← Terug naar "Uittreksel uit arrest nr. 178/2021 van 9 december 2021 Rolnummer 7360 In zake : de
prejudiciële vragen over artikel 2 van de wet van 11 april 1995 « tot invoering van het ' handvest '
van de sociaal verzekerde », artikel 325 van het Waalse We Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters P.
Nihoul en L. Lavrysen, en de rechters(...)"
Uittreksel uit arrest nr. 178/2021 van 9 december 2021 Rolnummer 7360 In zake : de prejudiciële vragen over artikel 2 van de wet van 11 april 1995 « tot invoering van het ' handvest ' van de sociaal verzekerde », artikel 325 van het Waalse We Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters P. Nihoul en L. Lavrysen, en de rechters(...) | Extrait de l'arrêt n° 178/2021 du 9 décembre 2021 Numéro du rôle : 7360 En cause : les questions préjudicielles concernant l'article 2 de la loi du 11 avril 1995 « visant (...) |
---|---|
GRONDWETTELIJK HOF | COUR CONSTITUTIONNELLE |
Uittreksel uit arrest nr. 178/2021 van 9 december 2021 | Extrait de l'arrêt n° 178/2021 du 9 décembre 2021 |
Rolnummer 7360 | Numéro du rôle : 7360 |
In zake : de prejudiciële vragen over artikel 2 van de wet van 11 | En cause : les questions préjudicielles concernant l'article 2 de la |
april 1995 « tot invoering van het ' handvest ' van de sociaal | loi du 11 avril 1995 « visant à instituer ' la charte ' de l'assuré |
verzekerde », artikel 325 van het Waalse Wetboek van Sociale Actie en | social », l'article 325 du Code wallon de l'action sociale et de la |
Gezondheid (besluit van de Waalse Regering van 29 september 2011) en | santé (arrêté du Gouvernement wallon du 29 septembre 2011) et |
artikel 3, eerste lid, van het decreet van het Waalse Gewest van 30 | l'article 3, alinéa 1er, du décret de la Région wallonne du 30 mars |
maart 1995 « betreffende de openbaarheid van bestuur », gesteld door | 1995 « relatif à la publicité de l'administration », posées par le |
de Arbeidsrechtbank te Luik, afdeling Luik. | Tribunal du travail de Liège, division de Liège. |
Het Grondwettelijk Hof, | La Cour constitutionnelle, |
samengesteld uit de voorzitters P. Nihoul en L. Lavrysen, en de | composée des présidents P. Nihoul et L. Lavrysen, et des juges J.-P. |
rechters J.-P. Moerman, T. Giet, R. Leysen, J. Moerman, M. Pâques, Y. | Moerman, T. Giet, R. Leysen, J. Moerman, M. Pâques, Y. Kherbache, T. |
Kherbache, T. Detienne en D. Pieters, bijgestaan door de griffier F. | Detienne et D. Pieters, assistée du greffier F. Meersschaut, présidée |
Meersschaut, onder voorzitterschap van voorzitter P. Nihoul, | par le président P. Nihoul, |
wijst na beraad het volgende arrest : | après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : |
I. Onderwerp van de prejudiciële vragen en rechtspleging | I. Objet des questions préjudicielles et procédure |
Bij vonnis van 5 februari 2020, waarvan de expeditie ter griffie van | Par jugement du 5 février 2020, dont l'expédition est parvenue au |
het Hof is ingekomen op 10 februari 2020, heeft de Arbeidsrechtbank te | greffe de la Cour le 10 février 2020, le Tribunal du travail de Liège, |
Luik, afdeling Luik, de volgende prejudiciële vragen gesteld : | division de Liège, a posé les questions préjudicielles suivantes : |
« 1. Ten aanzien van de bestaanbaarheid van artikel 2 van de wet van | « 1. Quant à la conformité de l'article 2 de la loi du 11 avril 1995 |
11 april 1995 tot invoering van het ' handvest ' van de sociaal | visant à instituer ' la charte ' de l'assuré social et de l'article |
verzekerde en van artikel 325 van het Waalse Wetboek van Sociale Actie | |
[en Gezondheid] met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, eventueel | 325 du Code wallon de l'action sociale aux articles 10 et 11 de la |
in samenhang gelezen met het Verdrag inzake de rechten van personen | Constitution éventuellement combinés avec la Convention relative aux |
met een handicap | droits des personnes handicapées |
Zijn artikel 2, 1°, van de wet van 11 april 1995 tot invoering van het | L'article 2, 1°, de la loi du 11 avril 1995 visant à instituer la |
' handvest ' van de sociaal verzekerde en artikel 325 van het Waalse | charte de l'assuré social et l'article 325 du Code wallon du |
Wetboek van 29 september 2011 van Sociale Actie en Gezondheid | |
bestaanbaar met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet en met de | 29.09.2011 de l'action sociale et de la santé, sont-ils conformes aux |
artikelen 10 en 11 van de Grondwet in samenhang gelezen met het | articles 10 et 11 de la Constitution et aux articles 10 et 11 de la |
Verdrag inzake de rechten van personen met een handicap, en in het | Constitution combinés à la Convention relative aux droits des |
bijzonder de artikelen 19 en 26 ervan, alsook met het herziene | personnes handicapées, et particulièrement ses articles 19 et 26, |
Europees Sociaal Handvest van 3 mei 1996, in zoverre zij onder | ainsi qu'à la Charte sociale européenne révisée du 03.05.1996, en ce |
personen met een handicap een verschil in behandeling instellen | qu'ils instaurent une différence de traitement entre personnes |
naargelang zij verzoeken om een tegemoetkoming aan personen met een | handicapées selon qu'elles sollicitent une allocation aux handicapés |
handicap of om een maatregel tot sociale reclassering en dan niet | ou une mesure de reclassement social et ne bénéficient alors pas des |
dezelfde procedurele waarborgen genieten, inzonderheid de | mêmes garanties procédurales, notamment le délai de recours et les |
