Cassatie leidt uit het zakelijk karakter van de | |
verbeurdverklaring af dat op de veroordeelden de verplichting rust om | La Cour de cassation déduit du caractère réel de la confiscation que |
de Belgische Staat in het bezit van die goederen te stellen. Teneinde | |
de rechten van de Belgische Staat te vrijwaren, dient de rechter die | c'est aux condamnés qu'il incombe de représenter ces biens à l'Etat |
de verbeurdverklaring uitspreekt, daaraan tevens, op vordering van de | belge. Afin de préserver les droits de l'Etat belge, le juge qui |
directeur der douane en accijnzen, een veroordeling te koppelen tot | prononce la confiscation doit aussi, à la demande du directeur des |
betaling van de tegenwaarde van de verbeurdverklaarde goederen, die | douanes et accises, assortir cette confiscation d'une condamnation au |
opeisbaar wordt indien de Belgische Staat niet tijdig in het bezit van | paiement de la contre-valeur des biens confisqués, qui devient |
die goederen wordt gesteld. | exigible si ceux-ci ne sont pas représentés à temps à l'Etat belge. |
Die laatste veroordeling, die niet uitdrukkelijk wordt vermeld in | Cette dernière condamnation, qui n'est pas expressément mentionnée |
artikel 221, § 1, van de AWDA, vloeit voort uit de artikelen 1382 en | dans l'article 221, § 1er, de la LGDA, découle des articles 1382 et |
1383 van het Burgerlijk Wetboek en uit de artikelen 44 en 50 van het | 1383 du Code civil et des articles 44 et 50 du Code pénal. Elle ne |
Strafwetboek. Zij dient niet als een straf, maar als een | |
burgerrechtelijk gevolg van de strafrechtelijke veroordeling tot | doit pas être considérée comme une peine, mais comme un effet civil de |
verbeurdverklaring te worden beschouwd. | la condamnation pénale à la confiscation. |
Aangezien de veroordeling tot betaling van de tegenwaarde van de | Cette condamnation au paiement de la contre-valeur des biens |
verbeurdverklaarde maar niet-aangehaalde goederen een toepassing vormt | confisqués mais non retenus constituant une application de l'article |
van artikel 1382 van het Burgerlijk Wetboek, dient de schadevergoeding | 1382 du Code civil, les dommages et intérêts doivent replacer l'Etat |
de Belgische Staat terug te plaatsen in de toestand waarin zij zich | belge dans la situation dans laquelle il se trouverait si les biens |
zou bevinden indien de goederen wel in zijn bezit zouden zijn | lui avaient été représentés. En conséquence, les dommages et intérêts |
gebracht. Bijgevolg moet de schadevergoeding steeds neerkomen op de | doivent toujours être équivalents à la contre-valeur de ces biens, de |
tegenwaarde van die goederen, zodat de rechter niet bevoegd is om haar | sorte que le juge n'est pas compétent pour modérer ces dommages et |
te matigen op grond van verzachtende omstandigheden of op grond van de | intérêts sur la base de circonstances atténuantes ou de la situation |
financiële situatie van de daders. | financière des auteurs. |
B.4.3. Bij zijn arrest nr. 16/2019 van 31 januari 2019 heeft het Hof | B.4.3. Par son arrêt n° 16/2019 du 31 janvier 2019, la Cour a jugé que |
geoordeeld dat de afwezigheid van een bevoegdheid voor de strafrechter | le fait que le juge pénal n'est pas investi du pouvoir d'admettre des |
om verzachtende omstandigheden aan te nemen met betrekking tot de | circonstances atténuantes en ce qui concerne l'action civile en |
burgerlijke vordering tot betaling van de tegenwaarde van de | paiement de la contre-valeur des biens confisqués ne fait pas naître |
verbeurdverklaarde goederen geen verschil in behandeling creëert ten | une différence de traitement par rapport au pouvoir de transaction de |
aanzien van de transactiebevoegdheid van de administratie, en | l'administration, et qu'il n'est donc pas contraire aux articles 10 et |
bijgevolg niet strijdig is met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, | 11 de la Constitution, dès lors que l'article 263 de la LGDA permet |
aangezien artikel 263 van de AWDA deze laatste enkel toelaat te | seulement à l'administration de transiger sur l'amende et sur la |
transigeren over de in artikel 221, § 1, van de AWDA vermelde | confiscation prévues à l'article 221, § 1er, de la LGDA, sans |
geldboete en verbeurdverklaring, maar haar niet toelaat te transigeren | toutefois lui permettre de transiger sur des actions en dommages et |
over vorderingen tot schadevergoeding, zoals de burgerlijke vordering | intérêts, telles que l'action civile en paiement de la contre-valeur |
tot betaling van de tegenwaarde van de verbeurdverklaarde goederen. | des biens confisqués. |
B.4.4. Uit de verwijzingsbeslissing blijkt evenwel dat de verwijzende | B.4.4. Or, il ressort de la décision de renvoi qu'en posant les |
rechter met de voorliggende prejudiciële vragen het Hof niet uitnodigt | questions préjudicielles présentement examinées, le juge a quo |
om terug te komen op de beoordeling die het in het voormelde arrest | n'invite pas la Cour à revenir sur l'appréciation qu'elle a faite dans |
nr. 16/2019 heeft gemaakt met betrekking tot de vergelijking tussen de | l'arrêt n° 16/2019, précité, en ce qui concerne la comparaison entre |
transactiebevoegdheid van de douaneadministratie en de bevoegdheid van | le pouvoir de transaction de l'administration des douanes et la |
de strafrechter inzake de burgerlijke vordering tot betaling van de | compétence du juge pénal relative à l'action civile en paiement de la |
tegenwaarde van de verbeurdverklaarde goederen. De voorliggende | contre-valeur des biens confisqués. Les questions préjudicielles |
prejudiciële vragen hebben enkel betrekking op de verbeurdverklaring | présentement examinées ne portent que sur la confiscation proprement |
zelf. | dite. |
In dat verband volgt uit de in het geding zijnde bepalingen dat er wel | A cet égard, il résulte des dispositions en cause qu'il existe |
nog een verschil bestaat tussen de transactiebevoegdheid van de | toutefois encore une différence de traitement entre le pouvoir de |
