← Terug naar "Uittreksel uit arrest nr. 173/2021 van 2 december 2021 Rolnummer 7345 In zake : de
prejudiciële vragen betreffende artikel 344-3 van het oud Burgerlijk Wetboek, gesteld door de Familierechtbank
te Eupen. Het Grondwettelijk Hof, samenges wijst na beraad het volgende
arrest : I. Onderwerp van de prejudiciële vragen en rechtspleging"
| Uittreksel uit arrest nr. 173/2021 van 2 december 2021 Rolnummer 7345 In zake : de prejudiciële vragen betreffende artikel 344-3 van het oud Burgerlijk Wetboek, gesteld door de Familierechtbank te Eupen. Het Grondwettelijk Hof, samenges wijst na beraad het volgende arrest : I. Onderwerp van de prejudiciële vragen en rechtspleging | Extrait de l'arrêt n° 173/2021 du 2 décembre 2021 Numéro du rôle : 7345 En cause : les questions préjudicielles relatives à l'article 344-3 de l'ancien Code civil, posées par le Tribunal de la famille d'Eupen. La Cour constitutionnelle, |
|---|---|
| GRONDWETTELIJK HOF | COUR CONSTITUTIONNELLE |
| Uittreksel uit arrest nr. 173/2021 van 2 december 2021 | Extrait de l'arrêt n° 173/2021 du 2 décembre 2021 |
| Rolnummer 7345 | Numéro du rôle : 7345 |
| In zake : de prejudiciële vragen betreffende artikel 344-3 van het oud | En cause : les questions préjudicielles relatives à l'article 344-3 de |
| Burgerlijk Wetboek, gesteld door de Familierechtbank te Eupen. | l'ancien Code civil, posées par le Tribunal de la famille d'Eupen. |
| Het Grondwettelijk Hof, | La Cour constitutionnelle, |
| samengesteld uit de voorzitters P. Nihoul en L. Lavrysen, en de | composée des présidents P. Nihoul et L. Lavrysen, et des juges J.-P. |
| rechters J.-P. Moerman, T. Giet, M. Pâques, Y. Kherbache en D. | Moerman, T. Giet, M. Pâques, Y. Kherbache et D. Pieters, assistée du |
| Pieters, bijgestaan door de griffier F. Meersschaut, onder voorzitterschap van voorzitter P. Nihoul, | greffier F. Meersschaut, présidée par le président P. Nihoul, |
| wijst na beraad het volgende arrest : | après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : |
| I. Onderwerp van de prejudiciële vragen en rechtspleging | I. Objet des questions préjudicielles et procédure |
| Bij vonnis van 8 januari 2020, waarvan de expeditie ter griffie van | Par jugement du 8 janvier 2020, dont l'expédition est parvenue au |
| het Hof is ingekomen op 21 januari 2020, heeft de Familierechtbank te | greffe de la Cour le 21 janvier 2020, le Tribunal de la famille |
| Eupen de volgende prejudiciële vragen gesteld : | d'Eupen a posé les questions préjudicielles suivantes : |
| « 1. Schendt artikel 344-3, 1°, van het Burgerlijk Wetboek de | « 1. L'article 344-3, 1°, du Code civil viole-t-il les articles 10, |
| artikelen 10, 11, 22 en 22bis van de Grondwet alsmede de artikelen 8 | 11, 22 et 22bis de la Constitution ainsi que les articles 8 et 14 de |
| en 14 van het Europees Verdrag voor de rechten van de mens en artikel | |
| 21 van het Verdrag inzake de rechten van het kind, in zoverre een kind | la Convention européenne des droits de l'homme et l'article 21 de la |
| door de voormalige partner van zijn wettelijke ouder mag worden | Convention relative aux droits de l'enfant, en ce qu'un enfant peut |
| geadopteerd wanneer zijn afstammingsband ten aanzien van de wettelijke | être adopté par l'ancien partenaire de son parent légal lorsque son |
| ouder werd vastgesteld tijdens het samenleven of het huwelijk met de | lien de filiation à l'égard du parent légal a été établi pendant la |
| voormalige partner, hoewel dat kind niet door de voormalige partner | cohabitation ou le mariage avec l'ancien partenaire, bien que cet |
| zou mogen worden geadopteerd wanneer de afstammingsband ten aanzien | enfant ne puisse pas être adopté par l'ancien partenaire si le lien de |
| van de wettelijke ouder reeds vóór het samenleven of het huwelijk werd | filiation à l'égard du parent légal avait déjà été établi avant la |
| vastgesteld ? | cohabitation ou le mariage ? |
| 2. Schendt artikel 344-3, 2°, van het Burgerlijk Wetboek de artikelen | 2. L'article 344-3, 2°, du Code civil viole-t-il les articles 10, 11, |
| 10, 11, 22 en 22bis van de Grondwet alsmede de artikelen 8 en 14 van | 22 et 22bis de la Constitution ainsi que les articles 8 et 14 de la |
| het Europees Verdrag voor de rechten van de mens en artikel 21 van het | Convention européenne des droits de l'homme et l'article 21 de la |
| Verdrag inzake de rechten van het kind, in zoverre een kind door de | Convention relative aux droits de l'enfant, en ce qu'un enfant peut |
| voormalige partner van zijn wettelijke ouder mag worden geadopteerd | être adopté par l'ancien partenaire de son parent légal lorsque |
| wanneer het kind slechts één vastgestelde afstammingsband heeft, | l'enfant n'a qu'un seul lien de filiation établi, alors que cet enfant |
| terwijl dat kind niet door de voormalige partner zou mogen worden | ne pourrait pas être adopté par l'ancien partenaire s'il avait plus |
| geadopteerd wanneer het meer dan één vastgestelde afstammingsband zou | d'un lien de filiation établi, et ce indépendamment du fait que le |
| hebben, en dit ongeacht het feit of de tweede ouder zich daadwerkelijk | second parent s'est effectivement occupé de l'enfant ou s'est |
| om het kind heeft bekommerd of zich voor het kind heeft geïnteresseerd ? | intéressé à celui-ci ? |
| 3. Schendt artikel 344-3 van het Burgerlijk Wetboek de artikelen 10, | 3. L'article 344-3 du Code civil viole-t-il les articles 10, 11, 22 et |
| 11, 22 en 22bis van de Grondwet alsmede de artikelen 8 en 14 van het | 22bis de la Constitution ainsi que les articles 8 et 14 de la |
| Europees Verdrag voor de rechten van de mens en artikel 21 van het | Convention européenne des droits de l'homme et l'article 21 de la |
| Verdrag inzake de rechten van het kind, in zoverre de in dat artikel | Convention relative aux droits de l'enfant, en ce que les conditions |
| vervatte restrictieve voorwaarden gelden voor alle vormen van adoptie, | restrictives contenues dans cet article s'appliquent à toutes les |
| ongeacht of het om een gewone of om een volle adoptie gaat ? ». | formes d'adoption, qu'il s'agisse d'une adoption simple ou d'une adoption plénière ? ». |
| (...) | (...) |
| III. In rechte | III. En droit |
| (...) | (...) |
| Ten aanzien van de in het geding zijnde bepaling en de context ervan | Quant à la disposition en cause et à son contexte |
| B.1.1. De prejudiciële vragen hebben betrekking op artikel 344-3 van | B.1.1. Les questions préjudicielles portent sur l'article 344-3 de |
| het oud Burgerlijk Wetboek, dat werd ingevoegd bij artikel 3 van de | l'ancien Code civil, qui a été inséré par l'article 3 de la loi du 20 |
| wet van 20 februari 2017 « tot wijziging van het Burgerlijk Wetboek, | février 2017 « modifiant le Code civil, en ce qui concerne l'adoption |
| betreffende de adoptie » (hierna : de wet van 20 februari 2017) en dat | » (ci-après : la loi du 20 février 2017) et qui dispose : |
| bepaalt : « Een persoon kan het kind van zijn voormalige partner adopteren voor | « Une personne peut adopter l'enfant de son ancien partenaire, pour |
| zover de volgende voorwaarden vervuld zijn : | autant que les conditions suivantes soient remplies : |
| 1° het kind werd geadopteerd door de voormalige partner tijdens het | 1° l'enfant a été adopté par l'ancien partenaire pendant le mariage ou |
| huwelijk of een, adoptieve of andere, afstammingsband werd vastgesteld | un lien de filiation, adoptive ou autre, a été établi entre l'enfant |
| tussen het kind en de voormalige partner tijdens de wettelijke | et l'ancien partenaire pendant la cohabitation légale ou pendant la |
| samenwoning of tijdens het samenleven bedoeld in artikel 343, § 1, b/1); | vie commune visée à l'article 343, § 1er, b/1); |
| 2° het kind heeft slechts één vastgestelde afstammingsband; en | 2° l'enfant n'a qu'un seul lien de filiation établi; et |
| 3° die persoon onderhoudt met het kind een duurzame feitelijke | 3° cette personne entretient avec l'enfant une relation de fait |
| relatie, zowel op affectief als op materieel vlak ». | durable, tant sur le plan affectif que matériel ». |
| B.1.2. De wet van 20 februari 2017 strekte er onder meer toe de | B.1.2. La loi du 20 février 2017 visait notamment à adapter les |
| bepalingen in het oud Burgerlijk Wetboek inzake adoptie aan te passen | dispositions relatives à l'adoption contenues dans l'ancien Code civil |
| aan de arresten van het Hof nr. 94/2012 van 12 juli 2012 en nr. | aux arrêts de la Cour n° 94/2012 du 12 juillet 2012 et n° 94/2015 du |
| 94/2015 van 25 juni 2015. | 25 juin 2015. |
| Het eerstgenoemde arrest nr. 94/2012 had onder meer betrekking op de | |
| artikelen 343, § 1, b), 356-1 en 356-2 van het oud Burgerlijk Wetboek, | L'arrêt n° 94/2012, précité, portait notamment sur les articles 343, § |
| die in de versie ervan vóór de wijziging bij de wet van 8 mei 2014 « | 1er, b), 356-1 et 356-2 de l'ancien Code civil, qui, tels qu'ils |
| tot wijziging van het Burgerlijk Wetboek met het oog op de invoering | étaient applicables avant leur modification par la loi du 20 février |