beroepstermijn en de nadere regels voor de aanvang van die termijn ? | modalités de prise de cours de ce délai ? |
2. Ten aanzien van de bestaanbaarheid van artikel 3, eerste lid, van | 2. Quant à la conformité de l'article 3, al. 1er, du décret wallon du |
het Waalse decreet van 30 maart 1995 betreffende de openbaarheid van | 30 mars 1995 relatif à la publicité de l'administration aux articles |
bestuur met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet en met het Verdrag | 10 et 11 de la Constitution et aux articles 10 et 11 de la |
inzake de rechten van personen met een handicap | Constitution combinés à la Convention relative aux droits des |
personnes handicapées | |
Is artikel 3, eerste lid, van het Waalse decreet van 30 maart 1995 | L'article 3, al. 1er, du décret wallon du 30 mars 1995 relatif à la |
betreffende de openbaarheid van bestuur bestaanbaar met de artikelen | publicité de l'administration est-il conforme aux articles 10 et 11 de |
10 en 11 van de Grondwet en met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet | la Constitution et aux articles 10 et 11 de la Constitution combinés à |
in samenhang gelezen met het Verdrag inzake de rechten van personen | la Convention relative aux droits des personnes handicapées, et |
met een handicap, en in het bijzonder de artikelen 19 en 26 ervan, | particulièrement les articles 19 et 26, ainsi qu'à la Charte sociale |
alsook met het herziene Europees Sociaal Handvest van 3 mei 1996, in | européenne révisée du 03.05.1996 en ce qu'il ne prévoit pas que le |
zoverre het niet erin voorziet dat de termijn om een beroep in te | délai pour former un recours est suspendu si la décision |
stellen wordt geschorst indien de administratieve beslissing niet de | administrative ne comporte pas les mentions prescrites par cette |
bij die bepaling voorgeschreven vermeldingen bevat ? ». | disposition ? ». |
(...) | (...) |
III. In rechte | III. En droit |
(...) | (...) |
Ten aanzien van de eerste prejudiciële vraag | Quant à la première question préjudicielle |
B.1.1. De eerste prejudiciële vraag heeft betrekking op artikel 2 van | B.1.1. La première question préjudicielle porte sur l'article 2 de la |
de wet van 11 april 1995 « tot invoering van het ' handvest van de | loi du 11 avril 1995 « visant à instituer ' la charte ' de l'assuré |
sociaal verzekerde ' » en op artikel 325 van het Waalse Wetboek van | social » et sur l'article 325 du Code wallon de l'action sociale et de |
Sociale Actie en Gezondheid, vastgesteld bij het besluit van de Waalse | la santé, établi par l'arrêté du Gouvernement wallon du 29 septembre |
Regering van 29 september 2011 « houdende codificatie van de wetgeving | 2011 « portant codification de la législation en matière de santé et |
over de gezondheid en de sociale actie ». | d'action sociale ». |
Uit de motieven van het verwijzingsvonnis blijkt dat de verwijzende | Il ressort des motifs du jugement qui interroge la Cour que le juge a |
rechter de beroepstermijn die is ingesteld bij artikel 325, tweede | quo compare le délai de recours institué par l'article 325, alinéa 2, |
lid, van het Waalse Wetboek van Sociale Actie en Gezondheid, dat van | |
toepassing is op de voor hem hangende zaak, en de regels inzake de | du Code wallon de l'action sociale et de la santé, applicable à |
aanvang van die termijn vergelijkt met de beroepstermijn die is | l'affaire pendante devant lui, et les modalités de prise de cours de |
bepaald in artikel 23 van het Handvest van de sociaal verzekerde, | ce délai avec le délai de recours prévu à l'article 23 de la charte de |
termijn die van toepassing is op de beroepen die worden ingesteld | l'assuré social, applicable aux recours introduits contre les |
tegen de beslissingen genomen inzake sociale zekerheid, en de regels | décisions prises en matière de sécurité sociale, et les modalités de |
inzake de aanvang van die termijn, gelet op de beperking van het | prise de cours de ce délai, compte tenu de la limitation du champ |
toepassingsgebied van het Handvest van de sociaal verzekerde zoals | d'application de la charte de l'assuré social tel qu'il est défini à |
gedefinieerd in artikel 2, 1°, van dat Handvest. | l'article 2, 1°, de cette charte. |
B.1.2. Artikel 325, tweede lid, van het Waalse Wetboek van Sociale | B.1.2. L'article 325, alinéa 2, du Code wallon de l'action sociale et |
Actie en Gezondheid bepaalt : | de la santé dispose : |
« De betwiste administratieve rechtshandelingen moeten, op straffe van | « Les actes juridiques administratifs contestés doivent, à peine de |
verval, binnen een maand na de kennisgeving ervan aan de bevoegde | déchéance, être soumis au tribunal du travail compétent dans le mois |
arbeidsrechtbank voorgelegd worden ». | de leur notification. » |
Artikel 23 van het Handvest van de sociaal verzekerde bepaalt : | L'article 23 de la charte de l'assuré social dispose : |
« Onverminderd gunstiger termijnen voortvloeiend uit specifieke | « Sans préjudice des délais plus favorables résultant des législations |
spécifiques, les recours contre les décisions prises par les | |
wetgevingen moet tegen de beslissingen van de instellingen van sociale | institutions de sécurité sociale compétentes en matière d'octroi, de |
zekerheid die bevoegd zijn voor de toekenning, betaling of de | paiement ou de récupération de prestations, doivent, à peine de |
terugvordering van prestaties, op straffe van verval, beroep worden | |
ingesteld binnen drie maanden na de kennisgeving van die beslissingen | déchéance, être introduits dans les trois mois de leur notification ou |
