Etaamb.openjustice.be
Meertalige weergave van Arrest van --
← Terug naar "Uittreksel uit arrest nr. 57/2022 van 21 april 2022 Rolnummer 7615 In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 82 van de faillissementswet van 8 augustus 1997, gesteld door het Hof van Beroep te Antwerpen. Het Grondwettelijk Hof, I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging"
Uittreksel uit arrest nr. 57/2022 van 21 april 2022 Rolnummer 7615 In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 82 van de faillissementswet van 8 augustus 1997, gesteld door het Hof van Beroep te Antwerpen. Het Grondwettelijk Hof, I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging Extrait de l'arrêt n° 57/2022 du 21 avril 2022 Numéro du rôle : 7615 En cause : la question préjudicielle relative à l'article 82 de la loi du 8 août 1997 sur les faillites, posée par la Cour d'appel d'Anvers. La Cour constitutionnelle,
GRONDWETTELIJK HOF COUR CONSTITUTIONNELLE
Uittreksel uit arrest nr. 57/2022 van 21 april 2022 Extrait de l'arrêt n° 57/2022 du 21 avril 2022
Rolnummer 7615 Numéro du rôle : 7615
In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 82 van de En cause : la question préjudicielle relative à l'article 82 de la loi
faillissementswet van 8 augustus 1997, gesteld door het Hof van Beroep te Antwerpen. du 8 août 1997 sur les faillites, posée par la Cour d'appel d'Anvers.
Het Grondwettelijk Hof, La Cour constitutionnelle,
samengesteld uit de voorzitters L. Lavrysen en P. Nihoul, de rechters composée des présidents L. Lavrysen et P. Nihoul, des juges J.-P.
J.-P. Moerman, Y. Kherbache, T. Detienne en S. de Bethune, en, Moerman, Y. Kherbache, T. Detienne et S. de Bethune, et, conformément
overeenkomstig artikel 60bis van de bijzondere wet van 6 januari 1989 à l'article 60bis de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur la Cour
op het Grondwettelijk Hof, emeritus rechter R. Leysen, bijgestaan door constitutionnelle, de la juge émérite R. Leysen, assistée du greffier
de griffier F. Meersschaut, onder voorzitterschap van voorzitter L. F. Meersschaut, présidée par le président L. Lavrysen,
Lavrysen, wijst na beraad het volgende arrest : après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant :
I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging I. Objet de la question préjudicielle et procédure
Bij arrest van 29 juni 2021, waarvan de expeditie ter griffie van het Par arrêt du 29 juin 2021, dont l'expédition est parvenue au greffe de
Hof is ingekomen op 19 juli 2021, heeft het Hof van Beroep te la Cour le 19 juillet 2021, la Cour d'appel d'Anvers a posé la
Antwerpen de volgende prejudiciële vraag gesteld : question préjudicielle suivante :
« Schendt artikel 82 van de Faillissementswet de artikelen 10 en 11 « L'article 82 de la loi sur les faillites viole-t-il les articles 10
van de Grondwet, al dan niet in samenhang met artikel 1 van het eerste et 11 de la Constitution, lus ou non en combinaison avec l'article 1er
aanvullend protocol van het EVRM, in zoverre het de rechter niet du Premier Protocole additionnel à la Convention européenne des droits
toelaat om een verschoonbaar verklaarde gefailleerde, die na zijn de l'homme, en ce qu'il ne permet pas qu'un failli déclaré excusable,
verschoonbaarverklaring strafrechtelijk veroordeeld werd voor feiten qui a été condamné pénalement après sa déclaration d'excusabilité pour
die dateren van vóór de verschoonbaarverklaring, uit hoofde van des faits antérieurs à la déclaration d'excusabilité, soit condamné
artikel 44 van het Strafwetboek te veroordelen tot teruggave (bij par le juge en vertu de l'article 44 du Code pénal à la restitution
equivalent) van gelden die de gefailleerde door het misdrijf heeft (par équivalent) des sommes que le failli a obtenues en raison de
verkregen, terwijl de verschoonbaarverklaring niet verhindert dat de l'infraction, alors que la déclaration d'excusabilité n'empêche pas de
gefailleerde wordt aangesproken voor onderhoudsschulden en voor réclamer au failli le paiement de dettes alimentaires et des
schadevergoeding voor het overlijden of voor de aantasting van de dommages-intérêts résultant du décès ou de l'atteinte à l'intégrité
fysieke integriteit van een persoon waaraan de gefailleerde - ook physique d'une personne que le failli a causé par sa faute - même de
zonder opzet - schuld heeft ? ». manière non intentionnelle ? ».
(...) (...)
III. In rechte III. En droit
(...) (...)
