← Terug naar "Uittreksel uit arrest nr. 88/2022 van 30 juni 2022 Rolnummer 7551 In zake : de prejudiciële
vraag betreffende artikel 458bis van het Strafwetboek, gesteld door de Arbeidsrechtbank te Luik, afdeling
Luik. Het Grondwettelijk Hof, samenges wijst na beraad het volgende arrest : I. Onderwerp van de
prejudiciële vraag en rechtspleging"
| Uittreksel uit arrest nr. 88/2022 van 30 juni 2022 Rolnummer 7551 In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 458bis van het Strafwetboek, gesteld door de Arbeidsrechtbank te Luik, afdeling Luik. Het Grondwettelijk Hof, samenges wijst na beraad het volgende arrest : I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging | Extrait de l'arrêt n° 88/2022 du 30 juin 2022 Numéro du rôle : 7551 En cause : la question préjudicielle relative à l'article 458bis du Code pénal, posée par le Tribunal du travail de Liège, division de Liège. La Cour constitutionnelle, |
|---|---|
| GRONDWETTELIJK HOF | COUR CONSTITUTIONNELLE |
| Uittreksel uit arrest nr. 88/2022 van 30 juni 2022 | Extrait de l'arrêt n° 88/2022 du 30 juin 2022 |
| Rolnummer 7551 | Numéro du rôle : 7551 |
| In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 458bis van het | En cause : la question préjudicielle relative à l'article 458bis du |
| Strafwetboek, gesteld door de Arbeidsrechtbank te Luik, afdeling Luik. | Code pénal, posée par le Tribunal du travail de Liège, division de Liège. |
| Het Grondwettelijk Hof, | La Cour constitutionnelle, |
| samengesteld uit de voorzitters P. Nihoul en L. Lavrysen, en de | composée des présidents P. Nihoul et L. Lavrysen, et des juges J.-P. |
| rechters J.-P. Moerman, T. Giet, J. Moerman, M. Pâques, Y. Kherbache, | Moerman, T. Giet, J. Moerman, M. Pâques, Y. Kherbache, T. Detienne, D. |
| T. Detienne, D. Pieters, S. de Bethune, E. Bribosia en W. Verrijdt, | Pieters, S. de Bethune, E. Bribosia et W. Verrijdt, assistée du |
| bijgestaan door de griffier F. Meersschaut, onder voorzitterschap van voorzitter P. Nihoul, | greffier F. Meersschaut, présidée par le président P. Nihoul, |
| wijst na beraad het volgende arrest : | après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : |
| I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging | I. Objet de la question préjudicielle et procédure |
| Bij vonnis van 25 maart 2021, waarvan de expeditie ter griffie van het | Par jugement du 25 mars 2021, dont l'expédition est parvenue au greffe |
| Hof is ingekomen op 6 april 2021, heeft de Arbeidsrechtbank te Luik, | de la Cour le 6 avril 2021, le Tribunal du travail de Liège, division |
| afdeling Luik, de volgende prejudiciële vraag gesteld : | de Liège, a posé la question préjudicielle suivante : |
| « Schendt artikel 458bis van het Strafwetboek de artikelen 10 en 11 | « L'article 458bis du Code pénal viole-t-il les articles 10 et 11 de |
| van de Grondwet, in samenhang gelezen met de artikelen 6 en 13 van het | la Constitution lus en combinaison avec les articles 6 et 13 de la |
| Europees Verdrag voor de rechten van de mens, in die zin | Convention européenne des droits de l'homme interprété comme |
| geïnterpreteerd dat het de advocaat die in het kader van de juridische | interdisant à l'avocat désigné dans le cadre de l'aide juridique de |
| tweedelijnsbijstand is aangesteld en die verzoekt om van zijn | deuxième ligne qui sollicite sa décharge en application de l'article |
| aanstelling te worden ontheven met toepassing van artikel 508/18 van | 508/18 du Code judiciaire lorsqu'il constate que les conditions de |
| het Gerechtelijk Wetboek wanneer hij vaststelt dat niet wordt voldaan | |
| aan de in artikel 508/13 van hetzelfde Wetboek bedoelde voorwaarden | ressources visées à l'article 508/13 du même code ne sont pas remplies |
| inzake bestaansmiddelen, verbiedt om de elementen aan het licht te | de révéler les éléments l'ayant amené à poser ce constat même s'il y |
| brengen die hem tot die vaststelling hebben gebracht, zelfs indien hij | est invité par le tribunal du travail lorsque le bénéficiaire exerce |
| daartoe wordt verzocht door de arbeidsrechtbank wanneer de begunstigde | |
| het in artikel 508/16 van hetzelfde Wetboek bedoelde beroep instelt ? ». | le recours visé à l'article 508/16 du même code ? ». |
| (...) | (...) |
| III. In rechte | III. En droit |
| (...) | (...) |
| Ten aanzien van de ontvankelijkheid van de prejudiciële vraag | Quant à la recevabilité de la question préjudicielle |
| B.1. Het verwijzende rechtscollege wenst te vernemen of artikel 458bis | B.1. La juridiction a quo souhaite savoir si l'article 458bis du Code |
| van het Strafwetboek bestaanbaar is met de artikelen 10 en 11 van de | pénal est compatible avec les articles 10 et 11 de la Constitution, |
| Grondwet, in samenhang gelezen met de artikelen 6 en 13 van het | lus en combinaison avec les articles 6 et 13 de la Convention |
| Europees Verdrag voor de rechten van de mens, in zoverre het | européenne des droits de l'homme, en ce que le secret professionnel |
| beroepsgeheim de advocaat die verzoekt een einde te stellen aan de | interdit à l'avocat qui demande de mettre fin à l'aide juridique de |
| juridische tweedelijnsbijstand na vaststelling dat de begunstigde niet | deuxième ligne, après avoir constaté que le bénéficiaire ne satisfait |
| voldoet aan de voorwaarde van ontoereikende bestaansmiddelen, verbiedt | pas à la condition de moyens d'existence insuffisants, de révéler les |
| om de elementen bekend te maken op grond waarvan hij tot die | |