of na de kennisneming van de beslissing door de sociaal verzekerde | de la prise de connaissance de la décision par l'assuré social en cas |
indien geen kennisgeving plaats had. | d'absence de notification. |
Onverminderd gunstiger termijnen voortvloeiend uit specifieke | Sans préjudice des délais plus favorables résultant des législations |
wetgevingen moet elk beroep tot erkenning van een recht tegen een | spécifiques, tout recours en reconnaissance d'un droit à l'encontre |
instelling van sociale zekerheid ook worden ingesteld op straffe van | d'une institution de sécurité sociale doit également, à peine de |
verval, binnen drie maand na de vaststelling van het in gebreke | déchéance, être introduit dans un délai de trois mois à dater de la |
blijven van de instelling ». | constatation de la carence de l'institution. » |
Artikel 2, 1°, van hetzelfde Handvest bepaalt : | L'article 2, 1°, de la même charte dispose : |
« Voor de uitvoering en de toepassing van deze wet en van haar | « Pour l'exécution et l'application de la présente loi et de ses |
uitvoeringsmaatregelen wordt verstaan onder : | mesures d'exécution, on entend par : |
1° ' sociale zekerheid ' : | 1° 'sécurité sociale' : |
a) alle regelingen opgesomd in artikel 21 van de wet van 29 juni 1981 | a) l'ensemble des branches reprises à l'article 21 de la loi du 29 |
houdende de algemene beginselen van de sociale zekerheid voor | juin 1981 établissant les principes généraux de la sécurité sociale |
werknemers, alsmede die van de sociale zekerheid voor de zeelieden ter | des travailleurs salariés, y compris celles de la sécurité sociale des |
koopvaardij en voor de mijnwerkers; | marins de la marine marchande et des ouvriers mineurs; |
b) alle regelingen bedoeld onder a) waarvan de toepassing is | b) l'ensemble des branches visées sous le a), dont l'application est |
uitgebreid tot de personen tewerkgesteld in de openbare sector, en de | étendue aux personnes occupées dans le secteur public, et les branches |
regelingen van de openbare sector die een gelijkwaardige functie | du secteur public qui remplissent une fonction équivalente aux |
vervullen als de regelingen bedoeld onder a); | branches visées sous le a); |
c) alle regelingen opgesomd in artikel 1 van het koninklijk besluit | c) l'ensemble des branches reprises à l'article 1er de l'arrêté royal |
nr. 38 van 27 juli 1967 houdende inrichting van het sociaal statuut | n° 38 du 27 juillet 1967 organisant le statut social des travailleurs |
der zelfstandigen; | indépendants; |
d) alle regelingen opgesomd in artikel 12 van de wet van 17 juli 1963 | d) l'ensemble des branches reprises à l'article 12 de la loi du 17 |
betreffende de overzeese sociale zekerheid of bedoeld door de wet van | juillet 1963 relative à la sécurité sociale d'outre-mer ou visées par |
16 juni 1960, die de organismen belast met het beheer van de sociale | la loi du 16 juin 1960 plaçant sous le contrôle et la garantie de |
zekerheid van de werknemers van Belgisch-Congo en Rwanda-Urundi onder | l'Etat belge des organismes gérant la sécurité sociale des employés du |
de controle en de waarborg van de Belgische Staat plaatst en die | Congo belge et du Ruanda-Urundi et portant garantie par l'Etat belge |
waarborg draagt door de Belgische Staat van de maatschappelijke | des prestations sociales assurées en faveur de ceux-ci; |
prestaties ten gunste van deze werknemers verzekerd; | |
e) alle regelingen van het stelsel van sociale bijstand, bestaande uit | e) l'ensemble des branches du régime d'aide sociale constitué par les |
de tegemoetkomingen aan gehandicapten, het recht op een | allocations aux handicapés, le droit à un minimum de moyens |
bestaansminimum, (het maatschappelijk welzijn,) de gewaarborgde | d'existence, l'aide sociale, les prestations familiales garanties et |
gezinsbijslag en het gewaarborgd inkomen voor bejaarden; | le revenu garanti aux personnes âgées; |
f) alle voordelen ter aanvulling van de voorzieningen in het raam van | f) l'ensemble des avantages complémentaires aux prestations assurées |
de in littera a bedoelde sociale zekerheid, toegekend binnen de perken | dans le cadre de la sécurité sociale visée au littera a, accordés, |
van hun statuten door de in 2°, littera c), bedoelde fondsen voor | dans les limites de leurs statuts, par les fonds de sécurité |
bestaanszekerheid; | d'existence visés au 2°, littera c); |
g) alle regels betreffende de heffing en de invordering van de | g) l'ensemble des règles relatives à la perception et au recouvrement |
bijdragen en andere inkomsten die tot de financiering van de voormelde | des cotisations et des autres ressources contribuant au financement |
takken en voordelen bijdragen; | des branches et avantages précités; |
[...] ». | [...] ». |
B.2.1. Krachtens artikel 128 van de Grondwet en artikel 5, § 1, II, | B.2.1. En vertu de l'article 128 de la Constitution et de l'article 5, |
4°, van de bijzondere wet van 8 augustus 1980 tot hervorming der | § 1er, II, 4°, de la loi spéciale du 8 août 1980 de réformes |
instellingen is de Franse Gemeenschap bevoegd voor : | institutionnelles, la Communauté française est compétente pour : |
« Het beleid inzake minder-validen, met inbegrip van de | « La politique des handicapés, en ce compris la formation, la |
beroepsopleiding, de omscholing en de herscholing van minder-validen | reconversion et le recyclage professionnels des handicapés et les |
en de mobiliteitshulpmiddelen, met uitzondering van : | aides à la mobilité, à l'exception : |