B.1. De verwijzende rechter vraagt het Hof of artikel 82 van de B.1. Le juge a quo demande à la Cour si l'article 82 de la loi du 8
faillissementswet van 8 augustus 1997 bestaanbaar is met de artikelen août 1997 sur les faillites est compatible avec les articles 10 et 11
10 en 11 van de Grondwet, al dan niet in samenhang gelezen met artikel de la Constitution, lus ou non en combinaison avec l'article 1er du
1 van het Eerste Aanvullend Protocol bij het Europees Verdrag voor de Premier Protocole additionnel à la Convention européenne des droits de
rechten van de mens, in zoverre het de rechter niet toelaat een l'homme, en ce qu'il ne permet pas qu'un failli déclaré excusable qui
verschoonbaar verklaarde gefailleerde die na zijn
verschoonbaarverklaring strafrechtelijk veroordeeld werd voor feiten a été condamné pénalement après sa déclaration d'excusabilité pour des
die dateren van vóór het faillissementsvonnis, uit hoofde van artikel faits antérieurs au jugement déclaratif de faillite soit condamné par
44 van het Strafwetboek te veroordelen tot teruggave (bij equivalent) le juge en vertu de l'article 44 du Code pénal à la restitution (par
van gelden die de gefailleerde door het misdrijf heeft verkregen, équivalent) des sommes que le failli a obtenues en raison de
terwijl de verschoonbaarverklaring niet verhindert dat de gefailleerde l'infraction, alors que la déclaration d'excusabilité n'empêche pas de
wordt aangesproken voor onderhoudsschulden en voor schadevergoeding réclamer au failli le paiement des dettes alimentaires et des
verbonden aan het overlijden of aan de aantasting van de fysieke dommages-intérêts résultant du décès ou de l'atteinte à l'intégrité
integriteit van een persoon waaraan de gefailleerde schuld heeft. physique d'une personne que le failli a causé par sa faute.
B.2. Artikel 82 van de faillissementswet bepaalt : B.2. L'article 82 de la loi sur les faillites dispose :
« Indien de gefailleerde verschoonbaar wordt verklaard, kan hij niet « Si le failli est déclaré excusable, il ne peut plus être poursuivi
meer vervolgd worden door zijn schuldeisers. par ses créanciers.
De echtgenoot van de gefailleerde die persoonlijk aansprakelijk is Le conjoint du failli qui est personnellement obligé à la dette de son
voor de schuld van zijn echtgenoot, of de voormalige echtgenoot die
persoonlijk aansprakelijk is voor de schuld die zijn voormalige époux ou l'ex-conjoint qui est personnellement obligé à la dette de
echtgenoot tijdens de duur van het huwelijk was aangegaan, wordt
ingevolge de verschoonbaarheid van die verplichting bevrijd. son époux contractée du temps du mariage est libéré de cette
De verschoonbaarheid heeft noch gevolgen voor de onderhoudsschulden, obligation par l'effet de l'excusabilité.
noch voor de schulden voortvloeiend uit de verplichting tot herstel L'excusabilité est sans effet sur les dettes alimentaires du failli et
van de schade verbonden aan het overlijden of aan de aantasting van de celles qui résultent de l'obligation de réparer le dommage lié au
lichamelijke integriteit van een persoon waaraan de gefailleerde décès ou à l'atteinte à l'intégrité physique d'une personne qu'il a
schuld heeft ». causé par sa faute ».
Bij artikel 70, eerste lid, van de wet van 11 augustus 2017 « houdende L'article 70, alinéa 1er, de la loi du 11 août 2017 « portant
invoeging van het Boek XX ' Insolventie van ondernemingen ', in het insertion du Livre XX ' Insolvabilité des entreprises ', dans le Code
Wetboek van economisch recht, en houdende invoeging van de definities de droit économique, et portant insertion des définitions propres au
eigen aan Boek XX en van de rechtshandhavingsbepalingen eigen aan Boek Livre XX, et des dispositions d'application au Livre XX, dans le Livre
XX in het Boek I van het Wetboek van economisch recht » werd de I du Code de droit économique », a abrogé la loi sur les faillites,
faillissementswet opgeheven, onder voorbehoud van de toepassing ervan sous réserve de son application aux procédures de faillite en cours au
op de faillissementsprocedures die liepen op 1 mei 2018. Die opheffing 1er mai 2018. Cette abrogation est sans incidence sur l'examen de la
heeft geen weerslag op het onderzoek van de prejudiciële vraag. question préjudicielle.