douaneadministratie en de bevoegdheid van de strafrechter met | transaction de l'administration des douanes et la compétence du juge |
betrekking tot de verbeurdverklaring. | pénal relative à la confiscation. |
B.5. De transactie kan ook betrekking hebben op de verbeurdverklaring, | B.5. La transaction peut également porter sur la confiscation, mais |
maar kan eveneens geen of slechts een gedeeltelijke verbeurdverklaring | peut également ne pas en prévoir ou ne prévoir qu'une confiscation |
omvatten. | partielle. |
Daarentegen kan de strafrechter geen verzachtende omstandigheden | En revanche, le juge pénal ne peut pas admettre de circonstances |
aanvaarden met betrekking tot de op grond van artikel 221, § 1, van de | atténuantes en ce qui concerne la confiscation prononcée en vertu de |
AWDA uitgesproken verbeurdverklaring. Artikel 85 van het Strafwetboek, | l'article 221, § 1er, de la LGDA. L'article 85 du Code pénal, qui, en |
dat krachtens het niet in het geding zijnde artikel 281-2 van de AWDA, | vertu de l'article 281-2, lequel n'est pas en cause, de la LGDA, |
ingevoegd bij artikel 37 van de wet van 21 december 2009 « houdende | inséré par l'article 37 de la loi du 21 décembre 2009 « portant des |
fiscale en diverse bepalingen », van toepassing is op inbreuken op de | dispositions fiscales et diverses », est applicable aux infractions à |
douanewetgeving, vermeldt immers slechts gevangenisstraffen en geldboeten. De strafrechter is derhalve steeds verplicht de verbeurdverklaring integraal uit te spreken. Het is dat verschil tussen de transactiebevoegdheid van de administratie en de bevoegdheid van de strafrechter dat het voorwerp uitmaakt van de voorliggende prejudiciële vragen. B.6. Het beginsel van gelijkheid en niet-discriminatie sluit niet uit dat een verschil in behandeling tussen categorieën van personen wordt ingesteld, voor zover dat verschil op een objectief criterium berust en het redelijk verantwoord is. | la législation douanière, ne mentionne en effet que des peines d'emprisonnement et des amendes. Le juge pénal est donc toujours tenu de prononcer intégralement la confiscation. C'est cette différence entre le pouvoir de transaction de l'administration et la compétence du juge pénal qui fait l'objet des questions préjudicielles présentement examinées. B.6. Le principe d'égalité et de non-discrimination n'exclut pas qu'une différence de traitement soit établie entre des catégories de personnes, pour autant qu'elle repose sur un critère objectif et qu'elle soit raisonnablement justifiée. |
Het bestaan van een dergelijke verantwoording moet worden beoordeeld | L'existence d'une telle justification doit s'apprécier en tenant |
rekening houdend met het doel en de gevolgen van de betwiste maatregel | compte du but et des effets de la mesure critiquée ainsi que de la |
en met de aard van de ter zake geldende beginselen; het beginsel van | nature des principes en cause; le principe d'égalité et de |
gelijkheid en niet-discriminatie is geschonden wanneer vaststaat dat | non-discrimination est violé lorsqu'il est établi qu'il n'existe pas |
er geen redelijk verband van evenredigheid bestaat tussen de | de rapport raisonnable de proportionnalité entre les moyens employés |
aangewende middelen en het beoogde doel. | et le but visé. |
B.7.1. De in het geding zijnde bepalingen maken deel uit van het | B.7.1. Les dispositions en cause s'inscrivent dans le cadre du droit |
douanestrafrecht, dat behoort tot het bijzonder strafrecht en waarmee | pénal douanier, qui relève du droit pénal spécial et par lequel le |
de wetgever, via een eigen systeem voor strafrechtelijke opsporing en | législateur, sur la base d'un système spécifique de recherche et de |
vervolging, de omvang en de frequentie van de fraude wil bestrijden in | poursuite pénales, entend combattre l'ampleur et la fréquence des |
een bijzonder technische en vaak grensoverschrijdende materie die mede | fraudes dans une matière particulièrement technique relative à des |
grotendeels door een uitgebreide Europese regelgeving wordt beheerst. | activités souvent transfrontalières et régie en grande partie par une |
De bestraffing van de inbreuken op de douane- en accijnsgoederen wordt | abondante réglementation européenne. La répression des infractions en |
vaak bemoeilijkt door het hoge aantal personen dat bij de handel is | matière de douanes et accises est souvent rendue difficile par le |
betrokken en door de mobiliteit van de goederen waarop de rechten | nombre de personnes qui interviennent dans le commerce et par la |
verschuldigd zijn. | mobilité des biens sur lesquels les droits sont dus. |
In dat kader heeft de wetgever op douane- en accijnsmisdrijven zeer | Dans ce cadre, le législateur a assorti d'amendes très lourdes les |
zware straffen gesteld om te beletten dat fraude zou worden gepleegd | infractions en matière de douanes et accises pour empêcher que des |
met het oog op de enorme winst die men ermee kan maken. Ter | fraudes soient commises en vue d'obtenir les gains énormes qu'elles |
verantwoording van het zware karakter van de straf werd steeds staande | peuvent engendrer. En vue de justifier la lourdeur de l'amende, il a |
gehouden dat die niet alleen een individuele straf met een ernstig | toujours été soutenu que celle-ci non seulement constituerait une |
ontradend karakter voor de dader zou uitmaken maar ook het herstel van | peine individuelle assortie d'un caractère fortement dissuasif pour |
de gestoorde economische orde en het verzekeren van de heffingen van | l'auteur, mais viserait également à rétablir l'ordre économique |
de verschuldigde belastingen zou beogen. Het verlenen aan de | perturbé et à assurer la perception des impôts dus. Le fait de |
