Etaamb.openjustice.be
Meertalige weergave van Arrest van --
← Terug naar "Uittreksel uit arrest nr. 42/2022 van 17 maart 2022 Rolnummer 7539 In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 88, vierde lid, van de wet van 28 december 2011 « houdende diverse bepalingen », gesteld door de Franstalige Rechtbank van Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters P. Nihoul en L. Lavrysen, de rechters J.(...)"
Uittreksel uit arrest nr. 42/2022 van 17 maart 2022 Rolnummer 7539 In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 88, vierde lid, van de wet van 28 december 2011 « houdende diverse bepalingen », gesteld door de Franstalige Rechtbank van Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters P. Nihoul en L. Lavrysen, de rechters J.(...) Extrait de l'arrêt n° 42/2022 du 17 mars 2022 Numéro du rôle : 7539 En cause : la question préjudicielle relative à l'article 88, alinéa 4, de la loi du 28 décembre 2011 « portant des dispositions diverses », posée par le Tribunal de première La Cour constitutionnelle, composée des présidents P. Nihoul et L. Lavrysen, des juges J.-P. Moe(...)
GRONDWETTELIJK HOF COUR CONSTITUTIONNELLE
Uittreksel uit arrest nr. 42/2022 van 17 maart 2022 Extrait de l'arrêt n° 42/2022 du 17 mars 2022
Rolnummer 7539 Numéro du rôle : 7539
In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 88, vierde lid, En cause : la question préjudicielle relative à l'article 88, alinéa
van de wet van 28 december 2011 « houdende diverse bepalingen », 4, de la loi du 28 décembre 2011 « portant des dispositions diverses
gesteld door de Franstalige Rechtbank van eerste aanleg te Brussel. », posée par le Tribunal de première instance francophone de Bruxelles.
Het Grondwettelijk Hof, La Cour constitutionnelle,
samengesteld uit de voorzitters P. Nihoul en L. Lavrysen, de rechters composée des présidents P. Nihoul et L. Lavrysen, des juges J.-P.
J.-P. Moerman, T. Giet, J. Moerman, M. Pâques, Y. Kherbache, T. Moerman, T. Giet, J. Moerman, M. Pâques, Y. Kherbache, T. Detienne, D.
Detienne, D. Pieters, S. de Bethune en E. Bribosia, en, overeenkomstig Pieters, S. de Bethune et E. Bribosia, et, conformément à l'article
artikel 60bis van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het 60bis de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur la Cour
Grondwettelijk Hof, emeritus rechter R. Leysen, bijgestaan door de constitutionnelle, de la juge émérite R. Leysen, assistée du greffier
griffier P.-Y. Dutilleux, onder voorzitterschap van voorzitter P. P.-Y. Dutilleux, présidée par le président P. Nihoul,
Nihoul, wijst na beraad het volgende arrest : après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant :
I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging I. Objet de la question préjudicielle et procédure
Bij vonnis van 26 februari 2021, waarvan de expeditie ter griffie van Par jugement du 26 février 2021, dont l'expédition est parvenue au
het Hof is ingekomen op 24 maart 2021, heeft de Franstalige Rechtbank greffe de la Cour le 24 mars 2021, le Tribunal de première instance
van eerste aanleg te Brussel de volgende prejudiciële vraag gesteld : francophone de Bruxelles a posé la question préjudicielle suivante :
« Schendt artikel 88, vierde lid, van de wet van 28 december 2011 « L'article 88, alinéa 4, de la loi du 28 décembre 2011 portant des
houdende diverse bepalingen de artikelen 10 en 11 van de Grondwet in dispositions diverses, viole-t-il les articles 10 et 11 de la
zoverre het voorziet in een regeling die aan personen die op 5 maart Constitution en ce qu'il prévoit un régime permettant à des personnes
2013 aan de voorwaarden inzake disponibiliteit voldoen, de dans les conditions de mise en disponibilité à la date du 5 mars 2013
mogelijkheid biedt om op pensioen te worden gesteld op de eerste dag d'être mises à la retraite le premier jour du mois qui suit
van de maand die volgt op het verstrijken van de termijn van die l'expiration de la période de cette disponibilité ou d'une situation
disponibiliteit of van een ermee gelijkgestelde situatie, voor zover analogue, pour autant qu'une demande de mise en disponibilité ait été
een aanvraag tot indisponibiliteitstelling bij hun werkgever werd introduite auprès de leur employeur avant le 1er janvier 2012 ou à
ingediend vóór 1 januari 2012 of vanaf 1 januari 2012 op voorwaarde partir du 1er janvier 2012 à la condition que cette demande ait été
dat die aanvraag door de werkgever werd ingewilligd vóór 5 maart 2012, approuvée par l'employeur avant le 5 mars 2012, alors que lesdites
terwijl de genoemde personen zich in een situatie bevinden die personnes se trouvent dans une situation comparable à celle des
vergelijkbaar is met die van de personen die evenzeer aan de personnes qui étaient tout autant dans les conditions de mise en
voorwaarden inzake disponibiliteit voldoen op 5 maart 2013, maar die disponibilité à la date du 5 mars 2013, mais qui n'ont pas pu
geen pensionering hebben kunnen genieten op de eerste dag die volgt op bénéficier d'une mise à la retraite le premier jour qui suit
het verstrijken van de termijn van die disponibiliteit of van een l'expiration de la période de cette disponibilité ou d'une situation
ermee gelijkgestelde situatie omdat zij niet het recht hebben gehad om analogue à défaut d'avoir eu le droit d'introduire une demande de mise
een aanvraag tot indisponibiliteitstelling in te dienen bij hun en disponibilité auprès de leur employeur avant le 1er janvier 2012 ou
werkgever vóór 1 januari 2012 of vanaf 1 januari 2012 op voorwaarde à partir du 1er janvier 2012 à la condition que cette demande ait été
dat die aanvraag door de werkgever werd ingewilligd vóór 5 maart 2012 ? ». approuvée par l'employeur avant le 5 mars 2012 ? ».