| van de gelijkheid tussen mannen en vrouwen bij de wijze van | |
| naamsoverdracht aan het kind en aan de geadopteerde » en bij de wet | |
| van 20 februari 2017 bepaalden : | 2017, disposaient : |
| « Art. 343.§ 1. Er wordt verstaan onder : |
« Art. 343.§ 1er. On entend par : |
| a) adoptant : een persoon, echtgenoten, of samenwonenden; | a) adoptant : une personne, des époux, ou des cohabitants; |
| b) samenwonenden : twee personen die een verklaring van wettelijke | b) cohabitants : deux personnes ayant fait une déclaration de |
| samenwoning hebben afgelegd of twee personen die op een permanente en | cohabitation légale ou deux personnes qui vivent ensemble de façon |
| affectieve wijze samenwonen sedert ten minste drie jaar op het | permanente et affective depuis au moins trois ans au moment de |
| tijdstip van de indiening van het verzoek om adoptie, voor zover zij | l'introduction de la demande en adoption, pour autant qu'elles ne |
| niet door een band van bloedverwantschap zijn verbonden die leidt tot | soient pas unies par un lien de parenté entraînant une prohibition de |
| een huwelijksverbod waarvoor de Koning geen ontheffing kan verlenen; | mariage dont elles ne peuvent être dispensées par le Roi; |
| c) kind : een persoon van minder dan achttien jaar. | c) enfant : une personne âgée de moins de dix-huit ans. |
| § 2. Er bestaan twee vormen van adoptie : de gewone adoptie en de | § 2. II existe deux sortes d'adoption : l'adoption simple et |
| volle adoptie ». | l'adoption plénière ». |
| « Art. 356-1. De volle adoptie verleent aan het kind en zijn | « Art. 356-1. L'adoption plénière confère à l'enfant et à ses |
| afstammelingen een statuut met dezelfde rechten en verplichtingen, als | descendants un statut comportant des droits et obligations identiques |
| ware het kind geboren uit de adoptant of uit de adoptanten. | |
| Onder voorbehoud van de huwelijksbeletsels omschreven in de artikelen | à ceux qu'ils auraient si l'enfant était né de l'adoptant ou des adoptants. |
| 161 tot 164, houdt het kind dat ten volle is geadopteerd, op tot zijn | Sous réserve des empêchements à mariage prévus aux articles 161 à 164, |
| oorspronkelijke familie te behoren. | l'enfant qui fait l'objet d'une adoption plénière cesse d'appartenir à |
| Kinderen of adoptieve kinderen van de echtgenoot van de adoptant of | sa famille d'origine. |
| van de persoon met wie hij samenwoont, zelfs overleden, houden evenwel | Toutefois, l'enfant ou l'enfant adoptif du conjoint ou cohabitant, |
| niet op te behoren tot de familie van die echtgenoot of van de persoon | même décédé, de l'adoptant ne cesse pas d'appartenir à la famille de |
| met wie wordt samengewoond. Indien deze nog in leven is, wordt het | ce conjoint ou cohabitant. Si ce dernier vit encore, l'autorité |
| ouderlijk gezag over de geadopteerde gezamenlijk uitgeoefend door de | parentale sur l'adopté est exercée conjointement par l'adoptant et ce |
| adoptant en die echtgenoot of persoon met wie wordt samengewoond. | conjoint ou cohabitant. |
| Art. 356-2. § 1. Door de volle adoptie verkrijgt het kind in plaats | Art. 356-2. § 1er. L'adoption plénière confère à l'enfant, en le |
| van zijn naam die van de adoptant of van de adopterende man. | substituant au sien, le nom de l'adoptant ou de l'homme adoptant. |
| Volle adoptie door een vrouw van het kind of van het adoptief kind van | Toutefois, l'adoption plénière, par une femme, de l'enfant ou de |
| haar echtgenoot of van de persoon met wie zij samenwoont brengt | l'enfant adoptif de son époux ou cohabitant n'entraîne aucune |
| evenwel geen wijziging mee in de naam van het kind. § 2. In geval van gelijktijdige volle adoptie door twee personen van hetzelfde geslacht, verklaren die personen, in onderlinge overeenstemming, voor de rechtbank wie van beiden zijn naam zal geven aan de geadopteerde. Van die verklaring wordt melding gemaakt in het vonnis. In geval van volle adoptie door een persoon van het kind of het adoptiekind van zijn echtgenoot van hetzelfde geslacht of van de persoon van hetzelfde geslacht met wie hij samenleeft, verklaren de adoptant en laatstgenoemde, in onderlinge overeenstemming, voor de rechtbank wie van beiden zijn naam aan de geadopteerde zal geven. Van die verklaring wordt melding gemaakt in het vonnis. De door de adoptanten overeenkomstig het eerste en tweede lid gekozen naam geldt ook voor de later door hen geadopteerde kinderen ». | modification du nom de l'enfant. § 2. En cas d'adoption plénière simultanée par deux personnes de même sexe, celles-ci déclarent devant le tribunal, de commun accord, laquelle des deux donnera son nom à l'adopté. Le jugement mentionne cette déclaration. En cas d'adoption plénière par une personne de l'enfant ou de l'enfant adoptif de son conjoint de même sexe ou cohabitant de même sexe, l'adoptant et ce dernier déclarent devant le tribunal, de commun accord, lequel des deux donnera son nom à l'adopté. Le jugement mentionne cette déclaration. Le nom choisi par les adoptants conformément aux alinéas 1er et 2 s'impose aux enfants adoptés ultérieurement par eux ». |
| Bij zijn arrest nr. 94/2012 van 12 juli 2012 heeft het Hof zich | Par son arrêt n° 94/2012 du 12 juillet 2012, la Cour s'est prononcée |
| uitgesproken over prejudiciële vragen die door de verwijzende rechter | sur des questions préjudicielles qui avaient été posées par le juge a |
| inzake die bepalingen werden gesteld in het kader van een verzoek tot | quo au sujet de ces dispositions dans le cadre d'une demande |
| volle adoptie, uitgaande van de voormalige partner van de wettelijke | d'adoption plénière introduite par l'ancienne partenaire de la mère |
| moeder van de desbetreffende minderjarige kinderen. De feiten van die | légale des enfants mineurs concernés. Il ressortait des faits de cette |
| zaak deden ervan blijken dat de kinderen geen wettelijke vader hadden, dat de biologische vader niet bekend was, dat de kandidaat-adoptante en de wettelijke moeder in het verleden een affectieve relatie hadden die meer dan drie jaar duurde, tijdens welke de desbetreffende minderjarige kinderen zijn geboren, dat er zowel op moreel als op materieel vlak een duurzame feitelijke ouder-kindrelatie bestond tussen de kandidaat-adoptante en de kinderen, en dat zowel de wettelijke moeder als de desbetreffende kinderen zich uitdrukkelijk akkoord verklaarden met de adoptie (B.4). Het Hof beperkte zijn onderzoek van de gestelde prejudiciële vragen tot de door die elementen bepaalde situatie, en oordeelde : | affaire que les enfants n'avaient pas de père légal, que le père biologique n'était pas connu, que la candidate adoptante et la mère légale avaient eu dans le passé une relation affective qui avait duré plus de trois ans, pendant laquelle les enfants mineurs concernés étaient nés, qu'il existait aussi bien sur le plan moral que sur le plan matériel une relation parent-enfant de fait, durable, entre la candidate adoptante et les enfants et que tant la mère légale que les enfants concernés s'étaient déclarés explicitement d'accord avec l'adoption (B.4). La Cour a limité son examen des questions préjudicielles à la situation caractérisée par ces éléments et a jugé : |
| « B.12.2. In zoverre de [artikelen 343, § 1, b), 356-1 en 356-2 van | « B.12.2. En ce que les [articles 343, § 1er, b), 356-1 et 356-2 de |
| l'ancien Code civil], telles qu'elles ont été modifiées par la loi du | |
| het oud Burgerlijk Wetboek], zoals gewijzigd bij de wet van 18 mei | 18 mai 2006, permettent exclusivement ' l'adoption plénière par un |
| 2006, de volle ' stiefouderadoptie ' van een kind, met behoud van de | beau-parent ' d'un enfant, avec maintien des liens juridiques entre |
| juridische banden tussen dat kind en zijn oorspronkelijke familie, | cet enfant et sa famille d'origine, si le candidat adoptant est marié |
| uitsluitend mogelijk maken indien de kandidaat-adoptant gehuwd is met | au parent légal de l'enfant concerné, a fait avec ce parent une |
| de wettelijke ouder van het desbetreffende kind, met die ouder een | déclaration de cohabitation légale ou cohabite avec lui de manière |
| verklaring van wettelijke samenwoning heeft afgelegd, of op permanente | permanente et affective depuis au moins trois ans au moment de |
| en affectieve wijze met die laatste samenwoont sedert ten minste drie | l'introduction de la demande en adoption, elles empêchent l'ancien |
| jaar op het ogenblik van het indienen van het verzoek tot adoptie, | |
| verhinderen zij de voormalige partner van de wettelijke ouder van het | partenaire du parent légal de l'enfant de lier à la relation |
| kind om aan de duurzame feitelijke ouder-kindrelatie die in voorkomend | parent-enfant de fait, durable, qui existe, le cas échéant, entre |
| geval bestaat tussen die persoon en het kind, gevolgen te verbinden | cette personne et l'enfant des effets consacrant juridiquement les |
| die de verbintenissen die die persoon bereid is aan te gaan ten | engagements auxquels cette personne offre de souscrire à l'égard de |
