Etaamb.openjustice.be
Meertalige weergave van Arrest van --
← Terug naar "Uittreksel uit arrest nr. 172/2021 van 25 november 2021 Rolnummer 7516 In zake : de prejudiciële vraag over artikel 48 van de wet van 16 maart 1968 « betreffende de politie over het wegverkeer », gelezen in samenhang met artikel 187, § 4 Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters L. Lavrysen en P. Nihoul, en de rechters(...)"
Uittreksel uit arrest nr. 172/2021 van 25 november 2021 Rolnummer 7516 In zake : de prejudiciële vraag over artikel 48 van de wet van 16 maart 1968 « betreffende de politie over het wegverkeer », gelezen in samenhang met artikel 187, § 4 Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters L. Lavrysen en P. Nihoul, en de rechters(...) Extrait de l'arrêt n° 172/2021 du 25 novembre 2021 Numéro du rôle : 7516 En cause : la question préjudicielle concernant l'article 48 de la loi du 16 mars 1968 « relative à la police de la circulation routière », lu en combinaison avec l'arti La Cour constitutionnelle, composée des présidents L. Lavrysen et P. Nihoul, et des juges T. Gie(...)
GRONDWETTELIJK HOF COUR CONSTITUTIONNELLE
Uittreksel uit arrest nr. 172/2021 van 25 november 2021 Extrait de l'arrêt n° 172/2021 du 25 novembre 2021
Rolnummer 7516 Numéro du rôle : 7516
In zake : de prejudiciële vraag over artikel 48 van de wet van 16 En cause : la question préjudicielle concernant l'article 48 de la loi
maart 1968 « betreffende de politie over het wegverkeer », gelezen in du 16 mars 1968 « relative à la police de la circulation routière »,
samenhang met artikel 187, § 4, van het Wetboek van strafvordering, lu en combinaison avec l'article 187, § 4, du Code d'instruction
gesteld door de Politierechtbank Oost-Vlaanderen, afdeling Aalst. criminelle, posée par le Tribunal de police de Flandre orientale, division d'Alost.
Het Grondwettelijk Hof, La Cour constitutionnelle,
samengesteld uit de voorzitters L. Lavrysen en P. Nihoul, en de composée des présidents L. Lavrysen et P. Nihoul, et des juges T.
rechters T. Giet, R. Leysen, J. Moerman, M. Pâques en D. Pieters, Giet, R. Leysen, J. Moerman, M. Pâques et D. Pieters, assistée du
bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder voorzitterschap van voorzitter L. Lavrysen, greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le président L. Lavrysen,
wijst na beraad het volgende arrest : après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant :
I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging I. Objet de la question préjudicielle et procédure
Bij vonnis van 8 februari 2021, waarvan de expeditie ter griffie van Par jugement du 8 février 2021, dont l'expédition est parvenue au
het Hof is ingekomen op 17 februari 2021, heeft de Politierechtbank greffe de la Cour le 17 février 2021, le Tribunal de police de Flandre
Oost-Vlaanderen, afdeling Aalst, de volgende prejudiciële vraag orientale, division d'Alost, a posé la question préjudicielle suivante
gesteld : :
« Schendt artikel 48 van de Wet van 16 maart 1968 betreffende de « L'article 48 de la loi du 16 mars 1968 relative à la police de la
politie over het wegverkeer, samen gelezen met art. 187 § 4 Wetboek circulation routière, lu en combinaison avec l'article 187, § 4, du
van Strafvordering, de bepalingen over de fundamentele rechten en Code d'instruction criminelle, viole-t-il les dispositions relatives
vrijheden gewaarborgd in titel II van de Grondwet, (met name de aux droits et libertés fondamentaux garantis par le titre II de la
artikelen 10, 11 en 13 van de Grondwet) én artikel 6.1 E.V.R.M., in de Constitution (notamment les articles 10, 11 et 13 de la Constitution)
et par l'article 6, paragraphe 1, de la Convention européenne des
interpretatie dat deze bepaling, niet toelaat een bestuurder droits de l'homme, dans l'interprétation selon laquelle cette
strafrechtelijk ter verantwoording te roepen voor het besturen van een disposition ne permet pas qu'un conducteur doive répondre pénalement
voertuig spijts verval, indien tegen het vonnis - dat aan de basis van de la conduite d'un véhicule malgré une déchéance du droit de
het uitgevoerd verval ligt - verzet werd aangetekend, dat ontvankelijk conduire, si le jugement à l'origine de la déchéance mise en oeuvre a
werd verklaard ? ». fait l'objet d'une opposition qui a été déclarée recevable ? ».
(...) (...)
III. In rechte III. En droit
(...) (...)
B.1.1. Artikel 48 van de wet van 16 maart 1968 « betreffende de B.1.1. L'article 48 de la loi du 16 mars 1968 « relative à la police
politie over het wegverkeer » (hierna : de wet van 16 maart 1968) de la circulation routière » (ci-après : la loi du 16 mars 1968)
bepaalt : dispose :
« Met gevangenisstraf van vijftien dagen tot twee jaar en met « Est puni d'un emprisonnement de quinze jours à deux ans et d'une
geldboete van 500 euro tot 2.000 euro of met een van die straffen amende de 500 euros à 2.000 euros ou d'une de ces peines seulement et
alleen en met het verval van het recht tot het besturen van een d'une déchéance du droit de conduire un véhicule à moteur d'une durée
motorvoertuig voor een duur van ten minste drie maanden en ten hoogste de trois mois au moins et cinq ans au plus ou à titre définitif,
vijf jaar of levenslang, wordt gestraft, hij die : quiconque :
1° een voertuig of een luchtschip bestuurt, een rijdier geleidt of een 1° conduit un véhicule, un aéronef ou une monture ou accompagne un
bestuurder begeleidt met het oog op de scholing, spijts het tegen hem conducteur en vue de l'apprentissage, en dépit de la déchéance
uitgesproken verval; prononcée contre lui;
2° een motorvoertuig bestuurt van de categorie bedoeld in de 2° conduit un véhicule à moteur de la catégorie visée dans la décision
beslissing van vervallenverklaring of een bestuurder begeleidt met het
oog op de scholing, zonder het voorgeschreven onderzoek met goed de déchéance ou accompagne un conducteur en vue de l'apprentissage,
gevolg te hebben ondergaan. sans avoir réussi l'examen imposé.