B.3.1. Krachtens artikel 82, eerste lid, van de faillissementswet B.3.1. En vertu de l'article 82, alinéa 1er, de la loi sur les
geldt de verschoonbaarheid voor alle schulden van de gefailleerde faillites, l'excusabilité s'applique à toutes les dettes du failli
ontstaan vóór het faillissementsvonnis, en dus ook voor schulden nées avant le jugement déclaratif de faillite et elle s'applique donc
voortvloeiend uit een misdrijf of een onrechtmatige daad. aussi aux dettes qui résultent d'une infraction ou d'un acte illicite.
Overeenkomstig het derde lid van die bepaling, heeft de
verschoonbaarheid evenwel geen gevolgen voor de onderhoudsschulden en Conformément à l'alinéa 3 de cette disposition, l'excusabilité est
voor de schulden die voortvloeien uit de verplichting tot herstel van toutefois sans effet sur les dettes alimentaires du failli et sur
de schade verbonden aan het overlijden of aan de aantasting van de celles qui résultent de l'obligation de réparer le dommage lié au
lichamelijke integriteit van een persoon waaraan de gefailleerde décès ou à l'atteinte à l'intégrité physique d'une personne qu'il a
schuld heeft. causé par sa faute.
Zoals de verwijzende rechter vaststelt, leidt artikel 82 van de Comme le constate le juge a quo, l'article 82 de la loi sur les
faillissementswet ertoe dat een verschoonbaar verklaarde gefailleerde faillites a pour effet qu'un failli déclaré excusable et qui est
die strafrechtelijk wordt veroordeeld voor feiten die dateren van vóór condamné pénalement pour des faits antérieurs à la faillite n'est pas
het faillissement, niet is gehouden tot de terugbetaling aan de tenu de rembourser à la partie civile les montants qu'il a obtenus en
burgerlijke partij van bedragen die hij door het misdrijf heeft raison de l'infraction, parce que de telles dettes sont nées avant le
verkregen, omdat dergelijke schulden zijn ontstaan vóór het
faillissementsvonnis en bijgevolg de gevolgen van de verschoonbaarheid jugement déclaratif de faillite et qu'elles doivent, par conséquent,
dienen te ondergaan, ook al dateren de kwalificatie door de subir les effets de l'excusabilité, même si la qualification des faits
strafrechter van de feiten als een misdrijf en de veroordeling van de en tant qu'infraction par le juge pénal et la condamnation du failli
gefailleerde tot het betalen van een schadevergoeding aan de au paiement de dommages-intérêts à la partie civile sont postérieures
burgerlijke partij van na de verschoonbaarverklaring. à la déclaration d'excusabilité.
B.3.2. In de prejudiciële vraag wordt in het bijzonder verwezen naar B.3.2. La question préjudicielle fait référence en particulier à la
de veroordeling « uit hoofde van artikel 44 van het Strafwetboek [...] condamnation « en vertu de l'article 44 du Code pénal [...] à la
tot teruggave (bij equivalent) van gelden die de gefailleerde door het restitution (par équivalent) des sommes que le failli a obtenues en
misdrijf heeft verkregen ». raison de l'infraction ».
Overeenkomstig artikel 44 van het Strafwetboek « [wordt] de Conformément à l'article 44 du Code pénal, « la condamnation aux
veroordeling tot de bij de wet gestelde straffen [...] altijd peines établies par la loi sera toujours prononcée sans préjudice des
uitgesproken, onverminderd de teruggave en de schadevergoeding die aan restitutions et dommages-intérêts qui peuvent être dus aux parties ».
partijen mochten zijn verschuldigd ». Volgens het Hof van Cassatie « Selon la Cour de cassation, « la restitution ainsi visée est une
[is] de aldus bedoelde teruggave [...] een burgerrechtelijke maatregel mesure civile ayant un effet de droit réel que le juge est tenu de
met zakenrechtelijke werking die de rechter in geval van veroordeling prononcer en cas de condamnation. Cette mesure qui, en règle, a un
verplicht dient te bevelen. Deze maatregel, die in de regel effet rétroactif, requiert que les choses à restituer aient été
terugwerkende kracht heeft, vereist dat de terug te geven zaken aan de soustraites au propriétaire, se trouvent entre les mains de la justice
eigenaar zijn ontnomen, ter beschikking staan van het gerecht en nog in natura aanwezig zijn ». Het Hof van Cassatie vervolgt dat « die teruggave [daarnaast] ook elke maatregel [inhoudt] die beoogt de materiële gevolgen van het bewezen verklaarde misdrijf teniet te doen teneinde de feitelijke toestand te herstellen zoals die bestond vóór het plegen van het bewezen verklaarde misdrijf. Dit doet echter geen afbreuk aan het feit dat de rechter enkel de teruggave van een zaak die voldoet aan de hiervoor vermelde voorwaarden aan het slachtoffer van het misdrijf kan bevelen. De rechter die het slachtoffer schadevergoeding zou toekennen door hem een zaak terug te geven die niet aan deze voorwaarden voldoet, zou immers aan zijn schuldvordering op de dader een zakenrechtelijke werking verlenen die in strijd is met et soient encore présentes en nature ». La Cour de cassation ajoute que « cette restitution implique également toute mesure visant à effacer les conséquences matérielles de l'infraction déclarée établie, afin de rétablir la situation telle qu'elle existait avant la commission de l'infraction déclarée établie. Cela ne porte toutefois pas préjudice au fait que le juge ne peut ordonner la restitution à la victime de l'infraction que d'une chose répondant aux conditions susmentionnées. Le juge qui accorderait des dommages-intérêts à la victime en lui restituant une chose qui ne répond pas à ces conditions, attribuerait à sa créance sur l'auteur un effet de droit
de artikelen 7 en 8 Hypotheekwet » (Cass., 27 februari 2018, réel, en violation des articles 7 et 8 de la loi hypothécaire du 16
P.17.0284.N). décembre 1851 » (Cass. 27 février 2018, P.17.0284.N).