| aanzien van dat kind, juridisch verankeren, en dit zolang de wetgever | cet enfant, et ce tant que le législateur n'a pas prévu d'autres |
| niet voorziet in andere procedures. | procédures. |
| B.12.3. In die mate hebben de in het geding zijnde bepalingen gevolgen | B.12.3. Dans cette mesure, les dispositions en cause ont des effets |
| die onevenredig zijn ten aanzien van het door de wetgever nagestreefde | disproportionnés par rapport à l'objectif poursuivi par le |
| doel, dat, zoals in herinnering is gebracht in B.7.2, mede is | législateur, lequel est dicté, comme cela a été rappelé en B.7.2, par |
| ingegeven door de overweging dat het in het belang is van het kind - | la considération qu'il est dans l'intérêt de l'enfant - qui ' a déjà |
| dat ' reeds uit zijn omgeving is weggehaald ' - dat het wordt | vécu un déracinement ' - qu'il soit accueilli dans un ' environnement |
| opgevangen in een ' stabiel milieu '. In de gevallen waarin de | stable '. Dans les cas où la relation parent-enfant de fait entre un |
| feitelijke ouder-kindrelatie tussen een kind en de voormalige partner | enfant et l'ancien partenaire de son parent légal est établie de |
| van zijn wettelijke ouder duurzaam vaststaat, zou de adoptie van dat kind door de voormalige partner, in zoverre de juridische banden tussen het kind en zijn oorspronkelijke familie behouden blijven, noch met zich meebrengen dat het kind uit zijn omgeving wordt weggehaald, noch dat het zou worden opgevoed in een milieu dat per definitie dient te worden beschouwd als instabiel. Zulk een adoptie zou integendeel doorgaans kunnen bijdragen tot de stabiliteit van het milieu waarin het kind opgroeit en de bestaande feitelijke verhoudingen binnen dat milieu juridisch kunnen bekrachtigen. B.13.1. In zoverre de in het geding zijnde bepalingen niet erin voorzien dat een minderjarig kind, in de in B.4 omschreven | manière durable, l'adoption de cet enfant par l'ancien partenaire, dès lors que les liens juridiques entre l'enfant et sa famille d'origine restent maintenus, n'aurait pour effet ni que l'enfant vive un déracinement, ni qu'il soit élevé dans un environnement devant être considéré, par définition, comme instable. Une telle adoption pourrait au contraire généralement contribuer à la stabilité de l'environnement dans lequel l'enfant grandit et confirmer juridiquement les rapports de fait existant au sein de cet environnement. B.13.1. En ce que les dispositions en cause ne prévoient pas qu'un enfant mineur puisse, dans les circonstances définies en B.4, être |
| omstandigheden, ten volle kan worden geadopteerd door de voormalige | adopté plénièrement par l'ancien partenaire du parent légal de cet |
| partner van de wettelijke ouder van dat kind, met behoud van de | enfant, avec maintien des liens juridiques entre l'enfant et sa |
| juridische banden tussen het kind en zijn oorspronkelijke familie en | famille d'origine et application des dispositions relatives au nom de |
| met toepassing van de in artikel 356-2, § 2, tweede en derde lid, van | l'enfant contenues dans l'article 356-2, § 2, alinéas 2 et 3, du Code |
| het Burgerlijk Wetboek vervatte bepalingen betreffende de naam van het | |
| kind, zijn zij niet bestaanbaar met de artikelen 10, 11 en 22bis van | civil, elles ne sont pas compatibles avec les articles 10, 11 et 22bis |
| de Grondwet, in samenhang gelezen met artikel 21 van het Verdrag | de la Constitution, combinés avec l'article 21 de la Convention |
| inzake de rechten van het kind ». | relative aux droits de l'enfant ». |
| Bij zijn arrest nr. 94/2015 van 25 juni 2015 heeft het Hof zich | Par son arrêt n° 94/2015 du 25 juin 2015, la Cour s'est prononcée sur |
| uitgesproken over een prejudiciële vraag die door de verwijzende | une question préjudicielle qui avait été posée par le juge a quo au |
| rechter inzake artikel 343, § 1, b), van het oud Burgerlijk Wetboek | sujet de l'article 343, § 1er, b), de l'ancien Code civil dans le |
| werd gesteld in het kader van een verzoek tot gewone adoptie dat was | cadre d'une demande d'adoption simple introduite par un homme qui |
| avait formé un couple avec la mère adoptive d'un enfant pendant | |
| ingediend door een man die met de adoptiemoeder van een kind een paar | presque dix ans, période au cours de laquelle l'enfant était né. Il |
| vormde gedurende bijna tien jaar, periode waarin het kind is geboren. | apparaissait aussi que cet enfant, né à l'étranger de père inconnu et |
| Het bleek ook dat dat kind, dat in het buitenland was geboren, wiens | abandonné par sa mère biologique, n'avait pas de père légal et qu'il |
| vader onbekend was en dat door zijn biologische moeder was verlaten, | avait, dès son arrivée sur le territoire du Royaume, quelques mois |
| geen wettelijke vader had en dat het, vanaf zijn aankomst op het | après sa naissance, vécu au sein du ménage formé par sa mère adoptive |
| grondgebied van het Koninkrijk, enkele maanden na zijn geboorte, | et par le demandeur de l'adoption, même si la cohabitation officielle |
| binnen het door zijn adoptiemoeder en de verzoeker tot adoptie | de ces derniers n'avait débuté que près de deux mois après cette |
| gevormde gezin heeft geleefd, ook al is de officiële samenwoning van | arrivée et plus de six mois après l'établissement de l'acte |
| die laatstgenoemden pas bijna twee maanden na die aankomst en meer dan | d'adoption. Il apparaissait en outre qu'il existait entre le demandeur |
| zes maanden na het opmaken van de adoptieakte begonnen. Bovendien | de l'adoption et l'enfant une relation de fait durable d'un point de |
| bleek dat er tussen de verzoeker tot adoptie en het kind een duurzame | vue tant moral que matériel, que le choix de l'adoption simple avait |
| feitelijke relatie vanuit zowel moreel als materieel oogpunt bestond, | |
| dat de keuze voor de gewone adoptie werd ingegeven door de wens om de | été motivé par le souhait de ne pas substituer le nom du demandeur de |
| naam van de adoptiemoeder niet te vervangen door de naam van de | l'adoption au nom de la mère adoptive et que la mère adoptive était |
| verzoeker tot adoptie, en dat de adoptiemoeder instemde met de adoptie | d'accord avec l'adoption pour autant que l'adoption ne modifie pas son |
| voor zover de adoptie haar band met het kind niet wijzigde (B.4.2). | lien avec l'enfant (B.4.2). Compte tenu de cette situation |
| Het Hof oordeelde, rekening houdende met die bijzondere situatie : | particulière, la Cour a jugé : |
| « B.9.1. [Artikel 343, § 1, b), van het oud Burgerlijk Wetboek] | « B.9.1. [L'article 343, § 1er, b), de l'ancien Code civil] empêche |
| verhindert de voormalige partner van de moeder van het kind om aan de | l'ancien partenaire de la mère de l'enfant de donner à la relation de |
| in B.6 beschreven duurzame feitelijke relatie gevolgen te verlenen die | fait durable décrite en B.6 des effets consacrant officiellement les |
| de verbintenissen die die man ten aanzien van dat kind wenst aan te | engagements que cet homme souhaite prendre à l'égard de cet enfant. |
| gaan, officieel verankeren. | B.9.2. Dans cette mesure, cette disposition a des effets |
| B.9.2. In die mate heeft die bepaling gevolgen die onevenredig zijn | disproportionnés par rapport à l'objectif poursuivi par le |
| ten aanzien van het door de wetgever nagestreefde doel, dat, zoals is | législateur, lequel est dicté, comme il est dit en B.7.2, par la |
| vermeld in B.7.2, mede is ingegeven door de overweging dat het in het | considération qu'il est dans l'intérêt de l'enfant - qui ' a déjà vécu |
| belang is van het kind - dat ' reeds uit zijn omgeving is weggehaald ' | un déracinement ' - qu'il soit accueilli dans un ' environnement |
| - dat het wordt opgevangen in een ' stabiel milieu '. In het geval van een duurzame feitelijke relatie tussen een kind en de voormalige partner van zijn moeder, zou de adoptie van dat kind door die man, in zoverre de juridische banden tussen het kind en zijn oorspronkelijke familie behouden blijven, noch met zich meebrengen dat het kind uit zijn omgeving wordt weggehaald, noch dat het zou worden opgevoed in een milieu dat per definitie dient te worden beschouwd als instabiel. Een dergelijke adoptie zou integendeel doorgaans kunnen bijdragen tot de stabiliteit van het milieu waarin het kind opgroeit en de bestaande feitelijke verhoudingen binnen dat milieu juridisch kunnen bekrachtigen. B.10.1. In zoverre de in het geding zijnde bepaling de adoptie van een kind in de in B.4.2 omschreven omstandigheden niet mogelijk maakt, is | stable '. Dans le cas d'une relation de fait durable entre un enfant et l'ancien partenaire de sa mère, l'adoption de cet enfant par cet homme, dès lors que les liens juridiques entre l'enfant et sa famille d'origine restent maintenus, n'aurait pour effet ni que l'enfant vive un déracinement, ni qu'il soit élevé dans un environnement devant être considéré, par définition, comme instable. Une telle adoption pourrait au contraire généralement contribuer à la stabilité de l'environnement dans lequel l'enfant grandit et confirmer juridiquement les rapports de fait existant au sein de cet environnement. B.10.1. En ce que la disposition en cause ne permet pas l'adoption d'un enfant dans les circonstances définies en B.4.2, elle n'est pas |