De gevangenisstraffen en geldboeten worden verdubbeld bij herhaling Les peines d'emprisonnement et amendes sont doublées s'il y a récidive
binnen drie jaar te rekenen van de dag van de uitspraak van een vorig dans les trois ans à dater d'un jugement antérieur portant
veroordelend vonnis dat in kracht van gewijsde is gegaan ». condamnation et passé en force de chose jugée ».
Artikel 187 van het Wetboek van strafvordering bepaalt : L'article 187 du Code d'instruction criminelle dispose :
« § 1. De bij verstek veroordeelde kan tegen het vonnis in verzet « § 1er. La personne condamnée par défaut pourra faire opposition au
komen binnen een termijn van vijftien dagen na de dag waarop het is jugement dans les quinze jours qui suivent celui de la signification
betekend. de ce dernier.
Is de betekening van het vonnis niet aan hem in persoon gedaan, dan Lorsque la signification du jugement n'a pas été faite à sa personne,
kan hij die bij verstek veroordeeld is, wat de veroordelingen tot le condamné par défaut pourra faire opposition, quant aux
straf betreft, in verzet komen binnen een termijn van vijftien dagen condamnations pénales, dans les quinze jours qui suivent celui où il
na de dag waarop hij van de betekening kennis heeft gekregen. aura eu connaissance de la signification.
Indien hij hiervan kennis heeft gekregen door de betekening van een Europees aanhoudingsbevel of een uitleveringsverzoek of indien de lopende termijn van vijftien dagen nog niet verstreken was op het ogenblik van zijn aanhouding in het buitenland, kan hij in verzet komen binnen een termijn van vijftien dagen na de dag waarop hij werd overgeleverd of in het buitenland terug in vrijheid werd gesteld. Indien niet blijkt dat hij kennis heeft gekregen van de betekening, kan hij die bij verstek veroordeeld is in verzet komen totdat de termijnen van verjaring van de straf verstreken zijn. Wat de burgerrechtelijke veroordelingen betreft, kan hij in verzet komen tot de tenuitvoerlegging van het vonnis. De burgerlijke partij en de burgerrechtelijk aansprakelijke partij kunnen alleen in verzet komen overeenkomstig de bepaling van het eerste lid. De betekening aan de personen aan wie een bewindvoerder is toegevoegd, wordt eveneens aan diens woonplaats of verblijfplaats gedaan. § 2. Het verzet wordt betekend aan het openbaar ministerie, aan de andere vervolgende partij of aan de andere partijen in de zaak. Indien het verzet niet is betekend binnen een termijn van vijftien dagen na de betekening van het vonnis, kunnen de veroordelingen ten uitvoer gelegd worden; ingeval hoger beroep is ingesteld door de vervolgende partijen of door een van hen, kan de behandeling in hoger beroep voortgang vinden. S'il en a eu connaissance par la signification d'un mandat d'arrêt européen ou d'une demande d'extradition ou que le délai en cours de quinze jours n'a pas encore expiré au moment de son arrestation à l'étranger, il pourra faire opposition dans les quinze jours qui suivent celui de sa remise ou de sa remise en liberté à l'étranger. S'il n'est pas établi qu'il a eu connaissance de la signification, le condamné par défaut pourra faire opposition jusqu'à l'expiration des délais de prescription de la peine. Il pourra faire opposition, quant aux condamnations civiles, jusqu'à l'exécution du jugement. La partie civile et la partie civilement responsable ne pourront faire opposition que dans les conditions énoncées à l'alinéa 1er. La signification à faire aux personnes pourvues d'un administrateur est également faite au domicile ou à la résidence de celui-ci. § 2. L'opposition sera signifiée au ministère public, à la partie poursuivante ou aux autres parties en cause. Si l'opposition n'a pas été signifiée dans les quinze jours qui suivent la signification du jugement, il pourra être procédé à l'exécution des condamnations et, en cas d'appel des parties poursuivantes ou de l'une d'elles, il pourra être procédé au jugement sur l'appel.
§ 3. Het verzet brengt van rechtswege dagvaarding mee tegen de § 3. L'opposition emportera de droit citation à la première audience
eerstkomende terechtzitting na het verstrijken van een termijn van
vijftien dagen, of van drie dagen indien de eiser in verzet zich in après l'expiration d'un délai de quinze jours ou, si l'opposant est
hechtenis bevindt. détenu, de trois jours.
§ 4. Ten gevolge van het verzet wordt de veroordeling voor niet § 4. La condamnation sera mise à néant par suite de l'opposition sauf
bestaande gehouden, behoudens in de gevallen bedoeld in paragrafen 5 tot 7. dans les cas visés aux paragraphes 5 à 7.
§ 5. Het verzet wordt inzonderheid onontvankelijk verklaard : § 5. L'opposition sera déclarée irrecevable notamment :
1° behoudens overmacht, indien het niet overeenkomstig de wettelijke 1° sauf cas de force majeure, si elle n'a pas été signifiée dans les
vormen en termijnen is betekend; formes et délais légaux;
2° indien het bestreden vonnis niet bij verstek is gewezen; 2° si le jugement attaqué n'a pas été rendu par défaut;
3° indien de eiser in verzet vooraf een ontvankelijk hoger beroep 3° si l'opposant a interjeté préalablement un appel recevable contre
heeft ingesteld tegen dezelfde beslissing. la même décision.
