Uittreksel uit arrest nr. 84/2021 van 10 juni 2021 Rolnummer 7194 In zake : de beroepen tot vernietiging van de artikelen 2 tot 6, 8 en 9 van de wet van 14 oktober 2018 « tot wijziging van het Wetboek der registratie-, hypotheek- en griffiere Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters F. Daoût en L. Lavrysen, en de rechters (...) | Extrait de l'arrêt n° 84/2021 du 10 juin 2021 Numéro du rôle : 7194 En cause : les recours en annulation des articles 2 à 6, 8 et 9 de la loi du 14 octobre 2018 « modifiant le Code des droits d'enregistrement, d'hypothèque et de greffe en vue La Cour constitutionnelle, composée des présidents F. Daoût et L. Lavrysen, et des juges T. Merc(...) |
---|---|
GRONDWETTELIJK HOF | COUR CONSTITUTIONNELLE |
Uittreksel uit arrest nr. 84/2021 van 10 juni 2021 | Extrait de l'arrêt n° 84/2021 du 10 juin 2021 |
Rolnummer 7194 | Numéro du rôle : 7194 |
In zake : de beroepen tot vernietiging van de artikelen 2 tot 6, 8 en | En cause : les recours en annulation des articles 2 à 6, 8 et 9 de la |
9 van de wet van 14 oktober 2018 « tot wijziging van het Wetboek der | loi du 14 octobre 2018 « modifiant le Code des droits |
registratie-, hypotheek- en griffierechten teneinde de griffierechten | d'enregistrement, d'hypothèque et de greffe en vue de réformer les |
te hervormen », en van artikel 2, a) en b), van dezelfde wet, | droits de greffe », et de l'article 2, a) et b), de la même loi, |
respectievelijk ingesteld door de « Ordre des barreaux francophones et | introduits respectivement par l'Ordre des barreaux francophones et |
germanophone » en door de vzw « Syndicat des Avocats pour la | germanophone et par l'ASBL « Syndicat des Avocats pour la Démocratie » |
Démocratie » en anderen. | et autres. |
Het Grondwettelijk Hof, | La Cour constitutionnelle, |
samengesteld uit de voorzitters F. Daoût en L. Lavrysen, en de | composée des présidents F. Daoût et L. Lavrysen, et des juges T. |
rechters T. Merckx-Van Goey, P. Nihoul, T. Giet, R. Leysen, J. | Merckx-Van Goey, P. Nihoul, T. Giet, R. Leysen, J. Moerman, M. Pâques, |
Moerman, M. Pâques, Y. Kherbache en T. Detienne, bijgestaan door de | Y. Kherbache et T. Detienne, assistée du greffier F. Meersschaut, |
griffier F. Meersschaut, onder voorzitterschap van voorzitter F. Daoût, | présidée par le président F. Daoût, |
wijst na beraad het volgende arrest : | après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : |
I. Onderwerp van de beroepen en rechtspleging | I. Objet des recours et procédure |
a. Bij verzoekschrift dat aan het Hof is toegezonden bij op 29 mei | a. Par requête adressée à la Cour par lettre recommandée à la poste le |
2019 ter post aangetekende brief en ter griffie is ingekomen op 3 juni | |
2019, heeft de « Ordre des barreaux francophones et germanophone », | 29 mai 2019 et parvenue au greffe le 3 juin 2019, l'Ordre des barreaux |
bijgestaan en vertegenwoordigd door Mr. P. Herman, advocaat bij de | francophones et germanophone, assisté et représenté par Me P. Herman, |
balie te Charleroi, beroep tot vernietiging ingesteld van de artikelen | avocat au barreau de Charleroi, a introduit un recours en annulation |
2 tot 6, 8 en 9 van de wet van 14 oktober 2018 « tot wijziging van het | des articles 2 à 6, 8 et 9 de la loi du 14 octobre 2018 « modifiant le |
Wetboek der registratie-, hypotheek- en griffierechten teneinde de | Code des droits d'enregistrement, d'hypothèque et de greffe en vue de |
griffierechten te hervormen » (bekendgemaakt in het Belgisch | |
Staatsblad van 20 december 2018, tweede editie). | réformer les droits de greffe » (publiée au Moniteur belge du 20 |
décembre 2018, deuxième édition). | |
b. Bij verzoekschrift dat aan het Hof is toegezonden bij op 19 juni | b. Par requête adressée à la Cour par lettre recommandée à la poste le |
2019 ter post aangetekende brief en ter griffie is ingekomen op 20 | 19 juin 2019 et parvenue au greffe le 20 juin 2019, un recours en |
juni 2019, is beroep tot vernietiging ingesteld van artikel 2, a) en | annulation de l'article 2, a) et b), de la même loi a été introduit |
b), van dezelfde wet door de vzw « Syndicat des Avocats pour la | par l'ASBL « Syndicat des Avocats pour la Démocratie », l'ASBL « |
Démocratie », de vzw « L'Atelier des Droits Sociaux », de vzw « | L'Atelier des Droits Sociaux », l'ASBL « Réseau Belge de Lutte contre |
Belgisch Netwerk Armoedebestrijding », de vzw « Réseau wallon de lutte | la Pauvreté », l'ASBL « Réseau wallon de lutte contre la pauvreté », |
contre la pauvreté », de vzw « Ligue des droits humains » en de vzw « | l'ASBL « Ligue des droits humains » et l'ASBL « Association Syndicale |
Association Syndicale des Magistrats », bijgestaan en vertegenwoordigd | des Magistrats », assistées et représentées par Me P. Robert et Me L. |
door Mr. P. Robert en Mr. L. Laperche, advocaten bij de balie te | Laperche, avocats au barreau de Bruxelles. |
Brussel. Die zaken, ingeschreven onder de nummers 7194 en 7215 van de rol van | Ces affaires, inscrites sous les numéros 7194 et 7215 du rôle de la |
het Hof, werden samengevoegd. | Cour, ont été jointes. |
(...) | (...) |
II. In rechte | II. En droit |
(...) | (...) |
Ten aanzien van de context van de wetgeving | Quant au contexte législatif |
B.1.1. De bestreden artikelen 2 tot 6, 8 en 9 van de wet van 14 | B.1.1. Les articles 2 à 6, 8 et 9, attaqués, de la loi du 14 octobre |
oktober 2018 « tot wijziging van het Wetboek der registratie-, | 2018 « modifiant le Code des droits d'enregistrement, d'hypothèque et |
hypotheek- en griffierechten teneinde de griffierechten te hervormen » | de greffe en vue de réformer les droits de greffe » (ci-après : la loi |
(hierna : de wet van 14 oktober 2018) wijzigen het Wetboek der | du 14 octobre 2018) modifient le Code des droits d'enregistrement, |
registratie-, hypotheek- en griffierechten en strekken ertoe de | d'hypothèque et de greffe et visent à réformer les droits de mise au |
rolrechten te hervormen. Een rolrecht is een belasting die wordt | rôle. Un droit de mise au rôle est une taxe réclamée au justiciable |
gevorderd van de rechtzoekende die een vordering voor een | qui introduit une action devant une juridiction. Le droit de mise au |
rechtscollege instelt. Het rolrecht is een bijzonder recht dat | |
verschuldigd is als bijdrage in de kosten van de rechtspleging. | rôle est un droit spécial dû à titre de contribution aux frais de la |
B.1.2. De wet van 14 oktober 2018 is aangenomen ingevolge het arrest | procédure. B.1.2. La loi du 14 octobre 2018 a été adoptée à la suite de l'arrêt |
van het Hof nr. 13/2017 van 9 februari 2017, waarbij het Hof de | de la Cour n° 13/2017 du 9 février 2017 par lequel celle-ci a annulé |
artikelen 3, 4, 5 en 6 van de wet van 28 april 2015 « tot wijziging | les articles 3, 4, 5 et 6 de la loi du 28 avril 2015 « modifiant le |
van het Wetboek der registratie-, hypotheek- en griffierechten | Code des droits d'enregistrement, d'hypothèque et de greffe en vue de |
teneinde de griffierechten te hervormen » heeft vernietigd en, tot het | réformer les droits de greffe » et a maintenu, jusqu'à l'intervention |
optreden van de wetgever en uiterlijk tot 31 augustus 2017, de | du législateur et au plus tard jusqu'au 31 août 2017, les effets des |
gevolgen van de vernietigde bepalingen ten aanzien van de vorderingen | dispositions annulées à l'égard des demandes introduites devant une |
die bij een rechtscollege zijn ingesteld tot die datum heeft | juridiction jusqu'à cette date. |
gehandhaafd. B.1.3. Voortaan zijn de rolrechten opnieuw gekoppeld aan de aard van | B.1.3. Dorénavant, les droits de mise au rôle sont à nouveau liés à la |
het rechtscollege waarbij het geschil aanhangig is gemaakt maar hangen | nature de la juridiction saisie du litige mais ne dépendent plus de la |
zij niet meer af van de waarde van het geschil. De wet van 14 oktober | valeur du litige. La loi du 14 octobre 2018 opère principalement une |
2018 voorziet in hoofdzaak in een verhoging van de bedragen ervan ten | augmentation de leurs montants par rapport à ceux qui prévalaient |
opzichte van die welke golden vóór de voormelde wet van 28 april 2015, | avant la loi du 28 avril 2015, précitée, ainsi qu'un déplacement du |
alsook in een verplaatsing van het ogenblik waarop die rechten | moment où ces droits sont exigibles, non plus au début mais à la fin |
invorderbaar zijn, niet langer bij het begin maar op het einde van het | |
geding. | de l'instance. |
De bestreden bepalingen zijn van toepassing op de zaken waarvan de in | Les dispositions attaquées s'appliquent aux affaires dont |