| zij niet bestaanbaar met artikel 22bis, vierde lid, van de Grondwet, | compatible avec l'article 22bis, alinéa 4, de la Constitution, lu en |
| in samenhang gelezen met artikel 21 van het Verdrag inzake de rechten | combinaison avec l'article 21 de la Convention relative aux droits de |
| van het kind ». | l'enfant ». |
| B.1.3. Teneinde de in die arresten vastgestelde ongrondwettigheden te | B.1.3. Afin de remédier aux inconstitutionnalités constatées dans ces |
| verhelpen, heeft de wetgever bij artikel 2 van de wet van 20 februari | arrêts, le législateur, en adoptant l'article 2 de la loi du 20 |
| 2017 een definitie van het begrip « voormalige partner » ingevoegd in | février 2017, a inséré une définition de la notion d'« ancien |
| artikel 343, § 1, b/1), van het oud Burgerlijk Wetboek. Sinds de | partenaire » dans l'article 343, § 1er, b/1), de l'ancien Code civil. |
| wijziging ervan bij artikel 119 van de wet van 21 december 2018 « | Depuis sa modification par l'article 119 de la loi du 21 décembre 2018 |
| houdende diverse bepalingen betreffende justitie », luidt die | « portant des dispositions diverses en matière de justice », cette |
| definitie : | définition est libellée comme suit : |
| « voormalige partner : de voormalige echtgenoot of de voormalige | « ancien partenaire : l'ancien époux ou l'ancien cohabitant légal, ou |
| wettelijk samenwonende, of een van de gescheiden personen die op een | l'une ou l'autre des personnes séparées qui ont vécu ensemble de façon |
| permanente en affectieve wijze hebben samengewoond gedurende ten | permanente et affective pendant une période d'au moins trois ans, pour |
| minste drie jaar, voor zover zij niet door een band van | autant qu'elles ne soient pas unies par un lien de parenté entraînant |
| bloedverwantschap zijn verbonden die leidt tot een huwelijksverbod | une prohibition de mariage dont elles ne peuvent être dispensées par |
| waarvoor de familierechtbank geen ontheffing kan verlenen ». | le tribunal de la famille ». |
| Voorts heeft de wetgever bij artikel 3 van de wet van 20 februari 2017 | Par ailleurs, le législateur, en adoptant l'article 3 de la loi du 20 |
| het in het geding zijnde artikel 344-3 ingevoegd in punt A (« | février 2017, a inséré l'article 344-3, en cause, dans le point A (« |
| Grondvoorwaarden ») van paragraaf 1 (« Voorwaarden voor adoptie ») van | Conditions fondamentales ») du premier paragraphe (« Des conditions de |
| afdeling 2 (« Bepalingen gemeenschappelijk aan beide vormen van | l'adoption ») de la section 2 (« Dispositions communes aux deux sortes |
| adoptie ») van hoofdstuk I (« Intern recht ») van titel VIII (« | d'adoption ») du premier chapitre (« Droit interne ») du titre VIII (« |
| Adoptie ») van boek I (« Personen ») van het oud Burgerlijk Wetboek. | De l'adoption ») du livre I (« Des personnes ») de l'ancien Code |
| Dat artikel 344-3 van het oud Burgerlijk Wetboek bepaalt onder welke | civil. Cet article 344-3 de l'ancien Code civil définit les conditions |
| voorwaarden een persoon het kind van zijn voormalige partner kan | auxquelles une personne peut adopter l'enfant de son ancien |
| adopteren, namelijk wanneer het kind werd geadopteerd door de | partenaire, à savoir lorsque l'enfant a été adopté par l'ancien |
| voormalige partner tijdens het huwelijk of een adoptieve of andere | partenaire pendant le mariage ou lorsqu'un lien de filiation, adoptive |
| afstammingsband werd vastgesteld tussen het kind en de voormalige | ou autre, a été établi entre l'enfant et l'ancien partenaire pendant |
| partner tijdens de wettelijke samenwoning of tijdens het samenleven | la cohabitation légale ou pendant la vie commune visée à l'article |
| bedoeld in artikel 343, § 1, b/1) (1°), wanneer het kind slechts één | 343, § 1er, b/1) (1°), lorsque l'enfant n'a qu'un seul lien de |
| vastgestelde afstammingsband heeft (2°) en wanneer die persoon met het | filiation établi (2°) et lorsque cette personne entretient avec |
| kind een duurzame feitelijke relatie onderhoudt, zowel op affectief | l'enfant une relation de fait durable, tant sur le plan affectif que |
| als op materieel vlak (3°). | sur le plan matériel (3°). |
| Tijdens de parlementaire voorbereiding werden die voorwaarden als | Lors des travaux préparatoires, ces conditions ont été justifiées |
| volgt verantwoord : | comme suit : |
| « De drie voorgestelde voorwaarden (geboorte of adoptie van het kind | « Les trois conditions proposées (naissance ou adoption de l'enfant |
| tijdens de partnerrelatie; slechts één vastgestelde afstammingsband en | pendant la relation de couple; un seul lien de filiation établi et |
| het bestaan van een duurzame relatie tussen het kind en de | existence d'une relation durable entre l'enfant et candidat adoptant) |
| kandidaat-adoptant) zijn gebaseerd op de feitelijke elementen | se basent sur les éléments de faits mis en avant par la Cour dans les |
| aangehaald door het Hof in de [arresten nrs. 94/2012 en 94/2015], met | [arrêts nos 94/2012 et 94/2015], à savoir : |
| name : ? permanente en affectieve relatie van meer dan drie jaar tussen de | ? relation permanente et affective de plus de trois ans entre l'ancien |
| voormalige partner en de moeder, al dan niet adoptiemoeder, van het kind; | partenaire et la mère, adoptive ou non, de l'enfant; |
| ? kind geboren tijdens de relatie; | ? enfant né durant la relation; |
| ? biologische vader onbekend, geen wettelijke vader; | ? père biologique inconnu, pas de père légal; |
| ? duurzame feitelijke relatie, zowel vanuit moreel als vanuit | ? relation de fait durable, d'un point de vue tant moral que matériel, |
| materieel oogpunt, tussen de persoon die om adoptie verzoekt en het kind; | entre le demandeur en adoption et l'enfant; |
| ? akkoord van de moeder (en van de kinderen). | ? accord de la mère (et des enfants). |
| De bewoordingen '... het kind werd geadopteerd door de voormalige | Les termes '... l'enfant a été adopté par l'ancien partenaire pendant |
| partner tijdens het huwelijk of een, adoptieve of andere, | |
| afstammingsband werd vastgesteld tussen het kind en de voormalige | le mariage ou un lien de filiation, adoptive ou autre, a été établi |
| partner tijdens de wettelijke samenwoning of tijdens het samenleven | entre l'enfant et l'ancien partenaire pendant la cohabitation légale |
| bedoeld in artikel 343, § 1, b/1)... ' zijn gericht op de volgende | ou pendant la vie commune visée à l'article 343, § 1er, b/1)... ' |
| gevallen : geboorte van het kind tijdens het samenleven (arrest | entendent viser les hypothèses suivantes : naissance de l'enfant |
| 94/2012); geboorte van het kind verlaten door zijn biologische moeder | pendant la vie commune (arrêt 94/2012); naissance de l'enfant |
| en adoptie door zijn adoptiemoeder tijdens de samenwoning (arrest | abandonné par sa mère biologique et adoption par sa mère adoptive |
| 94/2015); geboorte van het kind vóór het samenleven, maar geadopteerd | pendant la cohabitation (arrêt 94/2015); naissance de l'enfant avant |
| door een van de partners tijdens het samenleven (door het | la vie commune, mais adopté par un des partenaires pendant la vie |
| Grondwettelijk Hof niet beoogd geval, maar niet echt verschillend van | commune (hypothèse non visée par la Cour constitutionnelle, mais pas |
| arrest 94/2015) » (Parl. St., Kamer, 2016-2017, DOC 54-1152/005, pp. 6-7). | vraiment différente de l'arrêt 94/2015) » (Doc. parl., Chambre, 2016-2017, DOC 54-1152/005, pp. 6-7). |
| Tot slot heeft de wetgever verscheidene andere bepalingen van het oud | Enfin, le législateur a modifié plusieurs autres dispositions de |
| Burgerlijk Wetboek met betrekking tot de intrafamiliale adoptie | l'ancien Code civil relatives à l'adoption intrafamiliale dans la |
| gewijzigd in zoverre zij getroffen werden door de voormelde | mesure où elles étaient liées aux modifications précitées. Ainsi, les |
| wijzigingen. Aldus werden bij de artikelen 13 en 14 van de wet van 20 | articles 13 et 14 de la loi du 20 février 2017 ont remplacé les |
| februari 2017 de artikelen 356-1, derde lid, en 356-2, derde lid, van | articles 356-1, alinéa 3, et 356-2, alinéa 3, de l'ancien Code civil, |
| het oud Burgerlijk Wetboek gewijzigd, teneinde in die bepalingen | afin que soit expressément visé dans ces dispositions l'ancien |
| uitdrukkelijk de voormalige partner te beogen. Die wijzigingen hebben | partenaire. Ces modifications ont pour effet que, dans le cas d'une |
| tot gevolg dat kinderen, in geval van een volle adoptie door de | adoption plénière par l'ancien partenaire du parent légal, les enfants |
| voormalige partner van de wettelijke ouder, niet ophouden te behoren | ne cessent pas d'appartenir à la famille de ce parent et que |
| tot de familie van die ouder en dat het ouderlijk gezag over het kind | l'autorité parentale sur l'enfant est exercée conjointement par ce |