§ 6. Het verzet wordt als ongedaan beschouwd : § 6. L'opposition sera déclarée non avenue :
1° indien de eiser in verzet, wanneer hij persoonlijk of in de persoon van een advocaat verschijnt en vaststaat dat hij kennis heeft gehad van de dagvaarding in de procedure waarin hij verstek heeft laten gaan, geen gewag maakt van overmacht of van een wettige reden van verschoning ter rechtvaardiging van zijn verstek bij de bestreden rechtspleging, waarbij het erkennen van de aangevoerde overmacht of reden overgelaten wordt aan het soevereine oordeel van de rechter; 2° indien de eiser in verzet nogmaals verstek laat gaan bij zijn verzet, en dat in alle gevallen, ongeacht de redenen voor de opeenvolgende verstekken en zelfs indien het verzet reeds ontvankelijk werd verklaard. § 7. De partij die verzet heeft gedaan kan ervan afstand doen of dat beperken volgens de nadere regels inzake afstand of beperking in hoger 1° si l'opposant, lorsqu'il comparaît en personne ou par avocat et qu'il est établi qu'il a eu connaissance de la citation dans la procédure dans laquelle il a fait défaut, ne fait pas état d'un cas de force majeure ou d'une excuse légitime justifiant son défaut lors de la procédure attaquée, la reconnaissance de la force majeure ou de l'excuse invoquées restant soumise à l'appréciation souveraine du juge; 2° si l'opposant fait à nouveau défaut sur son opposition, et ce dans tous les cas, quels que soient les motifs des défauts successifs et même si l'opposition a déjà été reçue. § 7. La partie qui a formé une opposition peut s'en désister ou la limiter selon les modalités du désistement ou limitation d'appel
beroep, verduidelijkt in artikel 206. précisées à l'article 206.
§ 8. De partij in verzet die zich een tweede keer laat vonnissen bij § 8. La partie opposante qui se laisse juger une seconde fois par
verstek, mag geen nieuw verzet meer aantekenen. défaut n'est plus admise à former une nouvelle opposition.
§ 9. Tegen de beslissing die op verzet is gewezen staat hoger beroep § 9. La décision qui interviendra sur l'opposition pourra être
open of, indien zij gewezen is in hoger beroep, cassatieberoep. attaquée par la voie de l'appel, ou, si elle a été rendue en degré
Hoger beroep tegen de beslissing die het verzet als ongedaan d'appel, par la voie d'un pourvoi en cassation.
beschouwt, houdt in dat de grond van de zaak aanhangig wordt gemaakt L'appel dirigé contre la décision déclarant l'opposition non avenue
bij de rechter in hoger beroep, ook al is er geen hoger beroep saisit le juge d'appel du fond de l'affaire même si aucun appel n'a
ingesteld tegen het bij verstek gewezen vonnis. été formé contre le jugement rendu par défaut.
§ 10. De door het verzet veroorzaakte kosten en uitgaven, met inbegrip § 10. Les frais et dépens causés par l'opposition, y compris le coût
van de kosten van uitgifte en van de betekening van het vonnis, de l'expédition et de la signification de la décision par défaut,
blijven evenwel ten laste van de eiser in verzet, indien het verstek seront laissés à charge de l'opposant, si le défaut lui est imputable
aan hem te wijten is ». ».
B.1.2. De prejudiciële vraag heeft met name betrekking op artikel 187, B.1.2. La question préjudicielle porte notamment sur l'article 187, §
§ 4, van het Wetboek van strafvordering, dat het rechtsgevolg van het 4, du Code d'instruction criminelle, qui règle les effets juridiques
verzet regelt. Indien het verzet ontvankelijk wordt verklaard, het de l'opposition. Si l'opposition est déclarée recevable, qu'elle n'est
niet als ongedaan wordt beschouwd en er geen afstand van wordt gedaan, pas déclarée non avenue et que l'opposant ne s'en désiste pas, le
heeft het vonnis waarbij het ontvankelijk wordt verklaard, als gevolg jugement déclarant l'opposition recevable a pour effet que le jugement
dat het verstekvonnis voor niet bestaande wordt gehouden (Cass., 9 mei par défaut est considéré comme non avenu (Cass., 9 mai 2001,
2001, P.01.0249.F; Cass., 25 januari 2017, P.16.1126.F). Het P.01.0249.F; Cass., 25 janvier 2017, P.16.1126.F). La juridiction qui
rechtscollege dat eerst uitspraak deed bij verstek, dient de zaak a d'abord statué par défaut doit ensuite à nouveau réexaminer
vervolgens opnieuw te onderzoeken en uitspraak te doen over de grond l'affaire et statuer sur le fond, dans les limites de l'acte
van de zaak binnen de perken van de akte van verzet (Cass., 26 oktober d'opposition (Cass., 26 octobre 1983, Pas., 1983-1984, n° 116).