| vaststelling is gekomen, zelfs indien de arbeidsrechtbank daartoe | éléments sur la base desquels il est arrivé à ce constat, même si le |
| verzoekt in het kader van een beroep tegen een beslissing tot | tribunal du travail le lui demande dans le cadre d'un recours |
| intrekking van de juridische tweedelijnsbijstand op grond van artikel | introduit contre une décision de retrait de l'aide juridique de |
| 508/18 van het Gerechtelijk Wetboek. | deuxième ligne sur la base de l'article 508/18 du Code judiciaire. |
| B.2.1. De Ministerraad doet gelden dat de prejudiciële vraag | B.2.1. Le Conseil des ministres fait valoir que la question |
| onontvankelijk is, aangezien de categorieën van personen die | préjudicielle est irrecevable, à défaut d'identifier les catégories de |
| verschillend worden behandeld, daarin niet worden geïdentificeerd. | personnes qui sont traitées distinctement. |
| B.2.2. Wanneer het Hof wordt verzocht, in antwoord op een prejudiciële | B.2.2. Lorsque la Cour est invitée à statuer, en réponse à une |
| vraag, uitspraak te doen over de bestaanbaarheid van een wetsbepaling | question préjudicielle, sur la compatibilité d'une disposition |
| met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, in samenhang gelezen met | législative avec les articles 10 et 11 de la Constitution, lus en |
| grondrechten gewaarborgd in internationaalrechtelijke bepalingen, | combinaison avec des droits fondamentaux garantis par des dispositions |
| heeft de vraag betrekking op de grondwettigheid van een verschil in | de droit international, la question porte sur la constitutionnalité |
| behandeling tussen, enerzijds, de personen die het slachtoffer zijn | d'une différence de traitement entre les personnes qui sont victimes |
| van de schending van die grondrechten en, anderzijds, de personen | de la violation de ces droits fondamentaux, d'une part, et les |
| welke die rechten genieten. Bijgevolg moeten die twee categorieën van | personnes qui jouissent de ces droits, d'autre part. Ce sont donc ces |
| personen worden vergeleken. | deux catégories de personnes qui doivent être comparées. |
| B.3.1. De Ministerraad, de « Ordre des barreaux francophones et | B.3.1. Le Conseil des ministres, l'Ordre des barreaux francophones et |
| germanophone » en de eiser voor het verwijzende rechtscollege zijn van | germanophone et le demandeur devant la juridiction a quo estiment que |
| mening dat de vraag geen antwoord behoeft, aangezien artikel 458bis | la question n'appelle pas de réponse, dès lors que l'article 458bis du |
| van het Strafwetboek de advocaat die in het kader van de juridische | Code pénal n'interdit pas à l'avocat désigné dans le cadre de l'aide |
| tweedelijnsbijstand is aangesteld, niet verbiedt om aan de rechter de | juridique de deuxième ligne de révéler au juge les raisons qui l'ont |
| redenen bekend te maken die hem ertoe hebben gebracht vast te stellen | amené à constater que le demandeur ne remplit pas la condition |
| dat de aanvrager niet voldoet aan de in artikel 508/13, eerste lid, | d'insuffisance des moyens d'existence prévue à l'article 508/13, |
| van het Gerechtelijk Wetboek bedoelde voorwaarde inzake | alinéa 1er, du Code judiciaire, mais constitue, au contraire, une |
| ontoereikendheid van de bestaansmiddelen, maar daarentegen een | exception à l'interdiction de révéler un secret professionnel contenue |
| uitzondering vormt op het in artikel 458 van het Strafwetboek vervatte | dans l'article 458 du Code pénal. |
| verbod om een beroepsgeheim bekend te maken. | |
| B.3.2. Artikel 458bis van het Strafwetboek bepaalt : | B.3.2. L'article 458bis du Code pénal dispose : |
| « Eenieder, die uit hoofde van zijn staat of beroep houder is van | « Toute personne qui, par état ou par profession, est dépositaire de |
| geheimen en hierdoor kennis heeft van een misdrijf zoals omschreven in | secrets et a de ce fait connaissance d'une infraction prévue aux |
| de artikelen 371/1 tot 377, 377quater, 379, 380, 383bis, § § 1 en 2, | articles 371/1 à 377, 377quater, 379, 380, 383bis, § § 1er et 2, 392 à |
| 392 tot 394, 396 tot 405ter, 409, 423, 425, 426 en 433quinquies, | 394, 396 à 405ter, 409, 423, 425, 426 et 433quinquies, qui a été |
| gepleegd op een minderjarige of op een persoon die kwetsbaar is ten | commise sur un mineur ou sur une personne qui est vulnérable en raison |
| gevolge van zijn leeftijd, zwangerschap, partnergeweld, gebruiken van | de son âge, d'un état de grossesse, de la violence entre partenaires, |
| geweld, gepleegd omwille van culturele drijfveren, gewoontes, | d'actes de violence perpétrés au nom de la culture, de la coutume, de |
| tradities, religie of de zogenaamde ' eer ', een ziekte dan wel een | la religion, de la tradition ou du prétendu ' honneur ', d'une |
| lichamelijk of geestelijk gebrek of onvolwaardigheid kan, onverminderd | maladie, d'une infirmité ou d'une déficience physique ou mentale peut, |
| de verplichtingen hem opgelegd door artikel 422bis, het misdrijf ter | sans préjudice des obligations que lui impose l'article 422bis, en |
| kennis brengen van de procureur des Konings, hetzij wanneer er een | informer le procureur du Roi, soit lorsqu'il existe un danger grave et |
| ernstig en dreigend gevaar bestaat voor de fysieke of psychische | imminent pour l'intégrité physique ou mentale du mineur ou de la |
| integriteit van de minderjarige of de bedoelde kwetsbare persoon en | personne vulnérable visée, et qu'elle n'est pas en mesure, seule ou |