a) de regelen betreffende en de financiering, met inbegrip van de | a) des règles et du financement, en ce compris les dossiers |
individuele dossiers, van de toelagen aan de mindervaliden behoudens | individuels, des allocations aux handicapés autres que l'allocation |
de tegemoetkoming voor hulp aan bejaarden; | d'aide aux personnes âgées; |
b) de regelen betreffende de financiële tegemoetkoming voor de | b) des règles relatives à l'intervention financière pour la mise au |
tewerkstelling van minder-valide werknemers, die toegekend wordt aan | travail de travailleurs handicapés, octroyée aux employeurs occupant |
de werkgevers die minder-validen tewerkstellen ». | des handicapés. » |
B.2.2. Bij de decreten van de Franse Gemeenschap van 19 juli 1993 en | B.2.2. Par les décrets de la Communauté française du 19 juillet 1993 |
van het Waalse Gewest van 22 juli 1993 « tot toekenning van de | et de la Région wallonne du 22 juillet 1993 « attribuant l'exercice de |
uitoefening van sommige bevoegdheden van de Franse Gemeenschap en het | certaines compétences de la Communauté française à la Région wallonne |
Waalse Gewest en de Franse Gemeenschapscommissie » en vervolgens bij | et à la Commission communautaire française » et ensuite par les |
de decreten van de Franse Gemeenschap van 3 april 2014 en van het | décrets de la Communauté française du 3 avril 2014 et de la Région |
Waalse Gewest van 11 april 2014 « betreffende de bevoegdheden van de | wallonne du 11 avril 2014 « relatif[s] aux compétences de la |
Franse Gemeenschap waarvan de uitoefening aan het Waalse Gewest en aan | Communauté française dont l'exercice est transféré à la Région |
de Franse Gemeenschapscommissie wordt overgedragen » is de uitoefening | wallonne et à la Commission communautaire française », l'exercice de |
van die bevoegdheid aan de Waalse decreetgever overgedragen voor wat | cette compétence a été transféré au législateur décrétal wallon pour |
het Franse taalgebied betreft. | ce qui concerne la région de langue française. |
B.3.1. Daar de federale wetgever niet bevoegd is voor het beleid | B.3.1. Dès lors que le législateur fédéral n'est pas compétent pour la |
inzake personen met een handicap, onder voorbehoud van de | matière de la politique des personnes handicapées, sous réserve des |
uitzonderingen vermeld in B.2.1, kan hij de toepassing van het | exceptions mentionnées en B.2.1, il ne pourrait étendre l'application |
Handvest van de sociaal verzekerden niet uitbreiden tot de | de la charte de l'assuré social aux décisions prises par les autorités |
beslissingen die de gewestelijke administratieve overheden in die | administratives régionales en cette matière sans violer les |
aangelegenheid nemen zonder de voormelde bevoegdheidverdelende | dispositions répartitrices de compétences précitées. |
bepalingen te schenden. | |
B.3.2. Het bekritiseerde verschil in behandeling is overigens het | B.3.2. Par ailleurs, la différence de traitement critiquée résulte de |
gevolg van de autonomie die aan de gewesten en aan de federale | l'autonomie accordée aux régions et à l'autorité fédérale par ou en |
overheid door of krachtens de Grondwet is toegekend, in de | vertu de la Constitution, dans les matières qui relèvent de leurs |
aangelegenheden die onder hun respectieve bevoegdheden vallen. | compétences respectives. |
Bovendien houdt het verschil in behandeling tussen bepaalde | En outre, la différence de traitement entre certaines catégories de |
categorieën van personen dat voortvloeit uit de toepassing van | personnes qui résulte de l'application de procédures différentes |
verschillende procedures voor verschillende administratieve overheden, | devant des autorités administratives différentes n'est pas |
op zich geen discriminatie in. Er zou slechts een discriminatie kunnen | discriminatoire en soi. Il ne pourrait y avoir discrimination que si |
zijn, indien het verschil in behandeling dat voortvloeit uit de | la différence de traitement résultant de l'application de ces |
toepassing van die procedures, gepaard zou gaan met een onevenredige | |
beperking van de rechten van de betrokken partijen. Rekening houdend | procédures allait de pair avec une limitation disproportionnée des |
met het feit dat de tegemoetkomingen voor personen met een handicap, | droits des parties concernées. En considération du fait que les |
enerzijds, en de maatregelen inzake sociale reclassering, anderzijds, | allocations aux handicapés, d'une part, et les mesures de reclassement |
verschillende doelstellingen hebben en onder de bevoegdheid van | social, d'autre part, ont des finalités différentes et relèvent de la |
verschillende wetgevers vallen, is het verschil in behandeling | compétence de législateurs différents, la différence de traitement |
betreffende de beroepstermijnen en de regels inzake de aanvang van die | concernant les délais de recours et les modalités de prise de cours de |
termijnen niet discriminerend. | ces délais n'est pas discriminatoire. |
B.4. Uit hetgeen voorafgaat, vloeit voort dat de eerste prejudiciële | B.4. Il résulte de ce qui précède que la première question |
vraag geen aanleiding kan geven tot een vaststelling van schending van | préjudicielle ne saurait donner lieu à un constat de violation des |
de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, noch in zoverre zij betrekking | articles 10 et 11 de la Constitution ni en ce qu'elle porte sur le |