artikel 2691, eerste lid, van het Wetboek der registratie-, hypotheek- | l'inscription ou la réinscription visée à l'article 2691, alinéa 1er, |
en griffierechten bedoelde inschrijving of herinschrijving wordt | du Code des droits d'enregistrement, d'hypothèque et de greffe est |
verzocht vanaf 1 februari 2019. | demandée à partir du 1er février 2019. |
B.1.4. De parlementaire voorbereiding vermeldt : | B.1.4. Les travaux préparatoires mentionnent : |
« Gelet op de door het Grondwettelijk Hof gestelde deadline stelt de | « Compte tenu du délai fixé par la Cour constitutionnelle, le |
Regering voor om bij het huidige ontwerp van wet de bepalingen inzake | Gouvernement propose d'adapter par le présent projet de loi les |
rolrechten in het W. Reg. zoals die bestonden voor de wijziging ervan | dispositions relatives aux droits de mise au rôle du Code enreg. |
bij de door het Grondwettelijk Hof vernietigde wetsbepalingen, | telles qu'elles existaient avant d'être modifiées par les dispositions |
derwijze aan te passen dat : | légales annulées par la Cour constitutionnelle, de sorte que : |
- de overeengekomen begrotingsdoelstellingen op het vlak van | - l'objectif budgétaire convenu en ce qui concerne les droits de mise |
griffierechten (meeropbrengst van recurrent 20 miljoen euro) wordt | au rôle (supplément récurrent de recettes de 20 millions d'euros) soit |
gerealiseerd; | réalisé; |
- de in de wet van 28 april 2015 al doorgevoerde vereenvoudiging, | - la simplification déjà exécutée dans la loi du 28 avril 2015, par |
waardoor er geen onderscheiden tarieven meer worden bepaald naargelang | laquelle il n'est plus fixé de tarifs distincts en fonction du rôle |
de rol waarop de inleidende akte moet worden ingeschreven, wordt | auquel l'acte introductif doit être inscrit, soit maintenue; |
behouden; - het principe wordt behouden van de voortdurende aanhangigheid voor | - le principe de la saisine permanente du tribunal de la famille soit |
de familierechtbanken wat betreft de dringende zaken [...]; | maintenu pour les causes réputées urgentes [...]; |
- de vrijstellingen in sociale zaken wordt uitgebreid tot alle zaken | - les exemptions en matières sociales soient étendues à toutes les |
die onder de materiele bevoegdheid van het arbeidsgerecht vallen; | causes relevant de la compétence matérielle du tribunal du travail; |
- een nieuwe vrijstelling in faillissement zaken wordt voorzien; | - une nouvelle exemption en matière de faillite soit prévue; |
- de uitzonderingen in fiscale zaken behouden blijven; | - les exceptions en matière fiscale soient maintenues; |
- het verlaagd tarief bij de vredegerechten en de rechtbanken van | - le tarif réduit devant les justices de paix et les tribunaux de |
koophandel wordt afgeschaft maar het bedrag van het rolrecht voor de | commerce soit supprimé mais le montant du droit de mise au rôle devant |
vredegerechten en de politierechtbanken wordt verhoudingsgewijs minder | les juges de paix et les tribunaux de police soit augmenté dans une |
verhoogd dan bij de hogere rechtbanken om de toegang tot deze ' | moindre mesure que les montants devant les tribunaux du niveau |
nabijheidsrechters ' zo laagdrempelig als mogelijk te houden » (Parl. | supérieur afin de faciliter autant que possible l'accès à ces juges de |
St., Kamer, 2016-2017, DOC 54-2569/001, pp. 5-6). | proximité » (Doc. parl., Chambre, 2016-2017, DOC 54-2569/001, pp. |
In de memorie van toelichting wordt daarnaast aangegeven : | 5-6). L'exposé des motifs indique en outre : |
« Even belangrijk is echter de vraag van een redelijke bijdrage van de | « La question d'une participation raisonnable du justiciable aux frais |
rechtzoekende in de kosten van de procedure. De werking van het | de la procédure est tout aussi importante. Le fonctionnement de |
gerechtsapparaat wordt voor het overgrote deel uit de algemene | l'appareil judiciaire est payé en majeure partie par les moyens |
middelen en dus door de algemeenheid van de belastingbetalers betaald, | généraux et donc par l'ensemble des contribuables, bien qu'un petit |
hoewel maar een klein deel van de burgers tijdens hun leven een beroep | groupe seulement de citoyens fassent appel à cet appareil au cours de |
doet op dat apparaat om zijn aanspraken te doen erkennen. Het is dus | leur vie pour faire reconnaître leurs droits. Il n'est donc pas |
niet onlogisch dat van de gebruiker een - in eerste aanleg nog altijd | illogique de demander à l'utilisateur une participation aux frais, qui |
zeer geringe - bijdrage in de kosten wordt gevraagd » (ibid., p. 8). | reste très modique en première instance » (ibid., p. 8). |
En : | Et : |
« Naast een ' updating ' van de bijdrage van de rechtzoekende aan de | « Outre un ' update ' de la participation du justiciable aux frais de |
kosten van het gerechtsapparaat beoogt de regering met de verhoging | l'appareil judiciaire, le gouvernement vise également en majorant les |
van de rolrechten ook een verhoogde financiële ontrading van het | droits de mise au rôle une plus grande dissuasion financière du |
recours irréfléchi au pouvoir judiciaire, souvent jusqu'à l'épuisement | |
ondoordacht beroep op de rechterlijke macht, vaak tot volledige | complet de la chaîne des instances auxquelles la demande peut être |
soumise (de la première instance à l'appel, puis à la cassation). Il | |
uitputting van de keten van instanties waaraan de eis kan worden | ressort de la pratique que de très nombreux avocats vont en appel, à |
onderworpen (van eerste aanleg, over beroep, tot cassatie). Uit de | la demande de leur client, après avoir perdu le procès afin de |
praktijk blijkt dat heel wat advocaten na het verlies van de zaak op | suspendre l'exécution, alors que les chances de gagner le procès en |
verzoek van hun cliënt in beroep gaan om de uitvoering uit te stellen, | seconde instance sont souvent faibles. Cela demande trop de temps et |
terwijl de kans vaak gering is dat ze de zaak in tweede orde wel | d'efforts au SPF Justice alors qu'en ces temps budgétaires difficiles |
zullen winnen. Dat kost de FOD Justitie te veel tijd en moeite terwijl | pour l'autorité, ce département est également appelé à gérer les frais |
in deze voor de overheid krappe budgettaire tijden ook van dit | de fonctionnement de manière stricte. |
departement gevraagd wordt om de werkingskosten strikt in de hand te | L'objectif de la perception d'un droit de mise au rôle plus élevé est |
houden. Bedoeling van het heffen van een hoger rolrecht is ook de burger ervan | également d'attirer l'attention du citoyen, dès le début de la |
bij de start van het geding (de belangrijkste kosten met name de | procédure (les principaux frais, à savoir les frais d'avocat et |
advocatenkosten en de eventuele rechtsplegingsvergoeding worden pas na | l'éventuelle indemnité de procédure, ne sont payés qu'à l'issue de |
afloop van het geding betaald) op te attenderen dat procederen voor | l'instance), sur le fait qu'ester en justice n'est pas gratuit et que |
een rechtbank niet gratis is en dat de kostprijs stijgt naargelang men | le coût augmente à mesure que l'on applique davantage de voies de |
meer rechtsmiddelen aanwendt tegen een rechterlijke uitspraak. De | recours contre une décision judiciaire. Le coût total engendré par la |
totale kost van het trachten op te lossen van een geschil via een | tentative de régler un litige par le biais d'une instance judiciaire |
gerechtelijke instantie is vaak duurder dan het daarvoor beroep doen | est souvent plus élevé que le recours à une forme alternative de |
op een alternatieve vorm van geschillenoplossing. Bij een aantal types | résolution des litiges. Depuis la loi du 21 février 2005, il peut être |
van geschillen (familiaal, burgerlijk, commercieel en sociaal) kan | fait appel dans une série de catégories de litiges (familiaux, civils, |
sedert de wet van 21 februari 2005 beroep gedaan worden op een formeel | commerciaux et sociaux) à une procédure de médiation organisée |
in het Gerechtelijk Wetboek (zie Zevende Deel : bemiddeling - art. | formellement dans le Code judiciaire (voy. Septième partie : La |
1724 tot 1737) georganiseerde bemiddelingsprocedure. Bovendien bestaat | médiation - articles 1724 à 1737). De plus, il existe encore le modèle |
er nog de rechtsfiguur van de arbitrage : krachtens artikel 1676 van | juridique de l'arbitrage : conformément à l'article 1676 du Code |
het Gerechtelijk Wetboek kan elk geschil dat reeds ontstaan is of nog | judiciaire, tout litige né ou à naître d'un rapport de droit déterminé |