| hij deze integriteit niet zelf of met hulp van anderen kan beschermen, | |
| hetzij wanneer er aanwijzingen zijn van een gewichtig en reëel gevaar | avec l'aide de tiers, de protéger cette intégrité, soit lorsqu'il y a |
| dat andere minderjarigen of bedoelde kwetsbare personen het | des indices d'un danger sérieux et réel que d'autres mineurs ou |
| slachtoffer worden van de in voormelde artikelen bedoelde misdrijven | personnes vulnérables visées soient victimes des infractions prévues |
| en hij deze integriteit niet zelf of met hulp van anderen kan | aux articles précités et qu'elle n'est pas en mesure, seule ou avec |
| beschermen ». | l'aide de tiers, de protéger cette intégrité ». |
| B.3.3. Uit de motivering van de verwijzingsbeslissing blijkt dat de | B.3.3. Il ressort de la motivation de la décision de renvoi que la |
| verwijzing naar artikel 458bis van het Strafwetboek kennelijk | référence à l'article 458bis du Code pénal résulte manifestement d'une |
| voortvloeit uit een materiële vergissing van het verwijzende | erreur matérielle de la part de la juridiction a quo. La question |
| rechtscollege. De prejudiciële vraag moet in die zin worden begrepen | |
| dat zij betrekking heeft op artikel 458 van het Strafwetboek. De | préjudicielle doit être comprise comme portant sur l'article 458 du |
| partijen hebben zich overigens niet daarin vergist, aangezien zij, in | Code pénal. Les parties ne s'y sont du reste pas trompées, puisque, |
| hun memories, in ondergeschikte orde aanvoeren dat de regel van het | dans leurs mémoires, elles soutiennent, à titre subsidiaire, que la |
| beroepsgeheim bestaanbaar is met de artikelen 10 en 11 van de | règle du secret professionnel est compatible avec les articles 10 et |
| Grondwet, in samenhang gelezen met artikel 6 van het Europees Verdrag | 11 de la Constitution, lus en combinaison avec l'article 6 de la |
| voor de rechten van de mens, en zij argumenten ter ondersteuning van | Convention européenne des droits de l'homme, et qu'elles présentent |
| dat standpunt voorleggen. | des arguments à l'appui de cette position. |
| B.4. De excepties worden verworpen. | B.4. Les exceptions sont rejetées. |
| Ten aanzien van de in het geding zijnde bepaling en de context ervan | Quant à la disposition en cause et à son contexte |
| B.5.1. Het voor het verwijzende rechtscollege hangende geschil heeft | B.5.1. Le litige pendant devant la juridiction a quo porte sur une |
| betrekking op een beslissing tot beëindiging van de juridische tweedelijnsbijstand die werd genomen nadat het bureau voor juridische bijstand had vastgesteld dat de begunstigde niet voldeed aan de voorwaarde van ontoereikende bestaansmiddelen. B.5.2. Een persoon kan gedeeltelijk of volledig kosteloze juridische tweedelijnsbijstand genieten wanneer zijn bestaansmiddelen ontoereikend zijn. De juridische tweedelijnsbijstand wordt georganiseerd door het bureau voor juridische bijstand dat bij elke balie is ingesteld door de raad van de Orde van advocaten (artikel 508/7 van het Gerechtelijk Wetboek). De voorwaarde inzake ontoereikendheid van de bestaansmiddelen wordt nagegaan door het | décision de cessation de l'aide juridique de deuxième ligne qui a été prise après que le bureau d'aide juridique eut constaté que le bénéficiaire ne satisfaisait pas à la condition d'insuffisance des moyens d'existence. B.5.2. Une personne peut bénéficier de l'aide juridique de deuxième ligne partiellement ou entièrement gratuite lorsque ses moyens d'existence sont insuffisants. L'aide juridique de deuxième ligne est organisée par le bureau d'aide juridique qui est établi au sein de chaque barreau par le conseil de l'Ordre des avocats (article 508/7 du Code judiciaire). La condition d'insuffisance des moyens d'existence |
| bureau voor juridische bijstand (artikel 508/13 van het Gerechtelijk | est vérifiée par le bureau d'aide juridique (article 508/13 du Code |
| Wetboek). | judiciaire). |
| B.5.3. De regels met betrekking tot de omvang van de bestaansmiddelen | B.5.3. Les règles relatives à l'ampleur des moyens d'existence et aux |
| pièces justificatives à produire, telles qu'elles sont applicables | |
| en de voor te leggen bewijsstukken, zoals ze van toepassing zijn in | dans l'affaire ayant donné lieu à la question préjudicielle, sont |
| het bodemgeschil, worden bepaald bij het koninklijk besluit van 18 | fixées par l'arrêté royal du 18 décembre 2003 « déterminant les |
| december 2003 « tot vaststelling van de voorwaarden van de volledige | conditions de la gratuité totale ou partielle du bénéfice de l'aide |
| of gedeeltelijke kosteloosheid van de juridische tweedelijnsbijstand | juridique de deuxième ligne et de l'assistance judiciaire » (ci-après |
| en de rechtsbijstand » (hierna : het koninklijk besluit van 18 | : l'arrêté royal du 18 décembre 2003), qui, dans l'intervalle, a été |
| december 2003), dat inmiddels werd opgeheven bij de wet van 31 juli | abrogé par la loi du 31 juillet 2020 « modifiant le code judiciaire |
| 2020 « tot wijziging van het Gerechtelijk Wetboek teneinde de toegang | afin d'améliorer l'accès à l'aide juridique de deuxième ligne et à |
| tot de juridische tweedelijnsbijstand en de rechtsbijstand te | l'assistance judiciaire par l'augmentation des plafonds de revenus |
| verbeteren, door de ter zake geldende inkomensmaxima te verhogen ». | applicables en la matière ». |
| De aanvrager kan zijn situatie aantonen door middel van om het even | |