1983, Arr. Cass., 1983-1984, nr. 116). Cet effet juridique vaut, que l'opposition ait été formée dans le
Dat rechtsgevolg geldt ongeacht of het verzet is aangetekend tijdens délai ordinaire ou dans le délai extraordinaire d'opposition. Lorsque
de gewone of tijdens de buitengewone verzetstermijn. Indien de la signification du jugement par défaut n'a pas été faite à la
betekening van het verstekvonnis niet aan de veroordeelde in persoon personne du condamné, ce dernier dispose, à l'expiration du délai
is gedaan, beschikt hij na afloop van de gewone termijn van 15 dagen ordinaire de 15 jours à partir de la signification du jugement, d'un
vanaf de betekening van het vonnis over een buitengewone
verzetstermijn van vijftien dagen die begint te lopen op de dag na de délai extraordinaire d'opposition de 15 jours prenant cours le jour
dag waarop hij van de betekening kennis heeft gekregen (Cass., 3 maart suivant celui où il aura eu connaissance de la signification (Cass., 3
1998, P.96.1345.N). De buitengewone termijn begint te lopen vanaf de mars 1998, P.96.1345.N). Le délai extraordinaire prend cours à partir
kennisneming van de betekening, ook indien de veroordeelde nog geen de la date à laquelle le condamné a pris connaissance de la
signification, même s'il n'a pas encore pu prendre connaissance du
kennis van het vonnis heeft kunnen nemen (Cass., 11 juni 2014, jugement (Cass., 11 juin 2014, P.14.0374.F). Le juge apprécie
P.14.0374.F). De rechter beoordeelt op onaantastbare wijze wanneer de souverainement à quelle date le condamné a eu connaissance de la
veroordeelde kennis van de betekening heeft gekregen (Cass., 19 signification (Cass., 19 décembre 1972, Pas. 1973, I, p. 396). La
december 1972, Arr. Cass., 1973, p. 411). De bewijslast van dat
tijdstip rust op het openbaar ministerie (Parl. St., Kamer, 1906-1907, charge de la preuve de cette date repose sur le ministère public (Doc.
nr. 73, p. 8). parl., Chambre, 1906-1907, n° 73, p. 8).
B.1.3. De prejudiciële vraag verwijst daarnaast naar artikel 48 van de B.1.3. La question préjudicielle renvoie en outre à l'article 48 de la
wet van 16 maart 1968, dat de overtreding van het krachtens de loi du 16 mars 1968, qui réprime l'infraction à la déchéance du droit
artikelen 38 tot 44 van dezelfde wet opgelegde verval van het recht de conduire infligée en vertu des articles 38 à 44 de la même loi. Si
tot sturen strafbaar stelt. Indien dat verval als straf is cette déchéance est prononcée à titre de peine, elle prend cours le
cinquième jour suivant la date de l'avertissement donné au condamné
uitgesproken, gaat het krachtens artikel 40 van dezelfde wet in op de par le ministère public, en vertu de l'article 40 de la même loi. Les
vijfde dag na die waarop het openbaar ministerie de kennisgeving aan samedis, dimanches et jours fériés légaux ne sont pas compris dans ce
de veroordeelde heeft gedaan. Zaterdagen, zondagen en wettelijke délai. En cas de condamnation par défaut, cet avertissement mentionne
feestdagen zijn niet in die termijn inbegrepen. In geval van
veroordeling bij verstek maakt die kennisgeving melding van de les voies de recours ouvertes contre un jugement rendu par défaut, les
rechtsmiddelen die openstaan tegen een verstekvonnis, van de termijnen délais pour exercer ces voies de recours et les formalités à respecter.
om die aan te wenden en van de na te leven vormvoorwaarden. B.1.4. Il découle de la lecture conjointe des deux dispositions en
B.1.4. Uit de combinatie van beide in het geding zijnde bepalingen cause que les personnes qui ont été condamnées par défaut à une
volgt dat personen die op grond van artikel 38 van de wet van 16 maart déchéance du droit de conduire sur la base de l'article 38 de la loi
1968 bij verstek werden veroordeeld tot verval van het recht tot du 16 mars 1968 et qui ont formé opposition à ce jugement de manière
sturen en die op ontvankelijke wijze verzet tegen dat vonnis recevable peuvent voir cette peine supprimée dès que cette opposition
aantekenen, die straf zien wegvallen zodra dat verzet ontvankelijk est déclarée recevable. Si cette opposition a été formée dans le délai
wordt verklaard. Indien dat verzet is aangetekend tijdens de extraordinaire, la déchéance du droit de conduire était certes déjà
buitengewone termijn, was het verval van het recht tot sturen
krachtens artikel 187, § 2, tweede lid, van het Wetboek van exécutoire, en vertu de l'article 187, § 2, alinéa 2, du Code
strafvordering weliswaar al uitvoerbaar sedert het verstrijken van de d'instruction criminelle, depuis l'expiration du délai pour interjeter
termijn om hoger beroep aan te tekenen (Cass., 26 februari 2014, P.14.0147.F), maar heeft het ontvankelijk verklaren van het verzet krachtens artikel 187, § 4, van hetzelfde Wetboek niettemin als gevolg dat het verval met terugwerkende kracht voor niet bestaande moet worden gehouden. Indien een bij verstek veroordeelde persoon tijdens de looptijd van het verval een voertuig heeft bestuurd, heeft het vonnis waarbij het tijdens de buitengewone termijn aangetekende verzet ontvankelijk wordt verklaard dus als gevolg dat hij niet in een afzonderlijk strafproces kan worden veroordeeld wegens het rijden spijts dat verval. Een vervolging op grond van artikel 48 van de wet van 16 maart 1968 kan aldus worden doorkruist door een ontvankelijk verklaard verzet tegen het verstekvonnis waarbij het verval van het recht tot sturen werd opgelegd, ook al is dat verzet aangetekend tijdens de buitengewone termijn en was het verval van het recht tot sturen reeds uitvoerbaar. B.2. De verwijzende rechter vraagt het Hof of de in het geding zijnde appel (Cass., 26 février 2014, P.14.0147.F), mais il résulte néanmoins de la déclaration de recevabilité de l'opposition que la déchéance doit être considérée comme non avenue, avec effet rétroactif, en vertu de l'article 187, § 4, du même Code. Si une personne condamnée par défaut a conduit un véhicule pendant la durée de la déchéance, le jugement déclarant recevable l'opposition formée dans le délai extraordinaire a donc pour effet que cette personne ne peut être condamnée dans un procès pénal distinct pour conduite en dépit de cette déchéance. Une opposition déclarée recevable au jugement par défaut infligeant la déchéance du droit de conduire peut donc entraver l'engagement de poursuites sur la base de l'article 48 de la loi du 16 mars 1968, même si cette opposition a été formée dans le délai extraordinaire et que la déchéance du droit de conduire était déjà exécutoire. B.2. Le juge a quo demande à la Cour si les dispositions en cause sont