heeft op het toepassingsgebied van het Handvest van de sociaal | champ d'application de la charte de l'assuré social tel qu'il est |
verzekerde zoals het is afgebakend bij artikel 2, 1° ervan, noch in | limité par son article 2, 1°, ni en ce qu'elle invite à comparer les |
zoverre daarin wordt verzocht de beroepstermijnen en de regels inzake | délais de recours et les modalités de prise de cours de ces délais |
de aanvang van die termijnen bepaald bij, enerzijds, artikel 325 van | institués, d'une part, par l'article 325 du Code wallon de l'action |
het Waalse Wetboek van Sociale Actie en Gezondheid en, anderzijds, | |
artikel 23 van het Handvest van de sociaal verzekerde met elkaar te | sociale et de la santé et, d'autre part, par l'article 23 de la charte |
vergelijken. | de l'assuré social. |
De inaanmerkingneming van het Verdrag van 13 december 2006 inzake de | La prise en considération de la Convention du 13 décembre 2006 |
rechten van personen met een handicap en van het herziene Europees | relative aux droits des personnes handicapées et de la Charte sociale |
Sociaal Handvest van 3 mei 1996 leidt niet tot een andere conclusie. | européenne révisée du 3 mai 1996 ne conduit pas à une autre conclusion. |
Ten aanzien van de tweede prejudiciële vraag | Quant à la seconde question préjudicielle |
B.5.1. De tweede prejudiciële vraag heeft betrekking op artikel 3, | B.5.1. La seconde question préjudicielle porte sur l'article 3, alinéa |
eerste lid, van het decreet van het Waalse Gewest van 30 maart 1995 « | 1er, du décret de la Région wallonne du 30 mars 1995 « relatif à la |
betreffende de openbaarheid van bestuur », dat bepaalt : | publicité de l'Administration », qui dispose : |
« Met het oog op een duidelijke en objectieve voorlichting van het | « Afin de fournir au public une information claire et objective sur |
publiek over het optreden van de entiteiten : | l'action des entités : |
1° publiceert elke entiteit een document met de beschrijving van haar | 1° chaque entité publie et tient à disposition de toute personne qui |
bevoegdheden en haar interne organisatie; dit document wordt ter | le demande un document décrivant ses compétences et l'organisation de |
beschikking gesteld van eenieder die erom vraagt; | son fonctionnement; |
2° vermeldt elke briefwisseling uitgaande van een entiteit de naam, de | 2° toute correspondance émanant d'une entité indique le nom, la |
hoedanigheid, het adres en het telefoonnummer van degene die meer | qualité, l'adresse et le numéro de téléphone de la personne en mesure |
inlichtingen kan verstrekken over het dossier; | de fournir de plus amples informations sur le dossier; |
3° vermeldt elk document waarmee een beslissing of een administratieve | 3° tout document par lequel une décision ou un acte administratif à |
handeling met individuele strekking uitgaande van een entiteit ter | portée individuelle émanant d'une entité est notifié à un administré |
kennis wordt gebracht van een bestuurde, de eventuele | indique les voies éventuelles de recours. |
beroepsmogelijkheden. | |
[...] ». | [...] ». |
B.5.2. Het Hof wordt verzocht de bestaanbaarheid te onderzoeken van | B.5.2. La Cour est invitée à examiner la compatibilité de cette |
die bepaling met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, al dan niet in | disposition avec les articles 10 et 11 de la Constitution, lus |
samenhang gelezen met de artikelen 19 en 26 van het Verdrag van 13 | isolément ou en combinaison avec les articles 19 et 26 de la |
december 2006 inzake de rechten van personen met een handicap en met | Convention du 13 décembre 2006 relative aux droits des personnes |
het herziene Europees Sociaal Handvest van 3 mei 1996, in zoverre het | handicapées et avec la Charte sociale européenne révisée du 3 mai |
niet erin voorziet dat de termijn om een beroep in te stellen tegen de | 1996, en ce qu'elle omet de prévoir la suspension du délai pour former |
ter kennis gebrachte administratieve beslissing wordt opgeschort | un recours contre la décision administrative notifiée si celle-ci ne |
indien die niet de bij punt 3° van die bepaling voorgeschreven | comporte pas les mentions prescrites par le point 3° de cette |
vermeldingen bevat. | disposition. |
B.6. Het onderzoek van de bestaanbaarheid van een wetsbepaling met het | B.6. L'examen de la compatibilité d'une disposition législative avec |
beginsel van gelijkheid en niet-discriminatie veronderstelt in | le principe d'égalité et de non-discrimination suppose en principe |
beginsel de precieze identificatie van twee categorieën van personen | l'identification précise de deux catégories de personnes qui font |
die het voorwerp uitmaken van een verschillende of een gelijke | l'objet d'une différence de traitement ou d'une identité de |
behandeling. | traitement. |
Uit de motieven van het verwijzend vonnis kan te dezen worden afgeleid | En l'espèce, il peut être déduit des motifs du jugement de renvoi que |
dat de verwijzende rechter het Hof beoogt te ondervragen in verband | le juge a quo tend à interroger la Cour au sujet de la catégorie des |
met de categorie van de personen die een beroep willen indienen tegen | personnes qui veulent introduire un recours contre une décision |
een administratieve beslissing met individuele strekking uitgaande van | administrative à portée individuelle émanant d'une autorité |
een Waalse administratieve overheid, in zoverre hun recht op toegang | administrative wallonne, en ce que leur droit d'accès au juge serait |