strafrechter van de mogelijkheid om verzachtende omstandigheden toe te passen zou onverenigbaar zijn met de doelstelling de fiscale fraude te bestraffen. B.7.2. Onder voorbehoud dat hij geen maatregel mag nemen die kennelijk onredelijk is, vermag de democratisch gekozen wetgever het repressief beleid zelf vast te stellen en aldus de beoordelingsvrijheid van de rechter uit te sluiten. De wetgever heeft meermaals geopteerd voor de individualisering van straffen door de rechter de keuze te laten wat de strengheid van de straf betreft, door het hem mogelijk te maken rekening te houden met verzachtende omstandigheden waardoor hij een straf beneden het wettelijk minimum kan opleggen, en door hem toe te staan maatregelen tot uitstel en tot opschorting van de uitspraak toe te kennen. Het staat evenwel aan de wetgever te oordelen of het wenselijk is de rechter te dwingen tot gestrengheid wanneer een inbreuk het algemeen belang schaadt, vooral in een aangelegenheid die, zoals te dezen, aanleiding geeft tot een aanzienlijke fraude. Het Hof zou een dergelijke keuze alleen kunnen afkeuren indien die kennelijk onredelijk zou zijn of indien de in het geding zijnde bepaling ertoe zou leiden aan een categorie van beklaagden het recht op een eerlijk proces voor een onafhankelijke en onpartijdige instantie, zoals gewaarborgd bij artikel 6, lid 1, van het Europees | permettre au juge répressif de tenir compte de circonstances atténuantes serait incompatible avec l'objectif consistant à réprimer la fraude fiscale. B.7.2. Sous la réserve qu'il ne peut prendre une mesure manifestement déraisonnable, le législateur démocratiquement élu peut vouloir déterminer lui-même la politique répressive et exclure ainsi le pouvoir d'appréciation du juge. Le législateur a opté à diverses reprises pour l'individualisation des peines, en abandonnant au juge le choix quant à la sévérité de la peine, en lui permettant de tenir compte de circonstances atténuantes qui l'autorisent à infliger une peine inférieure au minimum légal et en l'autorisant à accorder des mesures de sursis et de suspension du prononcé. Il appartient toutefois au législateur d'apprécier s'il est souhaitable de contraindre le juge à la sévérité quand une infraction nuit à l'intérêt général, spécialement dans une matière qui, comme en l'espèce, donne lieu à une fraude importante. La Cour ne pourrait censurer pareil choix que si celui-ci était manifestement déraisonnable ou si la disposition litigieuse avait pour effet de priver une catégorie de prévenus du droit à un procès équitable devant une juridiction impartiale et indépendante, garanti par l'article 6, paragraphe 1, de la Convention européenne des droits |
Verdrag voor de rechten van de mens, te ontzeggen. | de l'homme. |
B.7.3.1. In dat verband moet worden opgemerkt dat de voormelde | B.7.3.1. A cet égard, il convient d'observer que les dispositions |
bepalingen passen in het kader van de context van het Europees | précitées s'inscrivent dans le contexte du droit de l'Union |
Unierecht. Krachtens artikel 42 van de verordening (EU) nr. 952/2013 | européenne. En vertu de l'article 42 du règlement (UE) n° 952/2013 du |
van het Europees Parlement en van de Raad van 9 oktober 2013 « tot | Parlement européen et du Conseil du 9 octobre 2013 « établissant le |
vaststelling van het douanewetboek van de Unie (herschikking) » stelt | code des douanes de l'Union (refonte) », chaque Etat membre prévoit |
iedere lidstaat sancties vast voor het niet naleven van de | des sanctions en cas d'infraction à la législation douanière. Ces |
douanewetgeving. Dergelijke sancties moeten effectief, proportioneel | sanctions sont effectives, proportionnées et dissuasives. A cet égard, |
en afschrikkend zijn. Daarbij bepaalt dat artikel uitdrukkelijk dat | cet article prévoit expressément que les Etats membres peuvent opter |
lidstaten kunnen kiezen voor een minnelijke schikking voorgesteld door | pour un règlement proposé par les autorités douanières, en lieu et |
de douaneautoriteiten, die in de plaats komt van een strafrechtelijke sanctie. | place d'une sanction pénale. |
Uit de verwijzingsbeslissingen blijkt dat in de zaak nr. 7616 en in de | Il ressort des décisions de renvoi que, dans les affaires nos 7616 et |
zaak nr. 7646 de tenlasteleggingen betrekking hebben op een inbreuk op | 7646, les préventions portent sur une infraction à l'article 15bis du |
artikel 15bis van de verordening (EU) nr. 267/2012 van de Raad van 23 | règlement (UE) n° 267/2012 du Conseil du 23 mars 2012 « concernant |
maart 2012 « betreffende beperkende maatregelen ten aanzien van Iran | l'adoption de mesures restrictives à l'encontre de l'Iran et abrogeant |
en tot intrekking van Verordening (EU) nr. 961/2010 ». Die beperkende | le règlement (UE) n° 961/2010 ». Ces mesures restrictives comprennent, |
maatregelen omvatten meer bepaald aanvullende beperkingen op de handel | en particulier, des restrictions supplémentaires aux échanges de biens |
in goederen en technologie voor tweeërlei gebruik, alsook op | et technologies à double usage et d'équipements et technologies |
essentiële uitrusting en technologie die kunnen worden gebruikt in de | essentiels pouvant être utilisés dans l'industrie pétrochimique, ainsi |
petrochemische industrie, een verbod op de invoer van aardolie, | qu'une interdiction d'importer du pétrole brut, des produits |
aardolieproducten en petrochemische producten uit Iran, alsook een | pétroliers et des produits pétrochimiques iraniens et d'investir dans |
verbod op investeringen in de petrochemische industrie. In het | l'industrie pétrochimique. L'article 15bis de ce règlement impose, en |
bijzonder bepaalt artikel 15bis van die verordening dat een | particulier, d'exiger une autorisation préalable pour vendre, fournir, |
voorafgaande vergunning vereist is voor het verkopen, leveren of | transférer ou exporter du graphite et des métaux (bruts ou semi-finis) |
overdragen aan en exporteren van grafiet en metalen (ruw of | |
halffabricaat), bedoeld in bijlage VIIter ten behoeve van een Iraanse | énumérés à l'annexe VIIter à toute personne, toute entité ou tout |