(...) (...)
III. In rechte III. En droit
(...) (...)
Ten aanzien van de in het geding zijnde bepaling en de context ervan Quant à la disposition en cause et à son contexte
B.1.1. De prejudiciële vraag heeft betrekking op artikel 88, vierde B.1.1. La question préjudicielle porte sur l'article 88, alinéa 4, de
lid, van de wet van 28 december 2011 « houdende diverse bepalingen » la loi du 28 décembre 2011 « portant des dispositions diverses »
(hierna : de wet van 28 december 2011). (ci-après : la loi du 28 décembre 2011).
Die bepaling voorziet in een overgangsregeling met betrekking tot de Cette disposition prévoit un régime transitoire quant à l'âge auquel
leeftijd waarop bepaalde personeelsleden van de overheidssector certains membres du personnel du secteur public peuvent prendre leur
vervroegd met pensioen kunnen gaan. retraite anticipée.
B.1.2. Artikel 85 van dezelfde wet, dat artikel 46 van de wet van 15 B.1.2. L'article 85 de la même loi, qui a remplacé l'article 46 de la
mei 1984 « houdende maatregelen tot harmonisering in de loi du 15 mai 1984 « portant mesures d'harmonisation dans les régimes
pensioenregelingen » (hierna : de wet van 15 mei 1984) verving, de pensions » (ci-après : la loi du 15 mai 1984), a relevé l'âge de la
verhoogde de vervroegde pensioenleeftijd in de regel van 60 jaar naar 62 jaar. retraite anticipée, en règle, de 60 ans à 62 ans.
B.1.3. In de versie ervan die van toepassing is op het bodemgeschil, B.1.3. Dans sa version applicable au litige devant le juge a quo,
bepaalt artikel 88 van de wet van 28 december 2011 : l'article 88 de la loi du 28 décembre 2011 dispose :
« Niettegenstaande elke andere wettelijke, reglementaire of « Nonobstant toute autre disposition légale, réglementaire ou
contractuele bepaling zijn de voorwaarden inzake leeftijd en duur van
de diensten vermeld in artikel 46, § 1, eerste lid, 1°, van de wet van contractuelle, les conditions d'âge et de durée de services visées à
15 mei 1984 houdende maatregelen tot harmonisering in de l'article 46, § 1er, alinéa 1er, 1°, de la loi du 15 mai 1984 portant
pensioenregelingen toepasselijk op elke persoon wiens pensioen bedoeld mesures d'harmonisation dans les régimes de pensions s'appliquent, à
wordt in artikel 38 van de wet van 5 augustus 1978 houdende toute personne dont la pension est visée à l'article 38 de la loi du 5
economische en budgettaire hervormingen of artikel 80 van de wet van 3 août 1978 de réformes économiques et budgétaires ou à l'article 80 de
februari 2003 houdende diverse wijzigingen aan de wetgeving la loi du 3 février 2003 apportant diverses modifications à la
betreffende de pensioenen van de openbare sector. législation relative aux pensions du secteur public.
[...] [...]
In afwijking van het eerste lid worden de personen die zich op eigen Par dérogation à l'alinéa 1er, les personnes qui à leur demande se
aanvraag op 1 januari 2012 in een voltijdse of deeltijdse trouvaient à la date du 1er janvier 2012 dans une position de
disponibiliteit voorafgaand aan de oppensioenstelling bevinden of in disponibilité, totale ou partielle, préalable à la mise à la retraite
een vergelijkbare situatie, op pensioen gesteld op de eerste dag van ou dans une situation analogue, sont mises à la retraite le premier
de maand die volgt op het verstrijken van de termijn van die jour du mois qui suit l'expiration de la période de cette
disponibiliteit of van de ermee gelijkgestelde situatie. Deze datum disponibilité ou situation analogue. Cette date ne peut se situer
kan evenwel niet gelegen zijn voor de eerste dag van de maand die volgt op de 60e verjaardag. avant le premier jour du mois qui suit le 60e anniversaire.
Het derde lid is eveneens van toepassing op de personen die bij hun L'alinéa 3 est également applicable aux personnes qui ont introduit,
werkgever een aanvraag om vóór 5 maart 2013 in een in datzelfde lid en vue d'être placées avant le 5 mars 2013 dans une situation visée à
beoogde situatie te worden geplaatst hebben ingediend : ce même alinéa, une demande auprès de leur employeur :
1° vóór 1 januari 2012; 1° avant le 1er janvier 2012;
2° of vanaf 1 januari 2012 op voorwaarde dat deze aanvraag door de 2° ou à partir du 1er janvier 2012 à la condition que cette demande
werkgever werd ingewilligd vóór 5 maart 2012. ait été approuvée par l'employeur avant le 5 mars 2012.
De afwijkingen voorzien in het derde en vierde lid zijn niet meer van Les dérogations prévues aux alinéas 3 et 4 ne sont plus d'application
toepassing indien het personeelslid de disponibiliteit of de lorsque l'agent met fin prématurément à la disponibilité ou à la
vergelijkbare situatie voortijdig beëindigt. situation analogue.
[...] ». [...] ».
