Etaamb.openjustice.be
Meertalige weergave van Arrest van --
← Terug naar "Uittreksel uit arrest nr. 81/2021 van 3 juni 2021 Rolnummer 7415 In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 1798 van het oud Burgerlijk Wetboek, gesteld door de Ondernemingsrechtbank te Gent, afdeling Gent. Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters L. Lavrysen en F. Daoût, en de rechters P. Nihoul, T. Giet, Y. Kher(...)"
Uittreksel uit arrest nr. 81/2021 van 3 juni 2021 Rolnummer 7415 In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 1798 van het oud Burgerlijk Wetboek, gesteld door de Ondernemingsrechtbank te Gent, afdeling Gent. Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters L. Lavrysen en F. Daoût, en de rechters P. Nihoul, T. Giet, Y. Kher(...) Extrait de l'arrêt n° 81/2021 du 3 juin 2021 Numéro du rôle : 7415 En cause : la question préjudicielle relative à l'article 1798 de l'ancien Code civil, posée par le Tribunal de l'entreprise de Gand, division Gand. La Cour constitutionnel composée des présidents L. Lavrysen et F. Daoût, et des juges P. Nihoul, T. Giet, Y. Kherbache, T. (...)
GRONDWETTELIJK HOF COUR CONSTITUTIONNELLE
Uittreksel uit arrest nr. 81/2021 van 3 juni 2021 Extrait de l'arrêt n° 81/2021 du 3 juin 2021
Rolnummer 7415 Numéro du rôle : 7415
In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 1798 van het oud En cause : la question préjudicielle relative à l'article 1798 de
Burgerlijk Wetboek, gesteld door de Ondernemingsrechtbank te Gent, l'ancien Code civil, posée par le Tribunal de l'entreprise de Gand,
afdeling Gent. division Gand.
Het Grondwettelijk Hof, La Cour constitutionnelle,
samengesteld uit de voorzitters L. Lavrysen en F. Daoût, en de composée des présidents L. Lavrysen et F. Daoût, et des juges P.
rechters P. Nihoul, T. Giet, Y. Kherbache, T. Detienne en D. Pieters, Nihoul, T. Giet, Y. Kherbache, T. Detienne et D. Pieters, assistée du
bijgestaan door de griffier F. Meersschaut, onder voorzitterschap van voorzitter L. Lavrysen, greffier F. Meersschaut, présidée par le président L. Lavrysen,
wijst na beraad het volgende arrest : après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant :
I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging I. Objet de la question préjudicielle et procédure
Bij vonnis van 18 juni 2020, waarvan de expeditie ter griffie van het Par jugement du 18 juin 2020, dont l'expédition est parvenue au greffe
Hof is ingekomen op 6 juli 2020, heeft de Ondernemingsrechtbank te de la Cour le 6 juillet 2020, le Tribunal de l'entreprise de Gand,
Gent, afdeling Gent, de volgende prejudiciële vraag gesteld : division Gand, a posé la question préjudicielle suivante :
« Schendt art. 1798 B.W., in die zin gelezen dat de onderaannemer (A) « L'article 1798 du Code civil, interprété en ce sens que le
met een aangetekend schrijven aan de opdrachtgever (C) van de sous-traitant (A) peut, en adressant une lettre recommandée au maître
aannemer/schuldenaar (B), een rechtstreekse vordering kan instellen, de l'ouvrage (C) de l'entrepreneur/débiteur (B), intenter une action
welke louter door deze buitengerechtelijke actie de onbeschikbaarheid directe entraînant, par le seul fait de cette action extrajudiciaire,
van de aan de aannemer/schuldenaar (B) verschuldigde bedragen tot l'indisponibilité des sommes dues à l'entrepreneur/débiteur (B), de
gevolg heeft, zodat een gerechtelijke vordering van de sorte qu'une action judiciaire de l'entrepreneur/débiteur (B) à
aannemer/schuldenaar (B) jegens die opdrachtgever (C) in betaling van l'encontre de ce maître de l'ouvrage (C) en paiement de factures en
openstaande facturen onontvankelijk of ongegrond zou zijn, in hoofdeis souffrance serait irrecevable ou non fondée, viole-t-il, dans le cadre
van de aannemer/schuldenaar (B) het recht op toegang tot de rechter de la demande principale de l'entrepreneur/débiteur (B), le droit
zoals vervat in art. 13 Grondwet in samenhang gelezen met het d'accès au juge, tel qu'il est inscrit à l'article 13 de la
Constitution, lu en combinaison avec le principe d'égalité consacré
gelijkheidsbeginsel zoals vervat in art. 10 en 11 Grondwet ? ». par les articles 10 et 11 de la Constitution ? ».