kan ontstaan uit een bepaalde rechtsbetrekking, waarover een dading | sur lequel il est permis de transiger peut faire l'objet d'un |
mag worden aangegaan, bij overeenkomst aan arbitrage worden | arbitrage par convention. Un des objectifs de l'augmentation du droit |
onderworpen. Eén van de doelstellingen van de verhoging van het | de mise au rôle est donc d'inciter le justiciable à utiliser davantage |
rolrecht is dus de rechtszoekende aan te sporen meer gebruik te gaan | |
maken van de alternatieve vormen van geschillenbeslechting waarin in | les modes alternatifs de résolution de litiges prévus dans l'ordre |
het rechtsbestel is voorzien » (ibid., p. 10). | juridique » (ibid., p. 10). |
B.1.5. In zijn advies van 19 juni 2017 heeft de afdeling wetgeving van | B.1.5. Dans son avis du 19 juin 2017, la section de législation du |
de Raad van State opgemerkt : | Conseil d'Etat a observé : |
« Daarbij moet [...] rekening worden gehouden met de totale financiële | « Il faut en outre tenir compte de la charge financière totale liée à |
last verbonden aan het voeren van een gerechtelijke procedure. | l'engagement d'une procédure judiciaire. Dès lors, outre les droits de |
Bijgevolg moeten niet alleen de rolrechten, maar alle van | mise au rôle, il faut également porter en compte tous les coûts que |
overheidswege aan een gerechtelijke procedure verbonden kosten, zoals | les pouvoirs publics lient à une procédure judiciaire, tels que les |
de andere griffierechten, de rechtsplegingsvergoeding die desgevallend | autres droits de greffe, l'indemnité de procédure éventuellement due, |
verschuldigd is, de bijdrage aan het Begrotingsfonds voor de | la cotisation au Fonds budgétaire relatif à l'aide juridique de |
juridische tweedelijnsbijstand en de (niet-recupereerbare) btw op de | deuxième ligne et la TVA (non récupérable) sur les honoraires des |
erelonen van advocaten - in alle fasen van het geding - in rekening | avocats, et ce à toutes les étapes de la procédure » (Doc. parl., |
worden gebracht » (Parl. St., Kamer, 2016-2017, DOC 54-2569/001, p. 32). | Chambre, 2016-2017, DOC 54-2569/001, p. 32). |
Uitgaande van die vaststelling merkt de Raad van State op : | Partant de ce constat, le Conseil d'Etat observe que : |
« [de stellers van het ontwerp kunnen] daarbij niet [ermee] volstaan, | « [les auteurs du projet] ne peuvent se contenter, comme tel est le |
zoals thans in de memorie van toelichting het geval is, voorop te | cas actuellement dans l'exposé des motifs, de soutenir que ' la |
stellen dat ' de verhoging van de rolrechten de toegang tot de rechter | majoration des droits de mise au rôle ne met pas en péril l'accès à la |
zoals vereist door onder meer het Europees verdrag van de rechten van | justice tel que le requiert notamment la Convention européenne des |
de mens, niet in het gedrang brengt '. Uit die overweging blijkt | droits de l'homme '. En effet, il ne ressort nullement de cette |
immers geenszins dat de wetgever rekening heeft gehouden met alle van | considération que le législateur a pris en compte tous les coûts que |
overheidswege aan het voeren van een gerechtelijke procedure verbonden kosten. | les pouvoirs publics lient à une procédure judiciaire. |
[...] Het voorgaande geldt inzonderheid voor de personen waarvan het | [...] Cette observation vaut spécialement pour les personnes dont le |
inkomen de inkomensgrens om de volledige of gedeeltelijke | revenu excède à peine le plafond des revenus fixé pour bénéficier de |
kosteloosheid van de juridische tweedelijnsbijstand en rechtsbijstand | la gratuité totale ou partielle de l'aide juridique de deuxième ligne |
te genieten, amper te boven gaat » (ibid., p. 33). | et de l'assistance judiciaire » (ibid., p. 33). |
B.1.6. De Hoge Raad voor de Justitie heeft eveneens advies uitgebracht | B.1.6. Le Conseil supérieur de la justice a également rendu un avis |
over het voorontwerp van wet. Daarin onderstreept hij dat « zeker | sur l'avant-projet de loi. Il souligne que « la pression financière |
sur les procédures judiciaires a systématiquement augmenté, a fortiori | |
sinds de verhoging van de rechtsplegingsvergoedingen in 2008 [...] de | depuis l'augmentation des indemnités de procédure en 2008 » et qu'« il |
financiële last van het voeren van gerechtelijke procedures | |
stelselmatig [is] toegenomen » en dat « het helemaal niet bewezen is | |
dat de huidige bijdrage in de kosten van de procedure onvoldoende zou | n'est aucunement avéré que la participation aux frais de la procédure |
zijn ». De Hoge Raad voor de Justitie besluit, enerzijds, dat het « | n'est pas actuellement suffisamment importante ». Le Conseil supérieur |
niet in te zien [valt] dat de voorgenomen regeling gebaseerd is op een | de la justice conclut, d'une part, que « la réglementation projetée ne |
pertinent criterium, en dat dit criterium proportioneel is met de | semble pas basée sur un critère pertinent et ce critère ne paraît pas |
beoogde maar moeilijk verenigbare doelstellingen » en, anderzijds, dat | proportionné aux objectifs poursuivis, qui sont difficilement |
de nieuwe bepalingen « afbreuk [doen] aan het beginsel van de toegang | conciliables » et, d'autre part, que les nouvelles dispositions « |
tot de rechter zonder dat zij daar een valabele rechtvaardiging voor | portent atteinte au principe de l'accès au juge sans donner de |
zijn » (advies over het voorontwerp van wet tot wijziging van het | justification valable à cet égard » (avis sur l'avant-projet de loi |
Wetboek der registratie-, hypotheek- en griffierechten teneinde de | modifiant le Code des droits d'enregistrement, d'hypothèque et de |
griffierechten te hervormen, goedgekeurd door de Algemene Vergadering | greffe en vue de réformer les droits de greffe, approuvé par |
van de Hoge Raad voor de Justitie van 19 juni 2017). | l'Assemblée générale du Conseil supérieur de la Justice le 19 juin |
B.1.7. Na de indiening van de beroepen heeft de federale wetgever de | 2017). B.1.7. Postérieurement à l'introduction des recours, le législateur |
wet van 31 juli 2020 « tot wijziging van het gerechtelijk wetboek | fédéral a adopté la loi du 31 juillet 2020 « modifiant le code |
teneinde de toegang tot de juridische tweedelijnsbijstand en de | judiciaire afin d'améliorer l'accès à l'aide juridique de deuxième |
rechtsbijstand te verbeteren, door de ter zake geldende inkomensmaxima | ligne et à l'assistance judiciaire par l'augmentation des plafonds de |
te verhogen » (hierna : de wet van 31 juli 2020) aangenomen, die in | revenus applicables en la matière » (ci-après : la loi du 31 juillet |
werking is getreden op 1 september 2020. De grenzen voor de toegang | 2020), entrée en vigueur le 1er septembre 2020. Les seuils d'accès |
tot de bijstand zijn verhoogd met 200 euro voor de volledig kosteloze | sont majorés de 200 euros pour l'aide juridique entièrement gratuite |
juridische bijstand en de gedeeltelijk kosteloze juridische bijstand | et l'aide juridique partiellement gratuite (articles 508/13/1 et |
(nieuwe artikelen 508/13/1 en 508/13/2 van het Gerechtelijk Wetboek). | 508/13/2 du Code judiciaire, nouveaux). La loi du 31 juillet 2020 |
De wet van 31 juli 2020 voorziet eveneens in extra verhogingen met 100 | prévoit également des majorations supplémentaires de 100 euros au 1er |
euro op 1 september van elk jaar tot en met 2023, gevolgd door een | septembre de chaque année jusqu'en 2023 inclus, suivies d'une |
jaarlijkse indexering op basis van het indexcijfer voor de | indexation annuelle sur la base de l'indice des prix à la consommation |
consumptieprijzen vanaf 1 september 2024 (nieuw artikel 508/13/4 van | à partir du 1er septembre 2024 (article 508/13/4 du Code judiciaire, |
het Gerechtelijk Wetboek), alsook in een aantal nieuwe criteria voor | nouveau), ainsi qu'un certain nombre de nouveaux critères de calcul |
de berekening van de bestaansmiddelen, waaronder de vaststelling van | des moyens d'existence, dont la fixation de catégories de personnes |
categorieën van personen die worden geacht niet te beschikken over | présumées ne pas bénéficier de moyens d'existence suffisants ou la |
toereikende bestaansmiddelen of de wijziging van het stelsel van de | modification du régime de déduction par personne à charge. |
aftrek per persoon ten laste. | |
B.1.8. Wegens dat nieuw element heeft het Hof ambtshalve bevolen de | B.1.8. En raison de cet élément nouveau, la Cour a ordonné d'office la |
debatten te heropenen teneinde de partijen toe te laten uitleg te | réouverture des débats pour permettre aux parties de s'expliquer sur |