persoon, entiteit of lichaam of bestemd voor gebruik in Iran. Naar | organisme iraniens, ou aux fins d'une utilisation en Iran. Par |
analogie met artikel 42 van de verordening (EU) nr. 952/2013, legt | analogie avec l'article 42 du règlement (UE) n° 952/2013, l'article 47 |
artikel 47 van de verordening (EU) nr. 267/2012 de lidstaten de | du règlement (UE) n° 267/2012 impose aux Etats membres de déterminer |
verplichting op om de sancties vast te stellen die van toepassing zijn | le régime des sanctions applicables en cas de violation des |
op inbreuken op die verordening en om alle nodige maatregelen te nemen | dispositions dudit règlement et de prendre toutes les mesures |
om te waarborgen dat zij ten uitvoer worden gelegd. De aldus | nécessaires pour garantir leur mise en oeuvre. Les sanctions prévues |
vastgestelde sancties moeten doeltreffend, evenredig en afschrikkend zijn. | sont effectives, proportionnées et dissuasives. |
Die verordening steunt op artikel 215 van het Verdrag betreffende de | Ce règlement se fonde sur l'article 215 du Traité sur le |
werking van de Europese Unie (hierna : het VWEU), dat de Raad toelaat | fonctionnement de l'Union européenne (ci-après : le TFUE), qui permet |
te besluiten tot verbreking of gehele of gedeeltelijke beperking van | au Conseil de décider d'interrompre ou de réduire, en tout ou en |
de economische en financiële betrekkingen met een of meer derde | partie, des relations économiques et financières avec un ou plusieurs |
landen, in het kader van het gemeenschappelijk buitenlands en | pays tiers, dans le cadre de la politique étrangère et de sécurité |
veiligheidsbeleid van de Europese Unie. Vanuit het fundamentele belang | commune de l'Union européenne. Sous l'angle de l'intérêt fondamental |
van de handhaving van de vrede en de internationale veiligheid, heeft | du maintien de la paix et de la sécurité internationale, il a pour |
zij tot doel Iran te dwingen de ontwikkeling van haar programma inzake | objectif de contraindre l'Iran à mettre un terme au développement de |
nucleaire proliferatie stop te zetten (zie bijvoorbeeld met betrekking | son programme en matière de prolifération nucléaire (voir, par |
tot de bevriezing van banktegoeden, HvJ, 8 september 2015, T-564/12, | exemple, en ce qui concerne le gel des avoirs bancaires, CJUE, 8 |
Ministry of Energy of Iran, punten 114 en 118). | septembre 2015, T-564/12, Ministry of Energy of Iran, points 114 et 118). |
In de zaak nr. 7645 heeft de tenlastelegging betrekking op een | Dans l'affaire n° 7645, la prévention porte sur une prétendue |
vermeende inbreuk op de uitvoeringsverordening (EU) nr. 214/2013 van | infraction au règlement d'exécution (UE) n° 214/2013 du Conseil du 11 |
de Raad van 11 maart 2013 « tot instelling van een definitief | mars 2013 « instituant un droit antidumping définitif et portant |
antidumpingrecht en tot definitieve inning van het voorlopige | perception définitive du droit provisoire institué sur les |
antidumpingrecht op bepaalde organisch beklede staalproducten van | importations de certains produits en acier en revêtement organique |
oorsprong uit de Volksrepubliek China », alsook op de | originaires de la République populaire de Chine », ainsi qu'au |
uitvoeringsverordening (EU) nr. 215/2013 van de Raad van 11 maart 2013 | règlement d'exécution (UE) n° 215/2013 du Conseil du 11 mars 2013 « |
« tot instelling van een compenserend recht op bepaalde organisch | instituant un droit compensateur sur les importations de certains |
produits en acier à revêtement organique originaires de la République | |
beklede staalproducten van oorsprong uit de Volksrepubliek China ». | populaire de Chine ». En vertu de ces règlements, un droit antidumping |
Krachtens die verordeningen is een antidumpingrecht ingesteld op | a été instauré sur certains produits en acier à revêtement organique |
bepaalde organisch beklede staalproducten van oorsprong uit de | originaires de la République populaire de Chine. |
Volksrepubliek China. | |
Die verordeningen vinden hun rechtsgrond in artikel 207 van het VWEU, | Ces règlements trouvent leur fondement juridique dans l'article 207 du |
dat de Europese Unie toelaat om in het kader van de gemeenschappelijke | TFUE, qui permet à l'Union européenne de prendre, dans le cadre de la |
handelspolitiek handelspolitieke beschermingsmaatregelen te nemen, | politique commerciale commune, des mesures de défense commerciale, |
waaronder de te nemen maatregelen in geval van dumping en subsidies. | dont celles à prendre en cas de dumping et de subventions. |
B.7.3.2. Wanneer de Unierechtelijke regeling geen specifieke bepaling | B.7.3.2. Cette disposition impose aux Etats membres, lorsqu'une |
bevat die voorziet in een sanctie op de overtreding ervan, of daarvoor | réglementation du droit de l'Union ne comporte aucune disposition |
spécifique prévoyant une sanction pour sa violation ou renvoie sur ce | |
verwijst naar nationale bepalingen, zijn de lidstaten ingevolge die | point aux dispositions nationales, de prendre toutes mesures propres à |
bepaling ertoe gehouden alle passende maatregelen te nemen om de | garantir la portée et l'efficacité du droit de l'Union. A cet effet, |
draagwijdte en de doeltreffende toepassing van het Unierecht te | les Etats membres doivent veiller à ce que les violations du droit de |
verzekeren. Daartoe dienen zij erop toe te zien dat overtredingen van | l'Union soient sanctionnées dans des conditions, de fond et de |
het Unierecht onder gelijke materiële en formele voorwaarden worden | procédure, qui soient analogues à celles applicables aux violations du |
bestraft als vergelijkbare en even ernstige overtredingen van het | droit national d'une nature et d'une importance similaire. A cet |
nationaal recht. Zij zijn daarbij weliswaar vrij in hun keuze van de | égard, ils sont certes libres dans leur choix des sanctions à infliger |
op te leggen sancties, doch die moeten hoe dan ook doeltreffend, | mais celles-ci doivent avoir un caractère effectif, proportionné et |