(...) (...)
III. In rechte III. En droit
(...) (...)
B.1.1. Artikel 1798 van het oud Burgerlijk Wetboek, zoals van B.1.1. L'article 1798 de l'ancien Code civil, tel qu'il est applicable
toepassing voor de verwijzende rechter, bepaalt : dans l'affaire devant le juge a quo, dispose :
« Metselaars, timmerlieden, arbeiders, vaklui en onderaannemers « Les maçons, charpentiers, ouvriers, artisans et sous-traitants qui
gebezigd bij het oprichten van een gebouw of voor andere werken die ont été employés à la construction d'un bâtiment ou d'autres ouvrages
bij aanneming zijn uitgevoerd, hebben tegen de bouwheer een faits à l'entreprise ont une action directe contre le maître de
rechtstreekse vordering ten belope van hetgeen deze aan de aannemer l'ouvrage jusqu'à concurrence de ce dont celui-ci se trouve débiteur
verschuldigd is op het ogenblik dat hun rechtsvordering wordt envers l'entrepreneur au moment où leur action est intentée.
ingesteld. De onderaannemer wordt als aannemer en de aannemer als bouwheer Le sous-traitant est considéré comme entrepreneur et l'entrepreneur
beschouwd ten opzichte van de eigen onderaannemers van de comme maître de l'ouvrage à l'égard des propres sous-traitants du
eerstgenoemde ». premier ».
B.1.2. Zowel uit de titel als uit de parlementaire voorbereiding van B.1.2. Il ressort tant de l'intitulé que des travaux préparatoires de
de wet van 19 februari 1990 « tot aanvulling van artikel 20 van de la loi du 19 février 1990 « complétant l'article 20 de la loi
hypotheekwet en tot wijziging van artikel 1798 van het Burgerlijk hypothécaire et modifiant l'article 1798 du Code civil en vue de
Wetboek met het oog op de bescherming van de onderaannemers » blijkt protéger les sous-traitants » que l'action directe prévue à l'article
dat met de rechtstreekse vordering waarin artikel 1798 van het oud 1798 de l'ancien Code civil vise à protéger le sous-traitant parce que
Burgerlijk Wetboek voorziet, de bescherming van de onderaannemer wordt le législateur a considéré que celui-ci, en tant que partie qui, d'un
nagestreefd omdat de wetgever heeft geoordeeld dat hij, als partij die point de vue économique et financier, est considérée comme étant la
vanuit economisch en financieel oogpunt als de zwakste en als het plus faible et la première victime en cas de faillite de
eerste slachtoffer van een faillissement van de aannemer wordt l'entrepreneur, méritait une protection particulière :
beschouwd, een bijzondere bescherming verdiende : « Le sous-traitant se trouve en effet dans une position économique qui
« T.o.v. de hoofdaannemer bevindt de onderaannemer zich in een le rend extrêmement dépendant de l'entrepreneur général, une position
economisch ondergeschikte positie en deze relatie kan vergeleken qui est d'ailleurs comparable à celle qui fait l'objet de dispositions
worden met het arbeidsrecht waarin ook dwingende bepalingen werden impératives visant à protéger la partie la plus faible dans le cadre
opgenomen ten gunste van de economisch zwakkeren » (Parl. St., Kamer, de la législation du travail » (Doc. parl., Chambre, 1981-1982, n°
1981-1982, nr. 294/3, p. 6). 294/3, p. 6).