tot de rechter zou zijn aangetast door de afwezigheid van een sanctie bij niet-naleving van de in het geding zijnde bepaling. B.7.1. Het beginsel van gelijkheid en niet-discriminatie sluit niet uit dat een verschil in behandeling tussen categorieën van personen wordt ingesteld, voor zover dat verschil op een objectief criterium berust en het redelijk verantwoord is. Dat beginsel verzet er zich overigens tegen dat categorieën van personen, die zich ten aanzien van de betwiste maatregel in wezenlijk verschillende situaties bevinden, op identieke wijze worden behandeld, zonder dat daarvoor een redelijke verantwoording bestaat. Het bestaan van een dergelijke verantwoording moet worden beoordeeld | affecté par l'absence de sanction en cas de non-respect de la disposition en cause. B.7.1. Le principe d'égalité et de non-discrimination n'exclut pas qu'une différence de traitement soit établie entre des catégories de personnes, pour autant qu'elle repose sur un critère objectif et qu'elle soit raisonnablement justifiée. Ce principe s'oppose, par ailleurs, à ce que soient traitées de manière identique, sans qu'apparaisse une justification raisonnable, des catégories de personnes se trouvant dans des situations qui, au regard de la mesure critiquée, sont essentiellement différentes. L'existence d'une telle justification doit s'apprécier en tenant |
rekening houdend met het doel en de gevolgen van de betwiste maatregel | compte du but et des effets de la mesure critiquée ainsi que de la |
en met de aard van de ter zake geldende beginselen; het beginsel van | nature des principes en cause; le principe d'égalité et de |
gelijkheid en niet-discriminatie is geschonden wanneer vaststaat dat | non-discrimination est violé lorsqu'il est établi qu'il n'existe pas |
geen redelijk verband van evenredigheid bestaat tussen de aangewende middelen en het beoogde doel. B.7.2. Het recht op toegang tot de rechter, dat een onderdeel is van het recht op een eerlijk proces, kan eveneens worden onderworpen aan ontvankelijkheidsvoorwaarden. Die voorwaarden mogen echter niet ertoe leiden dat het recht op zodanige wijze wordt beperkt dat de kern ervan wordt aangetast. Dat zou het geval zijn wanneer de beperkingen geen wettig doel nastreven en indien er geen redelijk verband van evenredigheid bestaat tussen de aangewende middelen en het nagestreefde doel. De verenigbaarheid van die beperkingen met het recht op toegang tot een rechterlijke instantie hangt af van de | de rapport raisonnable de proportionnalité entre les moyens employés et le but visé. B.7.2. Le droit d'accès au juge, qui constitue un aspect du droit à un procès équitable, peut également être soumis à des conditions de recevabilité. Ces conditions ne peuvent cependant aboutir à restreindre le droit de manière telle que celui-ci s'en trouve atteint dans sa substance même. Tel serait le cas si les restrictions imposées ne tendaient pas vers un but légitime et s'il n'existait pas un rapport raisonnable de proportionnalité entre les moyens employés et le but visé. La compatibilité de ces limitations avec le droit d'accès |
bijzonderheden van de in het geding zijnde procedure en wordt | à un tribunal dépend des particularités de la procédure en cause et |
beoordeeld in het licht van het proces in zijn geheel (EHRM, 24 | s'apprécie au regard de l'ensemble du procès (CEDH, 24 février 2009, |
februari 2009, L'Erablière A.S.B.L. t. België, § 36; 29 maart 2011, | L'Erablière A.S.B.L. c. Belgique, § 36; 29 mars 2011, RTBF c. |
RTBF t. België, § 69; 18 oktober 2016, Miessen t. België, § 64; 17 | Belgique, § 69; 18 octobre 2016, Miessen c. Belgique, § 64; 17 juillet |
juli 2018, Ronald Vermeulen t. België, § 43). | 2018, Ronald Vermeulen c. Belgique, § 43). |
Meer in het bijzonder zijn de regels betreffende de vormvoorschriften | Plus particulièrement, les règles relatives aux formalités et délais |
en termijnen om beroep in te stellen gericht op een goede | fixés pour former un recours visent à assurer une bonne administration |
rechtsbedeling en het weren van de risico's van rechtsonzekerheid. Die | de la justice et à écarter les risques d'insécurité juridique. |
regels mogen de rechtzoekenden echter niet verhinderen de beschikbare | Toutefois, ces règles ne peuvent empêcher les justiciables de se |
rechtsmiddelen te doen gelden. | prévaloir des voies de recours disponibles. |
« Het recht op toegang tot een rechter wordt immers aangetast wanneer | « En effet, le droit d'accès à un tribunal se trouve atteint lorsque |
de reglementering ervan niet langer de doelstellingen van de | sa réglementation cesse de servir les buts de la sécurité juridique et |
rechtszekerheid en de goede rechtsbedeling dient en een soort van | de la bonne administration de la justice et constitue une sorte de |
hinderpaal vormt die de rechtzoekende verhindert zijn geschil ten | barrière qui empêche le justiciable de voir son litige tranché au fond |
gronde door het bevoegde rechtscollege beslecht te zien » (EHRM, 24 | par la juridiction compétente » (CEDH, 24 mai 2011, Sabri Günes c. |
mei 2011, Sabri Günes t. Turkije, § 58 ; 13 januari 2011, Evaggelou t. | Turquie, § 58 ; 13 janvier 2011, Evaggelou c. Grèce, § 19; 18 octobre |
Griekenland, § 19 ; 18 oktober 2016, Miessen t. België, § 66). | 2016, Miessen c. Belgique, § 66). |
B.8. Uit de parlementaire voorbereiding van het decreet van 30 maart | B.8. Il ressort des travaux préparatoires du décret du 30 mars 1995 |
1995 vloeit voort dat de decreetgever beoogde te vereisen dat elk | |
document waarmee een administratieve beslissing met individuele | que le législateur décrétal avait envisagé d'exiger que tout document |