geven bij de mogelijke gevolgen van die bepalingen voor de beroepen. | l'incidence que ces dispositions peuvent avoir sur les recours. |
Ten aanzien van de bestreden bepalingen | Quant aux dispositions attaquées |
B.2.1. Artikel 2 van de wet van 14 oktober 2018 brengt wijzigingen aan | B.2.1. L'article 2 de la loi du 14 octobre 2018 apporte des |
in artikel 2691 van het Wetboek der registratie-, hypotheek- en | modifications à l'article 2691 du Code des droits d'enregistrement, |
griffierechten, dat dientengevolge bepaalt : | d'hypothèque et de greffe, qui dispose en conséquence : |
« Art. 2691.Voor elke zaak die op de algemene rol, in het register |
« Art. 2691.Il est dû pour chaque cause inscrite ou réinscrite au |
van de verzoekschriften of in het register van de vorderingen in kort | rôle général, au registre des requêtes ou au registre des demandes en |
geding wordt ingeschreven of terug ingeschreven, is er verschuldigd : | référé : 1° dans les justices de paix et les tribunaux de police, un droit de |
1° in de vredegerechten en de politierechtbanken, een recht van 50 | 50 euros; |
euro; 2° in de rechtbanken van eerste aanleg en de ondernemingsrechtbanken, | 2° dans les tribunaux de première instance et les tribunaux de |
een recht van 165 euro; | l'entreprise, un droit de 165 euros; |
3° in de hoven van beroep een recht van 400 euro; | 3° dans les cours d'appel, un droit de 400 euros; |
4° in het Hof van Cassatie een recht van 650 euro. | 4° à la Cour de cassation, un droit de 650 euros. |
Geen enkel recht wordt geïnd bij de rechtsgedingen voor de | Aucun droit n'est perçu pour les contestations portées devant le juge |
beslagrechter of de vrederechter in het kader van de toepassing van | des saisies ou le juge de paix dans le cadre de l'application de |
artikel 1409, § 1, vierde lid, en 1409, § 1bis, vierde lid, van het | l'article 1409, § 1er, alinéa 4, et 1409, § 1erbis, alinéa 4, du Code |
Gerechtelijk Wetboek. | judiciaire. |
De zaken die worden geacht spoedeisend te zijn zoals bedoeld in | |
artikel 1253ter/7 van het Gerechtelijk Wetboek zijn onderworpen aan | Les causes réputées urgentes visées à l'article 1253ter/7 du Code |
een eenmalig recht wanneer de nieuwe aanhangigmaking bij de | judiciaire sont soumises à un droit unique lorsque l'objectif de la |
familierechtbank het wijzigen van een vordering waarover deze zich al | nouvelle saisine du tribunal de la famille est de modifier une demande |
heeft uitgesproken, tot doel heeft. Dit stelsel wordt uitgebreid tot | sur laquelle il s'est déjà prononcé. Ce régime est étendu aux mesures |
de maatregelen betreffende de uitoefening van het ouderlijk gezag | relatives à l'exercice de l'autorité parentale prononcées par le |
uitgesproken door de jeugdrechtbank, waarvan de wijziging wordt | tribunal de la jeunesse dont la modification est demandée devant le |
gevraagd voor de familierechtbank ». | tribunal de la famille ». |
B.2.2. Artikel 3 van de wet van 14 oktober 2018 vervangt artikel 2692 | B.2.2. L'article 3 de la loi du 14 octobre 2018 remplace l'article 2692 |
van het Wetboek der registratie-, hypotheek- en griffierechten als | du Code des droits d'enregistrement, d'hypothèque et de greffe comme |
volgt : | suit : |
« Art. 2692.§ 1. De rechter veroordeelt in zijn eindbeslissing de partij of de partijen die het recht verschuldigd zijn tot de betaling ervan of tot betaling van hun deel erin. Tegen de beslissing van de rechter kan geen rechtsmiddel worden aangewend. Het recht is volledig verschuldigd door de partij die de zaak op de rol heeft doen stellen, behalve indien : 1° de verweerder in het ongelijk wordt gesteld, in welk geval het recht volledig verschuldigd is door de verweerder; 2° de partijen onderscheidenlijk omtrent enig geschilpunt in het ongelijk zijn gesteld, in welk geval het recht ten dele door de eiser en ten dele door de verweerder verschuldigd is, volgens de beslissing van de rechter. Het recht wordt opeisbaar op de datum van de veroordeling. § 2. In geval de zaak op de rol wordt doorgehaald of van de rol wordt |
« Art. 2692.§ 1er. Dans sa décision définitive, le juge condamne la partie ou les parties qui sont redevables du droit au paiement de ce dernier ou au paiement de leur part dans ce dernier. La décision du juge n'est susceptible d'aucun recours. La partie qui a inscrit l'affaire au rôle est entièrement redevable du droit, excepté si : 1° le défendeur succombe, dans ce cas le droit est entièrement dû par le défendeur; 2° les parties succombent respectivement sur quelque chef, dans ce cas le droit est dû en partie par le demandeur et en partie par le défendeur, selon la décision du juge. Le droit est exigible à la date de la condamnation. § 2. Au cas où une affaire est rayée ou omise du rôle en application |
weggelaten bij toepassing van artikel 730 van het Gerechtelijk | de l'article 730 du Code judiciaire, le droit est exigible à partir de |
Wetboek, is het recht vanaf de datum van de doorhaling of van de | |
weglating opeisbaar ten laste van de partij die de zaak op de rol | la date de la radiation ou de l'omission à charge de la partie qui a |
heeft doen stellen ». | fait inscrire l'affaire au rôle ». |
B.2.3. De artikelen 4 en 5 van de wet van 14 oktober 2018 bepalen : | B.2.3. Les articles 4 et 5 de la loi du 14 octobre 2018 disposent : |
« Art. 4.Artikel 2693 van hetzelfde Wetboek, ingevoegd bij de wet van |
« Art. 4.L'article 2693 du même Code, inséré par la loi du 24 |
24 december 1993, opgeheven bij de wet van 28 april 2015, vernietigd | décembre 1993, abrogé par la loi du 28 avril 2015, annulée [sic] par |
bij het arrest nr. 13/2017 van het Grondwettelijk Hof, wordt opgeheven. | l'arrêt de la Cour constitutionnelle n° 13/2017, est abrogé. |
Art. 5.Artikel 2694 van hetzelfde Wetboek, ingevoegd bij de wet van |
Art. 5.L'article 2694 du même Code, inséré par la loi du 27 mai 2013, |
27 mei 2013, wordt opgeheven ». | est abrogé ». |
B.2.4. Artikel 6 van de wet van 14 oktober 2018 vult artikel 2791 van | B.2.4. L'article 6 de la loi du 14 octobre 2018 complète par le 3° et |
het Wetboek der registratie-, hypotheek- en griffierechten aan met 3° | le 4° l'article 2791 du Code des droits d'enregistrement, d'hypothèque |
en 4°, dat dientengevolge bepaalt : | et de greffe, qui dispose en conséquence : |
« Art. 2791.Zijn vrijgesteld van het rolrecht : |
« Art. 2791.Sont exemptées du droit de mise au rôle : |
1° l'inscription des causes dont les jugements et arrêts bénéficient | |
1° De inschrijving van zaken waarvan de vonnissen en arresten, | de l'exemption du droit ou de la formalité de l'enregistrement en |
krachtens artikelen 161 en 162, vrijstelling genieten van het recht of van de formaliteit der registratie. Het recht is echter verschuldigd voor de onder artikel 162, 13°, bedoelde procedures; 2° De inschrijving van een zaak door de griffier van het gerecht waarnaar de zaak verwezen werd overeenkomstig de wet op het gebruik der talen in gerechtszaken of ingevolge een rechterlijke beslissing van onttrekking. 3° de inschrijving van zaken die worden gebracht voor de arbeidsgerechten; 4° de inschrijving van zaken die ingeleid worden in het kader van het | vertu des articles 161 et 162. Toutefois, le droit est dû pour les procédures visées sous l'article 162, 13°; 2° l'inscription d'une cause par le greffier de la juridiction à laquelle cette cause est renvoyée conformément à la loi sur l'emploi des langues en matière judiciaire, ou par une décision judiciaire de dessaisissement; 3° l'inscription des causes qui sont portées devant les juridictions du travail; 4° l'inscription des causes qui sont introduites dans le cadre du |
boek XX van het Wetboek van economisch recht ». | livre XX du Code de droit économique ». |
B.2.5. Artikel 8 van de wet van 14 oktober 2018 bepaalt : | B.2.5. L'article 8 de la loi du 14 octobre 2018 dispose : |
« Artikel 281 van hetzelfde Wetboek, hersteld bij de wet van 27 mei | « L'article 281 du même Code, réintroduit par la loi du 27 mai 2013, |
2013, wordt opgeheven ». | est abrogé ». |
B.2.6. Artikel 9 van de wet van 14 oktober 2018 bepaalt : | B.2.6. L'article 9 de la loi du 14 octobre 2018 dispose : |
« Artikel 288 van hetzelfde Wetboek, opgeheven bij de wet van 19 | « Art. 9.L'article 288 du même Code, abrogé par la loi du 19 décembre |
december 2006, wordt hersteld als volgt : | 2006, est rétabli dans la rédaction suivante : |
' Art. 288.De Koning kan wat de rolrechten betreft bij een in |
' Art. 288.En ce qui concerne les droits de mise au rôle, le Roi |
