Etaamb.openjustice.be
Meertalige weergave van Arrest van --
← Terug naar "Uittreksel uit arrest nr. 56/2021 van 1 april 2021 Rolnummer 7465 In zake : het beroep tot vernietiging van de wet van 6 november 2020 « om toe te staan dat in het kader van de coronavirus-COVID-19-epidemie verpleegkundige activiteiten worden Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters F. Daoût en L. Lavrysen, en de rechters (...)"
Uittreksel uit arrest nr. 56/2021 van 1 april 2021 Rolnummer 7465 In zake : het beroep tot vernietiging van de wet van 6 november 2020 « om toe te staan dat in het kader van de coronavirus-COVID-19-epidemie verpleegkundige activiteiten worden Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters F. Daoût en L. Lavrysen, en de rechters (...) Extrait de l'arrêt n° 56/2021 du 1 er avril 2021 Numéro du rôle : 7465 En cause : le recours en annulation de la loi du 6 novembre 2020 « en vue d'autoriser des personnes non légalement qualifiées à exercer, dans le cadre de l'épidé La Cour constitutionnelle, composée des présidents F. Daoût et L. Lavrysen, et des juges J.-P. M(...)
GRONDWETTELIJK HOF COUR CONSTITUTIONNELLE
Uittreksel uit arrest nr. 56/2021 van 1 april 2021 Extrait de l'arrêt n° 56/2021 du 1er avril 2021
Rolnummer 7465 Numéro du rôle : 7465
In zake : het beroep tot vernietiging van de wet van 6 november 2020 « En cause : le recours en annulation de la loi du 6 novembre 2020 « en
om toe te staan dat in het kader van de coronavirus-COVID-19-epidemie vue d'autoriser des personnes non légalement qualifiées à exercer,
verpleegkundige activiteiten worden uitgeoefend door personen die dans le cadre de l'épidémie de coronavirus COVID-19, des activités
wettelijk daartoe niet bevoegd zijn », ingesteld door de vzw « Union4U relevant de l'art infirmier », introduit par l'ASBL « Union4U » et
» en anderen. autres.
Het Grondwettelijk Hof, La Cour constitutionnelle,
samengesteld uit de voorzitters F. Daoût en L. Lavrysen, en de composée des présidents F. Daoût et L. Lavrysen, et des juges J.-P.
rechters J.-P. Moerman, T. Merckx-Van Goey, P. Nihoul, T. Giet, R. Moerman, T. Merckx-Van Goey, P. Nihoul, T. Giet, R. Leysen, J.
Leysen, J. Moerman, M. Pâques, Y. Kherbache, T. Detienne en D. Moerman, M. Pâques, Y. Kherbache, T. Detienne et D. Pieters, assistée
Pieters, bijgestaan door de griffier F. Meersschaut, onder voorzitterschap van voorzitter F. Daoût, du greffier F. Meersschaut, présidée par le président F. Daoût,
wijst na beraad het volgende arrest : après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant :
I. Onderwerp van het beroep en rechtspleging I. Objet du recours et procédure
Bij verzoekschrift dat aan het Hof is toegezonden bij op 17 november Par requête adressée à la Cour par lettre recommandée à la poste le 17
2020 ter post aangetekende brief en ter griffie is ingekomen op 19 novembre 2020 et parvenue au greffe le 19 novembre 2020, un recours en
november 2020, is beroep tot vernietiging ingesteld van de wet van 6 annulation de la loi du 6 novembre 2020 « en vue d'autoriser des
november 2020 « om toe te staan dat in het kader van de personnes non légalement qualifiées à exercer, dans le cadre de
coronavirus-COVID-19-epidemie verpleegkundige activiteiten worden
uitgeoefend door personen die wettelijk daartoe niet bevoegd zijn » l'épidémie de coronavirus COVID-19, des activités relevant de l'art
(bekendgemaakt in het Belgisch Staatsblad van 6 november 2020, tweede infirmier » (publiée au Moniteur belge du 6 novembre 2020, deuxième
editie) door de vzw « Union4U », Marcelline Bourguignon, Alda édition) a été introduit par l'ASBL « Union4U », Marcelline
Dalla-Valle, Pierre Fourier, Juan Lada De Cabo en Gaëtan Mestag, Bourguignon, Alda Dalla-Valle, Pierre Fourier, Juan Lada De Cabo et
bijgestaan en vertegenwoordigd door Mr. O. Langlet, Mr. J. Laurent en Gaëtan Mestag, assistés et représentés par Me O. Langlet, Me J.
Mr. O. Louppe, advocaten bij de balie te Brussel. Laurent et Me O. Louppe, avocats au barreau de Bruxelles.
Bij hetzelfde verzoekschrift vorderden de verzoekende partijen Par la même requête, les parties requérantes demandaient également la
eveneens de schorsing van dezelfde wet. Bij het arrest nr. 169/2020 suspension de la même loi. Par l'arrêt n° 169/2020 du 17 décembre
van 17 december 2020, bekendgemaakt in het Belgisch Staatsblad van 24 2020, publié au Moniteur belge du 24 mars 2021, la Cour a rejeté la
maart 2021, heeft het Hof de vordering tot schorsing verworpen. demande de suspension.
(...) (...)
II. In rechte II. En droit
(...) (...)
Ten aanzien van de bestreden wet en de context ervan Quant à la loi attaquée et à son contexte
B.1.1. De verzoekende partijen vorderen de vernietiging van de wet van B.1.1. Les parties requérantes demandent l'annulation de la loi du 6
6 november 2020 « om toe te staan dat in het kader van de novembre 2020 « en vue d'autoriser des personnes non légalement
coronavirus-COVID-19-epidemie verpleegkundige activiteiten worden qualifiées à exercer, dans le cadre de l'épidémie de coronavirus
uitgeoefend door personen die wettelijk daartoe niet bevoegd zijn » COVID-19, des activités relevant de l'art infirmier » (ci-après : la
(hierna : de wet van 6 november 2020). loi du 6 novembre 2020).
Die wet telt vier artikelen, die bepalen : Cette loi comporte quatre articles, qui disposent :
«