Een dergelijke doelstelling strekte, overeenkomstig de Par un tel objectif, le législateur visait, conformément à la
regeringsverklaring, ertoe een klimaat van vertrouwen in de bouwsector déclaration de gouvernement, à restaurer un climat de confiance dans
te herstellen met het oog op de relance van de sector (ibid., p. 2). le secteur de la construction en vue de la relance du secteur (ibid.,
Dezelfde wet voert tevens ten gunste van de onderaannemer een p. 2). La même loi introduit aussi en faveur du sous-traitant un
bijzonder voorrecht op roerend goed in : privilège spécial sur les biens mobiliers :
« Aldus beschikt de onderaannemer over twee rechtsmiddelen die elkaar « Les sous-traitants disposent ainsi de deux possibilités, l'une
niet uitsluiten » (ibid., p. 8). n'excluant pas l'autre » (ibid., p. 8).
De wetgever heeft de positie van de onderaannemer willen versterken Le législateur a voulu renforcer la position du sous-traitant en lui
door voor hem in het voordeel van een rechtstreekse vordering te voorzien : accordant l'avantage d'une action directe :
« Oorspronkelijk werd in 1982 alleen het toekennen van een bijzonder « La proposition initiale de 1982 se contentait d'accorder un
privilège spécial, bien qu'on puisse toujours se demander si cette
voorrecht voorgesteld, hoewel er steeds discussie zal blijven of zulks solution est encore souhaitable puisqu'il est de plus en plus dérogé
nog wenselijk is, vermits het principe van de gelijkheid der au principe de l'égalité des créanciers.
schuldeisers steeds verder afbrokkelt. Il est ressorti du débat mené en Commission de la Chambre que la
Uit het debat in de Kamercommissie bleek dat de onderaannemers zo position du sous-traitant pouvait également être renforcée moyennant
nodig met een kleine wijziging in artikel 1798 van het Burgerlijk une légère modification de l'article 1798 du Code civil.
Wetboek ook een sterkere positie konden winnen.
Het resultaat was een wetsontwerp waar beide voorgestelde Il en résulta un projet de loi combinant les deux améliorations
verbeteringen ten voordele van de onderaannemers werden aanvaard » proposées au profit des sous-traitants » (Doc. parl., Sénat,
(Parl. St., Senaat, 1989-1990, nr. 855/2, p. 2). 1989-1990, n° 855/2, p. 2).
B.2. De verwijzende rechter vraagt het Hof of artikel 1798 van het oud B.2. Le juge a quo demande à la Cour si l'article 1798 de l'ancien
Burgerlijk Wetboek bestaanbaar is met de artikelen 10, 11 en 13 van de Code civil est compatible avec les articles 10, 11 et 13 de la
Grondwet, in de interpretatie dat het de onderaannemer toelaat zijn Constitution, dans l'interprétation selon laquelle il permet au
rechtstreekse vordering op de bouwheer bij aangetekend schrijven uit sous-traitant d'exercer son action directe à l'encontre du maître de
te oefenen en aldus met een buitengerechtelijke actie een rechtsgeding l'ouvrage en adressant à celui-ci une lettre recommandée et de rendre
ainsi irrecevable ou non fondée, par le biais d'une action
tussen de aannemer en de bouwheer betreffende de geldsom die het extrajudiciaire, une action en justice entre l'entrepreneur et le
voorwerp van de rechtstreekse vordering uitmaakt, onontvankelijk of maître de l'ouvrage concernant la somme d'argent qui fait l'objet de