peut, par arrêté établi après délibération en Conseil des ministres, | |
Ministerraad overlegd besluit de regels bepalen inzake de inning, de | déterminer les règles en matière de perception, de délais de |
verjaringstermijnen, de wijzen waarop de verjaring wordt gestuit of | prescription, de modes d'interruption et de suspension de la |
geschorst, de vervolgingen en gedingen en de moratoire interesten en | prescription, de poursuites et instances et d'intérêts moratoires et |
daarbij afwijken van de in artikelen 286 en 287 bepaalde regels. De | ainsi déroger aux règles visées aux articles 286 et 287. Les arrêtés |
besluiten die genomen worden in toepassing van dit artikel, worden | qui sont pris en application de cet article sont confirmés par la loi |
bekrachtigd door de wet binnen de 12 maanden volgend op de datum van | dans les 12 mois qui suivent la date de leur publication au Moniteur |
hun bekendmaking in het Belgisch Staatsblad ' ». | Belge. ' ». |
Ten aanzien van het enige middel | Quant au moyen unique |
B.3. De verzoekende partijen in beide zaken voeren een middel aan | B.3. Les parties requérantes dans les deux affaires prennent un moyen |
waarvan de inhoud zeer vergelijkbaar is. Het enige middel is afgeleid | dont le contenu est largement similaire. Le moyen unique est pris de |
uit de schending, door de bestreden bepalingen, van de artikelen 10, | la violation par les dispositions attaquées des articles 10, 11, 13 et |
11, 13 en 172 van de Grondwet, in samenhang gelezen met de artikelen 6 | 172 de la Constitution, lus en combinaison avec les articles 6 et 13 |
en 13 van het Europees Verdrag voor de rechten van de mens, met | |
artikel 47 van het Handvest van de grondrechten van de Europese Unie | de la Convention européenne des droits de l'homme, avec l'article 47 |
en met het algemeen beginsel van het recht op toegang tot een rechter. | de la Charte des droits fondamentaux de l'Union européenne et avec le |
principe général du droit d'accès à un juge. | |
De verhoging van de rolrechten zou het recht op toegang tot de rechter | L'augmentation des droits de mise au rôle limiterait de manière |
op onevenredige wijze beperken, inzonderheid voor de rechtzoekenden | disproportionnée le droit d'accès au juge, en particulier pour des |
die beschikken over bestaansmiddelen die amper hoger liggen dan het | justiciables disposant de moyens d'existence qui dépassent à peine le |
plafond dat is vastgesteld om de juridische bijstand volledig of | plafond fixé pour pouvoir bénéficier, totalement ou partiellement, de |
gedeeltelijk te kunnen genieten, temeer daar die verhoging bovenop | l'aide juridique, d'autant plus que cette augmentation vient s'ajouter |
alle kosten komt die de overheid aan een gerechtelijke procedure | à tous les coûts que les pouvoirs publics lient à une procédure |
verbindt, zoals de andere griffierechten, de eventueel verschuldigde | judiciaire, tels que les autres droits de greffe, l'indemnité de |
rechtsplegingsvergoeding, de bijdrage aan het Begrotingsfonds voor de | procédure éventuellement due, la cotisation au Fonds budgétaire |
juridische tweedelijnsbijstand en de (niet recupereerbare) btw op de | relatif à l'aide juridique de deuxième ligne et la TVA (non |
erelonen van de advocaten, en dit in alle fases van de rechtspleging. | récupérable) sur les honoraires des avocats, et ce à toutes les étapes |
de la procédure. | |
B.4.1. Artikel 13 van de Grondwet bepaalt : | B.4.1. L'article 13 de la Constitution dispose : |
« Niemand kan tegen zijn wil worden afgetrokken van de rechter die de | « Nul ne peut être distrait, contre son gré, du juge que la loi lui |
wet hem toekent ». | assigne ». |
B.4.2. Artikel 6, lid 1, van het Europees Verdrag voor de rechten van | B.4.2. L'article 6, paragraphe 1, de la Convention européenne des |
de mens bepaalt : | droits de l'homme dispose : |
« Bij het vaststellen van zijn burgerlijke rechten en verplichtingen | « Toute personne a droit à ce que sa cause soit entendue |
of bij het bepalen van de gegrondheid van een tegen hem ingestelde | équitablement, publiquement et dans un délai raisonnable, par un |
strafvervolging heeft eenieder recht op een eerlijke en openbare | tribunal indépendant et impartial, établi par la loi, qui décidera, |
behandeling van zijn zaak, binnen een redelijke termijn, door een | soit des contestations sur ses droits et obligations de caractère |
onafhankelijke en onpartijdige rechterlijke instantie welke bij de wet | civil, soit du bien-fondé de toute accusation en matière pénale |
is ingesteld. Het vonnis moet in het openbaar worden gewezen maar de | dirigée contre elle. Le jugement doit être rendu publiquement, mais |
toegang tot de rechtszaal kan aan de pers en het publiek worden | l'accès de la salle d'audience peut être interdit à la presse et au |
ontzegd gedurende het gehele proces of een deel daarvan, in het belang | public pendant la totalité ou une partie du procès dans l'intérêt de |
van de goede zeden, van de openbare orde of 's lands veiligheid in een | la moralité, de l'ordre public ou de la sécurité nationale dans une |
democratische samenleving, wanneer de belangen van minderjarigen of de | société démocratique, lorsque les intérêts des mineurs ou la |
bescherming van het privé leven van partijen bij het proces dit eisen | protection de la vie privée des parties au procès l'exigent, ou dans |
of, in die mate als door de rechter onder bepaalde omstandigheden | la mesure jugée strictement nécessaire par le tribunal, lorsque dans |
strikt noodzakelijk wordt geoordeeld, wanneer openbaarmaking de | des circonstances spéciales la publicité serait de nature à porter |
belangen van de rechtspraak zou schaden ». | atteinte aux intérêts de la justice ». |
Artikel 13 van het Europees Verdrag voor de rechten van de mens | L'article 13 de la Convention européenne des droits de l'homme dispose |
bepaalt : | : |
« Eenieder wiens rechten en vrijheden, welke in dit Verdrag zijn | « Toute personne dont les droits et libertés reconnus dans la présente |
vermeld, zijn geschonden, heeft recht op daadwerkelijke rechtshulp | Convention ont été violés, a droit à l'octroi d'un recours effectif |
voor een nationale instantie, zelfs indien deze schending zou zijn | devant une instance nationale, alors même que la violation aurait été |
begaan door personen in de uitoefening van hun ambtelijke functie ». | commise par des personnes agissant dans l'exercice de leurs fonctions |
B.4.3. Artikel 47 van het Handvest van de grondrechten van de Europese | officielles ». B.4.3. L'article 47 de la Charte des droits fondamentaux de l'Union |
Unie bepaalt : « Eenieder wiens door het recht van de Unie gewaarborgde rechten en vrijheden zijn geschonden, heeft recht op een doeltreffende voorziening in rechte, met inachtneming van de in dit artikel gestelde voorwaarden. Eenieder heeft recht op een eerlijke en openbare behandeling van zijn zaak, binnen een redelijke termijn, door een onafhankelijk en onpartijdig gerecht dat vooraf bij wet is ingesteld. Eenieder heeft de mogelijkheid zich te laten adviseren, verdedigen en vertegenwoordigen. Rechtsbijstand wordt verleend aan degenen die niet over toereikende financiële middelen beschikken, voor zover die bijstand noodzakelijk is om de daadwerkelijke toegang tot de rechter te waarborgen ». | européenne dispose : « Toute personne dont les droits et libertés garantis par le droit de l'Union ont été violés a droit à un recours effectif devant un tribunal dans le respect des conditions prévues au présent article. Toute personne a droit à ce que sa cause soit entendue équitablement, publiquement et dans un délai raisonnable par un tribunal indépendant et impartial, établi préalablement par la loi. Toute personne a la possibilité de se faire conseiller, défendre et représenter. Une aide juridictionnelle est accordée à ceux qui ne disposent pas de ressources suffisantes, dans la mesure où cette aide serait nécessaire pour assurer l'effectivité de l'accès à la justice ». |
B.5.1. Het recht op toegang tot een rechter is een algemeen | B.5.1. Le droit d'accès au juge constitue un principe général de droit |
rechtsbeginsel dat met inachtneming van de artikelen 10, 11 en 13 van | qui doit être garanti à chacun dans le respect des articles 10, 11 et |
de Grondwet, van de artikelen 6 en 13 van het Europees Verdrag voor de | 13 de la Constitution, des articles 6 et 13 de la Convention |