evenredig en afschrikwekkend zijn (zie o.m. HvJ, 21 september 1989, | dissuasif (voy., entre autres, CJCE, 21 septembre 1989, 68/88, |
68/88, Commissie t. Griekenland, punt 24; 10 juli 1990, C-326/88, | Commission c. Grèce, point 24; 10 juillet 1990, C-326/88, Hansen, |
Hansen, punt 17; 27 februari 1997, C-177/95, Ebony Maritime, punt 35; | point 17; 27 février 1997, C-177/95, Ebony Maritime, point 35; CJUE, 9 |
9 februari 2012, C-210/10, Urbàn, punt 21). B.8.1. Volgens de Ministerraad doet het gegeven dat de douaneadministratie kan transigeren over de verbeurdverklaring geen afbreuk aan de rechten van de betrokkenen, aangezien zij niet verplicht zijn om op een voorstel van transactie in te gaan. B.8.2. Het is juist dat, in alle aangelegenheden waarin zij is toegestaan, de transactie een einde maakt aan de strafvordering zonder toetsing van de rechter. Het staat de beklaagde vrij de transactie te aanvaarden die de administratie hem zou voorstellen, maar indien hij die weigert of indien zij hem niet wordt voorgesteld, zal hij een rechter nooit kunnen laten oordelen of er verzachtende omstandigheden bestaan die verantwoorden dat de verbeurdverklaring eventueel niet wordt uitgesproken of wordt gematigd. | février 2012, C-210/10, Urbàn, point 21). B.8.1. Selon le Conseil des ministres, la circonstance que l'administration des douanes peut transiger sur la confiscation ne porte pas atteinte aux droits des intéressés, dès lors qu'ils ne sont pas obligés d'accepter une proposition de transaction. B.8.2. Il est vrai que, dans toutes les matières où elle est permise, la transaction met fin à l'action publique sans contrôle du juge. Le prévenu est libre d'accepter la transaction qui lui serait proposée par l'administration, mais, s'il la refuse ou si elle ne lui est pas proposée, il ne pourra jamais faire apprécier par un juge l'existence de circonstances atténuantes justifiant que la confiscation ne soit pas prononcée ou qu'elle soit modérée, le cas échéant. |
B.9.1. Bij zijn arrest nr. 199/2006 van 13 december 2006 en zijn | B.9.1. Par ses arrêts nos 199/2006 du 13 décembre 2006 et 8/2007 du 11 |
arrest nr. 8/2007 van 11 januari 2007 heeft het Hof geoordeeld dat de | janvier 2007, la Cour a jugé que l'absence dans le chef du juge pénal |
ontstentenis van een bevoegdheid voor de strafrechter, gelijkwaardig | du pouvoir, analogue à celui de l'administration des douanes, |
aan die van de douaneadministratie, om verzachtende omstandigheden te | d'admettre des circonstances atténuantes justifiant que l'amende soit |
kunnen aannemen die verantwoorden dat de geldboete wordt beperkt tot | réduite en deçà du montant fixé par la loi, n'est pas compatible avec |
onder het bij de wet vastgestelde bedrag, niet bestaanbaar is met | |
artikel 6, lid 1, van het Europees Verdrag voor de rechten van de mens | l'article 6, paragraphe 1, de la Convention européenne des droits de |
en met het algemeen beginsel van het strafrecht dat vereist dat niets | l'homme et avec le principe général de droit pénal qui exige que rien |
wat onder de beoordelingsbevoegdheid van de administratie valt, | de ce qui appartient au pouvoir d'appréciation de l'administration |
ontsnapt aan de toetsing van de rechter. | n'échappe au contrôle du juge. |
B.9.2. De voorliggende prejudiciële vragen hebben evenwel geen | B.9.2. Les questions préjudicielles présentement examinées ne portent |
betrekking op een eventuele vermindering van de geldboete, maar op een | toutefois pas sur une éventuelle réduction de l'amende, mais sur une |
eventuele vermindering van de verbeurdverklaring. | éventuelle réduction de la confiscation. |
B.9.3. Hoewel zij beide vermogensstraffen zijn, heeft de | B.9.3. Bien qu'elles constituent toutes deux des peines patrimoniales, |
verbeurdverklaring een andere finaliteit dan de geldboete. Anders dan | la confiscation poursuit une autre finalité que l'amende. |
de geldboete, is de verbeurdverklaring uitsluitend een bijkomende | Contrairement à l'amende, la confiscation constitue exclusivement une |
straf. In de regel worden verzachtende omstandigheden enkel toegepast | peine accessoire. En règle, les circonstances atténuantes ne sont |
op hoofdstraffen. De verbeurdverklaring impliceert een definitief | appliquées qu'aux peines principales. La confiscation entraîne la |
bezitsverlies van de verbeurdverklaarde goederen ten voordele van de | perte définitive des biens confisqués au profit de l'administration |
douaneadministratie. Zij gaat uit van de gedachte dat crimineel gedrag | des douanes. Elle procède de l'idée que le comportement criminel ne |
op civielrechtelijk vlak niet mag worden beloond. De verplichting om | peut pas être profitable sur le plan civil. L'obligation de prononcer |
de verbeurdverklaring uit te spreken in geval van misdaad of | la confiscation spéciale en cas de crimes ou délits est justifiée par |
wanbedrijf wordt verantwoord door het feit dat die « misdrijven | le fait que ces « infractions sont assez graves » (Doc. parl., Sénat, |
ernstig genoeg zijn » (Parl. St., Senaat, 1851-1852, nr. 70, p. 25). | 1851-1852, n° 70, p. 25). Le caractère obligatoire de certaines formes |
Het verplichte karakter van bepaalde vormen van verbeurdverklaring | |
noopt de wetgever ertoe de effectieve tenuitvoerlegging van die straf | de confiscation contraint le législateur à garantir légalement |
wettelijk te garanderen. Het is ook om die reden dat de wetgever de | l'exécution effective de cette peine. C'est aussi pour cette raison |
mogelijkheid voor de rechter om inzake de (verplichte) | que le législateur a abrogé la faculté pour le juge d'accorder une |
verbeurdverklaring een opschorting of een uitstel toe te kennen, heeft | suspension du prononcé ou un sursis en ce qui concerne la confiscation |
opgeheven. | (obligatoire). |
B.9.4. De hiervoor weergegeven finaliteit en aard van de | B.9.4. La finalité et la nature de la confiscation précisées plus haut |