ongegrond te maken. B.3. De toetsing van wetskrachtige normen aan de artikelen 10 en 11 van de Grondwet die aan het Hof is toevertrouwd, vereist dat de categorie van personen wier discriminatie wordt aangevoerd, het voorwerp uitmaakt van een relevante vergelijking met een andere categorie. De verwijzende rechter geeft niet aan met welke categorie van personen de aannemer die tijdens een rechtsgeding tegen de bouwheer wordt geconfronteerd met een bij aangetekend schrijven uitgeoefende rechtstreekse vordering van de onderaannemer dient te worden vergeleken. Wanneer het Hof wordt verzocht, in antwoord op een prejudiciële vraag, uitspraak te doen over de bestaanbaarheid van een wetsbepaling met de l'action directe. B.3. Le contrôle des normes législatives au regard des articles 10 et 11 de la Constitution qui est confié à la Cour exige que la catégorie de personnes dont la discrimination est alléguée fasse l'objet d'une comparaison pertinente avec une autre catégorie. Le juge a quo n'indique pas avec quelle catégorie de personnes il convient de comparer l'entrepreneur qui, au cours d'un litige l'opposant au maître de l'ouvrage, est confronté à une action directe exercée par le sous-traitant par lettre recommandée. Lorsque, pour répondre à une question préjudicielle, la Cour est invitée à se prononcer sur la compatibilité d'une disposition
artikelen 10 en 11 van de Grondwet, in samenhang gelezen met législative avec les articles 10 et 11 de la Constitution, lus en
grondrechten, heeft de vraag betrekking op de grondwettigheid van een combinaison avec des droits fondamentaux, la question porte sur la
verschil in behandeling tussen, enerzijds, de personen die het constitutionnalité d'une différence de traitement entre, d'une part,
slachtoffer zijn van de schending van die grondrechten en, anderzijds, les personnes qui sont victimes d'une violation de ces droits
de personen die die rechten genieten, en moeten bijgevolg die twee fondamentaux et, d'autre part, les personnes qui jouissent de ces
categorieën van personen worden vergeleken. droits, et ces deux catégories de personnes doivent dès lors être
Om de prejudiciële vraag te beantwoorden, volstaat het te onderzoeken comparées. Pour répondre à la question préjudicielle, il suffit d'examiner si la
of de in het geding zijnde bepaling bestaanbaar is met het recht op disposition en cause est compatible avec le droit d'accès au juge qui
toegang tot de rechter dat aan alle rechtzoekenden wordt gewaarborgd. est garanti à l'ensemble des justiciables.
B.4. Artikel 13 van de Grondwet houdt een recht in op toegang tot de B.4. L'article 13 de la Constitution implique un droit d'accès au juge
bevoegde rechter. Dat recht wordt eveneens gewaarborgd bij artikel 6, compétent. Ce droit est également garanti par l'article 6, paragraphe
lid 1, van het Europees Verdrag voor de rechten van de mens en bij een 1, de la Convention européenne des droits de l'homme et par un
algemeen rechtsbeginsel. principe général de droit.
Het recht op toegang tot de rechter vormt een wezenlijk aspect van het Le droit d'accès au juge constitue un aspect essentiel du droit à un
recht op een eerlijk proces en is fundamenteel in een rechtsstaat. Het procès équitable et est fondamental dans un Etat de droit. De plus, le
recht om zich tot een rechter te wenden, heeft bovendien zowel
betrekking op het recht om in rechte op te treden als op het recht om droit de s'adresser à un juge concerne tout autant le droit d'agir en
zich te verdedigen. justice que celui de se défendre.
Het recht op toegang tot een rechter is evenwel niet absoluut. De Le droit d'accès à un juge n'est toutefois pas absolu. Les limitations
beperkingen van dat recht mogen geen afbreuk doen aan de inhoud van apportées à ce droit ne peuvent porter atteinte à la substance de ce
dat recht. Zij moeten bovendien redelijk evenredig zijn met het droit. Elles doivent, en outre, être raisonnablement proportionnées au
gewettigde doel dat zij nastreven (EHRM, 7 juli 2009, Stagno t. but légitime qu'elles poursuivent (CEDH, 7 juillet 2009, Stagno c.