B.3.3. In de verwijzingsbeslissing wordt geoordeeld dat in het B.3.3. Dans la décision de renvoi, il est jugé que, dans le litige au
bodemgeschil niet de maatregel van de teruggave met zakenrechtelijke fond, la mesure de restitution assortie d'un effet de droit réel ne
werking kan worden bevolen, omdat niet is voldaan aan de voorwaarde peut pas être ordonnée, parce que la condition selon laquelle la chose
dat de aan de eigenaar terug te geven zaak nog in natura aanwezig
dient te zijn. De voorschotten die door de burgerlijke partijen aan de à restituer au propriétaire doit encore être présente en nature n'est
gefailleerde werden betaald voor de niet-uitgevoerde werken in hun pas remplie. Les avances que les parties civiles ont versées au failli
woning en die door die laatste bedrieglijk werden verduisterd of dans le cadre des travaux non exécutés dans leur habitation et qui ont
verspild in de zin van artikel 491 van het Strafwetboek, zijn na de été détournées ou dissipées par le failli au sens de l'article 491 du
vereffening van de failliete boedel niet meer aanwezig. Code pénal ne sont plus présentes après la liquidation de la faillite.
Uit de bij het Hof ingediende memories en de stukken van het dossier kan daarnaast worden afgeleid dat de burgerlijke partijen in het bodemgeschil het herstel beogen van de toestand zoals die bestond vóór het plegen van het misdrijf, door een schadevergoeding te vorderen overeenkomstig het gemeen recht, ter waarde van de voormelde voorschotten. De burgerlijke partijen hebben daarvoor tevens een aangifte van schuldvordering gedaan in het kader van de faillissementsprocedure. Zij hebben evenwel geen derdenverzet aangetekend tegen het vonnis van verschoonbaarverklaring. Bij de sluiting van het faillissement werden er aan hen geen bedragen uitgedeeld. B.3.4. Het Hof moet bijgevolg het verschil in behandeling beoordelen van de schuldeisers van een verschoonbaar verklaarde gefailleerde, al naargelang hun schuldvordering betrekking heeft op, enerzijds, schulden voortvloeiend uit de verplichting tot herstel van de schade die het gevolg is van een misdrijf dat wordt begaan door de gefailleerde vóór het faillissement, maar waarvoor hij na de verschoonbaarverklaring wordt veroordeeld, en, anderzijds, de schulden En outre, il peut être déduit des mémoires et des pièces du dossier déposés devant la Cour que les parties civiles dans le litige ayant donné lieu à la question préjudicielle ont pour objectif de rétablir la situation telle qu'elle existait avant la commission de l'infraction, en réclamant le paiement de dommages-intérêts conformément au droit commun, d'une valeur équivalant aux avances précitées. Les parties civiles ont, à cette fin, également déposé une déclaration de créance dans le cadre de la procédure de faillite. Elles n'ont toutefois pas formé tierce opposition à la déclaration d'excusabilité. A la clôture de la faillite, il n'a été procédé à aucune répartition de montants à leur égard. B.3.4. La Cour doit dès lors apprécier la différence de traitement des créanciers d'un failli déclaré excusable, selon que leur créance porte, d'une part, sur les dettes résultant de l'obligation de réparer le dommage qui est la conséquence d'une infraction commise par le failli avant la faillite, mais pour laquelle il a été condamné après la déclaration d'excusabilité et, d'autre part, sur les dettes visées
bedoeld in artikel 82, derde lid, van de faillissementswet. à l'article 82, alinéa 3, de la loi sur les faillites. Seule la
Uitsluitend de laatstgenoemde categorie van schuldeisers kan de seconde catégorie de créanciers peut encore poursuivre le failli.
gefailleerde nog vervolgen.