rechten van de mens en van artikel 47 van het Handvest van de grondrechten van de Europese Unie aan eenieder moet worden gewaarborgd. Het vormt een wezenlijk aspect van het recht op een eerlijk proces en is fundamenteel in een rechtsstaat. Het recht om zich tot een rechter te wenden, heeft bovendien zowel betrekking op de vrijheid om in rechte op te treden als op de vrijheid om zich te verdedigen. B.5.2. Het recht op toegang tot een rechter is evenwel niet absoluut. Het kan het voorwerp uitmaken van beperkingen, voor zover die beperkingen geen afbreuk doen aan de essentie zelf van dat recht. De beperkingen van dat recht moeten redelijk evenredig zijn met het | européenne des droits de l'homme, et de l'article 47 de la Charte des droits fondamentaux de l'Union européenne. Il constitue un aspect essentiel du droit à un procès équitable et est fondamental dans un Etat de droit. De plus, le droit de s'adresser à un juge concerne tout autant la liberté d'agir en justice que celle de se défendre. B.5.2. Le droit d'accès au juge n'est cependant pas absolu. Il peut faire l'objet de restrictions pour autant que celles-ci ne portent pas atteinte à l'essence même de ce droit. Les restrictions à ce droit doivent être raisonnablement proportionnées au but légitime qu'elles |
gewettigde doel dat zij nastreven (EHRM, 7 juli 2009, Stagno t. | poursuivent (CEDH, 7 juillet 2009, Stagno c. Belgique, § 25). La |
België, § 25). De reglementering dienaangaande moet de rechtszekerheid | réglementation à cet égard doit servir les buts de sécurité juridique |
en de goede rechtsbedeling nastreven en mag dusdanig geen beperkingen | et de bonne administration de la justice et ne peut donc induire des |
opleveren die de rechtzoekende verhinderen de inhoud van zijn geschil | restrictions empêchant le justiciable de voir la substance de son |
voor de bevoegde rechter te brengen (EHRM, Stagno t. België, voormeld; | litige tranchée par la juridiction compétente (CEDH, Stagno c. |
29 maart 2011, RTBF t. België, § 69). | Belgique, précité; 29 mars 2011, RTBF c. Belgique, § 69). |
Die beperkingen kunnen een financieel karakter hebben (EHRM, 19 juni | Ces restrictions peuvent revêtir un caractère financier (CEDH, 19 juin |
2001, Kreuz t. Polen, § 54; 18 november 2014, Elinç t. Turkije, § 71). | 2001, Kreuz c. Pologne, § 54; 18 novembre 2014, Elinç c. Turquie, § |
Het bedrag van de kosten dient evenwel te worden beoordeeld in het | 71). Cela étant, le montant des frais doit être apprécié à la lumière |
licht van de bijzondere omstandigheden van een gegeven zaak, met | des circonstances particulières d'une affaire donnée, y compris la |
inbegrip van de solvabiliteit van de eiser en de fase van de procedure | solvabilité du requérant et la phase de la procédure à laquelle la |
waarin de beperking in kwestie wordt opgelegd. Met al die factoren | restriction en question est imposée. Tous ces facteurs sont à prendre |
dient te worden rekening gehouden om te bepalen of de betrokkene zijn | en compte pour déterminer si l'intéressé a bénéficié de son droit |
recht op toegang heeft genoten en of zijn zaak door een rechtbank is | d'accès et si sa cause a été entendue par un tribunal (CEDH, Kreuz c. |
gehoord (EHRM, Kreuz t. Polen, voormeld, § 60; Elinç t. Turkije, | Pologne, précité, § 60; Elinç c. Turquie, précité, § 72). Ainsi, le |
voormeld, § 72). Aldus kan het bedrag van de procedurekosten dat op | montant des frais de procédure qui n'apparaît pas très élevé au |
het eerste gezicht niet groot blijkt, een aanzienlijke som uitmaken | premier abord peut représenter une somme considérable pour l'intéressé |
voor de betrokkene en voor hem een overdreven last vormen, zodat hij | et constituer une charge excessive pour celui-ci, de sorte qu'il cesse |
niet langer een concreet en daadwerkelijk recht op toegang tot een | de bénéficier d'un droit d'accès concret et effectif à un tribunal |
rechtbank geniet (EHRM, 18 november 2008, Serin t. Turkije, § 31; 2 | (CEDH, 18 novembre 2008, Serin c. Turquie, § 31; 2 février 2010, Eyüp |
februari 2010, Eyüp Akdeniz t. Turkije, § 25). | Akdeniz c. Turquie, § 25). |
B.6. Met de bestreden bepalingen heeft de wetgever de wetgeving willen | B.6. Par les dispositions attaquées, le législateur a entendu adapter |
aanpassen aan het arrest van het Hof nr. 13/2017 van 9 februari 2017, | la législation à l'arrêt de la Cour n° 13/2017 du 9 février 2017, |
alsook budgettaire besparingen willen realiseren en het systeem van de | ainsi que réaliser des économies budgétaires et simplifier le système |
rolrechten willen vereenvoudigen (Parl. St., Kamer, 2016-2017, DOC | des droits de mise au rôle (Doc. parl., Chambre, 2016-2017, DOC |
54-2569/001, p. 5). Naast die doelstellingen vermeldt de memorie van | 54-2569/001, p. 5). Outre ces objectifs, l'exposé des motifs mentionne |
toelichting eveneens de bedoeling om de redelijke bijdrage van de | également la volonté de renforcer la participation raisonnable du |
rechtzoekende in de procedurekosten te versterken (ibid., p. 8). | justiciable aux frais de la procédure (ibid., p. 8). |
Daarnaast kunnen twee andere doelstellingen worden onderscheiden. | Deux autres objectifs peuvent par ailleurs être relevés. D'une part, |
Enerzijds beoogt de wetgever « een verhoogde financiële ontrading van | le législateur vise une « plus grande dissuasion financière du recours |
het ondoordacht beroep op de rechterlijke macht », ingegeven door de | irréfléchi au pouvoir judiciaire », mû par le constat qu'il « ressort |
vaststelling dat « uit de praktijk blijkt dat heel wat advocaten na | de la pratique que de très nombreux avocats vont en appel, à la |
het verlies van de zaak op verzoek van hun cliënt in beroep gaan om de | demande de leur client, après avoir perdu le procès afin de suspendre |
uitvoering uit te stellen, terwijl de kans vaak gering is dat ze de | l'exécution, alors que les chances de gagner le procès en seconde |
zaak in tweede orde wel zullen winnen » (ibid., p. 10). Anderzijds | instance sont souvent faibles » (ibid., p. 10). D'autre part, il |
gaat het erom « de rechtzoekende aan te sporen meer gebruik te gaan | s'agit d'« inciter le justiciable à utiliser davantage les modes |
maken van de alternatieve vormen van geschillenbeslechting » teneinde | alternatifs de résolution des litiges » afin d'attirer l'attention du |
de burger erop te attenderen dat procederen voor een rechtbank niet | citoyen sur le fait qu'ester en justice n'est pas gratuit; la |
gratis is; als voorbeelden van alternatieve vormen worden met name de | médiation judiciaire et l'arbitrage sont notamment cités comme |
gerechtelijke bemiddeling en de arbitrage genoemd (ibid., p. 10). | exemples de modes alternatifs (ibid., p. 10). |
B.7. De doelstellingen om het systeem van de rolrechten te | B.7. Les objectifs de simplifier le système des droits de mise au |
vereenvoudigen, budgettaire besparingen te verwezenlijken, de | rôle, de réaliser des économies budgétaires, de renforcer la |
redelijke bijdrage van de rechtzoekende in de procedurekosten te | participation raisonnable du justiciable aux frais de la procédure et |
versterken en alternatieve vormen van geschillenbeslechting te | de promouvoir des formes alternatives de résolution des litiges |
bevorderen, hebben een wettig karakter. Bijgevolg blijkt dat de | revêtent un caractère légitime. Il apparaît par conséquent que les |
bestreden bepalingen wettige doelstellingen nastreven die vallen onder | dispositions attaquées poursuivent des objectifs légitimes qui |
het algemeen belang. | relèvent de l'intérêt général. |
B.8. De bestreden bepalingen voorzien in vier bedragen van rolrechten, | B.8. Les dispositions attaquées prévoient quatre montants de droits de |
die variëren tussen 50 euro en 675 euro en die verhogen naargelang de | mise au rôle, qui varient entre 50 et 675 euros et qui augmentent en |
aard van het rechtscollege waarbij de vordering wordt ingesteld. | fonction de la nature de la juridiction saisie de la demande. De ce |
Hierdoor is die hervorming een maatregel die relevant is om het | |
algemeen systeem van de rolrechten, alsook de werklast die op de | fait, cette réforme constitue une mesure pertinente pour simplifier le |
diensten van de griffies van de beoogde rechtscolleges weegt te | système global des droits de mise au rôle ainsi que la charge de |
vereenvoudigen. Evenzo is de algemene verhoging van de bedragen | travail qui pèse sur les services des greffes des juridictions visées. |
relevant in het licht van de budgettaire doelstelling die wordt | De même, l'augmentation générale des montants est pertinente à la |