strekking uitgaande van een gewestelijke administratieve overheid ter | notifiant une décision administrative à portée individuelle émanant |
kennis wordt gebracht van een bestuurde, de beroepsmogelijkheden, de | d'une autorité administrative régionale à un administré indique les |
instanties die bevoegd zijn om daarvan kennis te nemen en de in acht | voies de recours, les instances compétentes pour en connaître, les |
te nemen vormen en termijnen vermeldt. Hij heeft dat voornemen evenwel | formes et les délais à respecter. Il n'a toutefois pas concrétisé |
niet concreet gestalte gegeven in de tekst van het decreet, om reden | cette intention dans le texte décrétal, au motif que faire de cette |
dat die vereiste, indien daarvan een wezenlijke vormvereiste wordt | |
gemaakt waarvan de niet-naleving zou leiden tot de vernietiging van de | exigence une formalité substantielle dont le non-respect entraînerait |
handeling, een « te grote rechtsonzekerheid » zou doen ontstaan (Parl. | l'annulation de l'acte créerait une « trop grande insécurité juridique |
St., Waalse Gewestraad, 1994-1995, nr. 301/5, p. 6). De decreetgever | » (Doc. parl., Conseil régional wallon, 1994-1995, n° 301/5, p. 6). Il |
heeft, ervan uitgaande dat het « gaat om bijzonder ingewikkelde en | apparaît que le législateur décrétal, considérant qu'il « s'agit de |
evolutieve aangelegenheden, die alleen juristen goed kennen » (ibid.), | matières particulièrement complexes et évolutives, bien connues des |
het wenselijk geacht om « die demarche, met name door middel van | seuls juristes » (ibid.), a estimé préférable « d'imposer ou de |
omzendbrieven, op te leggen of aan te bevelen aan zowel de diensten | recommander cette démarche, notamment par le biais de circulaires, |
van de Waalse Regering als verschillende gewestelijke administratieve | tant aux services du Gouvernement wallon qu'aux différentes autorités |
overheden, in plaats van een substantiële vormvereiste op te leggen » | administratives régionales, plutôt que d'imposer une formalité |
(ibid., p. 7). | substantielle » (ibid., p. 7). |
B.9.1. Hoewel die doelstelling kan verantwoorden dat de niet-naleving | B.9.1. Si cet objectif peut justifier que le non-respect de |
van de in het geding zijnde verplichting niet de nietigheid van de | l'obligation en cause n'entraîne pas la nullité de la décision |
betrokken beslissing tot gevolg heeft, kan zij daarentegen niet | |
verantwoorden dat de niet-naleving van die verplichting op geen enkele | concernée, il ne saurait en revanche justifier que le non-respect de |
manier wordt gesanctioneerd. Van de rechtzoekende, zelfs indien hij | cette obligation ne soit sanctionné d'aucune manière. En effet, il ne |
wordt bijgestaan door een advocaat, kan immers niet worden verwacht | saurait être attendu du justiciable, même s'il est assisté par un |
dat hij binnen de beroepstermijn op correcte wijze de rechtsmiddelen | avocat, qu'il identifie correctement les voies et modalités de recours |
en modaliteiten van beroep te identificeren, terwijl de decreetgever | dans le délai de recours, alors que le législateur décrétal admet |
toegeeft dat het voor de overheid zelf die de betrokken beslissing | qu'il n'est pas aisé de le faire pour l'autorité publique même qui a |
heeft genomen, niet gemakkelijk is dat te doen (Parl. St., Waalse | pris la décision concernée (Doc. parl., Conseil régional wallon, |
Gewestraad, 1994-1995, nr. 301/1, p.12). | 1994-1995, n° 301/1, p. 12). |
B.9.2. De vermelding van het bestaan van rechtsmiddelen en | |
beroepstermijnen in de betekening van een administratieve beslissing | B.9.2. L'indication de l'existence de voies et des délais de recours |
is een essentieel element van het algemeen beginsel van behoorlijke | dans la notification d'une décision administrative constitue un |
rechtsbedeling en van het recht op toegang tot de rechter. | élément essentiel du principe général de la bonne administration de la |
Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens heeft overigens | justice et du droit d'accès au juge. |
geoordeeld dat de regels met betrekking tot de mogelijkheden inzake de | La Cour européenne des droits de l'homme a jugé par ailleurs que les |
rechtsmiddelen en de termijnen niet alleen duidelijk moeten worden | règles concernant les possibilités des voies de recours et les délais |
gesteld, maar ook dat zij zo expliciet mogelijk aan de rechtzoekenden | doivent être non seulement posées avec clarté, mais aussi portées à la |
ter kennis moeten worden gebracht, opdat die gebruik ervan kunnen | connaissance des justiciables de la manière la plus explicite |
maken overeenkomstig de wet (EHRM, 1 maart 2011, Faniel t. België, § | possible, afin que ceux-ci puissent en faire usage conformément à la |