Artikel 1.Deze wet regelt een aangelegenheid als bedoeld in artikel 74 van de Grondwet.

«

Article 1er.La présente loi règle une matière visée à l'article 74 de la Constitution.

Art. 2.In het kader van de COVID-19-coronavirusepidemie mogen de in

Art. 2.Dans le cadre de l'épidémie de coronavirus COVID-19, les

personnes qui ne sont pas légalement qualifiées pour ce faire, par ou
en vertu de la loi du 10 mai 2015 relative à l'exercice des
professions des soins de santé, sont autorisées à exercer les
artikel 46 van de gecoördineerde wet van 10 mei 2015 betreffende de activités visées à l'article 46 de la loi du 10 mai 2015 précitée,
uitoefening van de gezondheidszorgberoepen bedoelde activiteiten pour autant que les conditions suivantes soient remplies de manière
worden uitgeoefend door personen die daartoe bij of krachtens die wet
niet bevoegd zijn, op voorwaarde dat de volgende voorwaarden
cumulatief vervuld zijn : cumulative :
1° wanneer, bij ontstentenis van een voldoende aantal wettelijk 1° lorsqu'à défaut d'un nombre suffisant de personnes légalement
bevoegde personen om deze activiteiten te verrichten, vastgesteld door qualifiées pour accomplir ces activités, constaté par le médecin
de verantwoordelijke arts of de verantwoordelijke verpleegkundige, of responsable ou l'infirmier responsable, ou en l'absence de ceux-ci,
bij hun afwezigheid door de federale gezondheidsinspecteur, de par l'inspecteur d'hygiène fédéral, l'épidémie rend nécessaire
epidemie het noodzakelijk maakt om deze activiteiten te verrichten. Na l'accomplissement de celles-ci. Après avoir épuisé tous les autres
uitputting van alle andere bestaande middelen om wettelijk bevoegde moyens existant de mobilisation des personnes légalement qualifiées,
personen te mobiliseren, is de mobilisatie van niet-wettelijk bevoegde la mobilisation des personnes non légalement qualifiées apparaît comme
personen het laatste redmiddel; étant la dernière ressource;
2° de activiteiten worden prioritair toevertrouwd aan de personen wier 2° les activités sont confiées de manière prioritaire aux personnes
opleiding het dichtst aansluit bij dat van verpleegkundige, en zulks dont la formation se rapproche le plus de la formation d'infirmier et
naargelang van : ce, en fonction :
a) de behoeften aan verplegend personeel in het kader waarin de zorg a) des besoins en personnel infirmier du cadre dans lequel les soins
wordt verstrekt, en sont dispensés, et
b) de complexiteit van de te verstrekken verpleegkundige zorg; b) de la complexité des soins infirmiers à dispenser;
3° de verantwoordelijke arts of de verantwoordelijke verpleegkundige 3° le médecin responsable ou l'infirmier responsable décide de la
beslist over de verdeling van de personen die op basis van deze wet répartition des personnes autorisées sur la base de la présente loi à
gemachtigd zijn om de verpleegkunde uit te oefenen binnen een exercer l'art infirmier, au sein d'une équipe de soins structurée.
gestructureerd zorgteam. Dat gestructureerd zorgteam bestaat onder Cette équipe de soins structurée est composée, entre autres, d'un
andere uit een coördinerend verpleegkundige die, in geval er infirmier coordinateur qui, dans le cas des actes médicaux confiés,
toevertrouwde medische handelingen worden verricht, samenwerkt met een travaille en collaboration avec un médecin. L'infirmier coordinateur
arts. De coördinerend verpleegkundige stuurt het zorgteam aan;
4° de coördinerend verpleegkundige van het gestructureerde zorgteam dirige l'équipe de soins structurée;
bepaalt de activiteiten die hij toevertrouwt en de personen van het 4° l'infirmier coordinateur de l'équipe de soins structurée, détermine
team aan wie hij deze toevertrouwt, rekening houdend met hun les activités qu'il confie et les personnes de l'équipe à qui il les
opleidingen en hun vaardigheden; confie en tenant compte de leurs formations et de leurs compétences;
5° voorafgaand aan het uitoefenen van de activiteiten wordt een 5° une formation est suivie préalablement à l'accomplissement des
opleiding gevolgd. Deze opleiding wordt gegeven door een activités. Cette formation est dispensée par un infirmier ou un
verpleegkundige of een arts, zowel wat de uitoefening van de médecin, tant en ce qui concerne l'exécution des activités que les
activiteiten betreft als inzake de maatregelen ter bescherming van de gezondheid die nodig zijn om de activiteiten uit te oefenen. De opleiding wordt aangepast aan de kennis en de vaardigheden van de personen die op grond van deze wet gemachtigd worden; 6° de activiteiten worden uitgeoefend onder het toezicht van de coördinerend verpleegkundige, die bereikbaar moet zijn. De fysieke aanwezigheid van de coördinerend verpleegkundige is hiervoor niet vereist; 7° de personen die verantwoordelijk zijn voor het kader waarin de activiteiten worden uitgeoefend, vergewissen zich van de stand van zaken inzake de aansprakelijkheids- en arbeidsongevallenverzekering. mesures de protection sanitaire nécessaires à l'exécution de celles-ci. Elle est adaptée selon les connaissances et compétences dont disposent les personnes autorisées sur la base de la présente loi; 6° les activités sont accomplies sous la supervision de l'infirmier coordinateur, qui doit être accessible. Cela ne nécessite pas la présence physique de l'infirmier coordinateur; 7° les responsables du lieu dans lequel les activités sont effectuées, s'assurent du statut concernant les assurances en responsabilité et en accident du travail.