Die bepaling is in werking getreden op 1 januari 2013 (artikel 92). Cette disposition est entrée en vigueur le 1er janvier 2013 (article
B.2.1. Oorspronkelijk bepaalde artikel 88, derde en vierde lid, van de 92). B.2.1. Initialement, l'article 88, alinéas 3 et 4, de la loi du 28
wet van 28 december 2011 :
« In afwijking van het eerste lid worden de personen die zich op 28
november 2011 in een voltijdse of deeltijdse disponibiliteit décembre 2011 disposait : « Par dérogation à l'alinéa 1er, les personnes qui se trouvaient à la
voorafgaand aan de oppensioenstelling bevinden of in een vergelijkbare date du 28 novembre 2011 dans une position de disponibilité, totale ou
partielle, préalable à la mise à la retraite ou dans une situation
situatie, op pensioen gesteld op de eerste dag van de maand die volgt analogue, sont mises à la retraite le premier jour du mois qui suit
op de 60ste verjaardag. celui de leur soixantième anniversaire.
Het derde lid is eveneens van toepassing op de personen die een L'alinéa 3 est également applicable aux personnes qui ont demandé
aanvraag hebben ingediend vóór 28 november 2011 om in een situatie te avant le 28 novembre 2011 à être placées dans une situation visée à ce
worden geplaatst als beoogd door ditzelfde lid ». même alinéa ».
B.2.2. De wetgever had de bedoeling om de verworven rechten te B.2.2. L'intention du législateur était de préserver les droits acquis
vrijwaren van de personen die reeds vóór het pensioen in des personnes qui avaient déjà été mises en disponibilité avant la
disponibiliteit waren gesteld of die daartoe de aanvraag hadden retraite ou qui en avaient fait la demande sans compromettre la «
ingediend, zonder « de houdbaarheid » van het socialezekerheidssysteem soutenabilité » du système de sécurité sociale (Doc. parl., Chambre,
in gevaar te brengen (Parl. St., Kamer, 2011-2012, DOC 53-1952/011, pp. 31-32, 36-37 en 41-42). 2011-2012, DOC 53-1952/011, pp. 31-32, 36-37 et 41-42).
De wetgever had gekozen om 28 november 2011 als scharnierdatum te Le législateur avait choisi de prendre le 28 novembre 2011 comme date
nemen, omdat op die datum het regeerakkoord is gesloten (ibid., p. charnière, date de la conclusion de l'accord de Gouvernement (ibid.,
24). p. 24).
B.3.1. De huidige bewoordingen van artikel 88, derde en vierde lid, B.3.1. Le libellé actuel de l'article 88, alinéas 3 et 4, de la loi du
van de wet van 28 december 2011 vloeien voort uit de wijziging die is 28 décembre 2011 résulte de la modification apportée par l'article 3
aangebracht bij artikel 3 van de wet van 13 december 2012 « houdende de la loi du 13 décembre 2012 « portant diverses dispositions
diverse wijzigingsbepalingen betreffende de pensioenen van de modificatives relatives aux pensions du secteur public » (ci-après :
overheidssector » (hierna : de wet van 13 december 2012). la loi du 13 décembre 2012).
B.3.2. Het wetsontwerp dat aanleiding heeft gegeven tot de wet van 13 B.3.2. Le projet de loi ayant donné lieu à la loi du 13 décembre 2012
december 2012, voorzag in het vervangen van de datum van 28 november prévoyait de remplacer la date du 28 novembre 2011 par la date du 1er
2011 door de datum van 1 januari 2012 en in de toevoeging dat het in janvier 2012 et d'ajouter que l'avantage visé à l'article 88, alinéa
artikel 88, derde lid, bedoelde voordeel ook geldt voor de personen 3, vaut également pour les personnes ayant introduit leur demande
die hun aanvraag hebben ingediend na 1 januari 2012, op voorwaarde dat après le 1er janvier 2012 à la condition que cette demande ait été
die aanvraag door hun werkgever werd ingewilligd vóór 5 maart 2012. approuvée par leur employeur avant le 5 mars 2012. Le projet de loi
Het wetsontwerp bepaalde eveneens dat de aanvraag tot prévoyait également que la demande de mise en disponibilité préalable
indisponibiliteitstelling voorafgaand aan het pensioen ten vroegste à la retraite devait être introduite au plus tôt un an avant la date
één jaar vóór de begindatum van de indisponibiliteitstelling moest de début de la mise en disponibilité. Les travaux préparatoires
worden ingediend. In de parlementaire voorbereiding wordt vermeld dat mentionnent que l'intention était de ne pas permettre aux trop jeunes
het de bedoeling was al te jonge personeelsleden niet de mogelijkheid membres du personnel de bénéficier de ces mesures transitoires (Doc.
te bieden die overgangsmaatregelen te genieten (Parl. St., Kamer,
2011-2012, DOC 53-2405/001, p. 17; 2012-2013, DOC 53-2405/003, p. 2, parl., Chambre, 2011-2012, DOC 53-2405/001, p. 17; 2012-2013, DOC
en DOC 53-2405/004, p. 15). 53-2405/003, p. 2, et DOC 53-2405/004, p. 15).