bepalingen bestaanbaar zijn met de artikelen 10, 11 en 13 van de compatibles avec les articles 10, 11 et 13 de la Constitution, lus en
Grondwet, in samenhang gelezen met artikel 6, lid 1, van het Europees Verdrag voor de rechten van de mens, in zoverre zij de strafrechter verhinderen een bestuurder te veroordelen voor het besturen van een voertuig spijts verval van het recht tot sturen indien hij tegen het vonnis waarbij dat verval werd uitgesproken, op ontvankelijke wijze verzet heeft aangetekend. B.3.1. Het onderzoek van de bestaanbaarheid van een wetsbepaling met het beginsel van gelijkheid en niet-discriminatie veronderstelt onder meer de precieze identificatie van twee categorieën van personen die het voorwerp uitmaken van een verschillende of een gelijke behandeling. De bewoordingen van de prejudiciële vraag waarin het Hof wordt verzocht een dergelijk onderzoek te verrichten, moeten dus de elementen bevatten die voor die identificatie nodig zijn. Het staat combinaison avec l'article 6, paragraphe 1, de la Convention européenne des droits de l'homme, en ce qu'elles empêchent le juge pénal de condamner un conducteur pour conduite d'un véhicule en dépit d'une déchéance du droit de conduire si ce dernier a formé une opposition recevable au jugement prononçant cette déchéance. B.3.1. L'examen de la compatibilité d'une disposition législative avec le principe d'égalité et de non-discrimination suppose notamment l'identification précise de deux catégories de personnes qui font l'objet d'un traitement différent ou d'un traitement identique. Le libellé de la question préjudicielle invitant la Cour à un tel examen doit donc contenir les éléments nécessaires à cette identification. Il n'appartient pas à la Cour d'examiner la
niet aan het Hof de grondwettigheid te onderzoeken van een verschil in constitutionnalité d'une différence de traitement ou d'une identité de
behandeling of van een gelijke behandeling van twee categorieën van traitement de deux catégories de personnes dont elle devrait elle-même
personen waarvan het zelf de contouren zou moeten bepalen aangezien définir les contours, à défaut pour la question préjudicielle de
die bepaling in de prejudiciële vraag niet wordt gedaan. procéder à cette définition.
B.3.2. In de onderhavige prejudiciële vraag worden geen categorieën B.3.2. Dans la question préjudicielle présentement examinée, les
van personen afgebakend die het voorwerp uitmaken van een catégories de personnes qui font l'objet d'une différence de
verschillende of een gelijke behandeling. traitement ou d'une égalité de traitement ne sont pas délimitées.
Uit de motieven van het verwijzingsvonnis kan evenwel worden afgeleid Il peut toutefois être déduit des motifs du jugement de renvoi que le
dat de verwijzende rechter personen die bij verstek tot verval van het juge a quo compare des personnes qui ont été condamnées par défaut à
recht tot sturen werden veroordeeld, vergelijkt met personen die op une déchéance du droit de conduire à des personnes qui ont été
tegenspraak tot dat verval werden veroordeeld. condamnées à cette même déchéance de manière contradictoire.
B.4. Artikel 187 van het Wetboek van strafvordering waarborgt personen B.4. L'article 187 du Code d'instruction criminelle garantit aux
die bij verstek worden veroordeeld een voorwaardelijk recht op een personnes qui sont condamnées par défaut un droit conditionnel à une
nieuwe beoordeling in feite en in rechte. Die bepaling beïnvloedt nouvelle appréciation en fait et en droit. Cette disposition n'a
geenszins het recht op toegang tot de rechter of het recht op een aucune incidence sur le droit d'accès au juge ni sur le droit à un
eerlijk proces van personen die op tegenspraak worden veroordeeld. procès équitable des personnes qui sont condamnées contradictoirement.
Artikel 48 van de wet van 16 maart 1968 is een norm van materieel L'article 48 de la loi du 16 mars 1968 est une norme de droit pénal
strafrecht die op zich niet raakt aan het recht op een eerlijk proces matériel qui n'affecte pas en soi le droit du prévenu à un procès
van de beklaagde, ongeacht of het vonnis waarin het verval van het équitable, que le jugement infligeant la déchéance du droit de
recht tot sturen is opgelegd, bij verstek of op tegenspraak is conduire ait été rendu par défaut ou contradictoirement.
gewezen. Bijgevolg dient de prejudiciële vraag ontkennend te worden beantwoord Par conséquent, la question préjudicielle appelle une réponse négative
in zoverre zij betrekking heeft op artikel 13 van de Grondwet, in en tant qu'elle porte sur l'article 13 de la Constitution, lu en
samenhang gelezen met artikel 6 van het Europees Verdrag voor de combinaison avec l'article 6 de la Convention européenne des droits de
rechten van de mens. l'homme.
B.5. Het verschil in behandeling tussen bepaalde categorieën van B.5. La différence de traitement entre certaines catégories de
personen dat voortvloeit uit de toepassing van verschillende personnes qui découle de l'application de règles procédurales
procedureregels in verschillende omstandigheden houdt op zich geen différentes dans des circonstances différentes n'est pas
discriminatie in. Van discriminatie zou slechts sprake zijn indien het discriminatoire en soi. Il ne pourrait être question de discrimination
verschil in behandeling dat voortvloeit uit de toepassing van die que si la différence de traitement qui découle de l'application de ces
procedureregels een onevenredige beperking van de rechten van de règles de procédure entraînait une limitation disproportionnée des
daarbij betrokken personen met zich zou meebrengen. droits des personnes concernées.