nagestreefd door de wetgever, die deze raamt op een recurrente | lumière de l'objectif budgétaire poursuivi par le législateur, qui |
meeropbrengst van 20 miljoen euro per jaar (Parl. St., Kamer, | évalue celui-ci à un supplément récurrent de recettes de 20 millions |
2016-2017, DOC 54-2569/001, p. 5). Ten slotte kan de bijdrage van de | d'euros par an (Doc. parl., Chambre, 2016-2017, DOC 54-2569/001, p. |
rechtzoekende in de procedurekosten ook een ontradende werking hebben | 5). Enfin, la participation du justiciable aux frais de la procédure |
ten aanzien van het instellen van nutteloze procedures. | peut aussi avoir pour effet de dissuader d'entamer des procédures |
B.9. Het Hof dient voorts na te gaan of de bestreden bepalingen geen | inutiles. B.9. La Cour doit encore examiner si les dispositions attaquées |
onevenredige gevolgen met zich meebrengen, inzonderheid voor de in het | n'entraînent pas d'effets disproportionnés, particulièrement pour la |
middel beoogde categorie van rechtzoekenden. | catégorie de justiciables visée par le moyen. |
De bestreden bepalingen verhogen de rolrechten in de procedures voor | Les dispositions attaquées augmentent les droits de mise au rôle dans |
les procédures devant toutes les juridictions judiciaires, | |
alle gewone rechtscolleges, respectievelijk van 30, 31 of 40 euro naar | respectivement de 30, 31 ou 40 euros à 50 euros (une augmentation de |
50 euro (een verhoging met 25 tot 66,6 % ) in geval van de | 25 à 66,6 %) pour les justices de paix et les tribunaux de police, de |
vredegerechten en de politierechtbanken, van 30, 60 of 100 euro naar | 30, 60 ou 100 euros à 165 euros (une augmentation de 65 à 450 %) pour |
165 euro (een verhoging met 65 tot 450 %) in geval van de rechtbanken | les tribunaux de première instance et les tribunaux de l'entreprise, |
van eerste aanleg en de ondernemingsrechtbanken, van 210 euro naar 400 | de 210 euros à 400 euros (une augmentation de 90,5 %) pour les cours |
euro (een verhoging met 90,5 %) in geval van de hoven van beroep en | |
van 375 euro naar 650 euro (een verhoging met 73,3 %) in geval van het | d'appel et de 375 euros à 650 euros (une augmentation de 73,3 %) pour |
Hof van Cassatie. Zij hebben dus kennelijk tot gevolg de kostprijs van | la Cour de cassation. Elles ont donc manifestement pour effet |
een gerechtelijke procedure aanzienlijk te verhogen. B.10. De kosten van de rechtspleging die voortvloeien uit de inwerkingtreding van de bestreden bepalingen zijn op zich niet noodzakelijk de oorzaak van een schending van het recht op een daadwerkelijk beroep. Zij hebben niettemin tot gevolg de aan de uitoefening van dat recht verbonden financiële last te verzwaren, last die verschilt naar gelang van het niveau van de bestaansmiddelen van de rechtzoekenden. De wetgever dient daarmee rekening te houden wanneer hij maatregelen neemt die de kosten van de gerechtelijke procedures kunnen verzwaren. Hij dient immers erover te waken het recht op toegang tot de rechtscolleges voor bepaalde rechtzoekenden niet op zodanige wijze te beperken dat dat recht daardoor in zijn essentie zou worden aangetast. Hij dient ook rekening te houden met de relatieve wapenongelijkheid die het gevolg zou zijn van een toegenomen beperking van het recht op toegang tot de rechter voor sommige categorieën van personen, teneinde in voorkomend geval de regels met betrekking tot de rechtsbijstand aan te passen, gelet op de reële | d'accroître significativement le coût d'une procédure judiciaire. B.10. Le coût de la procédure résultant de l'entrée en vigueur des dispositions attaquées n'est pas nécessairement, en lui-même, une cause d'atteinte au droit à un recours effectif. Il a néanmoins pour effet d'alourdir la charge financière liée à l'exercice de ce droit, laquelle diffère selon le niveau des moyens d'existence des justiciables. Le législateur doit en tenir compte lorsqu'il prend des mesures susceptibles d'alourdir le coût des procédures juridictionnelles. Il doit, en effet, veiller à ne pas limiter le droit d'accès aux juridictions pour certains justiciables d'une manière telle que ce droit s'en trouverait atteint dans sa substance. Il doit également prendre en compte l'inégalité relative des armes qui résulterait d'une restriction accrue du droit d'accès au juge pour certaines catégories de personnes, pour adapter le cas échéant les règles relatives à l'aide juridictionnelle, compte tenu des coûts |
kosten van de procedure. | réels de la procédure. |
B.11. Zoals is vermeld in B.1.5, heeft de Raad van State in zijn | B.11. Comme il est dit en B.1.5, le Conseil d'Etat a observé, dans son |
advies opgemerkt dat moet worden rekening gehouden met de totale | avis, qu'il convenait de tenir compte de la charge financière totale |
financiële last die verbonden is aan het instellen van een | liée au fait d'engager une procédure judiciaire, en particulier pour |
gerechtelijke procedure, in het bijzonder voor de personen wier | les justiciables disposant de moyens d'existence qui dépassent à peine |
bestaansmiddelen de inkomensgrens om de volledige of gedeeltelijke | le plafond fixé pour pouvoir bénéficier, totalement ou partiellement, |
kosteloosheid van de juridische tweedelijnsbijstand en rechtsbijstand | de l'aide juridique de deuxième ligne et de l'assistance judiciaire. |
te genieten, amper te boven gaat. B.12.1. Uit de verschillende cijfermatige simulaties die de | B.12.1. Il ressort des diverses simulations chiffrées effectuées par |
verzoekende partijen, alsook de Raad van State, vóór de | les parties requérantes, ainsi que par le Conseil d'Etat, avant |
inwerkingtreding van de wet van 31 juli 2020, hebben uitgevoerd ten | l'entrée en vigueur de la loi du 31 juillet 2020, quant à l'effet des |
aanzien van de gevolgen van de bestreden bepalingen voor de concrete | |
situatie van een gezin waarvan de bestaansmiddelen amper hoger liggen | dispositions attaquées sur la situation concrète d'un ménage dont les |
dan het plafond dat is vastgesteld om de volledige of gedeeltelijke | moyens d'existence se situent juste au-delà du plafond fixé pour |
kosteloosheid van de juridische tweedelijnsbijstand en de | bénéficier de la gratuité totale ou partielle de l'aide juridique de |
rechtsbijstand te genieten, blijkt dat het deel van het maandinkomen | deuxième ligne et de l'assistance judiciaire, que la part du revenu |
dat noodzakelijk is om een gerechtelijke procedure in te stellen, | mensuel nécessaire pour intenter une procédure judiciaire peut |
voortaan 20 % kan bedragen zonder advocatenkosten (Parl. St., Kamer, | désormais atteindre 20 %, hors frais d'avocats (Doc. parl., Chambre, |
2016-2017, DOC 54-2569/001, p. 9). Indien die laatste kosten worden | 2016-2017, DOC 54-2569/001, p. 9). Si l'on ajoute ces derniers, |
toegevoegd, kosten die worden geraamd tegen een gemiddeld uurloon van | |
100 euro zonder btw, vloeit hieruit voort dat een rechtzoekende wiens | estimés à une moyenne horaire de 100 euros hors TVA, il en résulte |
bestaansmiddelen niet meer bedragen dan het plafond dat is vastgesteld | qu'un justiciable dont les moyens d'existence se situent juste au-delà |
om de volledige of gedeeltelijke kosteloosheid van de juridische | du plafond fixé pour bénéficier de la gratuité totale ou partielle de |
tweedelijnsbijstand en de rechtsbijstand te genieten, ertoe zou kunnen | l'aide juridique de deuxième ligne et de l'assistance judiciaire |
worden gebracht, met inbegrip van de mogelijkheid van een beroep, meer | pourrait être amené à provisionner, en incluant la possibilité d'un |
dan 220 % van het maandinkomen van zijn gezin vóór belasting te moeten | appel, plus de 220 % du revenu mensuel de son ménage avant impôt. Le |
betalen. De categorie van de aldus beoogde rechtzoekenden is niet | nombre de justiciables ainsi visés n'est pas négligeable vu le revenu |
onaanzienlijk, gelet op het maandelijks mediaaninkomen dat op iets | |
minder dan 2 000 euro wordt geraamd. | médian mensuel estimé à un peu moins de 2 000 euros. |
B.12.2. Hieruit vloeit voort dat de kostprijs verbonden aan de | B.12.2. Il en résulte que le coût de l'exercice du droit à l'accès au |
uitoefening van het recht op toegang tot de rechter, die verhoogd | juge, alourdi par les dispositions attaquées, peut représenter une |
wordt door de bestreden bepalingen, een aanzienlijke last kan | charge considérable pour la catégorie de justiciables visée par le |
betekenen voor de in het middel beoogde categorie van rechtzoekenden | |