| gezamenlijk wordt uitgeoefend door die ouder en de voormalige partner, | parent et par l'ancien partenaire et que les dispositions relatives au |
| evenals dat de in artikel 356-2, derde lid, vervatte bepalingen | nom de l'enfant contenues dans l'article 356-2, alinéa 3, valent |
| betreffende de naam van het kind thans ook gelden bij een volle | maintenant également en cas d'adoption plénière de l'enfant par |
| adoptie van het kind door de voormalige partner van de wettelijke ouder. | l'ancien partenaire du parent légal. |
| Ten gronde | Quant au fond |
| Ten aanzien van de eerste en de tweede prejudiciële vraag | En ce qui concerne les première et deuxième questions préjudicielles |
| B.2. Met de eerste prejudiciële vraag wenst de verwijzende rechter van | B.2. Par la première question préjudicielle, le juge a quo demande à |
| het Hof te vernemen of artikel 344-3, 1°, van het oud Burgerlijk | la Cour si l'article 344-3, 1°, de l'ancien Code civil viole les |
| Wetboek de artikelen 10, 11, 22 en 22bis van de Grondwet alsmede de | articles 10, 11, 22 et 22bis de la Constitution ainsi que les articles |
| artikelen 8 en 14 van het Europees Verdrag voor de rechten van de mens | 8 et 14 de la Convention européenne des droits de l'homme et l'article |
| en artikel 21 van het Verdrag inzake de rechten van het kind schendt, | 21 de la Convention relative aux droits de l'enfant, en ce qu'en vertu |
| in zoverre een kind krachtens die bepaling slechts door de voormalige | de cette disposition, un enfant ne peut être adopté par l'ancien |
| partner van zijn wettelijke ouder mag worden geadopteerd wanneer de | partenaire de son parent légal que si le lien de filiation à l'égard |
| afstammingsband ten aanzien van de wettelijke ouder tijdens het | du parent légal a été établi pendant la vie commune ou pendant le |
| samenleven of het huwelijk met de voormalige partner werd vastgesteld, | mariage avec l'ancien partenaire, de sorte que cet enfant ne pourrait |
| waardoor dat kind niet door de voormalige partner zou mogen worden | |
| geadopteerd wanneer zijn afstammingsband ten aanzien van de wettelijke | pas être adopté par l'ancien partenaire si le lien de filiation à |
| ouder reeds vóór het samenleven of het huwelijk werd vastgesteld. | l'égard du parent légal avait déjà été établi avant la vie commune ou |
| Met de tweede prejudiciële vraag wenst de verwijzende rechter van het | le mariage. Par la deuxième question préjudicielle, le juge a quo demande à la |
| Hof te vernemen of artikel 344-3, 2°, van het oud Burgerlijk Wetboek | Cour si l'article 344-3, 2°, de l'ancien Code civil viole ces mêmes |
| diezelfde grondwets- en verdragsbepalingen schendt, in zoverre een | dispositions constitutionnelles et conventionnelles, en ce qu'en vertu |
| kind krachtens die bepaling slechts door de voormalige partner van | de cette disposition, un enfant ne peut être adopté par l'ancien |
| zijn wettelijke ouder mag worden geadopteerd wanneer het kind slechts | |
| één vastgestelde afstammingsband heeft, terwijl dat kind niet door de | partenaire de son parent légal que si l'enfant n'a qu'un seul lien de |
| voormalige partner zou mogen worden geadopteerd wanneer het meer dan | filiation établi, alors que cet enfant ne pourrait pas être adopté par |
| één vastgestelde afstammingsband heeft, en dit ongeacht het feit of de | l'ancien partenaire s'il a plus d'un lien de filiation établi, et ce, |
| tweede ouder zich daadwerkelijk om het kind heeft bekommerd of zich | que le second parent se soit effectivement soucié de l'enfant ou non |
| voor het kind heeft geïnteresseerd. | ou qu'il se soit intéressé à lui ou non. |
| Het Hof beantwoordt de beide prejudiciële vragen samen. | La Cour répond aux deux questions préjudicielles conjointement. |
| B.3.1. De artikelen 10 en 11 van de Grondwet hebben een algemene | B.3.1. Les articles 10 et 11 de la Constitution ont une portée |
| draagwijdte. Zij verbieden elke discriminatie, ongeacht de oorsprong | générale. Ils interdisent toute discrimination, quelle qu'en soit |
| ervan : de grondwettelijke regels van de gelijkheid en van de | l'origine : les règles constitutionnelles de l'égalité et de la |
| niet-discriminatie zijn toepasselijk ten aanzien van alle rechten en | non-discrimination sont applicables à l'égard de tous les droits et de |
| alle vrijheden, met inbegrip van die welke voortvloeien uit | toutes les libertés, en ce compris ceux résultant des conventions |
| internationale verdragen die België binden. | internationales liant la Belgique. |
| Artikel 14 van het Europees Verdrag voor de rechten van de mens | L'article 14 de la Convention européenne des droits de l'homme |
| waarborgt eveneens het beginsel van gelijkheid en niet-discriminatie | garantit également le principe d'égalité et de non-discrimination en |
| in het genot van de rechten en vrijheden welke in dat Verdrag en zijn | ce qui concerne la jouissance des droits et libertés mentionnés dans |
| aanvullende protocollen zijn vermeld. | cette Convention et dans ses protocoles additionnels. |
| B.3.2. Artikel 22 van de Grondwet bepaalt : | B.3.2. L'article 22 de la Constitution dispose : |
| « Ieder heeft recht op eerbiediging van zijn privé-leven en zijn | « Chacun a droit au respect de sa vie privée et familiale, sauf dans |
| gezinsleven, behoudens in de gevallen en onder de voorwaarden door de wet bepaald. | les cas et conditions fixés par la loi. |
| De wet, het decreet of de in artikel 134 bedoelde regel waarborgen de | La loi, le décret ou la règle visée à l'article 134 garantissent la |
| bescherming van dat recht ». | protection de ce droit ». |
| Artikel 8 van het Europees Verdrag voor de rechten van de mens bepaalt | L'article 8 de la Convention européenne des droits de l'homme dispose |
| : | : |
| « 1. Eenieder heeft recht op eerbiediging van zijn privé-leven, zijn | « 1. Toute personne a droit au respect de sa vie privée et familiale, |
| gezinsleven, zijn huis en zijn briefwisseling. | de son domicile et de sa correspondance. |
| 2. Geen inmenging van enig openbaar gezag is toegestaan met betrekking | 2. Il ne peut y avoir ingérence d'une autorité publique dans |
| tot de uitoefening van dit recht dan voor zover bij de wet is voorzien | l'exercice de ce droit que pour autant que cette ingérence est prévue |
| en in een democratische samenleving nodig is in het belang van 's | par la loi et qu'elle constitue une mesure qui, dans une société |
| lands veiligheid, de openbare veiligheid, of het economisch welzijn | démocratique, est nécessaire à la sécurité nationale, à la sûreté |
| van het land, de bescherming van de openbare orde en het voorkomen van | publique, au bien-être économique du pays, à la défense de l'ordre et |
| strafbare feiten, de bescherming van de gezondheid of de goede zeden, | à la prévention des infractions pénales, à la protection de la santé |
| of voor de bescherming van de rechten en vrijheden van anderen ». | ou de la morale, ou à la protection des droits et libertés d'autrui ». |
| De Grondwetgever heeft een zo groot mogelijke concordantie tussen | Le Constituant a recherché la plus grande concordance possible entre |
| artikel 22 van de Grondwet en die internationale bepaling nagestreefd | l'article 22 de la Constitution et cette disposition internationale |
| (Parl. St., Kamer, 1992-1993, nr. 997/5, p. 2). | (Doc. parl., Chambre, 1992-1993, n° 997/5, p. 2). |
| De draagwijdte ervan is analoog aan die van de voormelde | La portée de celle-ci est analogue à celle de la disposition |
| grondwetsbepaling, zodat de waarborgen die die twee bepalingen bieden, | constitutionnelle précitée, de sorte que les garanties que fournissent |
| een onlosmakelijk geheel vormen. | ces deux dispositions forment un ensemble indissociable. |
| B.3.3. Artikel 22bis van de Grondwet bepaalt : « Elk kind heeft recht op eerbiediging van zijn morele, lichamelijke, geestelijke en seksuele integriteit. Elk kind heeft het recht zijn mening te uiten in alle aangelegenheden die het aangaan; met die mening wordt rekening gehouden in overeenstemming met zijn leeftijd en zijn onderscheidingsvermogen. Elk kind heeft recht op maatregelen en diensten die zijn ontwikkeling bevorderen. Het belang van het kind is de eerste overweging bij elke beslissing die het kind aangaat. | B.3.3. L'article 22bis de la Constitution dispose : « Chaque enfant a droit au respect de son intégrité morale, physique, psychique et sexuelle. Chaque enfant a le droit de s'exprimer sur toute question qui le concerne; son opinion est prise en considération, eu égard à son âge et à son discernement. Chaque enfant a le droit de bénéficier des mesures et services qui concourent à son développement. Dans toute décision qui le concerne, l'intérêt de l'enfant est pris en considération de manière primordiale. |
| De wet, het decreet of de in artikel 134 bedoelde regel waarborgen | La loi, le décret ou la règle visée à l'article 134 garantissent ces |
| deze rechten van het kind ». | droits de l'enfant ». |