B.6.1. Volgens de Ministerraad zijn personen die op tegenspraak werden B.6.1. Selon le Conseil des ministres, les personnes qui ont été
veroordeeld niet vergelijkbaar met personen die bij verstek werden condamnées contradictoirement ne sont pas comparables aux personnes
veroordeeld, omdat die eerste categorie van personen zich reeds in qui ont été condamnées par défaut parce que les premières ont déjà pu
feite en in rechte heeft kunnen verdedigen en meteen op de hoogte was se défendre en fait et en droit et étaient informées immédiatement de
la peine infligée, alors que les secondes n'ont pas encore pu se
van de opgelegde straf, terwijl die tweede categorie van personen zich défendre et n'étaient au départ pas informées de la peine.
nog niet heeft kunnen verdedigen en oorspronkelijk niet op de hoogte was van de straf. B.6.2 Il ne faut pas confondre différence et non-comparabilité. S'il
B.6.2. Verschil en niet-vergelijkbaarheid mogen niet met elkaar worden est vrai que la circonstance que l'on a déjà pu se défendre en fait et
verward. De omstandigheid dat men zich reeds in feite en in rechte en droit peut constituer un critère d'appréciation du caractère
heeft kunnen verdedigen, kan weliswaar een criterium uitmaken bij de raisonnable et proportionné d'une différence de traitement entre les
beoordeling van het redelijke en evenredige karakter van een verschil personnes qui ont été condamnées par défaut et celles qui ont été
in behandeling tussen personen die bij verstek zijn veroordeeld en condamnées contradictoirement, elle n'est pas suffisante pour conclure
personen die op tegenspraak zijn veroordeeld, maar het kan niet à la non-comparabilité de ces catégories de personnes, sous peine de
volstaan om te besluiten tot de niet-vergelijkbaarheid van die dénuer de toute substance le contrôle exercé au regard du principe
categorieën van personen, anders zou de toetsing aan het beginsel van d'égalité et de non-discrimination.
gelijkheid en niet-discriminatie van elke inhoud worden ontdaan. B.6.3. Toutefois, contrairement à ce que le Conseil des ministres
B.6.3. In tegenstelling tot wat de Ministerraad aanvoert, heeft het in soutient, la différence de traitement en cause porte exclusivement sur
het geding zijnde verschil in behandeling evenwel alleen betrekking op
de vraag of de veroordeelde zich reeds in feite en in rechte heeft la question de savoir si le condamné a déjà pu se défendre en fait et
kunnen verdedigen. De vraag of de veroordeelde op de hoogte was van en droit. La question de savoir si le condamné était informé du
het vonnis, de straf en de modaliteiten ervan, hangt immers niet jugement, de la peine et des modalités de celle-ci ne tient en effet
zozeer samen met het verstek, maar veeleer met het feit dat dit vonnis pas tant au défaut mais plutôt au fait que ce jugement n'a pas été
niet aan de persoon van de veroordeelde werd betekend. signifié à la personne du condamné.
B.7.1. Met het recht om verzet aan te tekenen tegen een verstekvonnis B.7.1. En permettant de former opposition à un jugement rendu par
beoogde de wetgever de waarheidsvinding centraal te stellen in het défaut, le législateur entendait placer la recherche de la vérité au
strafproces en de beklaagde te beschermen tegen onterechte centre du procès pénal et protéger le prévenu de condamnations
veroordelingen of veroordelingen waartegen hij zich onvoldoende had injustes ou de condamnations contre lesquelles ce dernier n'aurait pas
kunnen beschermen. Daartoe werd het recht op een nieuw proces in pu se protéger suffisamment. Pour ce faire, le droit à un nouveau
aanwezigheid van de beklaagde als cruciaal beschouwd (Parl. St., procès en présence du prévenu a été considéré comme crucial (Doc.
Kamer, 1906-1907, nr. 73, pp. 1-5). parl., Chambre, 1906-1907, n° 73, pp. 1-5).
B.7.2. Ook het Europees Hof voor de Rechten van de Mens acht de B.7.2. La Cour européenne des droits de l'homme aussi estime que la
persoonlijke verschijning van een beklaagde van kapitaal belang, zowel comparution d'un prévenu revêt une importance capitale en raison tant
wegens het recht van die laatste om te worden gehoord als wegens de du droit de celui-ci à être entendu que de la nécessité de contrôler
noodzaak de juistheid van zijn verklaringen te controleren en ze te l'exactitude de ses affirmations et de les confronter avec les dires
confronteren met de beweringen van het slachtoffer, wiens belangen de la victime, dont il y a lieu de protéger les intérêts, ainsi
moeten worden beschermd, alsook met die van de getuigen (EHRM, 23 qu'avec ceux des témoins (CEDH, 23 novembre 1993, Poitrimol c. France,
november 1993, Poitrimol t. Frankrijk, § 35; 13 februari 2001,
Krombach t. Frankrijk, § 84; 14 juni 2001, Medenica t. Zwitserland, § § 35; 13 février 2001, Krombach c. France, § 84; 14 juin 2001,
54; 13 januari 2011, Drakos t. Griekenland, § 35). Medenica c. Suisse, § 54; 13 janvier 2011, Drakos c. Grèce, § 35).