België, § 25; grote kamer, 17 januari 2012, Stanev t. Bulgarije, § § Belgique, § 25; grande chambre, 17 janvier 2012, Stanev c. Bulgarie, §
229-230). De reglementering inzake het recht op toegang tot een § 229-230). La réglementation du droit d'accès à un juge ne peut
rechter moet steeds de rechtszekerheid en de goede rechtsbedeling cesser de servir les buts de la sécurité juridique et de la bonne
nastreven en mag geen soort van belemmering vormen die de administration de la justice et constituer une sorte de barrière qui
rechtzoekende belet dat de inhoud van zijn geschil wordt beslecht door empêche le justiciable de voir la substance de son litige tranchée par
het bevoegde rechtscollege (EHRM, 7 juli 2009, Stagno t. België, § 25; la juridiction compétente (CEDH, 7 juillet 2009, Stagno c. Belgique, §
29 maart 2011, RTBF t. België, § 69). De verenigbaarheid van die 25; 29 mars 2011, RTBF c. Belgique, § 69). La compatibilité de ces
beperkingen met het recht op toegang tot een rechter wordt beoordeeld limitations avec le droit d'accès à un juge s'apprécie en tenant
rekening houdend met de bijzonderheden van de in het geding zijnde compte des particularités de la procédure en cause et de l'ensemble du
procedure en van het hele proces (EHRM, 29 maart 2011, RTBF t. België, procès (CEDH, 29 mars 2011, RTBF c. Belgique, § 70).
§ 70). B.5.1. Wanneer de wetgever in een mechanisme van rechtstreekse B.5.1. Lorsqu'il prévoit un mécanisme d'action directe, le législateur
vordering voorziet, verleent hij aan een derde persoon bij een confère à une personne qui est tierce à un contrat un droit propre et
overeenkomst een eigen en persoonlijk recht dat die persoon uit die personnel qu'elle puise dans ce contrat et qu'elle exerce à l'encontre
overeenkomst put en uitoefent ten aanzien van de schuldenaar van zijn du débiteur de son propre débiteur.
eigen schuldenaar. B.5.2. Artikel 1798 van het oud Burgerlijk Wetboek laat de B.5.2. L'article 1798 de l'ancien Code civil permet au sous-traitant
onderaannemer die door de aannemer niet wordt betaald, toe qui n'est pas payé par l'entrepreneur d'agir directement contre le
rechtstreeks de bouwheer aan te spreken, zij het slechts ten belope maître de l'ouvrage, mais seulement jusqu'à concurrence du montant
van de geldsom die de bouwheer op dat ogenblik nog aan de aannemer dont le maître de l'ouvrage est encore débiteur à l'égard de
verschuldigd is. De uitoefening van de rechtstreekse vordering doet l'entrepreneur à ce moment-là. L'exercice de l'action directe fait
rechten en verplichtingen ontstaan voor de drie betrokken partijen. naître des droits et des obligations pour les trois parties concernées.
In de verhouding tussen de aannemer en de bouwheer heeft zij als Dans la relation entre l'entrepreneur et le maître de l'ouvrage,
gevolg dat de openstaande schuld van de bouwheer ten belope van het l'exercice de l'action directe a pour effet que la dette impayée du
voorwerp van de rechtstreekse vordering onbeschikbaar wordt, zodat hij maître de l'ouvrage est indisponible à hauteur du montant faisant
haar niet langer bevrijdend kan betalen aan de aannemer zolang de l'objet de l'action directe, de sorte que le maître de l'ouvrage ne
rechtstreekse vordering niet is afgehandeld. peut plus effectuer de paiement libératoire à l'entrepreneur tant que
Daarnaast houdt de verbintenis van de aannemer om de l'action directe n'a pas été réglée.
aannemingsovereenkomst tussen hem en de bouwheer te goeder trouw uit Par ailleurs, l'obligation pour l'entrepreneur d'exécuter de bonne foi
te voeren, in dat hij de bouwheer alle inlichtingen dient te le contrat qui le lie au maître de l'ouvrage implique qu'il doit
verschaffen om hem in staat te stellen de gegrondheid van de fournir au maître de l'ouvrage toutes les informations qui lui
rechtstreekse vordering in te schatten. Hij dient de bouwheer in permettront d'apprécier le bien-fondé de l'action directe. Le cas
voorkomend geval mee te delen hoeveel schulden hij nog heeft bij de échéant, il doit communiquer au maître de l'ouvrage le montant restant
onderaannemer en hem in kennis te stellen van alle excepties die hij de ses dettes à l'égard du sous-traitant et l'informer de toutes les
zelf ten aanzien van de onderaannemer zou kunnen opwerpen. exceptions qu'il pourrait lui-même opposer au sous-traitant.