30; 31 januari 2012, Assunçao Chaves t. Portugal, § 81). B.9.3. Door aan de niet-vermelding van de beroepsmogelijkheden en -termijnen in de kennisgeving van de administratieve beslissingen met individuele strekking geen sanctie te verbinden die de daadwerkelijke uitoefening van het recht op toegang tot een rechter vrijwaart, heeft de decreetgever een maatregel genomen met onevenredige gevolgen voor de categorie van bestuurden voor wie een administratieve beslissing met individuele strekking uitgaande van een gewestelijke administratieve overheid die de in het geding zijnde bepaling niet eerbiedigt, bestemd is. B.10.1. In zoverre zij niet voorziet in een sanctie wanneer, in het document waarmee een administratieve beslissing met individuele strekking uitgaande van een gewestelijke administratieve overheid ter kennis van een bestuurde wordt gebracht, de mogelijkheid en de termijn om beroep in te stellen tegen die beslissing niet worden vermeld, is de in het geding zijnde bepaling niet bestaanbaar met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet. B.10.2. De toetsing van de in het geding zijnde bepaling aan de andere in de tweede prejudiciële vraag vermelde bepalingen kan niet tot een ruimere vaststelling van ongrondwettigheid leiden. B.10.3. Het staat aan de decreetgever om de precieze aard van de sanctie te bepalen die moet worden toegepast wanneer een Waalse administratieve overheid een administratieve beslissing met individuele strekking ter kennis brengt zonder de in het geding zijnde bepaling te eerbiedigen. Het staat aan de verwijzende rechter om in concreto te onderzoeken of de niet-inachtneming door de administratieve overheid van de in het geding zijnde bepaling, heeft geleid tot een schending van het recht van de eiser op toegang tot de rechter en om een einde te maken aan die schending. Te dezen kan de verwijzende rechter rekening houden met het geheel van de feitelijke omstandigheden van de zaak, waaronder de | loi (CEDH, 1er mars 2011, Faniel c. Belgique, § 30; 31 janvier 2012, Assunçao Chaves c. Portugal, § 81). B.9.3. En omettant d'assortir l'absence d'indication des voies et délais de recours dans la notification des décisions administratives à portée individuelle d'une sanction visant à préserver l'exercice effectif du droit d'accès au juge, le législateur décrétal a pris une mesure qui produit des effets disproportionnés pour la catégorie d'administrés destinataires d'une décision administrative à portée individuelle émanant d'une autorité administrative régionale qui ne respecte pas la disposition en cause. B.10.1. En ce qu'elle ne prévoit pas de sanction en cas d'omission de l'indication de la possibilité d'introduire un recours et du délai pour l'introduire dans le document par lequel une décision administrative à portée individuelle émanant d'une autorité administrative régionale est notifiée à un administré, la disposition en cause n'est pas compatible avec les articles 10 et 11 de la Constitution. B.10.2. Le contrôle de la disposition en cause au regard des autres dispositions mentionnées dans la seconde question préjudicielle ne saurait aboutir à un constat d'inconstitutionnalité plus étendu. B.10.3. Il appartient au législateur décrétal de déterminer la nature de la sanction qui doit être appliquée lorsqu'une autorité administrative wallonne notifie une décision administrative à portée individuelle sans respecter la disposition en cause. Il appartient au juge a quo d'examiner concrètement si le non-respect de la disposition en cause par l'autorité administrative a entraîné une violation du droit d'accès au juge du demandeur et de faire cesser cette violation. En l'espèce, le juge a quo peut tenir compte de |
kwetsbaarheid van de eiser, en met de pertinente internationale | l'ensemble des données de fait de la cause, dont la vulnérabilité du |
verbintenissen. | demandeur, et des engagements internationaux pertinents. |
Om die redenen, | Par ces motifs, |
het Hof | la Cour |
zegt voor recht : | dit pour droit : |
- Artikel 2, 1°, van de wet van 11 april 1995 « tot invoering van het | - L'article 2, 1°, de la loi du 11 avril 1995 « visant à instituer ' |
' handvest ' van de sociaal verzekerde » en artikel 325 van het Waalse | la charte ' de l'assuré social » et l'article 325 du Code wallon de |
Wetboek van Sociale Actie en Gezondheid schenden niet de artikelen 10 | l'action sociale et de la santé ne violent pas les articles 10 et 11 |
en 11 van de Grondwet, in samenhang gelezen met de artikelen 19 en 26 | de la Constitution, lus en combinaison avec les articles 19 et 26 de |
van het Verdrag inzake de rechten van personen met een handicap en met | la Convention relative aux droits des personnes handicapées et avec |
artikel 15 van het herziene Europees Sociaal Handvest. | l'article 15 de la Charte sociale européenne révisée. |
- Artikel 3, eerste lid, van het decreet van het Waalse Gewest van 30 | - L'article 3, alinéa 1er, du décret de la Région wallonne du 30 mars |
maart 1995 « betreffende de openbaarheid van bestuur » schendt de | 1995 « relatif à la publicité de l'Administration » viole les articles |
artikelen 10 en 11 van de Grondwet, in zoverre het niet voorziet in | 10 et 11 de la Constitution, en ce qu'il ne prévoit pas de sanction en |
een sanctie wanneer, bij de kennisgeving van een administratieve | cas d'omission de l'indication de la possibilité d'introduire un |
beslissing met individuele strekking uitgaande van een gewestelijke | recours et du délai pour l'introduire, lors de la notification d'une |
administratieve overheid, de mogelijkheid en de termijn om beroep in | décision administrative à portée individuelle émanant d'une autorité |
te stellen tegen die beslissing, niet wordt vermeld. | administrative régionale. |
Aldus gewezen in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig artikel | Ainsi rendu en langue française et en langue néerlandaise, |
65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof, | conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur |
op 9 december 2021. | la Cour constitutionnelle, le 9 décembre 2021. |
De griffier, De voorzitter, | Le greffier, Le président, |
F. Meersschaut P. Nihoul | F. Meersschaut P. Nihoul |