B.3.3. Tijdens de parlementaire voorbereiding heeft de wetgever B.3.3. Toutefois, au cours des travaux préparatoires, le législateur a
evenwel vastgesteld dat het ontworpen artikel 3 een aantal personen constaté que l'article 3 en projet excluait un certain nombre de
uitsloot van het toepassingsgebied van de overgangsregeling, terwijl personnes du champ d'application du régime transitoire, alors que tel
zulks niet de bedoeling was : « ambtenaren van dezelfde leeftijd die n'était pas le but : « des fonctionnaires du même âge, qui ont demandé
tijdig hun disponibiliteit voorafgaand aan het pensioen hebben leur disponibilité préalable à la retraite à temps et qui peuvent être
aangevraagd en die met ingang van dezelfde datum een periode van mis en disponibilité à partir de la même date, peuvent faire l'objet
disponibiliteit kunnen aanvatten, [kan immers] een verschillende
behandeling te beurt vallen wat de pensioneringsdatum aangaat. d'un traitement différent en ce qui concerne la date de mise à la
Bovendien zullen jongere ambtenaren in sommige gevallen aanspraak pension. En outre, dans certains cas, des fonctionnaires plus jeunes
kunnen maken op de overgangsmaatregel, in tegenstelling tot hun oudere pourront bénéficier de la mesure transitoire, contrairement à leurs
collega's » (Parl. St., Kamer, 2012-2013, DOC 53-2405/004, pp. 15-16). collègues plus âgés » (Doc. parl., Chambre, 2012-2013, DOC
53-2405/004, p. 15). Afin de traiter de la même manière toutes les
Teneinde alle personen die een aanvraag hebben ingediend hetzij vóór 1 personnes qui ont introduit une demande soit avant le 1er janvier
januari 2012, hetzij vanaf 1 januari 2012 met goedkeuring door de 2012, soit à partir du 1er janvier 2012 moyennant l'approbation de
werkgever vóór 5 maart 2012, op dezelfde wijze te behandelen, werd de l'employeur avant le 5 mars 2012, le délai d'un an maximum a été
termijn van maximaal één jaar vervangen door een vaste datum, namelijk
5 maart 2013 (ibid., DOC 53-2405/003, p. 2, en DOC 53-2405/004, p. remplacé par une date fixe, à savoir le 5 mars 2013 (ibid., DOC
15). 53-2405/003, p. 2 et DOC 53-2405/004, p. 15).
Ten aanzien van de ontvankelijkheid van de prejudiciële vraag Quant à la recevabilité de la question préjudicielle
B.4. De prejudiciële vraag peilt naar de bestaanbaarheid van artikel B.4. La question préjudicielle porte sur la compatibilité de l'article
88, vierde lid, van de wet van 28 december 2011 met de artikelen 10 en 88, alinéa 4, de la loi du 28 décembre 2011 avec les articles 10 et 11
11 van de Grondwet, in zoverre de uitbreiding van het de la Constitution en ce que l'extension du champ d'application du
toepassingsgebied van de overgangsregeling bij de wet van 13 december régime transitoire par la loi du 13 décembre 2012 traite de manière
2012 de personen die vóór 5 maart 2013 de voorwaarden vervulden inzake différente les personnes qui remplissaient les conditions de mise en
indisponibiliteitstelling voorafgaand aan het pensioen, verschillend disponibilité préalable à la retraite avant le 5 mars 2013 selon les
behandelt volgens de data waarop zij hun aanvraag tot dates auxquelles elles ont introduit leur demande de mise en
indisponibiliteitstelling hebben ingediend en, in voorkomend geval, de disponibilité et, le cas échéant, reçu l'approbation de leur
goedkeuring van hun werkgever hebben gekregen, zonder rekening te employeur, sans avoir égard à la circonstance que certaines personnes
houden met de omstandigheid dat bepaalde personen waren onderworpen aan termijnvoorwaarden die losstaan van hun leeftijd of hun loopbaanduur, die hun verhinderden een indisponibiliteitstelling aan te vragen met inachtneming van de bij de in het geding zijnde bepaling vastgestelde data. B.5. Hoewel de bewoordingen van de prejudiciële vraag artikel 88, vierde lid, van de wet van 28 december 2011 beogen, blijkt uit het verwijzingsvonnis dat de verwijzende rechter het Hof een vraag stelt over de litterae 1° en 2° van die bepaling, die de data vaststellen waarop de aanvraag tot indisponibiliteitstelling moet worden ingediend en, in voorkomend geval, ingewilligd. étaient soumises à des conditions de délai indépendantes de leur âge ou de leur durée de carrière, qui les empêchaient de demander une mise en disponibilité dans le respect des dates fixées par la disposition en cause. B.5. Bien que le libellé de la question préjudicielle vise l'article 88, alinéa 4, de la loi du 28 décembre 2011, il ressort du jugement de renvoi que le juge a quo interroge la Cour sur les litteras 1° et 2° de cette disposition, qui fixent les dates auxquelles la demande de mise en disponibilité doit être introduite et, le cas échéant, approuvée.