| Artikel 21 van het Verdrag inzake de rechten van het kind bepaalt : | L'article 21 de la Convention relative aux droits de l'enfant dispose |
| « De Staten die partij zijn en die de methode van adoptie erkennen | : « Les Etats parties qui admettent et/ou autorisent l'adoption |
| en/of toestaan, waarborgen dat het belang van het kind daarbij de | s'assurent que l'intérêt supérieur de l'enfant est la considération |
| voornaamste overweging is, en : | primordiale en la matière, et : |
| a) waarborgen dat de adoptie van een kind slechts wordt toegestaan | a) Veillent à ce que l'adoption d'un enfant ne soit autorisée que par |
| les autorités compétentes, qui vérifient, conformément à la loi et aux | |
| mits daartoe bevoegde autoriteiten, in overeenstemming met de van | procédures applicables et sur la base de tous les renseignements |
| toepassing zijnde wetten en procedures en op grond van alle van belang zijnde en betrouwbare gegevens, bepalen dat de adoptie kan worden toegestaan gelet op de verhoudingen van het kind met zijn of haar ouders, familieleden en wettige voogden, en mits, indien vereist, de betrokkenen, na volledig te zijn ingelicht, op grond van de adviezen die noodzakelijk worden geacht, daarmee hebben ingestemd; b) erkennen dat interlandelijke adoptie kan worden overwogen als andere oplossing voor de zorg voor het kind, indien het kind niet in een pleeg- of adoptiegezin kan worden geplaatst en op geen enkele andere passende wijze kan worden verzorgd in het land van zijn of haar herkomst; c) verzekeren dat voor het kind dat bij een interlandelijke adoptie is betrokken waarborgen en normen gelden die gelijkwaardig zijn aan die welke bestaan bij adoptie in het eigen land; d) nemen alle passende maatregelen om te waarborgen dat, in het geval van interlandelijke adoptie, de plaatsing niet leidt tot ongepast geldelijk voordeel voor de betrokkenen; e) bevorderen, wanneer passend, de verwezenlijking van de doeleinden van dit artikel door het aangaan van bilaterale of multilaterale regelingen of overeenkomsten, en spannen zich in om, in het kader daarvan, te waarborgen dat de plaatsing van het kind in een ander land wordt uitgevoerd door bevoegde autoriteiten of instellingen ». | fiables relatifs au cas considéré, que l'adoption peut avoir lieu eu égard à la situation de l'enfant par rapport à ses père et mère, parents et représentants légaux et que, le cas échéant, les personnes intéressées ont donné leur consentement à l'adoption en connaissance de cause, après s'être entourées des avis nécessaires; b) Reconnaissent que l'adoption à l'étranger peut être envisagée comme un autre moyen d'assurer les soins nécessaires à l'enfant, si celui-ci ne peut, dans son pays d'origine, être placé dans une famille nourricière ou adoptive ou être convenablement élevé; c) Veillent, en cas d'adoption à l'étranger, à ce que l'enfant ait le bénéfice de garanties et de normes équivalant à celles existant en cas d'adoption nationale; d) Prennent toutes les mesures appropriées pour veiller à ce que, en cas d'adoption à l'étranger, le placement de l'enfant ne se traduise pas par un profit matériel indu pour les personnes qui en sont responsables; e) Poursuivent les objectifs du présent article en concluant des arrangements ou des accords bilatéraux ou multilatéraux, selon les cas, et s'efforcent dans ce cadre de veiller à ce que les placements d'enfants à l'étranger soient effectués par des autorités ou des organes compétents ». |
| B.4. Uit de feiten van de zaak die hangende is voor de verwijzende | B.4. Il ressort des faits de l'affaire pendante devant le juge a quo |
| rechter blijkt dat die rechter zich dient uit te spreken over een | que celui-ci doit se prononcer sur une demande d'adoption plénière |
| verzoek tot volle adoptie, uitgaande van de voormalige echtgenoot van | introduite par l'ancien conjoint de la mère légale de l'enfant - qui |
| de wettelijke moeder van het kind dat op het ogenblik van het verzoek | était mineur au moment de la demande -, avec maintien des liens |
| minderjarig was, met behoud van de juridische banden tussen het kind | juridiques entre l'enfant et la famille de la mère légale. |
| en de familie van de wettelijke moeder. | Il ressort également de ces faits que l'enfant a un père légal, avec |
| Die feiten doen er eveneens van blijken dat het kind een wettelijke vader heeft, met wie het nooit bewust heeft samengeleefd en geen contact meer heeft sedert de leeftijd van drie jaar, en die sinds enkele jaren geen onderhoudsbijdragen meer betaalt. Bovendien blijkt dat de verzoeker tot adoptie en de wettelijke moeder een affectieve relatie hebben gehad die is begonnen toen het kind de leeftijd van dertien maanden had en die dertien jaar heeft geduurd, dat er zowel op moreel als op materieel vlak een duurzame feitelijke ouder-kindrelatie bestaat tussen de verzoeker tot adoptie en het kind en dat zowel de wettelijke moeder en de wettelijke vader als het kind zelf zich uitdrukkelijk akkoord verklaren met de adoptie. | lequel il n'a jamais vécu consciemment, avec lequel il n'a plus eu de contact depuis l'âge de trois ans et qui ne paie plus de contributions alimentaires depuis quelques années. Il apparaît en outre que le demandeur de l'adoption et la mère légale ont eu une relation affective qui a commencé alors que l'enfant était âgé de treize mois et qui a duré treize ans, qu'il existe tant sur le plan moral que sur le plan matériel une relation parent-enfant de fait, durable, entre le demandeur de l'adoption et l'enfant et que tant la mère légale et le père légal que l'enfant lui-même se déclarent explicitement d'accord avec l'adoption. |
| Het Hof beperkt zijn onderzoek tot die situatie. | La Cour limite son examen à cette situation. |
| B.5.1. Uit het in samenhang lezen van de artikelen 343, § 1, b), 356-1 | B.5.1. Il résulte de la lecture conjointe des articles 343, § 1er, b), |
| en 356-2 van het oud Burgerlijk Wetboek, waarover het Hof uitspraak | 356-1 et 356-2 de l'ancien Code civil, au sujet desquels la Cour s'est |
| heeft gedaan bij het voormelde arrest nr. 94/2012 van 12 juli 2012, | prononcée par l'arrêt n° 94/2012 du 12 juillet 2012, précité, qu'une « |
| volgt dat een zogeheten volle « stiefouderadoptie » met behoud van de | adoption plénière par un beau-parent » avec maintien des liens |
| juridische banden tussen het desbetreffende kind en zijn | juridiques entre l'enfant concerné et sa famille d'origine est |
| oorspronkelijke familie, mogelijk is wanneer de kandidaat-adoptant | possible lorsque le candidat adoptant est marié au parent légal, |
| gehuwd is met de wettelijke ouder, wanneer de kandidaat-adoptant en | lorsque le candidat adoptant et ce parent ont fait une déclaration de |
| die ouder een verklaring van wettelijke samenwoning hebben afgelegd, | cohabitation légale ou lorsque le candidat adoptant et ce parent |
| of wanneer de kandidaat-adoptant en die ouder op een permanente en | cohabitent de manière permanente et affective depuis au moins trois |
| affectieve wijze samenwonen sedert ten minste drie jaar op het | ans au moment de l'introduction de la demande d'adoption, pour autant |
| tijdstip van de indiening van het verzoek tot adoptie, voor zover zij | qu'ils ne soient pas unis par un lien de parenté entraînant une |
| niet door een band van bloedverwantschap zijn verbonden die leidt tot | prohibition du mariage dont ils ne peuvent être dispensés par le |
| een huwelijksverbod waarvoor de familierechtbank geen ontheffing kan | tribunal de la famille. |
| verlenen. De voorwaarde betreffende het samenwonen van de kandidaat-adoptant en | La condition relative à la cohabitation du candidat adoptant et du |
| de wettelijke ouder gaat terug op de wet van 24 april 2003 « tot | parent légal trouve son origine dans la loi du 24 avril 2003 « |
| hervorming van de adoptie ». Uit de parlementaire voorbereiding van | réformant l'adoption ». Il ressort des travaux préparatoires de cette |
| die wet blijkt dat de wetgever de gezamenlijke adoptie door twee | loi que le législateur a voulu permettre l'adoption conjointe par deux |
| niet-gehuwde personen - die ten tijde van de inwerkingtreding van de | personnes non mariées - qui devaient encore être de sexe différent à |
| wet van 24 april 2003 nog van ongelijk geslacht dienden te zijn, wat | l'époque de l'entrée en vigueur de la loi du 24 avril 2003, ce qui |
| niet meer het geval is sinds de inwerkingtreding van de wet van 18 mei | n'est plus le cas depuis l'entrée en vigueur de la loi du 18 mai 2006 |
| 2006 - mogelijk heeft willen maken, alsmede de adoptie van het kind | -, ainsi que l'adoption de l'enfant de la personne avec laquelle le |
| van de persoon met wie de kandidaat-adoptant samenwoont (Parl. St., | candidat adoptant cohabite (Doc. parl., Chambre, 2000-2001, DOC |
| Kamer, 2000-2001, DOC 50-1366/001 en 50-1367/001, pp. 11-12). | 50-1366/001 et 50-1367/001, pp. 11-12). |
| De voorwaarde betreffende het permanente en affectieve samenwonen | La condition relative à la cohabitation permanente et affective depuis |
| sedert ten minste drie jaar op het ogenblik van het indienen van het | |