B.4.1. Het beginsel van gelijkheid en niet-discriminatie sluit niet B.4.1. Le principe d'égalité et de non-discrimination n'exclut pas
uit dat een verschil in behandeling tussen categorieën van personen qu'une différence de traitement soit établie entre des catégories de
wordt ingesteld, voor zover dat verschil op een objectief criterium personnes, pour autant qu'elle repose sur un critère objectif et
berust en het redelijk verantwoord is. qu'elle soit raisonnablement justifiée.
Het bestaan van een dergelijke verantwoording moet worden beoordeeld L'existence d'une telle justification doit s'apprécier en tenant
rekening houdend met het doel en de gevolgen van de betwiste maatregel compte du but et des effets de la mesure critiquée ainsi que de la
en met de aard van de ter zake geldende beginselen; het beginsel van nature des principes en cause; le principe d'égalité et de
gelijkheid en niet-discriminatie is geschonden wanneer vaststaat dat non-discrimination est violé lorsqu'il est établi qu'il n'existe pas
er geen redelijk verband van evenredigheid bestaat tussen de de rapport raisonnable de proportionnalité entre les moyens employés
aangewende middelen en het beoogde doel. et le but visé.
B.4.2. Artikel 1 van het Eerste Aanvullend Protocol bij het Europees B.4.2. L'article 1er du Premier Protocole additionnel à la Convention
Verdrag voor de rechten van de mens bepaalt : « Alle natuurlijke of rechtspersonen hebben recht op het ongestoord genot van hun eigendom. Niemand zal van zijn eigendom worden beroofd behalve in het algemeen belang en met inachtneming van de voorwaarden neergelegd in de wet en in de algemene beginselen van het internationaal recht. De voorgaande bepalingen zullen echter op geen enkele wijze het recht aantasten dat een Staat heeft om die wetten toe te passen welke hij noodzakelijk oordeelt om toezicht uit te oefenen op het gebruik van eigendom in overeenstemming met het algemeen belang of om de betaling van belastingen of andere heffingen en boeten te verzekeren ». européenne des droits de l'homme dispose : « Toute personne physique ou morale a droit au respect de ses biens. Nul ne peut être privé de sa propriété que pour cause d'utilité publique et dans les conditions prévues par la loi et les principes généraux du droit international. Les dispositions précédentes ne portent pas atteinte au droit que possèdent les Etats de mettre en vigueur les lois qu'ils jugent nécessaires pour réglementer l'usage des biens conformément à l'intérêt général ou pour assurer le paiement des impôts ou d'autres contributions ou des amendes ».
B.5. De in het geding zijnde bepaling maakt deel uit van de faillissementswetgeving, die in essentie ertoe strekt een billijk evenwicht tot stand te brengen tussen de belangen van de schuldenaar en de belangen van de schuldeisers. De verklaring van verschoonbaarheid vormt voor de gefailleerde een gunstmaatregel die hem in staat stelt zijn activiteiten op een aangezuiverde basis te hervatten, en zulks niet alleen in zijn belang maar ook in het belang van zijn schuldeisers of sommigen onder hen die belang erbij kunnen hebben dat hun schuldenaar zijn activiteiten op een dergelijke basis hervat, waarbij het voortzetten van een handels- of industriële activiteit bovendien het algemeen belang kan dienen B.5. La disposition en cause fait partie de la législation sur les faillites, qui vise essentiellement à réaliser un juste équilibre entre les intérêts du débiteur et ceux des créanciers. La déclaration d'excusabilité constitue pour le failli une mesure de faveur qui lui permet de reprendre ses activités sur une base assainie et ceci, non seulement dans son intérêt, mais aussi dans celui de ses créanciers ou de certains d'entre eux qui peuvent avoir intérêt à ce que leur débiteur reprenne ses activités sur une telle base, le maintien d'une activité commerciale ou industrielle pouvant en outre servir l'intérêt général (Doc. parl., Chambre, 1991-1992, n° 631/1,
(Parl. St., Kamer, 1991-1992, nr. 631/1, pp. 35 en 36). pp. 35 et 36).
De wetgever, die van oordeel is dat « de mogelijkheid tot herstel
[...] utopisch [blijft] indien [de gefailleerde] de last van het Jugeant que « la faculté de se redresser est [...] utopique si [le
passief moet blijven dragen », heeft gemeend dat « het [...] immers failli] doit conserver la charge du passif », le législateur a estimé
niet te verantwoorden [is] dat het in gebreke blijven van de que « rien ne justifie que la défaillance du débiteur, conséquence de
schuldenaar als gevolg van omstandigheden waarvan hij het slachtoffer
is, hem verhindert andere activiteiten te verrichten » (Parl. St., circonstances dont il est victime, l'empêche de reprendre d'autres
Kamer, 1991-1992, nr. 631/13, p. 50). activités » (Doc. parl., Chambre, 1991-1992, n° 631/13, p. 50).