verbeurdverklaring gelden eveneens ten aanzien van de in artikel 221, | valent également en ce qui concerne la confiscation prévue par |
§ 1, van de AWDA opgenomen verbeurdverklaring. De in het geding zijnde | l'article 221, § 1er, de la LGDA. La confiscation en cause porte sur |
verbeurdverklaring heeft betrekking op het voorwerp van een misdrijf, | |
namelijk de goederen die aan het douanetoezicht onttrokken zijn. Net | l'objet d'une infraction, à savoir les biens qui ont été soustraits au |
zoals de gemeenrechtelijke verbeurdverklaring van het voorwerp van het | contrôle douanier. Tout comme la confiscation de droit commun de |
misdrijf in artikel 42, 1°, van het Strafwetboek, vertonen de goederen | l'objet de l'infraction prévue à l'article 42, 1°, du Code pénal, les |
waarop de in artikel 221, § 1, van de AWDA opgenomen | biens sur lesquels porte la confiscation prévue par l'article 221, § 1er, |
verbeurdverklaring betrekking heeft, derhalve een rechtstreekse band | de la LGDA présentent dès lors un lien direct avec l'infraction : ils |
met het misdrijf : zij betreffen de goederen waarop de douane-inbreuk | concernent les biens sur lesquels l'infraction douanière a été |
werd gepleegd. Net zoals haar equivalent in het gemeen strafrecht, | commise. Tout comme son équivalent en droit pénal commun, il s'agit en |
gaat het bovendien om een verplichte verbeurdverklaring. | outre d'une confiscation obligatoire. |
B.10.1. Gelet op hetgeen in B.7 tot en met B.9 is vermeld, is het | B.10.1. Eu égard à ce qui est dit en B.7 à B.9, il est raisonnablement |
redelijk verantwoord dat de strafrechter niet de bevoegdheid heeft om | |
op basis van verzachtende omstandigheden geheel of gedeeltelijk af te | justifié que le juge pénal ne puisse pas renoncer en tout ou en partie |
zien van de verbeurdverklaring. | à la confiscation sur la base de circonstances atténuantes. |
B.10.2. Dat de douaneadministratie wel de bevoegdheid heeft om af te | B.10.2. La circonstance que l'administration des douanes a le pouvoir |
zien van de verbeurdverklaring, past in het kader van de doelstelling | de renoncer à la confiscation s'inscrit dans le cadre de l'objectif de |
om door middel van een transactie op een vlotte wijze | |
douanerechtelijke inbreuken af te handelen, wat in het voordeel is van | régler aisément des infractions douanières au moyen d'une transaction, |
de Staat, die op die manier immers, in voorkomend geval, een | ce qui profite à l'Etat, qui peut, en effet, de cette manière, |
spoedigere betaling van de ontdoken douanerechten kan verkrijgen. Zij | obtenir, le cas échéant, un paiement plus rapide des droits de douane |
kan ook in het voordeel van de overtreder zijn, aangezien die een | fraudés. La transaction peut aussi être à l'avantage du contrevenant, |
strafrechtelijke veroordeling ontloopt. Aangezien inbreuken op de | dès lors que celui-ci échappe à une condamnation pénale. Puisque les |
douanewetgeving, net als fiscale of sociale misdrijven, de hele | infractions douanières, tout comme les infractions fiscales ou |
gemeenschap aantasten door de overheid de middelen te ontnemen die | sociales, portent atteinte à l'ensemble de la collectivité, en privant |
nodig zijn voor haar werking, laat het belang van de transactie zich | l'autorité des moyens nécessaires à son bon fonctionnement, l'intérêt |
voor die misdrijven nog meer voelen dan voor andere misdrijven. De | de la transaction se fait encore plus ressentir pour ces infractions |
betaling van de ontdoken douanerechten geldt immers als voorwaarde | que pour d'autres infractions. Le paiement des droits de douane |
voor het verval van de strafvordering. Bijgevolg is het niet | fraudés est en effet une condition pour permettre l'extinction de |
onredelijk dat de douaneadministratie wel kan transigeren over de | l'action publique. Par conséquent, il n'est pas déraisonnable que |
verbeurdverklaring en op die manier de transactie interessanter kan | l'administration des douanes puisse transiger sur la confiscation et |
maken voor de overtreder. | rendre ainsi la transaction plus intéressante pour le contrevenant. |
B.10.3. De mogelijkheid voor de douaneadministratie om een transactie | B.10.3. La possibilité pour l'administration des douanes de proposer |
voor te stellen, past binnen het kader van haar beleid om | une transaction s'inscrit dans sa politique en matière de recherche et |
douanemisdrijven op te sporen en te vervolgen. Binnen de grenzen van | de poursuites des infractions douanières. Dans les limites des |
de artikelen 263 en 264 van de AWDA en onder voorbehoud dat zij haar | articles 263 et 264 de la LGDA et sous réserve qu'elle n'exerce pas |
bevoegdheden niet op een willekeurige wijze uitoefent, beschikt de | ses compétences arbitrairement, l'administration des douanes dispose |
douaneadministratie over de discretionaire bevoegdheid om al dan niet | du pouvoir discrétionnaire de faire ou non une proposition de |
een voorstel tot transactie te doen of om al dan niet op een voorstel | transaction ou d'accepter ou non une proposition formulée en ce sens |
daartoe van de betrokkene in te gaan, zonder dat die het recht heeft | par la personne concernée, sans que celle-ci soit en droit de |
ze af te dwingen. Zij is daarbij niet verplicht de weigering te | l'exiger. Elle n'est pas tenue à cet égard de justifier son refus ni |
verantwoorden noch de betrokkene een voorstel van transactie te doen | de faire une proposition de transaction ni d'accepter une demande. |
of op diens verzoek daartoe in te gaan. | En revanche, le juge pénal qui se prononce sur une infraction |
Daarentegen beschikt de strafrechter die over een douanemisdrijf | douanière ne dispose pas du pouvoir de renoncer en tout ou en partie à |
oordeelt, niet over de bevoegdheid om af te zien van de | |
strafvordering. Hij moet, in voorkomend geval, de bij de wet bepaalde | l'action publique. Il est tenu, le cas échéant, d'infliger les |