Daaruit volgt dat, in tegenstelling tot hetgeen de Ministerraad en Net Il s'ensuit que, contrairement à ce qu'allèguent le Conseil des
Brussel aanvoeren, het antwoord op de prejudiciële vraag niet ministres et Bruxelles-Propreté, la réponse à la question
klaarblijkelijk nutteloos is voor het geschil voor de verwijzende préjudicielle n'est pas manifestement inutile au litige devant le juge
rechter. Indien het Hof zou vaststellen dat artikel 88, vierde lid, 1° a quo. En effet, si la Cour devait constater que l'article 88, alinéa
en 2°, van de wet van 28 december 2011 de artikelen 10 en 11 van de 4, 1° et 2°, de la loi du 28 décembre 2011 viole les articles 10 et 11
Grondwet schendt, zou de toepassing van die bepaling immers moeten de la Constitution, l'application de cette disposition devrait être
worden geweerd, zodat het zou volstaan dat de persoon zijn aanvraag écartée, de sorte qu'il suffirait que la personne ait introduit sa
tot indisponibiliteitstelling heeft ingediend vóór 5 maart 2013, zoals de eiser voor de verwijzende rechter heeft gedaan, teneinde de in het derde lid van hetzelfde artikel bedoelde overgangsregeling te genieten. De omstandigheid dat werd geoordeeld dat het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest een fout had begaan door de duur van de periode van indisponibiliteitstelling voorafgaand aan het vervroegd pensioen niet te verhogen om het einde van die periode te laten overeenstemmen met de wettelijke pensioenleeftijd, brengt die vaststelling niet in het geding. Het staat immers niet aan het Hof zich daarover uit te spreken. De Ministerraad en Net Brussel doen eveneens gelden dat de eiser voor de verwijzende rechter zijn aanvraag tot indisponibiliteitstelling demande d'être mise en disponibilité avant le 5 mars 2013, comme l'a fait le demandeur devant le juge a quo, afin de bénéficier du régime transitoire prévu à l'alinéa 3 du même article. La circonstance qu'il a été jugé que la Région de Bruxelles-Capitale avait commis une faute en n'augmentant pas la durée de la période de mise en disponibilité préalable à la retraite anticipée pour faire correspondre la fin de cette période avec l'âge légal de la retraite ne remet pas en cause ce constat. Il n'appartient pas à la Cour de se prononcer à ce sujet. Le Conseil des ministres et Bruxelles Propreté font également valoir que le demandeur devant le juge a quo a introduit sa demande de mise
heeft ingediend binnen de termijnen die zijn vastgesteld bij het en disponibilité dans les délais fixés par l'arrêté du Gouvernement de
besluit van de Brusselse Hoofdstedelijke Regering van 2 maart 2000 « la Région de Bruxelles-Capitale du 2 mars 2000 « instituant en faveur
tot instelling ten gunste van het personeel van het Gewestelijk
Agentschap voor Netheid van een stelsel van indisponibiliteitstelling du personnel de l'Agence régionale pour la Propreté, un régime de mise
voorafgaand aan de pensioengerechtigde leeftijd » (hierna : het en disponibilité avant l'âge de la retraite » (ci-après : l'arrêté du
besluit van 2 maart 2000), wetende dat hij niet zou voldoen aan de 2 mars 2000), en sachant qu'il ne satisferait pas aux conditions
voorwaarden die bij de in het geding zijnde bepaling zijn vastgelegd. fixées par la disposition en cause.
Die omstandigheid heeft geen weerslag op het nut van het antwoord op Cette circonstance n'a pas d'incidence sur l'utilité de la réponse à
de prejudiciële vraag voor het voor de verwijzende rechter hangende la question préjudicielle pour le litige pendant devant le juge a quo,
geschil, aangezien zij losstaat van de vraag of de in het geding étant donné qu'elle est indépendante de la question de savoir si la
zijnde bepaling bestaanbaar is met de artikelen 10 en 11 van de disposition en cause est compatible avec les articles 10 et 11 de la
Grondwet. Bovendien kan de eiser voor de verwijzende rechter niet Constitution. De surcroît, l'on ne saurait faire grief au demandeur
worden verweten dat hij zich heeft gehouden aan de regelgeving die op devant le juge a quo de s'être conformé à la réglementation qui lui
hem van toepassing was. était applicable.
Ten gronde Quant au fond
B.6. Het beginsel van gelijkheid en niet-discriminatie sluit niet uit B.6. Le principe d'égalité et de non-discrimination n'exclut pas
dat een verschil in behandeling tussen categorieën van personen wordt qu'une différence de traitement soit établie entre des catégories de
ingesteld, voor zover dat verschil op een objectief criterium berust personnes, pour autant qu'elle repose sur un critère objectif et
en het redelijk verantwoord is. qu'elle soit raisonnablement justifiée.
Het bestaan van een dergelijke verantwoording moet worden beoordeeld L'existence d'une telle justification doit s'apprécier en tenant
rekening houdend met het doel en de gevolgen van de betwiste maatregel compte du but et des effets de la mesure critiquée ainsi que de la
en met de aard van de ter zake geldende beginselen; het beginsel van nature des principes en cause; le principe d'égalité et de
gelijkheid en niet-discriminatie is geschonden wanneer vaststaat dat non-discrimination est violé lorsqu'il est établi qu'il n'existe pas
er geen redelijk verband van evenredigheid bestaat tussen de de rapport raisonnable de proportionnalité entre les moyens employés
aangewende middelen en het beoogde doel. et le but visé.
B.7.1. De in het geding zijnde bepaling maakt deel uit van een B.7.1. La disposition en cause fait partie d'une réforme structurelle
structurele hervorming van de pensioenen van het overheidspersoneel, des retraites du personnel de la fonction publique, visant à maîtriser
die erop gericht is om op lange termijn de budgettaire kosten van de à long terme les coûts budgétaires du vieillissement démographique. La
vergrijzing te beheersen. De hervorming strekt in de eerste plaats réforme vise en premier lieu à ce que les citoyens travaillent plus
ertoe de mensen langer te doen werken. longtemps.