Uit de parlementaire voorbereiding blijkt dat de wetgever « op een Il ressort des travaux préparatoires que le législateur s'est soucié
evenwichtige wijze rekening [heeft willen] houden met de gecombineerde de tenir « compte, de manière équilibrée, des intérêts combinés de la
belangen van de gefailleerde zelf, van de schuldeisers, de werknemers personne du failli, des créanciers, des travailleurs et de l'économie
en de economie in zijn geheel » en voor een menselijke regeling heeft dans son ensemble » et d'assurer un règlement humain qui respecte les
willen zorgen die de rechten van alle betrokken partijen in acht neemt droits de toutes les parties intéressées (Doc. parl., Chambre,
(Parl. St., Kamer, 1991-1992, nr. 631/13, p. 29). 1991-1992, n° 631/13, p. 29).
B.6. De wet van 4 september 2002 heeft met name twee schulden B.6. La loi du 4 septembre 2002 a nommément exclu de l'excusabilité
uitgesloten van de verschoonbaarheid : de onderhoudsschulden en de deux types de dettes : les dettes alimentaires et celles qui résultent
schulden voortvloeiend uit de verplichting tot herstel van de schade de l'obligation de réparer le dommage lié au décès ou à l'atteinte à
verbonden aan het overlijden of aan de aantasting van de lichamelijke l'intégrité physique d'une personne, que le failli a causé par sa faute.
integriteit van een persoon waaraan de gefailleerde schuld heeft. La juridiction a quo demande à la Cour si le principe d'égalité et de
Het verwijzende rechtscollege wenst van het Hof te vernemen of het
beginsel van gelijkheid en niet-discriminatie wordt geschonden doordat non-discrimination est violé en ce que les dettes qui résultent de
de schulden voortvloeiend uit de verplichting tot herstel van de l'obligation de réparer le dommage qui est la conséquence d'une
schade die het gevolg is van een misdrijf dat wordt begaan door de infraction commise par le failli avant le jugement déclaratif de
gefailleerde vóór het faillissementsvonnis, de gevolgen van de verschoonbaarheid wel dienen te ondergaan, ook wanneer het bestaan van het misdrijf door de strafrechter wordt vastgesteld na de verschoonbaarverklaring. B.7. Wanneer de wetgever, in het bijzonder in economische aangelegenheden, oordeelt het belang van de schuldeisers te moeten opofferen in het voordeel van bepaalde categorieën van schuldenaars, past die maatregel in het geheel van het economisch en sociaal beleid dat hij wil voeren. Het Hof zou de verschillen in behandeling die het gevolg zijn van de beleidskeuzen die hij heeft gemaakt, alleen kunnen afkeuren indien die beleidskeuzen klaarblijkelijk onredelijk zouden zijn. faillite doivent effectivement subir les effets de l'excusabilité, même lorsque l'existence de l'infraction est constatée par le juge pénal après la déclaration d'excusabilité. B.7. Lorsque, spécialement en matière économique, le législateur estime devoir sacrifier l'intérêt des créanciers au profit de certaines catégories de débiteurs, cette mesure s'inscrit dans l'ensemble de la politique économique et sociale qu'il entend poursuivre. La Cour ne pourrait censurer les différences de traitement qui découlent des choix qu'il a faits que si ceux-ci étaient manifestement déraisonnables.