| welk document dat door het bureau voor juridische bijstand moet worden | Le demandeur peut établir sa situation au moyen de tout document à |
| beoordeeld (artikel 1, § 1, eerste lid, 1° en 2°, van het koninklijk | apprécier par le bureau d'aide juridique (article 1er, § 1er, alinéa 1er, |
| besluit van 18 december 2003). Het bureau voor juridische bijstand kan | 1° et 2°, de l'arrêté royal du 18 décembre 2003). Le bureau d'aide |
| bij de rechtzoekende of bij derden, met inbegrip van | juridique peut demander au justiciable ou à des tiers, y compris à des |
| overheidsinstanties, alle informatie opvragen die nuttig wordt geacht, | instances publiques, toutes les informations jugées utiles, entre |
| waaronder het laatste aanslagbiljet, om zich ervan te vergewissen dat | autres le dernier avertissement-extrait de rôle, afin de vérifier que |
| de voorwaarden van toegang tot de juridische tweedelijnsbijstand zijn | les conditions d'accès à l'aide juridique de deuxième ligne sont |
| vervuld (artikelen 1, § 3, en 2, zevende lid, van hetzelfde koninklijk | remplies (articles 1er, § 3, et 2, alinéa 7, du même arrêté royal). |
| besluit). Bovendien wordt de kosteloze juridische tweedelijnsbijstand geweigerd | En outre, l'aide juridique de deuxième ligne gratuite est refusée s'il |
| indien blijkt dat de rechtzoekende beschikt over kapitalen of over | apparaît que le justiciable dispose de capitaux ou d'avantages et si |
| voordelen en indien uit andere tekenen en aanwijzingen een hogere | d'autres signes et indices laissent apparaître une aisance supérieure |
| graad van gegoedheid blijkt dan uit de aangegeven bestaansmiddelen, | aux moyens d'existence déclarés, qui permettent de conclure qu'il est |
| waaruit kan worden besloten dat hij in de mogelijkheid verkeert zelf | |
| zijn advocaat te betalen (artikel 2ter van hetzelfde koninklijk | en mesure de payer lui-même son avocat (article 2ter du même arrêté |
| besluit). De aanvrager van de juridische tweedelijnsbijstand kan bij de arbeidsrechtbank een beroep instellen dat is gericht tegen die beslissing (artikel 508/16 van het Gerechtelijk Wetboek). B.5.4. Het bureau voor juridische bijstand kan tevens, ambtshalve of op een met redenen omkleed verzoek van de advocaat, een einde maken aan de juridische tweedelijnsbijstand, met name indien het vaststelt dat de begunstigde niet voldeed of niet langer voldoet aan de voorwaarden bepaald bij artikel 508/13. Het is ertoe gehouden de begunstigde daarvan bij aangetekende zending in kennis te stellen en hem te verzoeken zijn opmerkingen te formuleren binnen een termijn van twintig dagen. De beslissing tot beëindiging van de toegekende bijstand wordt met redenen omkleed. Tegen die beslissing kan een beroep worden ingesteld bij de arbeidsrechtbank binnen een maand na de kennisgeving ervan. Die kennisgeving moet nuttige informatie bevatten om het beroep in te stellen (artikelen 508/15, 508/16 en 508/18 van het Gerechtelijk Wetboek). B.6.1. Zoals het Hof heeft geoordeeld bij zijn arrest nr. 77/2018 van | royal). Le demandeur de l'aide juridique de deuxième ligne peut former un recours dirigé contre cette décision devant le tribunal du travail (article 508/16 du Code judiciaire). B.5.4. Le bureau d'aide juridique peut également, d'office ou sur requête motivée de l'avocat, mettre fin à l'aide juridique de deuxième ligne, notamment s'il constate que le bénéficiaire ne satisfaisait pas ou ne satisfait plus aux conditions prévues à l'article 508/13. Il est tenu d'en informer le bénéficiaire par envoi recommandé et de l'inviter à formuler ses observations dans un délai de vingt jours. La décision de mettre fin à l'aide octroyée est motivée. Elle est susceptible de recours auprès du tribunal du travail dans le mois de la notification. Cette notification doit contenir les informations utiles pour introduire le recours (articles 508/15, 508/16 et 508/18 du Code judiciaire). |
| 21 juni 2018, zijn alle gegevens met betrekking tot de | B.6.1. Comme la Cour l'a jugé par son arrêt n° 77/2018 du 21 juin |
| bestaansmiddelen van de aanvrager of van de begunstigde van de | 2018, toutes les informations relatives aux moyens d'existence du |
| juridische tweedelijnsbijstand die worden toevertrouwd aan de advocaat | demandeur ou du bénéficiaire de l'aide juridique de deuxième ligne qui |
| die door het bureau voor juridische bijstand is aangesteld, gedekt | sont confiées à l'avocat désigné par le bureau d'aide juridique sont |
| door het beroepsgeheim dat de advocaat, alsook de leden van het bureau | couvertes par le secret professionnel qui lie l'avocat, ainsi que les |
| voor juridische bijstand die de dossiers moeten behandelen, met | membres du bureau d'aide juridique appelés à traiter des dossiers, en |
| toepassing van artikel 458 van het Strafwetboek, bindt. | application de l'article 458 du Code pénal. |
| B.6.2. Een houder van het beroepsgeheim moet immers, in principe, elke | B.6.2. En effet, un dépositaire du secret professionnel doit, en |
| vertrouwelijke mededeling die is verkregen in de omstandigheden | principe, garder secrète toute information confidentielle obtenue dans |