In de verhouding tussen de bouwheer en de onderaannemer rust op de Dans la relation entre le maître de l'ouvrage et le sous-traitant, le
bouwheer de principiële verplichting om de geldsom die het voorwerp maître de l'ouvrage est en principe obligé de payer directement au
van de rechtstreekse vordering uitmaakt, rechtstreeks te betalen aan sous-traitant la somme d'argent qui fait l'objet de l'action directe.
de onderaannemer. Indien de rechtstreekse vordering gegrond is, werkt Si l'action directe est fondée, le paiement aura un effet libératoire.
die betaling bevrijdend. Sedert de inwerkingtreding, op 1 januari Depuis l'entrée en vigueur, le 1er janvier 2018, de l'article 90 de la
2018, van artikel 90 van de wet van 11 juli 2013 « tot wijziging van loi du 11 juillet 2013 « modifiant le Code Civil en ce qui concerne
het Burgerlijk Wetboek wat de zakelijke zekerheden op roerende
goederen betreft en tot opheffing van diverse bepalingen ter zake » les sûretés réelles mobilières et abrogeant diverses dispositions en
kan de bouwheer ervoor kiezen die geldsom te storten in de Deposito- cette matière », le maître de l'ouvrage peut choisir de déposer cette
en Consignatiekas. Die storting werkt voor hem steeds bevrijdend. somme à la Caisse des dépôts et consignations. Ce dépôt a toujours un
effet libératoire pour lui.
In de verhouding tussen de aannemer en de onderaannemer heeft de Dans la relation entre l'entrepreneur et le sous-traitant, le paiement
betaling door de bouwheer aan de onderaannemer als gevolg dat de par le maître de l'ouvrage au sous-traitant a pour effet de réduire
schuld van de aannemer bij de onderaannemer in dezelfde mate afneemt. dans la même mesure la dette qu'a l'entrepreneur vis-à-vis du
De onderaannemer ontsnapt ten belope van het voorwerp van de sous-traitant. Le sous-traitant échappe au concours avec les autres
rechtstreekse vordering aan de samenloop met de andere schuldeisers créanciers de l'entrepreneur pour le montant qui fait l'objet de
van de aannemer, indien de uitoefening van de rechtstreekse vordering l'action directe, à condition que l'exercice de l'action directe ait
vóór het ontstaan van de samenloop ter kennis van de bouwheer werd été porté à la connaissance du maître de l'ouvrage avant la naissance
gebracht. du concours.
B.6.1. Aangezien het Hof van Cassatie heeft geoordeeld dat de
uitoefening van de rechtstreekse vordering van de onderaannemer niet B.6.1. Dès lors que la Cour de cassation a jugé que l'exercice de
aan vormvoorschriften is onderworpen (Cass., 25 maart 2005, l'action directe du sous-traitant n'est soumis à aucune formalité
C.04.0126.N; 10 juni 2011, C.10.0465.N), staat het de onderaannemer (Cass., 25 mars 2005, C.04.0126.N; 10 juin 2011, C.10.0465.N), le
vrij die vordering hetzij bij dagvaarding in rechte, hetzij bij sous-traitant est libre d'exercer cette action soit par une citation
aangetekend schrijven, hetzij in een andere vorm uit te oefenen. en justice, soit par l'envoi d'une lettre recommandée, soit sous toute autre forme.