B.7.2. Het komt de wetgever toe te oordelen in hoeverre het opportuun B.7.2. Il appartient au législateur d'apprécier dans quelle mesure il
is maatregelen te nemen met het oog op besparingen inzake rust- en est opportun d'adopter des dispositions en vue de réaliser des
overlevingspensioenen. Aangezien die pensioenen met overheidsfondsen économies dans le domaine des pensions de retraite et de survie. Etant
worden gefinancierd, moet de last die op de Staat weegt, kunnen worden donné que ces pensions sont financées au moyen de deniers publics, la
charge qui repose sur l'Etat doit pouvoir être modifiée lorsque
gewijzigd wanneer de sanering van de openbare financiën of het tekort l'assainissement des finances publiques ou le déficit de la sécurité
in de sociale zekerheid zulks vereisen. sociale l'exigent.
Bij het bepalen van zijn pensioenbeleid beschikt de wetgever derhalve Pour établir sa politique en matière de retraites, le législateur
over een ruime beoordelingsbevoegdheid. Dat is des te meer het geval dispose par conséquent d'un large pouvoir d'appréciation. Il en va
wanneer de betrokken regeling het voorwerp heeft uitgemaakt van d'autant plus ainsi quand le régime concerné a fait l'objet d'une
sociaal overleg. concertation sociale.
B.8. Indien de wetgever een beleidswijziging noodzakelijk acht, vermag B.8. Si le législateur estime qu'un changement de politique s'impose,
hij te oordelen dat zij met onmiddellijke ingang moet worden il peut décider de lui donner un effet immédiat et il n'est pas tenu,
doorgevoerd en is hij in beginsel niet ertoe gehouden in een overgangsregeling te voorzien. De artikelen 10 en 11 van de Grondwet zijn slechts geschonden indien de overgangsregeling of de ontstentenis daarvan tot een verschil in behandeling leidt waarvoor geen redelijke verantwoording bestaat of indien aan het vertrouwensbeginsel op buitensporige wijze afbreuk wordt gedaan. Dat laatste is het geval wanneer de rechtmatige verwachtingen van een bepaalde categorie van rechtsonderhorigen worden miskend zonder dat een dwingende reden van algemeen belang voorhanden is die het ontbreken van een te hunnen voordele ingestelde overgangsregeling kan verantwoorden. B.9. De in het geding zijnde overgangsbepaling heeft tot gevolg dat personen die niet vóór 1 januari 2012 hun indisponibiliteitstelling en principe, de prévoir un régime transitoire. Les articles 10 et 11 de la Constitution ne sont violés que si le régime transitoire ou l'absence d'un tel régime entraîne une différence de traitement non susceptible de justification raisonnable ou s'il est porté une atteinte excessive au principe de la confiance légitime. Tel est le cas lorsqu'il est porté atteinte aux attentes légitimes d'une catégorie déterminée de justiciables sans qu'un motif impérieux d'intérêt général puisse justifier l'absence d'un régime transitoire établi à leur profit. B.9. La disposition transitoire en cause a pour effet que les personnes qui n'ont pas pu demander leur mise en disponibilité avant le 1er janvier 2012 ou qui n'ont pas pu obtenir une décision favorable
konden aanvragen of niet vóór 5 maart 2012 een gunstige beslissing concernant cette demande avant le 5 mars 2012 n'ont plus pu bénéficier
over die aanvraag konden verkrijgen, niet langer konden genieten van
de vervroegde pensioenleeftijd van 60 jaar, en pas op de leeftijd van de l'âge de la retraite anticipée de 60 ans, et n'ont pu prendre leur
62 jaar vervroegd met pensioen konden vertrekken. retraite anticipée qu'à l'âge de 62 ans.
B.10.1. In het licht van de door de wetgever nagestreefde B.10.1. A la lumière des objectifs poursuivis par le législateur, les
doelstellingen bevinden de personen die onder de in het geding zijnde personnes qui relèvent du régime transitoire en cause se trouvent dans
overgangsregeling vallen, zich in een situatie die wezenlijk verschilt une situation qui diffère fondamentalement de celle des personnes qui
van de situatie van de personen die niet vóór 1 januari 2012 hun n'ont pas pu demander leur mise en disponibilité avant le 1er janvier
indisponibiliteitstelling konden aanvragen of niet vóór 5 maart 2012 2012 ou qui n'ont pas pu obtenir une décision favorable concernant
een gunstige beslissing over die aanvraag konden verkrijgen. cette demande avant le 5 mars 2012.
De in het geding zijnde bepaling beoogt immers de legitieme En effet, la disposition en cause vise à protéger les attentes
verwachtingen te beschermen van diegenen die reeds vóór de légitimes de ceux qui avaient déjà demandé leur mise en disponibilité
pensioenhervorming van 28 december 2011 hun indisponibiliteitstelling avant la réforme des retraites du 28 décembre 2011 ou qui avaient
hadden aangevraagd of van plan waren dat eerstdaags te doen. De l'intention de le faire incessamment. La date charnière relative du 1er
relatieve scharnierdatum 1 januari 2012 is in dat opzicht pertinent, janvier 2012 est pertinente à cet égard, étant donné que cette date
aangezien die datum twee dagen na de bekendmaking in het Belgisch
Staatsblad, op 30 december 2011, van de verhoging van de vervroegde suit de deux jours la publication au Moniteur belge, le 30 décembre
pensioenleeftijd valt. Personen die vóór die datum hun aanvraag hadden 2011, du relèvement de l'âge de la retraite anticipée. Les personnes
ingediend, kunnen nog steeds een vervroegd pensioen op de leeftijd van qui avaient introduit leur demande avant cette date peuvent encore
60 jaar genieten, ongeacht de datum waarop die aanvraag werd bénéficier d'une retraite anticipée à l'âge de 60 ans, quelle que soit
goedgekeurd. la date à laquelle cette demande a été approuvée.