| verzoek tot adoptie werd gerechtvaardigd met verwijzing naar het | au moins trois ans au moment de l'introduction de la demande en |
| belang van het kind. Volgens de parlementaire voorbereiding is het in | adoption a été justifiée par référence à l'intérêt de l'enfant. Selon |
| het belang van de geadopteerde, die « reeds uit zijn omgeving is | les travaux préparatoires, il est dans l'intérêt de l'adopté, qui « a |
| weggehaald », dat hij terechtkomt in « een familie, in de algemene | déjà vécu un déracinement », qu'il aboutisse dans « une famille, au |
| betekenis van het woord », die, volgens die voorbereiding, dient te | sens commun du terme », laquelle doit, selon ces travaux |
| worden beschouwd als een « stabiel milieu » voor het kind (ibid.). | préparatoires, être considérée comme un « environnement stable » pour |
| l'enfant (ibid.). | |
| B.5.2. Zoals vermeld in B.1.2, heeft het Hof bij zijn arrest nr. | B.5.2. Comme il est dit en B.1.2, la Cour, par son arrêt n° 94/2012 du |
| 94/2012 van 12 juli 2012 uitspraak gedaan over het feit dat een | 12 juillet 2012, s'est prononcée sur le fait qu'une telle « adoption |
| dergelijke volle « stiefouderadoptie » niet mogelijk was wanneer de | plénière par un beau-parent » n'était pas possible si le candidat |
| kandidaat-adoptant en de wettelijke ouder niet gehuwd waren, noch een | adoptant et le parent légal n'étaient pas mariés ni n'avaient fait une |
| verklaring van wettelijke samenwoning hadden afgelegd, en op het | déclaration de cohabitation légale, et qu'ils ne cohabitaient plus de |
| tijdstip van het indienen van het verzoek tot adoptie niet langer op | manière affective au moment de l'introduction de la demande |
| affectieve wijze samenwoonden. Het Hof heeft bij dat arrest geoordeeld : | d'adoption. Par cet arrêt, la Cour a jugé : |
| « De artikelen 343, § 1, b), 356-1 en 356-2 van het Burgerlijk Wetboek | « Les articles 343, § 1er, b), 356-1 et 356-2 du Code civil violent |
| schenden de artikelen 10, 11 en 22bis van de Grondwet, in samenhang | les articles 10, 11 et 22bis de la Constitution, combinés avec |
| gelezen met artikel 21 van het Verdrag inzake de rechten van het kind, | l'article 21 de la Convention relative aux droits de l'enfant, en ce |
| in zoverre zij niet erin voorzien dat een minderjarig kind, in de in | qu'ils ne prévoient pas, dans les circonstances définies en B.4, qu'un |
| B.4 omschreven omstandigheden, ten volle kan worden geadopteerd door | enfant mineur puisse être adopté plénièrement par l'ancien partenaire |
| de voormalige partner van de wettelijke ouder van dat kind, met behoud | du parent légal de cet enfant, avec maintien des liens juridiques |
| van de juridische banden tussen het kind en zijn oorspronkelijke | entre l'enfant et sa famille d'origine, conformément à l'article |
| familie overeenkomstig artikel 356-1, derde lid, van het Burgerlijk | 356-1, alinéa 3, du Code civil, et application des dispositions |
| Wetboek en met toepassing van de in artikel 356-2, § 2, tweede en | relatives au nom de l'enfant, contenues dans l'article 356-2, § 2, |
| derde lid, van hetzelfde Wetboek vervatte bepalingen betreffende de | |
| naam van het kind ». | alinéas 2 et 3, du même Code ». |
| B.5.3. Mede naar aanleiding van dat arrest heeft de wetgever bij de | B.5.3. C'est notamment à la suite de cet arrêt que le législateur a |
| wet van 20 februari 2017 voorzien in de mogelijkheid van de volle | prévu, par la loi du 20 février 2017, la possibilité de l'adoption |
| adoptie van een minderjarig kind door de voormalige partner van de wettelijke ouder van dat kind, met behoud van de juridische banden tussen het kind en de familie van die wettelijke ouder. In het in het geding zijnde artikel 344-3 van het oud Burgerlijk Wetboek wordt die adoptie door de voormalige partner evenwel aan drie voorwaarden onderworpen, namelijk dat het kind werd geadopteerd door de wettelijke ouder tijdens het huwelijk met de kandidaat-adoptant of dat een adoptieve of andere afstammingsband werd vastgesteld tussen het kind en de wettelijke ouder tijdens de wettelijke samenwoning of tijdens het samenleven bedoeld in artikel 343, § 1, b/1) met de kandidaat-adoptant (1°), dat het kind slechts één vastgestelde afstammingsband heeft (2°) en dat die persoon met het kind een duurzame feitelijke relatie onderhoudt, zowel op affectief als op materieel vlak (3°). Wanneer de afstammingsband tussen het kind en de wettelijke ouder werd vastgesteld vóór het huwelijk, de wettelijke samenwoning of het samenleven met de kandidaat-adoptant, of wanneer het kind twee vastgestelde afstammingsbanden heeft, is een dergelijke adoptie door de voormalige partner van de wettelijke ouder met behoud van de juridische banden tussen het kind en de familie van die wettelijke ouder niet mogelijk. In die omstandigheden is het, krachtens de in het geding zijnde bepaling, niet relevant dat er vanaf zeer jonge leeftijd | plénière d'un enfant mineur par l'ancien partenaire du parent légal de cet enfant, avec maintien des liens juridiques entre l'enfant et la famille de ce parent légal. Dans l'article 344-3, en cause, de l'ancien Code civil, cette adoption par l'ancien partenaire est toutefois soumise à trois conditions : (1°) l'enfant a été adopté par le parent légal pendant le mariage avec le candidat adoptant ou un lien de filiation, adoptive ou autre, a été établi entre l'enfant et le parent légal pendant la cohabitation légale ou pendant la vie commune avec le candidat adoptant visée à l'article 343, § 1er, b/1), (2°) l'enfant n'a qu'un seul lien de filiation établi et (3°) cette personne entretient avec l'enfant une relation de fait, durable, tant sur le plan affectif que sur le plan matériel. Si le lien de filiation entre l'enfant et le parent légal a été établi avant le mariage, la cohabitation légale ou la vie commune avec le candidat adoptant ou si l'enfant a deux liens de filiation établis, une telle adoption par l'ancien partenaire du parent légal avec maintien des liens juridiques entre l'enfant et la famille de ce parent légal n'est pas possible. Dans ces circonstances, peu importe, |
| een feitelijke ouder-kindrelatie heeft bestaan tussen het kind en de | en vertu de la disposition en cause, qu'une relation parent-enfant de |
| voormalige partner van de wettelijke ouder, noch dat het kind sinds | fait ait existé entre l'ancien partenaire du parent légal et l'enfant |
| jonge leeftijd geen contact meer heeft met de andere wettelijke ouder | depuis un âge très précoce, que l'enfant n'ait plus eu de contact |
| depuis son jeune âge avec l'autre parent légal et que ce dernier soit | |
| en deze laatste met de adoptie instemt. | d'accord avec l'adoption. |
| B.6.1. De in het geding zijnde verschillen in behandelingen steunen op | B.6.1. Les différences de traitement en cause reposent sur des |
| objectieve criteria, namelijk het ogenblik van de vaststelling van de | critères objectifs, à savoir le moment de l'établissement du lien de |
| afstemmingsband tussen het kind en de wettelijke ouder, dan wel het | filiation entre l'enfant et le parent légal, ainsi que le nombre de |
| aantal afstammingsbanden dat het kind heeft. | liens de filiation de l'enfant. |
| B.6.2. In zoverre het in het geding zijnde artikel 344-3, 1° en 2°, | B.6.2. En ce que l'article 344-3, 1° et 2°, en cause, de l'ancien Code |
| van het oud Burgerlijk Wetboek, zoals ingevoegd bij de wet van 20 | civil, tel qu'il a été inséré par la loi du 20 février 2017, permet |
| februari 2017, de adoptie van een kind door de voormalige partner van | exclusivement l'adoption d'un enfant par l'ancien partenaire du parent |
| de wettelijke ouder, met behoud van de juridische banden tussen dat | légal, avec maintien des liens juridiques entre cet enfant et la |
| kind en de familie van die wettelijke ouder, uitsluitend mogelijk | famille de ce parent légal, si le lien de filiation entre ce parent |
| maakt indien de afstammingsband tussen die wettelijke ouder en het | légal et l'enfant a été établi pendant le mariage, la cohabitation |
| kind werd vastgesteld tijdens het huwelijk, de wettelijke samenwoning | légale ou la vie commune du parent légal et de l'ancien partenaire et |