| vermeld in artikel 458 van het Strafwetboek, geheimhouden. Dat artikel bepaalt : « Geneesheren, heelkundigen, officieren van gezondheid, apothekers, vroedvrouwen en alle andere personen die uit hoofde van hun staat of beroep kennis dragen van geheimen die hun zijn toevertrouwd, en deze bekendmaken buiten het geval dat zij geroepen worden om in rechte of voor een parlementaire onderzoekscommissie getuigenis af te leggen en buiten het geval dat de wet, het decreet of de ordonnantie hen verplicht of toelaat die geheimen bekend te maken, worden gestraft met gevangenisstraf van een jaar tot drie jaar en een geldboete van honderd euro tot duizend euro of met een van die straffen alleen ». | les conditions visées à l'article 458 du Code pénal, qui dispose : « Les médecins, chirurgiens, officiers de santé, pharmaciens, sages-femmes et toutes autres personnes dépositaires, par état ou par profession, des secrets qu'on leur confie, qui, hors le cas où ils sont appelés à rendre témoignage en justice ou devant une commission d'enquête parlementaire et celui où la loi, le décret ou l'ordonnance les oblige ou les autorise à faire connaître ces secrets, les auront révélés, seront punis d'un emprisonnement d'un an à trois ans et d'une amende de cent euros à mille euros ou d'une de ces peines seulement ». |
| B.7.1. De Ministerraad is van mening dat het beroepsgeheim van de | B.7.1. Le Conseil des ministres estime que le secret professionnel de |
| advocaat niet absoluut is. Hij doet gelden dat de advocaat die door | l'avocat n'est pas absolu. Il fait valoir que l'avocat désigné par le |
| het bureau voor juridische bijstand is aangesteld, krachtens de | bureau d'aide juridique a, en vertu de la disposition précitée, le |
| voormelde bepaling het recht heeft om die gegevens bekend te maken, | |
| met name wanneer hij getuigenis aflegt in rechte of wanneer hij zich | droit de révéler ces informations, notamment lorsqu'il témoigne en |
| op de noodtoestand kan beroepen. B.7.2. Het staat in de regel aan het verwijzende rechtscollege om de bepaling die het van toepassing acht te interpreteren, onder voorbehoud van een kennelijk verkeerde lezing. Uit het verwijzingsvonnis blijkt dat het verwijzende rechtscollege van oordeel is dat het beroepsgeheim de advocaat verbiedt om, in het kader van een getuigenis, voor dat rechtscollege de vertrouwelijke informatie met betrekking tot de bestaansmiddelen van de begunstigde van de juridische tweedelijnsbijstand te onthullen. Het Hof beantwoordt de prejudiciële vraag in die interpretatie, die niet kennelijk verkeerd is. Ten gronde B.8. Uit de motivering van het verwijzingsvonnis blijkt dat het verwijzende rechtscollege van oordeel is dat de regel van het beroepsgeheim de verdediging van de Orde van advocaten bemoeilijkt, in zoverre die de feitelijke elementen die haar beslissing verantwoorden, niet kan uitleggen. Ook zou de in het geding zijnde bepaling tot gevolg hebben aan de eiser voor het verwijzende rechtscollege een bewijs voor te leggen dat moeilijk, zo niet onmogelijk te leveren is, namelijk het bewijs dat er geen verborgen bestaansmiddelen zijn. Het verwijzende rechtscollege vraagt meer bepaald of de inachtneming van het beginsel van het beroepsgeheim op discriminerende wijze afbreuk doet aan het recht op een eerlijk proces voor zowel de Orde van advocaten als de eiser voor het verwijzende rechtscollege. | justice ou lorsqu'il peut se prévaloir de l'état de nécessité. B.7.2. Il appartient en règle à la juridiction a quo d'interpréter la disposition qu'elle juge applicable, sous réserve d'une lecture manifestement erronée. Il ressort du jugement de renvoi que la juridiction a quo estime que le secret professionnel interdit à l'avocat de dévoiler devant elle, dans le cadre d'un témoignage, les informations confidentielles relatives aux moyens d'existence du bénéficiaire de l'aide juridique de deuxième ligne. La Cour répond à la question préjudicielle dans cette interprétation, qui n'est pas manifestement erronée. Quant au fond B.8. Il ressort de la motivation du jugement de renvoi que la juridiction a quo estime que la règle du secret professionnel complique la défense de l'Ordre des avocats, en ce que celui-ci ne peut expliquer les éléments factuels qui justifient sa décision. La disposition en cause aurait aussi pour effet d'imposer au demandeur devant la juridiction a quo une preuve difficile sinon impossible à rapporter, à savoir celle de l'inexistence de ressources occultes. La juridiction a quo demande plus précisément si le respect du principe du secret professionnel porte une atteinte discriminatoire au droit à un procès équitable tant pour l'Ordre des avocats que pour le demandeur devant elle. |
| B.9.1. Artikel 6 van het Europees Verdrag voor de rechten van de mens | B.9.1. L'article 6 de la Convention européenne des droits de l'homme |
| beschermt het recht op een eerlijk proces. Artikel 13 van dat Verdrag | protège le droit à un procès équitable. L'article 13 de cette |
| waarborgt eenieder wiens rechten en vrijheden die in dat Verdrag | Convention garantit à toute personne dont les droits et libertés |
| worden erkend, zijn geschonden, het recht op een daadwerkelijk | reconnus dans cette Convention ont été violés le droit à un recours |
| rechtsmiddel voor een nationale instantie. In die context voegt die | effectif devant une instance nationale. Dans ce contexte, cette |
| bepaling niets toe aan artikel 6. | disposition n'ajoute rien à l'article 6. |
| B.9.2. Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens heeft geoordeeld | B.9.2. La Cour européenne des droits de l'homme a jugé que « le |
| dat « het beginsel van de tegenspraak en dat van de wapengelijkheid, | principe du contradictoire et celui de l'égalité des armes, |
| die onderling nauw met elkaar zijn verbonden, fundamentele elementen | étroitement liés entre eux, sont des éléments fondamentaux de la |