B.8. Zoals het Hof heeft geoordeeld bij zijn arrest nr. 9/2008 van 17 B.8. Ainsi que la Cour l'a jugé par son arrêt n° 9/2008 du 17 janvier
januari 2008, past de uitsluiting van de verschoonbaarheid van 2008, l'exclusion des effets de l'excusabilité sur certaines
bepaalde categorieën van schulden in het billijk evenwicht dat de catégories de dettes s'inscrit dans le juste équilibre que le
wetgever heeft beoogd tot stand te brengen tussen de belangen van de législateur entendait mettre en oeuvre entre les intérêts du débiteur
schuldenaar en de belangen van de schuldeisers. Met de in het geding et ceux des créanciers. Par la disposition en cause, il a veillé à ce
zijnde bepaling heeft hij ervoor gezorgd dat de schuldeisers ten que les créanciers envers lesquels le failli a une dette alimentaire
aanzien van wie de gefailleerde een onderhoudsschuld heeft of die ou qui ont droit à l'indemnisation d'un dommage corporel causé par le
recht hebben op de vergoeding van lichamelijke schade, veroorzaakt failli ne soient pas gênés par l'excusabilité de celui-ci au moment de
door de gefailleerde, niet door diens verschoonbaarheid worden gehinderd bij de afdwinging van hun schuldvordering. Hij heeft daarmee een categorie van personen willen beschermen die hij prima facie kwetsbaarder acht dan andere schuldeisers. B.9.1. Teneinde het doel van de verschoonbaarheid niet in het gedrang te brengen, vermocht de wetgever de uitsluiting tot bepaalde behartigenswaardige categorieën van schulden te beperken. Het blijkt niet dat hij een onredelijke keuze heeft gemaakt of op buitensporige wijze afbreuk heeft gedaan aan de rechten van de schuldeisers door de schuldvorderingen voor de vergoeding op burgerrechtelijk vlak van de schade die het gevolg is van een misdrijf dat werd begaan door de gefailleerde, niet eveneens van de verschoonbaarheid uit te sluiten. recouvrer leur créance. Il a ainsi entendu protéger une catégorie de personnes qu'il considère de prime abord comme plus vulnérables que d'autres créanciers. B.9.1. Afin de ne pas compromettre le but de l'excusabilité, le législateur a pu limiter l'exclusion de ses effets à certaines catégories de dettes dignes d'égard. Il n'apparaît pas qu'il ait opéré un choix déraisonnable ou qu'il ait porté atteinte de manière exagérée aux droits des créanciers en n'excluant pas aussi les effets de l'excusabilité pour les créances d'indemnisation en matière civile du dommage qui est la conséquence d'une infraction commise par le failli.
De omstandigheid dat de schade in kwestie voortvloeit uit feiten die La circonstance que le dommage en question résulte de faits donnant
aanleiding geven tot een strafrechtelijke veroordeling, die dateert lieu à une condamnation pénale postérieure à la déclaration
van na de verschoonbaarverklaring, neemt niet weg dat, zoals de d'excusabilité, n'empêche pas que, comme le constate le juge a quo, la
verwijzende rechter vaststelt, de schuld reeds bestond vóór het dette existait déjà avant le jugement déclaratif de faillite et
faillissementsvonnis en niet door de beslissing van de strafrechter is qu'elle n'est pas née à la suite de la décision du juge pénal. Par
ontstaan. Overigens worden ook schulden waarvan geen aangifte werd ailleurs, l'excusabilité s'applique aussi aux dettes qui n'ont pas
gedaan in het faillissement getroffen door de verschoonbaarheid om te fait l'objet d'une déclaration lors de la faillite, pour éviter que
vermijden dat de schuldeisers bewust geen aangifte zouden doen les créanciers choisissent sciemment de ne pas déposer de déclaration
teneinde aan de verschoonbaarheid te ontsnappen en de schuldenaar na afin d'échapper à l'excusabilité et qu'ils réclament quand même des
afwikkeling van het faillissement alsnog zouden aanspreken. sommes au débiteur après la liquidation de la faillite.
B.9.2. Bovendien kan, overeenkomstig artikel 80, tweede lid, van de B.9.2. En outre, conformément à l'article 80, alinéa 2, de la loi sur
faillissementswet, de gefailleerde enkel verschoonbaar worden les faillites, le failli ne peut être déclaré excusable que s'il est
verklaard wanneer hij ongelukkig en te goeder trouw is. Volgens de malheureux et de bonne foi. Selon les travaux préparatoires de cette
parlementaire voorbereiding van die bepaling moet « het begrip ' te disposition, « s'agissant de la notion de bonne foi, elle s'identifie
goeder trouw handelen ' [...] worden verstaan als correct handelen au fait de s'être correctement comporté avant et pendant le cours de
voor en tijdens het faillissement. Hierbij wordt inzonderheid de la faillite. L'on vise ici le commerçant qui, pendant le cours de ses
handelaar bedoeld die tijdens zijn handelsactiviteiten op een eerlijke activités commerciales, s'est adonné à la recherche du profit avec
wijze en met voorzichtigheid en voorzorg winst heeft nagestreefd en honnêteté, prévoyance et précaution, en veillant à ne pas gravement
die de onrechtmatig nadelige gevolgen die daaruit rechtstreeks of méconnaître les conséquences injustement dommageables qui pourraient
onrechtstreeks kunnen voortvloeien voor anderen, zelfs concurrenten, en résulter directement ou indirectement pour autrui, fut-il son
niet heeft miskend » (Parl. St., Kamer, 2000-2001, DOC 50-1132/001, concurrent » (Doc. parl., Chambre, 2000-2001, DOC 50-1132/001, pp.
pp. 13-14). Zelfs wanneer de gefailleerde aan die voorwaarden voldoet, 13-14). Même lorsque le failli satisfait à ces conditions,
kan hem de verschoonbaarheid door de rechtbank nog steeds worden l'excusabilité peut toujours lui être refusée par le tribunal en cas
geweigerd in geval van « gewichtige omstandigheden, met bijzondere de « circonstances graves spécialement motivées ».