en voor hen een overdreven last kan vormen, ongeacht overigens de fase | moyen et constituer une charge excessive pour ceux-ci, quelle que soit |
van de procedure waarin die kosten verschuldigd zijn. | par ailleurs l'étape de la procédure à laquelle ces coûts sont dus. |
B.13. Evenwel, vanaf 1 september 2020, datum van inwerkingtreding van | B.13. Toutefois, à partir du 1er septembre 2020, date de l'entrée en |
de wet van 31 juli 2020, blijkt dat de voormelde categorie van | vigueur de la loi du 31 juillet 2020, il apparaît que la catégorie de |
rechtzoekenden kleiner is geworden. Die wet verhoogt immers op | justiciables précitée a été réduite. Cette loi relève en effet de |
duurzame wijze de plafonds die zijn vastgesteld om de juridische | façon pérenne les plafonds fixés pour bénéficier de l'aide juridique |
tweedelijnsbijstand en de rechtsbijstand te genieten, zodat het aantal | de deuxième ligne et de l'assistance judiciaire, de sorte que le |
personen dat voortaan aanspraak kan maken op die bijstand, volgens het | nombre de personnes pouvant désormais se prévaloir de cette aide |
Rekenhof, in de eerste fase zou stijgen van 1 520 000 tot 2 136 000 | passerait, dans la première phase, de 1 520 000 à 2 136 000, selon la |
Cour de comptes (Doc. parl., Chambre, 2019-2020, DOC 55-0175/002, pp. | |
(Parl. St., Kamer, 2019-2020, DOC 55-0175/002, pp. 12 en 16). | 12 et 16). De plus, le législateur a établi des catégories de |
Bovendien heeft de wetgever categorieën van personen vastgesteld die | personnes présumées ne pas bénéficier de moyens d'existence |
worden geacht niet te beschikken over toereikende bestaansmiddelen, | suffisants, comprenant notamment les personnes mineures, les |
waaronder met name de minderjarigen, de begunstigden van uitkeringen | bénéficiaires d'allocations du CPAS, de la garantie de revenus aux |
van het OCMW, de inkomensgarantie voor ouderen, de gedetineerden, de | personnes âgées, les détenus, les malades mentaux, les étrangers, etc. |
geesteszieken, de vreemdelingen, enz. (nieuw artikel 508/13/1 van het | (nouvel article 508/13/1 du Code judiciaire) ainsi qu'une modification |
Gerechtelijk Wetboek), alsook voorzien in een wijziging van de | |
regeling van de aftrek per persoon ten laste van 15 % naar 20 % van | du régime de déduction par personne à charge qui passe de 15 % à 20 % |
het leefloon (nieuwe artikelen 508/13/1 en 508/13/2 van het | du revenu d'intégration (nouveaux articles 508/13/1 et 508/13/2 du |
Gerechtelijk Wetboek). De voormelde bepalingen verminderen ook de | Code judiciaire). Les dispositions précitées réduisent aussi |
omvang van de categorieën van rechtzoekenden die door de bestreden wet | l'importance des catégories de justiciables affectées par la loi |
worden geraakt. | attaquée. |
B.14. Bijgevolg dient te worden vastgesteld dat de situatie van de | B.14. Il convient par conséquent de constater que la situation de la |
categorie van rechtzoekenden die in het middel wordt beoogd, sinds de | catégorie de justiciables visée par le moyen a été, depuis l'entrée en |
inwerkingtreding van de bestreden bepalingen op 1 februari 2019, door | vigueur des dispositions attaquées le 1er février 2019, prise en |
de wetgever in aanmerking is genomen vanaf 1 september 2020, datum van | compte par le législateur à partir du 1er septembre 2020, date |
inwerkingtreding van de wet van 31 juli 2020. De verhoging zonder | d'entrée en vigueur de la loi du 31 juillet 2020. En effet, |
onderscheid van de rolrechten wordt immers sinds 1 september 2020 | l'augmentation indistincte des droits de mise au rôle est depuis le 1er |
voldoende en proportioneel gecompenseerd door de verhoging van de | septembre 2020 contrebalancée de manière suffisante et proportionnée |
plafonds die zijn vastgesteld om de juridische tweedelijnsbijstand en | par le relèvement des plafonds fixés pour bénéficier de l'aide |
de rechtsbijstand te genieten, alsook door de andere maatregelen die | juridique de deuxième ligne et de l'assistance judiciaire ainsi que |
zijn bepaald in de wet van 31 juli 2020. De in het middel beoogde | par les autres mesures prévues par la loi du 31 juillet 2020. La |
catégorie de justiciables visée par le moyen doit dès lors être | |
categorie van rechtzoekenden moet bijgevolg in die zin worden begrepen | comprise comme visant les justiciables dont les moyens d'existence se |
dat zij de rechtzoekenden beoogt van wie de bestaansmiddelen lager | situent en dessous des plafonds pour bénéficier de l'aide juridique de |
zijn dan de door de artikelen 3 en 4 van de wet van 31 juli 2020 | deuxième ligne et de l'assistance judiciaire fixés par les articles 3 |
vastgestelde plafonds om juridische tweedelijnsbijstand en | et 4 de la loi du 31 juillet 2020 mais au-dessus des plafonds qui |
rechtsbijstand te genieten, maar hoger dan de plafonds die van | prévalaient avant l'entrée en vigueur de ces dispositions. |
B.15. Le moyen unique est fondé uniquement en ce qui concerne | |
toepassing waren vóór de inwerkingtreding van die bepalingen. | les justiciables dont la cause a été inscrite au rôle entre le 1er |
B.15. Het enige middel is alleen gegrond ten aanzien van de | février 2019 et le 31 août 2020, qui ont fait l'objet d'une |
rechtzoekenden van wie de zaak op de rol is ingeschreven tussen 1 | condamnation au paiement des droits de mise au rôle au plus tard le 31 |
februari 2019 en 31 augustus 2020, die uiterlijk op 31 augustus 2020 | août 2020, et dont les moyens d'existence se situent en dessous des |
zijn veroordeeld tot betaling van de rolrechten, en van wie de | plafonds pour bénéficier de l'aide juridique de deuxième ligne et de |
bestaansmiddelen lager zijn dan de krachtens de artikelen 3 en 4 van | l'assistance judiciaire fixés en vertu des articles 3 et 4 de la loi |
de wet van 31 juli 2020 vastgestelde plafonds om juridische | du 31 juillet 2020 mais au-dessus des plafonds qui prévalaient avant |
tweedelijnsbijstand en rechtsbijstand te genieten, maar hoger dan de | l'entrée en vigueur de ces dispositions. |
plafonds die van toepassing waren vóór de inwerkingtreding van die bepalingen. | |
Om die redenen, | Par ces motifs, |
het Hof | la Cour |
- vernietigt de artikelen 2 en 3 van de wet van 14 oktober 2018 « tot | - annule les articles 2 et 3 de la loi du 14 octobre 2018 « modifiant |
wijziging van het Wetboek der registratie-, hypotheek- en | le Code des droits d'enregistrement, d'hypothèque et de greffe en vue |
griffierechten teneinde de griffierechten te hervormen » in zoverre | de réformer les droits de greffe » en ce qu'ils s'appliquent aux |
zij van toepassing zijn op de rechtzoekenden van wie de zaak op de rol | justiciables dont la cause a été inscrite au rôle entre le 1er février |
is ingeschreven tussen 1 februari 2019 en 31 augustus 2020, die | 2019 et le 31 août 2020, qui ont fait l'objet d'une condamnation au |
uiterlijk op 31 augustus 2020 zijn veroordeeld tot betaling van de | paiement des droits de mise au rôle au plus tard le 31 août 2020, et |
rolrechten, en van wie de bestaansmiddelen lager zijn dan de plafonds | dont les moyens d'existence se situent en dessous des plafonds pour |
om juridische tweedelijnsbijstand en rechtsbijstand te genieten, zoals | bénéficier de l'aide juridique de deuxième ligne et de l'assistance |
vastgesteld krachtens de artikelen 3 en 4 van de wet van 31 juli 2020 | judiciaire fixés en vertu des articles 3 et 4 de la loi du 31 juillet |
« tot wijziging van het gerechtelijk wetboek teneinde de toegang tot | 2020 « modifiant le code judiciaire afin d'améliorer l'accès à l'aide |
de juridische tweedelijnsbijstand en de rechtsbijstand te verbeteren, | juridique de deuxième ligne et à l'assistance judiciaire par |
door de ter zake geldende inkomensmaxima te verhogen », maar hoger dan | l'augmentation des plafonds de revenus applicables en la matière » |
de plafonds die van toepassing waren vóór de inwerkingtreding van die | mais au-dessus des plafonds qui prévalaient avant l'entrée en vigueur |
bepalingen; | de ces dispositions; |
- verwerpt de beroepen voor het overige. | - rejette les recours pour le surplus. |
Aldus gewezen in het Frans, het Nederlands en het Duits, | Ainsi rendu en langue française, en langue néerlandaise et en langue |
overeenkomstig artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op | allemande, conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier |
het Grondwettelijk Hof, op 10 juni 2021. | 1989 sur la Cour constitutionnelle, le 10 juin 2021. |
De griffier, | Le greffier, |
F. Meersschaut | F. Meersschaut |
De voorzitter, | Le président, |
F. Daoût | F. Daoût |