| van het begrip ' eerlijk proces ' in de zin van artikel 6, lid 1, van | notion de ' procès équitable ' au sens de l'article 6, paragraphe 1, |
| het Verdrag zijn. Zij vereisen een ' billijk evenwicht ' tussen de | de la Convention. Ils exigent un ' juste équilibre ' entre les parties |
| partijen : zij moeten elk een redelijke mogelijkheid krijgen om hun | : chacune doit se voir offrir une possibilité raisonnable de présenter |
| zaak voor te leggen onder voorwaarden die hen niet in een duidelijk | sa cause dans des conditions qui ne la placent pas dans une situation |
| nadelige positie ten opzichte van de tegenpartij of tegenpartijen | de net désavantage par rapport à son ou ses adversaires » (CEDH, |
| brengen » (EHRM, grote kamer, 19 september 2017, Regner t. Tsjechische | grande chambre, 19 septembre 2017, Regner c. République tchèque, § |
| Republiek, § 146). Hoewel het beginsel van de tegenspraak, in de | 146). Si, en règle, le principe du contradictoire n'exige pas que |
| regel, niet vereist dat elke partij aan haar tegenstander stukken | chaque partie communique à son adversaire des documents qui n'ont pas |
| verstrekt die evenmin aan de rechter zijn voorgelegd (EHRM, 24 april | davantage été présentés au juge (CEDH, 24 avril 2003, Yvon c. France, |
| 2003, Yvon t. Frankrijk, § 38), houdt het evenwel « het recht [in] | § 38), il implique, toutefois, « le droit pour les parties de faire |
| voor de partijen om de elementen te doen kennen die noodzakelijk zijn | connaître les éléments qui sont nécessaires au succès de leurs |
| voor het welslagen van hun aanspraken » (EHRM, 13 oktober 2005, | prétentions » (CEDH, 13 octobre 2005, Clinique des Acacias et autres |
| Clinique des Acacias en anderen t. Frankrijk, § 37). | c. France, § 37). |
| B.10. Ofschoon het juist is dat het aan de begunstigde van de | B.10. S'il est vrai qu'il appartient au bénéficiaire de l'aide |
| juridische tweedelijnsbijstand staat te bewijzen dat hij voldoet aan | juridique de deuxième ligne de prouver qu'il satisfait à la condition |
| de voorwaarde inzake ontoereikendheid van de bestaansmiddelen, rust de | de l'insuffisance des moyens d'existence, la charge de la preuve |
| bewijslast op de Orde van advocaten wanneer die laatste aanvoert dat | incombe à l'Ordre des avocats lorsque ce dernier allègue que le |
| de begunstigde van de juridische tweedelijnsbijstand andere inkomsten | bénéficiaire de l'aide juridique de deuxième ligne percevrait des |
| zou ontvangen dan die welke hij heeft aangegeven bij het bureau voor | revenus autres que ceux qu'il a déclarés au bureau d'aide juridique et |
| juridische bijstand en die met name blijken uit zijn | qui ressortent, notamment, de ses extraits de compte, du solde de ses |
| rekeningafschriften, uit het saldo van zijn bankrekeningen en uit | comptes bancaires et des autres documents qu'il a déposés. Le |
| andere documenten die hij heeft neergelegd. De begunstigde van de | bénéficiaire de l'aide juridique de deuxième ligne n'est donc pas tenu |
| juridische tweedelijnsbijstand is dus niet ertoe gehouden daarenboven | |
| het bewijs te leveren dat er geen verborgen inkomsten zijn. De in het | d'apporter, de surcroît, la preuve de l'absence de revenus occultes. |
| geding zijnde bepaling belemmert het vermogen van de begunstigde van | La disposition en cause n'entrave dès lors pas de manière |
| de juridische tweedelijnsbijstand om zijn standpunt voor de | disproportionnée la capacité du bénéficiaire de l'aide juridique de |
| arbeidsrechtbank te verdedigen bijgevolg niet op onevenredige wijze. | deuxième ligne à défendre sa position devant le tribunal du travail. |
| Daaruit volgt dat zij geen afbreuk doet aan het recht op een eerlijk | Il s'ensuit qu'elle ne porte pas atteinte au droit à un procès |
| proces van die laatste. B.11.1. De inachtneming van het beginsel van het beroepsgeheim heeft daarentegen tot gevolg dat de Orde van advocaten niet in staat is om de feitelijke elementen uiteen te zetten die de advocaat die een verzoek op grond van artikel 508/18 van het Gerechtelijk Wetboek heeft ingediend, ertoe hebben gebracht te oordelen dat de rechtzoekende niet voldeed aan de voorwaarde inzake ontoereikendheid van de bestaansmiddelen. De Orde van advocaten kon dus de elementen die noodzakelijk zijn voor het welslagen van haar aanspraken, niet doen kennen, hetgeen een inmenging vormt in het recht op een eerlijk proces. | équitable de ce dernier. B.11.1. En revanche, le respect du principe du secret professionnel a pour conséquence que l'Ordre des avocats n'est pas en mesure d'exposer les éléments factuels qui ont conduit l'avocat ayant déposé une requête sur la base de l'article 508/18 du Code judiciaire à estimer que le justiciable ne satisfaisait pas à la condition d'insuffisance des moyens d'existence. L'Ordre des avocats ne peut donc faire connaître les éléments qui sont nécessaires au succès de ses prétentions, ce qui constitue une ingérence dans le droit à un procès équitable. |
| B.11.2. Het beginsel van de tegenspraak en dat van de wapengelijkheid | B.11.2. Le principe du contradictoire et celui de l'égalité des armes |
| zijn niet absoluut. Evenmin geldt er een absoluut recht op de | ne sont pas absolus. Il n'y a pas non plus de droit absolu à la |
| bekendmaking van de bewijsmiddelen (EHRM, grote kamer, 19 september | divulgation des moyens de preuve (CEDH, grande chambre, 19 septembre |
| 2017, Regner t. Tsjechische Republiek, § 147). Zoals het Europees Hof | 2017, Regner c. République tchèque, § 147). Comme la Cour européenne |