redenen omkleed ». Voor zover de individuele schuldeisers van mening zijn dat er aldus Pour autant que les créanciers individuels estiment qu'il y a donc des
redenen zijn om de verschoonbaarheid niet toe te kennen, bijvoorbeeld motifs de ne pas accorder l'excusabilité, par exemple en raison du
wegens bedrieglijk handelen van de gefailleerde, verleent diezelfde comportement frauduleux de la part du failli, cette même disposition
bepaling hun het recht om derdenverzet aan te tekenen tegen de les autorise à former tierce opposition contre la décision sur
beslissing over de verschoonbaarheid. l'excusabilité.
B.10. Overigens doet artikel 82 van de faillissementswet geen afbreuk B.10. Par ailleurs, l'article 82 de la loi sur les faillites ne porte
aan de mogelijkheid voor het verwijzende rechtscollege om de vordering pas atteinte à la faculté pour la juridiction a quo d'apprécier la
van de burgerlijke partij te beoordelen en daarbij de hoegrootheid demande de la partie civile et de constater le montant du dommage qui
vast te stellen van de schade die het gevolg is van het door de résulte de l'infraction commise par le failli. L'excusabilité
gefailleerde begane misdrijf. De verschoonbaarheid heeft immers niet
het tenietgaan tot gevolg van de schulden van de gefailleerde, maar n'emporte en effet pas l'extinction des dettes du failli, mais a
leidt er slechts toe dat de verschoonbaar gefailleerde daarvoor niet uniquement pour effet que, si le failli est déclaré excusable, il ne
kan worden vervolgd door zijn schuldeisers (Cass., 16 november 2001, peut plus être poursuivi par ses créanciers (Cass., 16 novembre 2001,
C.00.0430.F). C.00.0430.F).
B.11. Artikel 82 van de faillissementswet is bijgevolg niet B.11. Par conséquent, l'article 82 de la loi sur les faillites n'est
onbestaanbaar met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, in zoverre pas incompatible avec les articles 10 et 11 de la Constitution en ce
die bepaling ertoe leidt dat de schulden voortvloeiend uit de que cette disposition a pour effet que les dettes résultant de
verplichting tot herstel van de schade die het gevolg is van een l'obligation de réparer le dommage qui est la conséquence d'une
misdrijf dat wordt begaan door de gefailleerde vóór het infraction commise par le failli avant le jugement déclaratif de
faillissementsvonnis, de gevolgen van de verschoonbaarheid dienen te faillite, doivent subir les effets de l'excusabilité, même si la
ondergaan, ook al dateert de beslissing van de strafrechter waarbij décision du juge pénal constatant l'infraction est postérieure à la
het misdrijf wordt vastgesteld van na de verschoonbaarverklaring. déclaration d'excusabilité.
De toetsing aan artikel 1 van het Eerste Aanvullend Protocol bij het Le contrôle au regard de l'article 1er du Premier Protocole
Europees Verdrag voor de rechten van de mens leidt niet tot een andere additionnel à la Convention européenne des droits de l'homme ne
conclusie. conduit pas à une autre conclusion.
Om die redenen, Par ces motifs,
het Hof la Cour
zegt voor recht : dit pour droit :
Artikel 82 van de faillissementswet van 8 augustus 1997 schendt de L'article 82 de la loi du 8 août 1997 sur les faillites ne viole pas
artikelen 10 en 11 van de Grondwet niet, in zoverre die bepaling ertoe les articles 10 et 11 de la Constitution en ce que cette disposition a
leidt dat de schulden voortvloeiend uit de verplichting tot herstel pour effet que les dettes résultant de l'obligation de réparer le
van de schade die het gevolg is van een misdrijf dat wordt begaan door dommage qui est la conséquence d'une infraction commise par le failli
de gefailleerde vóór het faillissementsvonnis, de gevolgen van de avant le jugement déclaratif de faillite, doivent subir les effets de
verschoonbaarheid dienen te ondergaan, ook al dateert de beslissing l'excusabilité, même si la décision du juge pénal constatant
van de strafrechter waarbij het misdrijf wordt vastgesteld van na de l'infraction est postérieure à la déclaration d'excusabilité.
verschoonbaarverklaring.
Aldus gewezen in het Nederlands en het Frans, overeenkomstig artikel Ainsi rendu en langue néerlandaise et en langue française,
65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof, conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur
op 21 april 2022. la Cour constitutionnelle, le 21 avril 2022.
De griffier, Le greffier,
F. Meersschaut F. Meersschaut
De voorzitter, Le président,
L. Lavrysen L. Lavrysen
^