straffen opleggen, zulks binnen de grenzen die de wet bepaalt (Cass., | sanctions prévues par la loi, dans les limites prévues par celle-ci |
3 maart 2009, P.08.1451.N). | (Cass., 3 mars 2009, P.08.1451.N). |
B.10.4. Het verschil in behandeling tussen bepaalde categorieën van | B.10.4. La différence de traitement entre certaines catégories de |
personen dat voortvloeit uit de toepassing van verschillende | personnes qui découle de l'application de règles procédurales |
procedureregels in verschillende omstandigheden, houdt op zich geen | différentes dans des circonstances différentes n'est pas |
discriminatie in. Van discriminatie zou slechts sprake zijn indien het | discriminatoire en soi. Il ne pourrait être question de discrimination |
verschil in behandeling dat voortvloeit uit de toepassing van die | que si la différence de traitement qui découle de l'application de ces |
procedureregels een onevenredige beperking van de rechten van de | règles de procédure entraînait une limitation disproportionnée des |
daarbij betrokken personen met zich zou meebrengen. | droits des personnes concernées. |
B.10.5. De toetsing aan het beginsel van volle rechtsmacht, | B.10.5. Le contrôle au regard du principe de la plénitude de |
gewaarborgd door artikel 6, lid 1, van het Europees Verdrag voor de | juridiction, garanti par l'article 6, paragraphe 1, de la Convention |
rechten van de mens, leidt niet tot een andere conclusie. De rechter | européenne des droits de l'homme, ne conduit pas à une autre |
die de oplegging van een administratieve sanctie beoordeelt, heeft | conclusion. Le juge qui apprécie l'imposition d'une sanction |
volle rechtsmacht om deze in feite en in rechte te toetsen. Te dezen | administrative a pleine juridiction pour contrôler celle-ci en fait et |
dient de strafrechter zich evenwel niet uit te spreken over een | en droit. Toutefois, le juge pénal ne doit pas se prononcer en |
sanctie opgelegd door de douaneadministratie, nu deze laatste enkel de | l'espèce sur une sanction infligée par l'administration des douanes, |
bevoegdheid heeft om een transactie voor te stellen of een | dès lors que cette dernière a uniquement le pouvoir de proposer une |
strafvervolging in te stellen. Het beginsel van volle rechtsmacht kan | transaction ou d'engager des poursuites pénales. Le principe de la |
niet zo worden begrepen dat de strafrechter de bevoegdheid moet hebben | plénitude de juridiction ne saurait s'interpréter en ce sens que le |
om, wanneer, zoals in de gedingen voor het verwijzende rechtscollege, | juge pénal doit avoir le pouvoir, lorsque, comme c'est le cas dans les |
de douaneadministratie heeft geweigerd om een transactie voor te | litiges soumis à la juridiction a quo, l'administration des douanes a |
stellen, die weigering te controleren of om op dezelfde wijze af te | refusé de proposer une transaction, de contrôler ce refus ou de |
zien van de verbeurdverklaring als de douaneadministratie dat kan in | renoncer à la confiscation de la même manière que l'administration des |
het kader van een transactie. | douanes peut le faire dans le cadre d'une transaction. |
B.11.1. Het feit dat de beklaagde, indien hij een voorstel tot | B.11.1. Le fait que le prévenu, s'il refuse une proposition de |
transactie weigert of indien hem geen transactie wordt voorgesteld, een rechter nooit zal kunnen laten oordelen dat de verbeurdverklaring eventueel niet wordt uitgesproken of wordt verminderd, doet niet op onevenredige wijze afbreuk aan de rechten van de betrokkenen. B.11.2. Allereerst heeft de douaneadministratie weliswaar de mogelijkheid om in het kader van een transactievoorstel af te zien van de verbeurdverklaring, maar zij is daartoe niet verplicht. Zij kan de transactie ook afhankelijk maken van het overleggen van bepaalde goederen, in welk geval het in B.3.2 weergegeven verschil in behandeling niet bestaat, of zij kan instemmen met een gedeeltelijke verbeurdverklaring. B.11.3. Voorts vereist ieder misdrijf, ook een inbreuk op de douanewetgeving, niet alleen een materieel, maar ook een moreel bestanddeel. Ook al betreffen in het douane- en accijnsstrafrecht de meeste overtredingen het verzuim om een precieze positieve verplichting na te leven, zal niettemin het bewijs moeten worden geleverd dat bij de overtreder de wetenschap aanwezig was dat het | transaction ou si aucune transaction ne lui est proposée, ne pourra jamais faire décider par un juge que la confiscation ne soit éventuellement pas prononcée ou qu'elle soit réduite, ne porte pas une atteinte disproportionnée aux droits des intéressés. B.11.2. Tout d'abord, l'administration des douanes a certes la faculté de renoncer à la confiscation dans le cadre d'une proposition de transaction, mais elle n'est pas tenue de le faire. Elle peut aussi subordonner la transaction à la production de certains biens, auquel cas la différence de traitement présentée en B.3.2. n'existe pas, ou elle peut consentir à une confiscation partielle. B.11.3. Ensuite, toute infraction, y compris une infraction à la législation douanière, requiert, outre un élément matériel, un élément moral. Même si la plupart des infractions relevant du droit pénal des douanes et accises concernent la négligence du respect d'une obligation positive précise, la culpabilité du chef d'une infraction |
douanemisdrijf wordt gepleegd (Cass., 4 oktober 2006, P.06.0545.F). | requiert la connaissance de ce qu'elle est commise (Cass., 4 octobre |
Dat bewijs kan weliswaar, wegens de eigenheid van de strafbaar | 2006, P.06.0545.F). S'il est vrai que, pour certaines infractions, en |
gestelde gedraging, worden geleverd door het feit van de overtreding | raison de la spécificité de l'acte punissable, la preuve du fait |
van het voorschrift, maar dat vermoeden is weerlegbaar. Wanneer de | résulte de la contravention à la prescription même, cette présomption |
beklaagde die een transactievoorstel weigert of aan wie geen | est réfragable. Lorsque le prévenu qui refuse une proposition de |