Indien het nationaal recht het verloop van een proces toelaat Si le droit national autorise le déroulement d'un procès nonobstant
niettegenstaande de afwezigheid van de beschuldigde, moet die later l'absence de l'accusé, celui-ci doit pouvoir obtenir ultérieurement
kunnen verkrijgen dat een rechtscollege opnieuw, na hem te hebben qu'une juridiction statue à nouveau, après l'avoir entendu, sur le
gehoord, uitspraak doet over de gegrondheid van de beschuldiging, bien-fondé de l'accusation en fait comme en droit, lorsqu'il n'est pas
zowel in feite als in rechte, wanneer niet vaststaat dat hij heeft
afgezien van zijn recht om te verschijnen en zich te verdedigen, noch établi qu'il a renoncé à son droit de comparaître et de se défendre ni
dat hij de bedoeling heeft gehad zich aan het gerecht te onttrekken qu'il a eu l'intention de se soustraire à la justice (CEDH, grande
(EHRM, grote kamer, 1 maart 2006, Sejdovic t. Italië, § 82; 1 maart chambre, 1er mars 2006, Sejdovic c. Italie, § 82; 1er mars 2011,
2011, Faniel t. België, § 26). Faniel c. Belgique, § 26).
B.8. Het in het geding zijnde artikel 187, § 4, van het Wetboek van B.8. L'article 187, § 4, en cause, du Code d'instruction criminelle
strafvordering is pertinent om die doelstellingen te bereiken, est pertinent pour atteindre ces objectifs, dès lors qu'il garantit
aangezien het de effectiviteit van het recht op verzet waarborgt. l'effectivité du droit d'opposition. Etant donné que le juge qui a
Aangezien de rechter die het verstekvonnis heeft gewezen, daarmee zijn rendu le jugement par défaut a ainsi épuisé sa juridiction, ce
rechtsmacht heeft uitgeput, dient dat vonnis teniet te gaan vooraleer jugement doit être réformé avant que ce juge puisse prononcer un
hij een nieuw vonnis kan uitspreken in een procedure waarin de nouveau jugement dans une procédure dans laquelle le prévenu peut se
beklaagde zich in rechte en in feite kan verdedigen. défendre en droit et en fait.
Dat is des te meer het geval indien het verzet binnen de buitengewone C'est d'autant plus vrai si l'opposition est formée dans le délai
termijn wordt aangetekend. In dat geval heeft het verstekvonnis immers extraordinaire. Dans ce cas, le jugement par défaut a en effet force
kracht van gewijsde en is het uitvoerbaar. De buitengewone de chose jugée et est exécutoire. Le délai extraordinaire d'opposition
verzetstermijn waarborgt dat een bij verstek veroordeelde persoon die garantit qu'une personne condamnée par défaut qui ne prend
pas later kennis krijgt van de betekening van het verstekvonnis, een connaissance qu'ultérieurement de la signification du jugement par
nieuwe beoordeling ten gronde kan krijgen en intussen geen verder défaut peut demander un réexamen quant au fond et ne subit entre-temps
nadeel ondervindt van dat vonnis. aucun autre préjudice du fait de ce jugement.
B.9.1. Artikel 187, § 4, van het Wetboek van strafvordering leidt niet tot een onevenredige beperking van de rechten van personen die op tegenspraak tot verval van het recht tot sturen worden veroordeeld. Die personen hebben hun recht van verdediging immers reeds kunnen uitoefenen in de procedure die tot het vonnis op tegenspraak heeft geleid en kunnen dat een tweede maal doen indien zij hoger beroep aantekenen tegen dat vonnis. Die bepaling waarborgt slechts dat ook personen die bij verstek worden veroordeeld, over een tweede mogelijkheid beschikken om zich in rechte en in feite te verdedigen. Zij berokkent personen die op tegenspraak zijn veroordeeld geen nadeel. B.9.2. Het loutere aantekenen van verzet tegen een verstekvonnis leidt overigens niet steeds ertoe dat dat vonnis voor niet bestaande moet worden gehouden. Indien het verzet onontvankelijk is in de zin van B.9.1. L'article 187, § 4, du Code d'instruction criminelle n'entraîne pas une restriction disproportionnée des droits des personnes qui sont condamnées contradictoirement à une déchéance du droit de conduire. Ces personnes ont en effet déjà pu exercer leur droit de défense dans la procédure qui a donné lieu au jugement rendu contradictoirement et peuvent encore exercer ce droit une seconde fois si elles interjettent appel de ce jugement. Cette disposition garantit uniquement que les personnes condamnées par défaut aussi disposent d'une seconde possibilité de se défendre en fait et en droit alors qu'elles ont fait opposition au jugement par défaut. Elle ne cause donc aucun préjudice aux personnes qui ont été condamnées contradictoirement. B.9.2. Le simple fait de former opposition à un jugement rendu par défaut n'a par ailleurs pas toujours pour effet que ce jugement doit être considéré comme inexistant. Si l'opposition est irrecevable au
artikel 187, § 5, van het Wetboek van strafvordering of indien het als sens de l'article 187, § 5, du Code d'instruction criminelle ou si
ongedaan moet worden beschouwd in de zin van artikel 187, § 6, van elle doit être déclarée non avenue au sens de l'article 187, § 6, du
hetzelfde Wetboek, blijft het verstekvonnis immers zijn rechtsgevolgen même Code, le jugement par défaut continue en effet à sortir ses
behouden (Cass., 25 januari 2017, P.16.1126.F) en kan het dus als effets juridiques (Cass., 25 janvier 2017, P.16.1126.F) et peut donc
grondslag dienen voor een veroordeling wegens rijden spijts het verval constituer le fondement d'une condamnation pour conduite d'un véhicule
van het recht tot sturen. en dépit de la déchéance du droit de conduire.