De uitoefening van de rechtstreekse vordering bij aangetekend Toutefois, l'exercice de l'action directe par l'envoi d'une lettre
schrijven verleent de onderaannemer evenwel geen uitvoerbare titel ten recommandée ne confère pas au sous-traitant un titre exécutoire à
aanzien van de bouwheer, maar heeft slechts als gevolg dat die laatste l'égard du maître de l'ouvrage, mais a seulement pour effet que ce
in kennis wordt gesteld van de onbeschikbaarheid van het voorwerp dernier est informé de l'indisponibilité de l'objet de l'action
ervan en van zijn principiële verplichting om die geldsom rechtstreeks directe et de son obligation de principe de payer cette somme d'argent
aan de onderaannemer te betalen. Indien de onderaannemer een directement au sous-traitant. Si le sous-traitant souhaite obtenir un
uitvoerbare titel wenst te verkrijgen, dient hij de bouwheer in rechte titre exécutoire, il doit agir en justice contre le maître de
aan te spreken. l'ouvrage.
B.6.2. Ongeacht de vorm waarin de onderaannemer zijn rechtstreekse B.6.2. Quelle que soit la forme sous laquelle le sous-traitant informe
vordering ter kennis van de bouwheer brengt, heeft zij als gevolg dat le maître de l'ouvrage de son action directe, celle-ci a pour effet
de rechter bij wie een vordering tot betaling van de aannemer tegen de que le juge saisi par l'entrepreneur d'une action en paiement dirigée
bouwheer aanhangig is, geen uitspraak kan doen over het geheel van die contre le maître de l'ouvrage, ne peut statuer sur cette action dans
vordering vooraleer de rechtstreekse vordering is afgehandeld. son ensemble tant que l'action directe n'a pas été réglée.
B.6.3. De uitoefening van de rechtstreekse vordering heeft evenwel B.6.3. L'exercice de l'action directe n'a cependant pas pour
niet als gevolg dat de aannemer geen rechtsvordering tot betaling conséquence que l'entrepreneur ne peut pas intenter une action en
tegen de bouwheer kan instellen. Zij heeft evenmin als gevolg dat een paiement contre le maître de l'ouvrage. Elle n'a pas non plus pour
reeds eerder aanhangig gemaakte rechtsvordering ipso facto effet de rendre ipso facto irrecevable ou non fondée une action en
onontvankelijk of ongegrond wordt. justice déjà intentée.
Het staat immers aan de aannemer om in het kader van zijn geschil met Il appartient en effet à l'entrepreneur de prouver, dans le cadre du
de bouwheer te bewijzen dat de rechtstreekse vordering ongegrond is, litige qui l'oppose au maître de l'ouvrage, que l'action directe est
bijvoorbeeld door aan te tonen dat er geen sprake is van non fondée, par exemple en démontrant qu'il ne s'agit pas d'une
onderaanneming, dat hij zijn schuld aan de onderaannemer reeds heeft sous-traitance, qu'il a déjà payé sa dette au sous-traitant ou qu'il
betaald of dat hij haar niet dient te betalen. ne doit pas payer celle-ci.
Daartoe kan hij de onderaannemer krachtens de artikelen 16, tweede A cette fin, il peut citer le sous-traitant à comparaître en
lid, en 813, tweede lid, van het Gerechtelijk Wetboek in gedwongen intervention forcée, en vertu des articles 16, alinéa 2, et 813,
tussenkomst dagvaarden en de rechter aldus de mogelijkheid bieden om alinéa 2, du Code judiciaire, et donner ainsi au juge la possibilité
zich over het geheel van de rechtsverhouding tussen de bouwheer, de de se prononcer sur l'ensemble de la relation juridique entre le
aannemer en de onderaannemer uit te spreken. Indien de in gedwongen maître de l'ouvrage, l'entrepreneur et le sous-traitant. Si le
tussenkomst gedagvaarde onderaannemer niet verschijnt en geen sous-traitant cité en intervention forcée ne comparaît pas et ne
conclusies neerlegt, kan tegen hem met toepassing van de artikelen 802 dépose pas de conclusions, un jugement par défaut peut être rendu
tot 806 van het Gerechtelijk Wetboek een verstekvonnis worden contre lui en vertu des articles 802 à 806 du Code judiciaire, après
uitgesproken, waarna de rechter zich ten gronde over de vordering van quoi le juge peut se prononcer quant au fond sur l'action de
de aannemer tegen de bouwheer kan uitspreken. l'entrepreneur dirigée contre le maître de l'ouvrage.