| voor de Rechten van de Mens in verschillende arresten heeft | des droits de l'homme l'a constaté dans plusieurs arrêts, d'autres |
| vastgesteld, kunnen andere legitieme doelstellingen worden aangevoerd | objectifs légitimes peuvent être invoqués pour justifier des |
| om beperkingen aan deze beginselen te verantwoorden (EHRM, 26 juli | limitations à ces principes (CEDH, 26 juillet 2016, Miryana Patrova c. |
| 2016, Miryana Patrova t. Bulgarije, § § 39-40; 29 april 2014, | Bulgarie, § § 39-40; 29 avril 2014, Ternovskis c. Lettonie, § § |
| Ternovskis t. Letland, § § 65-68). Om te beoordelen of in het licht | 65-68). Pour apprécier le caractère acceptable, au regard de ces |
| van deze doelstellingen, beperkingen aan deze beginselen aanvaardbaar | |
| zijn, moet rekening worden gehouden met de procedure in haar geheel. | objectifs, de limitations à ces principes, il faut tenir compte de la |
| In het bijzonder moet worden nagegaan of de beperkingen voldoende | procédure dans son ensemble. Il faut en particulier vérifier si les |
| worden gecompenseerd door andere procedurele waarborgen (EHRM, grote | limitations ont été suffisamment compensées par d'autres garanties |
| kamer, 19 september 2017, Regner t. Tsjechische Republiek, § § | procédurales (CEDH, grande chambre, 19 septembre 2017, Regner c. |
| 151-161). Daarbij moet rekening worden gehouden met de mogelijkheid, | République tchèque § § 151-161). A cet égard, il convient de tenir |
| voor de rechter, om de feitelijke grondslag van de bestreden | |
| beslissing en de motieven die deze ondersteunen, te beoordelen (EHRM, | compte de la possibilité, pour le juge, d'examiner la base factuelle |
| 26 juli 2016, Miryana Patrova t. Bulgarije, § § 41-44). | de la décision attaquée et les motifs qui la soutiennent (CEDH, 26 |
| B.11.3. Te dezen dienen de beginselen van de tegenspraak en van de | juillet 2016, Miryana Patrova c. Bulgarie, § § 41-44). |
| wapengelijkheid te worden afgewogen tegen de rechten van de | B.11.3. En l'espèce, les principes du contradictoire et de l'égalité |
| verdediging van de begunstigde van de juridische tweedelijnsbijstand. | des armes doivent être mis en balance avec les droits de la défense du |
| Er dient eveneens rekening te worden gehouden met de legitieme zorg | bénéficiaire de l'aide juridique de deuxième ligne. Il y a lieu aussi |
| van de wetgever om misbruiken inzake de juridische tweedelijnsbijstand | de tenir compte du souci légitime du législateur de prévenir les abus |
| te voorkomen, teneinde de per definitie beperkte middelen welke eraan | relatifs à l'aide juridique de deuxième ligne en vue de réserver les |
| worden besteed, voor te behouden voor personen welke die bijstand echt | moyens alloués à celle-ci, par définition limités, aux personnes qui |
| nodig hebben. | en ont réellement besoin. |
| B.12. Het rechtscollege in de procedure zoals deze in het | B.12. La juridiction dans la procédure menée dans l'affaire ayant |
| bodemgeschil, wijst zijn beslissing aan de hand van informatie uit de | donné lieu à la question préjudicielle, lorsqu'elle rend sa décision, |
| naspeuringen van de arbeidsauditeur (artikelen 138bis, § 1, en 138ter | est éclairée par les investigations de l'auditeur du travail (articles |
| van het Gerechtelijk Wetboek), hetgeen bijdraagt tot het goede verloop | 138bis, § 1er, et 138ter du Code judiciaire), ce qui concourt au bon |
| van het proces. In het kader van de uitoefening van die bevoegdheden | déroulement du procès. Dans le cadre de l'exercice de ces pouvoirs, |
| kan het arbeidsauditoraat de Orde van advocaten of de door het bureau | l'auditorat du travail ne peut toutefois, pas plus que le juge, |
| voor juridische bijstand aangestelde advocaat, echter, evenmin als de | enjoindre à l'Ordre des avocats ou à l'avocat désigné par le bureau |
| rechter, niet gelasten om de door het beroepsgeheim gedekte informatie | d'aide juridique de divulguer les informations couvertes par le secret |
| openbaar te maken. De mogelijkheid om de documenten die de begunstigde | professionnel. La possibilité de parcourir les documents que le |
| heeft ingediend ter ondersteuning van zijn oorspronkelijke aanvraag | |
| voor juridische tweedelijnsbijstand in te kijken, kan evenmin | bénéficiaire a déposés pour étayer sa demande initiale d'aide |
| garanderen dat het rechtscollege kan beoordelen of de betrokkene nog | juridique de deuxième ligne ne permet pas non plus de garantir que la |
| andere bronnen van inkomsten heeft. De betwiste intrekking van de | juridiction puisse évaluer si l'intéressé a encore d'autres sources de |
| juridische tweedelijnsbijstand komt immers per definitie na de | revenus. En effet, par définition, le retrait contesté de l'aide |
| oorspronkelijke toekenning van die bijstand, waardoor de kans zeer | juridique de deuxième ligne est postérieur à l'attribution initiale de |
| groot is dat die intrekking gebaseerd is op elementen die niet gekend | cette aide, de sorte que le risque est très élevé que ce retrait soit |
| waren op het moment van de oorspronkelijke aanvraag. | basé sur des éléments qui n'étaient pas connus au moment de la demande initiale. |
| B.13. Daaruit volgt dat de rechter geen kennis kan nemen van de | B.13. Il s'ensuit que le juge ne peut pas prendre connaissance des |
| elementen die aan de basis liggen van de beslissing tot intrekking van | éléments qui sont à la base de la décision de retrait de l'aide |