Krachtens artikel 187, § 6, 1°, van het Wetboek van strafvordering En vertu de l'article 187, § 6, 1°, du Code d'instruction criminelle,
dient het verzet als ongedaan te worden beschouwd indien de eiser in l'opposition doit être déclarée non avenue si l'opposant a eu
verzet kennis heeft gehad van de dagvaarding in de procedure waarin connaissance de la citation dans la procédure dans laquelle il a fait
hij verstek heeft laten gaan en geen gewag maakt van overmacht of van
een wettige reden van verschoning ter rechtvaardiging van zijn défaut et qu'il ne fait pas état d'un cas de force majeure ou d'une
verstek. De rechter oordeelt soeverein over de aangevoerde reden. De excuse légitime justifiant son défaut. Le juge apprécie souverainement
bewijslast van de kennisname van de dagvaarding door de beklaagde rust le motif invoqué. La charge de la preuve de la connaissance par le
op het openbaar ministerie (Cass., 17 januari 2017, P.16.0989.N). Die bepaling heeft als gevolg dat alleen personen die geen afstand hebben gedaan van het recht om te verschijnen en zich te verdedigen, en evenmin de intentie hadden zich te onttrekken aan het gerecht, de gelegenheid krijgen om zich alsnog in rechte en in feite te verdedigen. Het is redelijk verantwoord dat het bij verstek opgelegde verval van het recht tot sturen ten aanzien van die personen niet in een afzonderlijk strafproces kan dienen als grondslag van een veroordeling wegens rijden spijts het verval van het recht tot sturen. B.9.3. De in het geding zijnde bepalingen hebben tot slot niet als gevolg dat degene die op ontvankelijke wijze verzet aantekent tegen een verstekvonnis dat hem een verval van het recht tot sturen oplegt, definitief van die sanctie is vrijgesteld. De rechter die op het verzet uitspraak doet, kan hem immers opnieuw dezelfde sanctie opleggen na hem te hebben gehoord. Indien hij vervolgens tijdens de looptijd van die sanctie alsnog een voertuig bestuurt, of na de looptijd ervan een motorvoertuig bestuurt zonder de nodige examens af te leggen of onderzoeken te ondergaan, kan hij op dat ogenblik worden prévenu de la citation incombe au ministère public (Cass., 17 janvier 2017, P.16.0989.N). Il résulte de cette disposition que seules les personnes qui n'ont pas renoncé à leur droit de comparaître et de se défendre et qui n'avaient pas non plus l'intention de se soustraire à la justice, ont la possibilité d'encore se défendre en droit et en fait. Il est raisonnablement justifié que la déchéance du droit de conduire infligée par défaut à ces personnes ne puisse constituer le fondement d'une condamnation dans un procès pénal distinct pour conduite d'un véhicule en dépit de la déchéance du droit de conduire. B.9.3. Enfin, les dispositions en cause n'ont pas pour effet que celui qui forme une opposition recevable à un jugement rendu par défaut lui infligeant une déchéance du droit de conduire est exempté définitivement de cette sanction. Le juge qui statue sur l'opposition peut en effet lui imposer à nouveau la même sanction après l'avoir entendu. Si, ensuite, il conduit encore un véhicule pendant la durée de cette sanction, ou si, après la durée de celle-ci, il conduit un véhicule à moteur sans présenter les examens nécessaires, il peut
veroordeeld op grond van artikel 48 van de wet van 16 maart 1968. alors être condamné sur la base de l'article 48 de la loi du 16 mars
B.10. Uit hetgeen voorafgaat, volgt dat de in het geding zijnde 1968. B.10. Il découle de ce qui précède que les dispositions en cause sont
bepalingen bestaanbaar zijn met de artikelen 10, 11 en 13 van de compatibles avec les articles 10, 11 et 13 de la Constitution, lus en
Grondwet, in samenhang gelezen met artikel 6, lid 1, van het Europees combinaison avec l'article 6, paragraphe 1, de la Convention
Verdrag voor de rechten van de mens, in zoverre zij de strafrechter européenne des droits des droits de l'homme, en ce qu'elles empêchent
verhinderen een bestuurder te veroordelen voor het besturen van een le juge pénal de condamner un conducteur pour conduite d'un véhicule
voertuig spijts verval van het recht tot sturen indien de bestuurder en dépit d'une déchéance du droit de conduire si ce conducteur a, dans
tijdens de buitengewone termijn op ontvankelijke wijze verzet le délai extraordinaire, formé une opposition recevable au jugement
aantekent tegen het vonnis waarbij dat verval werd uitgesproken. prononçant cette déchéance.
De prejudiciële vraag dient ontkennend te worden beantwoord. La question préjudicielle appelle une réponse négative.
Om die redenen, Par ces motifs,
het Hof la Cour
zegt voor recht : dit pour droit :
De artikelen 187, § 4, van het Wetboek van strafvordering en 48 van de L'article 187, § 4, du Code d'instruction criminelle et l'article 48
wet van 16 maart 1968 « betreffende de politie over het wegverkeer » de la loi du 16 mars 1968 « relative à la police de la circulation
schenden niet de artikelen 10, 11 en 13 van de Grondwet, in samenhang routière » ne violent pas les articles 10, 11 et 13 de la
gelezen met artikel 6, lid 1, van het Europees Verdrag voor de rechten Constitution, lus en combinaison avec l'article 6, paragraphe 1, de la
van de mens, in zoverre zij de strafrechter verhinderen een bestuurder Convention européenne des droits de l'homme, en ce qu'ils empêchent le
te veroordelen voor het besturen van een voertuig spijts verval van juge pénal de condamner un conducteur pour conduite d'un véhicule en
het recht tot sturen indien die bestuurder tijdens de buitengewone dépit d'une déchéance du droit de conduire si ce conducteur forme,
termijn op ontvankelijke wijze verzet aantekent tegen het vonnis dans le délai extraordinaire, une opposition recevable au jugement
waarbij dat verval werd uitgesproken. prononçant cette déchéance.
Aldus gewezen in het Nederlands en het Frans, overeenkomstig artikel Ainsi rendu en langue néerlandaise et en langue française,
65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof, conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur
op 25 november 2021. la Cour constitutionnelle, le 25 novembre 2021.
De griffier, Le greffier,
P.-Y. Dutilleux P.-Y. Dutilleux
De voorzitter, Le président,
L. Lavrysen L. Lavrysen
^