transactievoorstel werd gedaan, kan aantonen of minstens aannemelijk | transaction ou auquel aucune transaction n'a été proposée, peut |
kan maken dat de inbreuk op de douanewetgeving het gevolg is van | démontrer ou peut à tout le moins démontrer de façon crédible que |
overmacht, onoverwinnelijke dwaling of een andere | l'infraction à la législation douanière résulte de la force majeure, |
schulduitsluitingsgrond, moet hij op strafrechtelijk vlak worden | de l'erreur invincible ou d'une autre cause de justification, il doit |
vrijgesproken (Cass., 12 september 2006, P.06.0416.N; 27 september | être mis hors de cause pénalement (Cass., 12 septembre 2006, |
2005, P.05.0371.N; 14 juni 2005, P.05.0123.N). Zo de beklaagde in die | P.06.0416.N; 27 septembre 2005, P.05.0371.N; 14 juin 2005, |
bewijslast slaagt, wordt hij niet verschillend behandeld dan de | P.05.0123.N). Si le prévenu réussit à administrer cette charge de la |
beklaagde of de verdachte die met een transactievoorstel instemt. | preuve, il n'est pas traité différemment du prévenu ou de l'inculpé |
qui consent à une proposition de transaction. | |
Wat de schulduitsluitingsgrond van overmacht betreft, is er naast die | En ce qui concerne la cause de justification de la force majeure, la |
algemene schulduitsluitingsgrond, ook een specifieke | LGDA prévoit, outre cette cause de justification générale, une |
overmachtsbepaling in de AWDA. Krachtens artikel 135, tweede lid, en | disposition spécifique relative à la force majeure. En vertu de |
artikel 261/2, 1°, van de AWDA wordt de douanevertegenwoordiger die de instructies van zijn klant voor de aangifte bij de douane gevolgd heeft en die vervolgd wordt wegens sluikerij, van rechtsvervolging ontslagen, zodra de sluikerij ten laste van de klant bewezen is. Terwijl douanemisdrijven doorgaans geen opzetvereiste inhouden, sluit dit niet uit dat de strafrechter in een concreet geval niettemin oordeelt dat het misdrijf opzettelijk gepleegd werd of dat er sprake is van fraude, in welk geval een beroep op onoverwinnelijke dwaling, overmacht of een andere schulduitsluitingsgrond weliswaar niet mogelijk is, maar in welk geval het in B.3.2 weergegeven verschil in | l'article 135, alinéa 2, et de l'article 261/2, 1°, de la LGDA, l'agent en douane qui, ayant suivi les instructions de son client pour la déclaration à faire à la douane et qui est poursuivi judiciairement du chef de fraude, est mis hors de cause dès que la fraude est établie à charge du client. Alors que les infractions douanières n'impliquent en général pas une condition d'intention, cela n'exclut pas que le juge pénal juge dans un cas concret que l'infraction a été commise intentionnellement ou qu'il est question d'une fraude, auquel cas un recours à l'erreur invincible, à la force majeure ou à une autre cause de justification n'est, certes, pas possible, mais auquel cas la différence de traitement décrite en B.3.2 n'existe pas non plus, eu égard à |
behandeling zich evenmin voordoet, gelet op artikel 264 van de AWDA. | l'article 264 de la LGDA. |
B.11.4. Ten slotte kan de beklaagde die een transactievoorstel weigert | B.11.4. Enfin, l'article 85 du Code pénal permet au prévenu qui refuse |
of aan wie geen transactievoorstel werd gedaan de strafrechter | une proposition de transaction ou auquel aucune transaction n'a été |
verzoeken om een vermindering van de geldboete of, in voorkomend | proposée, de demander au juge pénal de bénéficier d'une réduction de |
geval, de gevangenisstraf, op grond van artikel 85 van het | l'amende ou, le cas échéant, de la peine d'emprisonnement. De même, le |
Strafwetboek. Evenzo kan hij verzoeken om een uitstel of een | prévenu peut demander au juge pénal de lui accorder un sursis ou une |
opschorting met betrekking tot de geldboete of om hem in plaats van de | suspension du prononcé en ce qui concerne l'amende ou de lui infliger |
geldboete of, in voorkomend geval, de gevangenisstraf, een werkstraf | une peine de travail en lieu et place de l'amende ou, le cas échéant, |
op te leggen. | de la peine d'emprisonnement. |
B.12. Gelet op het voorgaande, is artikel 221, § 1, van de AWDA | B.12. Eu égard à ce qui précède, l'article 221, § 1er, de la LGDA est |
bestaanbaar met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, in samenhang | compatible avec les articles 10 et 11 de la Constitution, lus en |
gelezen met artikel 6, lid 1, van het Europees Verdrag voor de rechten | combinaison avec l'article 6, paragraphe 1, de la Convention |
van de mens. | européenne des droits de l'homme. |
Om die redenen, | Par ces motifs, |
het Hof | la Cour |
zegt voor recht : | dit pour droit : |
Artikel 221, § 1, van de algemene wet inzake douane en accijnzen, | L'article 221, § 1er, de la loi générale sur les douanes et accises, |
gecoördineerd op 18 juli 1977, schendt niet de artikelen 10 en 11 van | coordonnée le 18 juillet 1977, ne viole pas les articles 10 et 11 de |
de Grondwet, in samenhang gelezen met artikel 6, lid 1, van het | la Constitution, lus en combinaison avec l'article 6, paragraphe 1, de |
Europees Verdrag voor de rechten van de mens, in zoverre het de | |
strafrechter geen gelijkwaardige bevoegdheid toekent als de | la Convention européenne des droits de l'homme, en ce qu'il ne confère |
bevoegdheid die artikel 263 van dezelfde wet toekent aan de | pas au juge pénal un pouvoir analogue au pouvoir que l'article 263 de |
douaneadministratie. | la même loi confère à l'administration des douanes. |
Aldus gewezen in het Nederlands en het Frans, overeenkomstig artikel | Ainsi rendu en langue néerlandaise et en langue française, |
65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof, | conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur |
op 22 september 2022. | la Cour constitutionnelle, le 22 septembre 2022. |
De griffier, De voorzitter, | Le greffier, Le président, |
P.-Y. Dutilleux L. Lavrysen | P.-Y. Dutilleux L. Lavrysen |