| de juridische tweedelijnsbijstand, wat nochtans net het voorwerp is | juridique de deuxième ligne, ce qui est pourtant justement l'objet de |
| van de beroepsprocedure tegen die beslissing. | la procédure de recours intentée contre cette décision. |
| Dat gevolg vindt evenwel niet zijn oorsprong in de in het geding | Cette conséquence ne trouve toutefois pas sa source dans la |
| zijnde bepaling. | disposition en cause. |
| Zonder dat het Hof, gelet op de draagwijdte van de thans onderzochte | Sans que, eu égard à la portée de la question préjudicielle |
| prejudiciële vraag, zich kan uitspreken over de grondwettigheid ervan, | présentement examinée, la Cour puisse se prononcer sur leur |
| moet worden vastgesteld dat dat gevolg zijn oorsprong vindt in de | constitutionnalité, il convient de constater que cette conséquence |
| bepalingen van het Gerechtelijk Wetboek waarbij aan het bureau voor | trouve sa source dans les dispositions du Code judiciaire qui confient |
| juridische bijstand de bevoegdheid wordt toevertrouwd om te beslissen | au bureau d'aide juridique la compétence de décider de l'octroi et du |
| over de toekenning en de intrekking van de juridische | retrait de l'aide juridique de deuxième ligne, le cas échéant sur |
| tweedelijnsbijstand, in voorkomend geval op verzoek van de advocaat die werd aangesteld, en waarbij aan de arbeidsrechtbank de bevoegdheid wordt toevertrouwd om kennis te nemen van de beroepen die zijn gericht tegen de door het bureau voor juridische bijstand genomen beslissingen tot weigering of tot intrekking. Die bepalingen hebben tot gevolg dat, indien de door het bureau voor juridische bijstand aangestelde advocaat, in het kader van zijn opdrachten van verdediging of vertegenwoordiging in rechte van zijn cliënt of van verlening van juridisch advies aan die cliënt, kennisneemt van informatie volgens welke zijn cliënt niet voldoet aan de voorwaarde inzake ontoereikendheid van de bestaansmiddelen, de advocaat, door het | requête de l'avocat qui a été désigné, et qui confient au tribunal du travail la compétence de connaître des recours dirigés contre les décisions de refus ou de retrait prises par le bureau d'aide juridique. Ces dispositions ont pour effet que, si l'avocat désigné par le bureau d'aide juridique prend connaissance, dans le cadre de ses missions de défense ou de représentation en justice de son client ou de conseil juridique à celui-ci, d'informations selon lesquelles son client ne satisfait pas à la condition d'insuffisance des moyens |
| verzoek dat hij indient bij het bureau voor juridische bijstand met | d'existence, l'avocat est, par la requête qu'il dépose auprès du |
| toepassing van artikel 508/18 van het Gerechtelijk Wetboek, het | bureau d'aide juridique en application de l'article 508/18 du Code |
| initiatief neemt voor een procedure tot intrekking van de juridische | judiciaire, à l'initiative d'une procédure de retrait de l'aide |
| tweedelijnsbijstand die kan uitmonden in een beroep dat wordt | juridique de deuxième ligne pouvant déboucher sur un recours qui est |
| onderzocht door de arbeidsrechtbank en in aanwezigheid van het | examiné par le tribunal du travail et en présence de l'auditorat du |
| arbeidsauditoraat. De betrokken bepalingen van het Gerechtelijk | travail. Les dispositions concernées du Code judiciaire chargent ainsi |
| Wetboek belasten de advocaat van de begunstigde van de juridische | l'avocat du bénéficiaire de l'aide juridique de deuxième ligne de |
| tweedelijnsbijstand aldus ermee erop toe te zien dat zijn cliënt | |
| voldoet aan de voorwaarden om die bijstand te genieten, en zulks onder | s'assurer que son client remplit les conditions pour bénéficier de |
| het uiteindelijke toezicht van de gewone rechtscolleges. | cette aide, et ce, sous le contrôle ultime des juridictions |
| B.14. Aangezien de in B.13 vermelde gevolgen niet hun oorsprong vinden | judiciaires. B.14. Dès lors que les conséquences mentionnées en B.13 ne trouvent |
| in de in het geding zijnde bepaling, dient te worden geantwoord dat | pas leur source dans la disposition en cause, il y a lieu de répondre |
| artikel 458 van het Strafwetboek bestaanbaar is met de artikelen 10 en | que l'article 458 du Code pénal est compatible avec les articles 10 et |
| 11 van de Grondwet, in samenhang gelezen met artikel 6 van het | 11 de la Constitution, lus en combinaison avec l'article 6 de la |
| Europees Verdrag voor de rechten van de mens. | Convention européenne des droits de l'homme. |
| Om die redenen, | Par ces motifs, |
| het Hof | la Cour |
| zegt voor recht : | dit pour droit : |
| Rekening houdend met hetgeen in B.13 en in B.14 is vermeld, schendt | Compte tenu de ce qui est dit en B.13 et en B.14, l'article 458 du |
| artikel 458 van het Strafwetboek niet de artikelen 10 en 11 van de | Code pénal ne viole pas les articles 10 et 11 de la Constitution, lus |
| Grondwet, in samenhang gelezen met artikel 6 van het Europees Verdrag | en combinaison avec l'article 6 de la Convention européenne des droits |
| voor de rechten van de mens. | de l'homme. |
| Aldus gewezen in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig artikel | Ainsi rendu en langue française et en langue néerlandaise, |
| 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof, | conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur |
| op 30 juni 2022. | la Cour constitutionnelle, le 30 juin 2022. |
| De griffier, De voorzitter, | Le greffier, Le président, |
| F. Meersschaut P. Nihoul | F. Meersschaut P. Nihoul |