Bijgevolg belemmert een bij aangetekend schrijven uitgeoefende Par conséquent, une action directe exercée par lettre recommandée
rechtstreekse vordering de aannemer niet om de inhoud van zijn geschil n'empêche pas l'entrepreneur de faire trancher par la juridiction
met de bouwheer beslecht te zien door het bevoegde rechtscollege. compétente le fond du litige qui l'oppose au maître de l'ouvrage.
B.6.4. De uitoefening van procesrechten is overigens niet onbeperkt, B.6.4. L'exercice des droits procéduraux n'est du reste pas illimité,
maar vindt haar grens in het algemeen rechtsbeginsel van het verbod op mais trouve ses limites dans le principe général du droit de
rechtsmisbruik. De uitoefening is abusief wanneer zij plaatsvindt l'interdiction de l'abus de droit. Cet exercice est abusif lorsqu'il a
zonder redelijk belang, zij aan de andere partij een onevenredig lieu sans intérêt raisonnable, qu'il cause à l'autre partie un dommage
nadeel berokkent of, in het algemeen, zij kennelijk de perken te disproportionné ou, en général, qu'il outrepasse manifestement les
buiten gaat van de uitoefening van dat recht door een normaal limites de l'exercice de ce droit par une partie litigante normalement
zorgvuldige persoon waardoor de goede procesorde in het gedrang komt. diligente, compromettant ainsi la bonne administration du procès. Lors
Bij die beoordeling moet de rechter rekening houden met alle de cette appréciation, le juge doit tenir compte de toutes les
omstandigheden van de zaak (Cass., 26 oktober 2017, C.16.0393.N; 28 circonstances de la cause (Cass., 26 octobre 2017, C.16.0393.N; 28
september 2018, C.18.0058.N). Misbruik van procesrecht leidt tot septembre 2018, C.18.0058.N). L'abus d'un droit procédural donne lieu
vergoeding van de geleden schade of tot herstel in natura (Cass., 26 oktober 2017, C.16.0393.N). Indien de aannemer meent dat de uitoefening van de rechtstreekse vordering door de onderaannemer bij een aangetekend schrijven dat niet in rechte wordt vervolgd, een vorm van rechtsmisbruik uitmaakt, bijvoorbeeld omdat zij slechts als bedoeling heeft een geschil tussen de aannemer en de bouwheer waarin de onderaannemer zich voor het overige niet mengt, te blokkeren, kan hij daarvoor schadevergoeding van de onderaannemer vorderen. B.7. De prejudiciële vraag dient ontkennend te worden beantwoord. Om die redenen, à la réparation du préjudice subi ou à une réparation en nature (Cass., 26 octobre 2017, C.16.0393.N). Si l'entrepreneur estime que l'action directe exercée par le sous-traitant par l'envoi d'une lettre recommandée sans que cette lettre soit suivie d'une action en justice est une forme d'abus de droit, par exemple parce qu'elle vise uniquement à bloquer un litige entre l'entrepreneur et le maître de l'ouvrage auquel le sous-traitant ne se mêle pas pour le surplus, il peut introduire une action en réparation contre le sous-traitant. B.7. La question préjudicielle appelle une réponse négative. Par ces motifs,
het Hof la Cour
zegt voor recht : dit pour droit :
Artikel 1798 van het oud Burgerlijk Wetboek schendt de artikelen 10, L'article 1798 de l'ancien Code civil ne viole pas les articles 10, 11
11 en 13 van de Grondwet niet. et 13 de la Constitution.
Aldus gewezen in het Nederlands en het Frans, overeenkomstig artikel Ainsi rendu en langue néerlandaise et en langue française,
65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof, conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur
op 3 juni 2021. la Cour constitutionnelle, le 3 juin 2021.
De griffier, Le greffier,
F. Meersschaut F. Meersschaut
De voorzitter, Le président,
L. Lavrysen L. Lavrysen
^