De absolute scharnierdatum 5 maart 2012 is eveneens pertinent in het La date charnière absolue du 5 mars 2012 est également pertinente à la
licht van die doelstelling, aangezien hij de personen die hun aanvraag lumière de cet objectif, puisqu'elle donne aux personnes qui
aan het voorbereiden waren, maar nog niet hadden afgerond, een préparaient leur demande, sans l'avoir finalisée, un délai raisonnable
redelijke termijn geeft om dat alsnog te doen. Dat die scharnierdatum pour encore le faire. Le fait que cette date charnière dépende de la
afhangt van de beslissing van de openbare werkgever, veeleer dan van décision de l'employeur public, plutôt que de la demande, est
de aanvraag, is eveneens pertinent, aangezien het de betrokkene également pertinent, vu qu'il obligeait l'intéressé à introduire sa
verplichtte haast te maken met zijn aanvraag en de werkgever nog de demande à bref délai et qu'il laissait à l'employeur le temps
nodige tijd gunde om die aanvraag te onderzoeken. Overigens bevatten nécessaire pour examiner cette demande. Par ailleurs, la plupart des
de meeste disponibiliteitsregelingen een maximale termijn tussen de régimes de mise en disponibilité prévoient un délai maximum entre la
beslissing van de openbare werkgever en de aanvang van de décision de l'employeur public et le début de la mise en
indisponibiliteitstelling. disponibilité.
B.10.2. De in het geding zijnde bepaling beoogt niet de personen te B.10.2. La disposition en cause n'entend pas protéger les personnes
beschermen die vóór de bekendmaking van de pensioenhervorming in het qui, avant la publication de la réforme des retraites au Moniteur
Belgisch Staatsblad nog geen stappen hadden gezet om hun belge, n'avaient pas encore entrepris de démarches pour demander leur
indisponibiliteitstelling aan te vragen, maar dat na die bekendmaking mise en disponibilité, mais l'ont encore fait après cette publication.
alsnog deden. Die personen beschikten immers niet over dezelfde rechtmatige En effet, ces personnes n'avaient pas les mêmes attentes légitimes de
verwachting om nog op de leeftijd van 60 jaar vervroegd met pensioen pouvoir prendre leur retraite anticipée à l'âge de 60 ans. Leurs
te kunnen gaan. Hun verwachting met betrekking tot hun attentes pour ce qui est de l'âge de la retraite étaient les mêmes que
pensioenleeftijd was dezelfde als die van alle werknemers en celles de tous les travailleurs salariés et fonctionnaires, qui
ambtenaren, die eveneens werden geconfronteerd met een substantiële étaient également confrontés à une augmentation substantielle de l'âge
verhoging van hun vervroegde pensioenleeftijd. Geen enkele werknemer de la retraite anticipée. Aucun travailleur salarié ou fonctionnaire
of ambtenaar vermag de legitieme verwachting te hebben dat zijn ne peut nourrir l'attente légitime que l'âge de sa retraite et les
pensioenleeftijd en pensioenvoorwaarden gedurende zijn ganse loopbaan conditions de celle-ci restent inchangés au cours de l'ensemble de sa
ongewijzigd blijven. Er anders over oordelen, zou het de wetgever carrière. Toute autre appréciation empêcherait le législateur de
onmogelijk maken om de in B.7.1 bedoelde doelstellingen na te streven. poursuivre les objectifs visés en B.7.1.
B.10.3. Zoals het Hof bij zijn arrest nr. 78/2014 van 8 mei 2014 heeft B.10.3. Comme l'a jugé la Cour par son arrêt n° 78/2014 du 8 mai 2014,
geoordeeld, dient de wetgever die een grote pensioenhervorming le législateur qui opère une importante réforme des retraites doit
doorvoert, ervoor te zorgen dat zij in beginsel op eenieder van veiller à ce qu'elle soit en principe applicable à tous et doit
toepassing is en dient hij de uitzonderingen zo beperkt mogelijk te limiter les exceptions autant que possible. Ce faisant, il convient de
houden. Daarbij dient in aanmerking te worden genomen dat iedere prendre en considération que toute exception subsistante au relèvement
blijvende uitzondering op de verhoging van de pensioenleeftijd en van de l'âge de la retraite et au nombre d'années de service requis porte
het vereiste aantal dienstjaren niet enkel afbreuk doet aan de non seulement préjudice à l'objectif poursuivi mais également à
vooropgezette doelstelling, maar ook aan het noodzakelijke l'assise sociale nécessaire pour la réforme globale des retraites.
maatschappelijk draagvlak van de algehele pensioenhervorming. Si le législateur avait seulement retenu la date charnière du 5 mars
Indien de wetgever alleen de scharnierdatum 5 maart 2013 zou hebben 2013, sans prendre en compte également les dates charnières du 1er
gebruikt, zonder ook de scharnierdata 1 januari 2012 en 5 maart 2012 janvier 2012 et du 5 mars 2012 dans son régime transitoire, il aurait
in zijn overgangsregeling op te nemen, zou hij in verregaande mate gravement porté atteinte à l'objectif de la réforme des retraites,
afbreuk hebben gedaan aan de doelstelling van de pensioenhervorming, parce qu'une large catégorie de travailleurs des pouvoirs publics
omdat een ruime categorie van werknemers van openbare overheden dan de auraient pu éviter le relèvement de l'âge de la retraite anticipée en
verhoging van de vervroegde pensioenleeftijd zouden hebben kunnen demandant encore une mise en disponibilité qu'ils n'auraient pas
vermijden door alsnog een indisponibiliteitstelling aan te vragen die demandée sans la réforme des retraites. Cette situation aurait porté
zij zonder de pensioenhervorming niet zouden hebben aangevraagd. Die préjudice à l'assise sociale de la réforme des retraites.
gang van zaken zou het maatschappelijk draagvlak van de B.10.4. Le choix d'assortir de mesures transitoires l'entrée en
pensioenhervorming hebben aangetast.