| of het samenleven van de wettelijke ouder en de voormalige partner en indien het kind slechts één vastgestelde afstammingsband heeft, verhindert die bepaling de voormalige partner van de wettelijke ouder van het kind van wie de afstammingsband met die wettelijke ouder werd vastgesteld vóór het huwelijk, de wettelijke samenwoning of het samenleven of van het kind dat twee vastgestelde afstammingsbanden heeft, om aan de duurzame feitelijke ouder-kindrelatie die in voorkomend geval bestaat tussen die voormalige partner en het kind, gevolgen te verbinden die de verbintenissen die die persoon bereid is aan te gaan ten aanzien van dat kind, juridisch verankeren, en dit zolang de wetgever niet voorziet in andere procedures. B.6.3. In die mate hebben de in het geding zijnde bepalingen gevolgen die onevenredig zijn ten aanzien van het door de wetgever nagestreefde doel, dat, zoals is vermeld in B.5.1, mede is ingegeven door de overweging dat het in het belang is van het kind - dat « reeds uit | si l'enfant n'a qu'un seul lien de filiation établi, cette disposition empêche l'ancien partenaire du parent légal de l'enfant dont le lien de filiation avec ce parent légal a été établi avant le mariage, la cohabitation légale ou la vie commune, ou de l'enfant qui a deux liens de filiation établis, de lier à la relation parent-enfant de fait, durable, qui existe, le cas échéant, entre cet ancien partenaire et l'enfant des effets consacrant juridiquement les engagements auxquels cette personne offre de souscrire à l'égard de cet enfant, et ce, tant que le législateur n'a pas prévu d'autres procédures. B.6.3. Dans cette mesure, les dispositions en cause ont des effets disproportionnés à l'objectif poursuivi par le législateur, lequel est dicté, comme il est dit en B.5.1, par la considération qu'il est dans |
| zijn omgeving is weggehaald » - dat het wordt opgevangen in een « | l'intérêt de l'enfant - qui « a déjà vécu un déracinement » - qu'il |
| stabiel milieu ». In de gevallen waarin de feitelijke | soit accueilli dans un « environnement stable ». Dans les cas où la |
| ouder-kindrelatie tussen een kind en de voormalige partner van zijn | relation parent-enfant de fait entre un enfant et l'ancien partenaire |
| wettelijke ouder duurzaam vaststaat, zou de adoptie van dat kind door | de son parent légal est établie de manière durable, l'adoption de cet |
| de voormalige partner, in zoverre de juridische banden tussen het kind | enfant par l'ancien partenaire, dès lors que les liens juridiques |
| en de familie van die wettelijke ouder behouden blijven, noch met zich | entre l'enfant et la famille de ce parent légal restent maintenus, |
| meebrengen dat het kind uit zijn omgeving wordt weggehaald, noch dat | n'aurait pour effet ni que l'enfant vive un déracinement, ni qu'il |
| het zou worden opgevoed in een milieu dat per definitie dient te | soit élevé dans un environnement devant être considéré, par |
| worden beschouwd als instabiel. Zulk een adoptie zou integendeel | définition, comme instable. Une telle adoption pourrait au contraire |
| doorgaans kunnen bijdragen tot de stabiliteit van het milieu waarin | généralement contribuer à la stabilité de l'environnement dans lequel |
| het kind opgroeit en de bestaande feitelijke verhoudingen binnen dat | l'enfant grandit et confirmer juridiquement les rapports de fait |
| milieu juridisch kunnen bekrachtigen. | existant au sein de cet environnement. |
| B.7.1. In zoverre de in het geding zijnde bepaling erin voorziet dat | B.7.1. En ce que la disposition en cause prévoit qu'un enfant mineur |
| een minderjarig kind van wie de afstammingsband met de wettelijke | dont le lien de filiation avec le parent légal a été établi avant le |
| ouder werd vastgesteld vóór het huwelijk, de wettelijke samenwoning of | mariage, la cohabitation légale ou la vie commune de ce parent légal |
| het samenleven van die wettelijke ouder met de voormalige partner of | avec l'ancien partenaire ou qu'un enfant mineur qui a deux liens de |
| een minderjarig kind dat twee vastgestelde afstammingsbanden heeft, | filiation établis ne peut pas être adopté plénièrement par l'ancien |
| niet ten volle kan worden geadopteerd door de voormalige partner van | partenaire du parent légal de cet enfant, avec maintien des liens |
| de wettelijke ouder van dat kind, met behoud van de juridische banden | juridiques entre l'enfant et la famille de ce parent légal et en |
| tussen het kind en de familie van die wettelijke ouder en met | application des dispositions relatives au nom de l'enfant contenues |
| toepassing van de in artikel 356-2, § 2, tweede en derde lid, van het | dans l'article 356-2, § 2, alinéas 2 et 3, de l'ancien Code civil, |
| oud Burgerlijk Wetboek vervatte bepalingen betreffende de naam van het | |
| kind, is die bepaling niet bestaanbaar met de artikelen 10, 11 en | cette disposition n'est pas compatible avec les articles 10, 11 et |
| 22bis van de Grondwet, in samenhang gelezen met artikel 21 van het | 22bis de la Constitution, combinés avec l'article 21 de la Convention |
| Verdrag inzake de rechten van het kind. | relative aux droits de l'enfant. |
| B.7.2. Het onderzoek van de bestaanbaarheid van de in het geding | B.7.2. L'examen de la compatibilité des dispositions en cause avec |
| zijnde bepalingen met artikel 22 van de Grondwet, al dan niet in | l'article 22 de la Constitution, combiné ou non avec les articles 8 et |
| samenhang gelezen met de artikelen 8 en 14 van het Europees Verdrag | 14 de la Convention européenne des droits de l'homme, ne saurait |
| voor de rechten van de mens, kan niet tot een ruimere vaststelling van | conduire à un constat de violation plus étendu. |
| schending leiden. B.8. De eerste en de tweede prejudiciële vraag dienen bevestigend te | B.8. Les première et deuxième questions préjudicielles appellent une |
| worden beantwoord. | réponse affirmative. |
| Ten aanzien van de derde prejudiciële vraag | En ce qui concerne la troisième question préjudicielle |
| B.9. Met de derde prejudiciële vraag wenst de verwijzende rechter van | B.9. Par la troisième question préjudicielle, le juge a quo demande à |
| het Hof te vernemen of artikel 344-3 van het oud Burgerlijk Wetboek de | la Cour si l'article 344-3 de l'ancien Code civil viole les articles |
| artikelen 10, 11, 22 en 22bis van de Grondwet alsmede de artikelen 8 | 10, 11, 22 et 22bis de la Constitution ainsi que les articles 8 et 14 |
| en 14 van het Europees Verdrag voor de rechten van de mens en artikel 21 van het Verdrag inzake de rechten van het kind schendt, in zoverre de in die bepaling vermelde voorwaarden niet enkel gelden bij een verzoek tot volle adoptie doch ook bij een verzoek tot gewone adoptie. B.10. Gelet op het antwoord op de eerste en de tweede vraag, dient de derde prejudiciële vraag niet te worden onderzocht, zodat zij geen antwoord behoeft. Om die redenen, het Hof zegt voor recht : | de la Convention européenne des droits de l'homme et l'article 21 de la Convention relative aux droits de l'enfant, en ce que les conditions mentionnées dans cette disposition s'appliquent non seulement à une demande d'adoption plénière, mais aussi à une demande d'adoption simple. B.10. Compte tenu de la réponse aux première et deuxième questions, il n'est pas nécessaire d'examiner la troisième question préjudicielle, de sorte qu'elle n'appelle pas de réponse. Par ces motifs, la Cour dit pour droit : |
| - Artikel 344-3, 1° en 2°, van het oud Burgerlijk Wetboek schendt de | - L'article 344-3, 1° et 2°, de l'ancien Code civil viole les articles |
| artikelen 10, 11 en 22bis van de Grondwet, in samenhang gelezen met | 10, 11 et 22bis de la Constitution, combinés avec l'article 21 de la |
| artikel 21 van het Verdrag inzake de rechten van het kind, in zoverre | Convention relative aux droits de l'enfant, en ce que cette |
| die bepaling erin voorziet dat een minderjarig kind van wie de | disposition prévoit qu'un enfant mineur dont le lien de filiation avec |
| afstammingsband met de wettelijke ouder werd vastgesteld vóór het | le parent légal a été établi avant le mariage, la cohabitation légale |
| huwelijk, de wettelijke samenwoning of het samenleven van die | ou la vie commune de ce parent légal avec l'ancien partenaire ou qu'un |
| wettelijke ouder met de voormalige partner of een minderjarig kind dat | enfant mineur qui a deux liens de filiation établis ne peut pas être |
| twee vastgestelde afstammingsbanden heeft, niet ten volle kan worden | |
| geadopteerd door de voormalige partner van de wettelijke ouder van dat | adopté plénièrement par l'ancien partenaire du parent légal de cet |
| kind, met behoud van de juridische banden tussen het kind en de | enfant, avec maintien des liens juridiques entre l'enfant et la |
| familie van die wettelijke ouder overeenkomstig artikel 356-1, derde | famille de ce parent légal, conformément à l'article 356-1, alinéa 3, |
| lid, van het oud Burgerlijk Wetboek en met toepassing van de in | de l'ancien Code civil et en application des dispositions relatives au |
| artikel 356-2, § 2, tweede en derde lid, van hetzelfde Wetboek | nom de l'enfant contenues dans l'article 356-2, § 2, alinéas 2 et 3, |
| vervatte bepalingen betreffende de naam van het kind. | du même Code. |
| - De derde prejudiciële vraag behoeft geen antwoord. | - La troisième question préjudicielle n'appelle pas de réponse. |
| Aldus uitgesproken in het Frans, het Nederlands en het Duits, | Ainsi rendu en langue française, en langue néerlandaise et en langue |
| overeenkomstig artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op | allemande, conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier |
| het Grondwettelijk Hof, op 2 december 2021. | 1989 sur la Cour constitutionnelle, le 2 décembre 2021. |
| De griffier, | Le greffier, |
| F. Meersschaut | F. Meersschaut |
| De voorzitter, | Le président, |
| P. Nihoul | P. Nihoul |