B.10.4. De keuze om de inwerkingtreding van nieuwe wetgeving gepaard vigueur d'une nouvelle législation implique par ailleurs la nécessité
te doen gaan met overgangsmaatregelen, impliceert overigens de de prévoir une limite. Eu égard à l'objectif poursuivi par la
noodzaak om ergens een grens te trekken. Gelet op de doelstelling die disposition en cause, le législateur n'a, en l'espèce, pas fixé cette
hij met de in het geding zijnde bepaling nastreefde, heeft de wetgever limite de manière manifestement déraisonnable.
die grens in casu niet op kennelijk onredelijke wijze bepaald. B.10.5. En effet, la disposition en cause peut avoir pour effet que,
B.10.5. De in het geding zijnde bepaling kan er inderdaad toe leiden dans des cas exceptionnels, des personnes un peu plus jeunes puissent
dat, in uitzonderlijke gevallen, iets jongere personen na afloop van encore, après leur mise en disponibilité, prendre leur retraite
hun indisponibiliteitstelling wel nog op de leeftijd van 60 jaar anticipée à l'âge de 60 ans et que leurs collègues un peu plus âgés ne
vervroegd met pensioen kunnen gaan, hun iets oudere collega's na puissent, après leur mise en disponibilité, prendre leur retraite
afloop van hun indisponibiliteitstelling pas op de leeftijd van 62 anticipée qu'à l'âge de 62 ans.
jaar vervroegd met pensioen kunnen gaan. In dat geval heeft de eerste categorie van personen zijn Dans ce cas, la première catégorie de personnes a toutefois demandé ou
indisponibiliteitstelling evenwel tijdig aangevraagd of voorbereid. préparé sa mise en disponibilité à temps.
B.10.6. In zoverre het verschil in behandeling betrekking heeft op de B.10.6. En ce que la différence de traitement porte sur
onmogelijkheid voor sommige werknemers van openbare werkgevers die l'impossibilité pour certains travailleurs d'employeurs publics qui
vóór 5 maart 2013 aan de voorwaarden voor indisponibiliteitstelling remplissaient les conditions de la mise en disponibilité avant le 5
voldeden, om hun aanvraag vóór 1 januari 2012 in te dienen of vóór 5 mars 2013 d'introduire leur demande avant le 1er janvier 2012 ou de la
maart 2012 te laten goedkeuren, terwijl andere werknemers van openbare faire approuver avant le 5 mars 2012, alors que d'autres travailleurs
werkgevers die op dezelfde datum aan de voorwaarden voldeden, wel over d'employeurs publics qui remplissaient les conditions à la même date
die mogelijkheid beschikten, vindt dat verschil in behandeling zijn disposaient quant à eux de cette possibilité, cette différence de
grondslag niet in de in het geding zijnde bepaling, maar in de traitement ne trouve pas son fondement dans la disposition en cause,
verschillen tussen de statuten van indisponibiliteitstelling van mais dans les différences entre les statuts de mise en disponibilité
onderscheiden openbare werkgevers. Het onderzoek van die verschillen des employeurs publics respectifs. L'examen de ces différences excède
valt buiten de bevoegdheid van het Hof. la compétence de la Cour.
Dat bepaalde werknemers van openbare werkgevers een periode van twee Le fait que certains travailleurs d'employeurs publics doivent
jaar dienen te overbruggen tussen het bereiken van de leeftijd van 60 attendre deux ans entre le moment auquel ils atteignent l'âge de 60
jaar en de vervroegde pensioenleeftijd, is evenmin een rechtstreeks ans et l'âge de la retraite anticipée n'est pas davantage une
gevolg van de in het geding zijnde bepaling, maar veeleer van het conséquence directe de la disposition en cause, mais plutôt de la
gegeven dat de betrokken openbare werkgevers hun statuut van circonstance que les employeurs publics concernés n'ont pas adapté
indisponibiliteitstelling niet in overeenstemming hebben gebracht met leur statut de mise en disponibilité à la réforme des retraites opérée
de pensioenhervorming door de wet van 28 december 2011. par la loi du 28 décembre 2011.
B.11. Gelet op het voorgaande is artikel 88, vierde lid, 1° en 2°, van B.11. Eu égard à ce qui précède, l'article 88, alinéa 4, 1° et 2°, de
de wet van 28 december 2011 niet onbestaanbaar met de artikelen 10 en la loi du 28 décembre 2011 n'est pas incompatible avec les articles 10
11 van de Grondwet. et 11 de la Constitution.
Om die redenen, Par ces motifs,
het Hof la Cour
zegt voor recht : dit pour droit :
Artikel 88, vierde lid, van de wet van 28 december 2011 « houdende L'article 88, alinéa 4, de la loi du 28 décembre 2011 « portant des
diverse bepalingen » schendt de artikelen 10 en 11 van de Grondwet dispositions diverses » ne viole pas les articles 10 et 11 de la
niet. Constitution.
Aldus gewezen in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig artikel Ainsi rendu en langue française et en langue néerlandaise,
65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof, conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur
op 17 maart 2022. la Cour constitutionnelle, le 17 mars 2022.
De griffier, De voorzitter, Le greffier, le président,
P.-Y. Dutilleux P. Nihoul P.-Y. Dutilleux P. Nihoul
^