Art. 3.§ 1. De volgende activiteiten zijn uitgesloten van de

Art. 3.§ 1er. Les activités suivantes sont exclues des activités

krachtens artikel 2 toegestane activiteiten : visées autorisées en vertu de l'article 2 :
- het gebruiken en het bedienen van, alsook het toezicht houden op - utilisation, manipulation et surveillance d'appareils de circulation
toestellen voor extracorporele circulatie en contrapulsatie; - het gebruiken en het toepassen van, alsook het toezicht houden op de invasieve technieken waarbij bloedvaten gemanipuleerd worden; - het gebruiken en het manipuleren van, alsook het toezicht houden op bloed en bloedbestanddelen; - het gebruiken en het toepassen van, alsook het toezicht houden op toestellen voor dialyse, perfusie en aferese. § 2. De Koning kan de lijst van de in paragraaf 1 bedoelde activiteiten uitbreiden of de uitoefening van bepaalde krachtens artikel 2 toegestane activiteiten voorbehouden aan bepaalde gezondheidszorgberoepen.

Art. 4.Deze wet treedt in werking de dag waarop ze in het Belgisch Staatsblad wordt bekendgemaakt en treedt buiten werking op 1 april 2021. De Koning kan, bij een besluit vastgesteld na overleg in de

extracorporelle et de contrepulsion; - utilisation, application et surveillance des techniques invasives où des vaisseaux sanguins sont manipulés; - utilisation, manipulation et surveillance du sang et des composants sanguins; - utilisation, manipulation et surveillance d'appareils de dialyse, perfusion et aphérèse. § 2. Le Roi peut étendre la liste des activités visées au paragraphe 1er ou réserver l'exercice de certaines activités autorisées en vertu de l'article 2, à certaines professions de soins de santé.

Art. 4.La présente loi entre en vigueur le jour de sa publication au Moniteur belge et cesse d'être en vigueur le 1er avril 2021. Le Roi peut, par arrêté délibéré en Conseil des ministres, fixer une

Ministerraad, een datum van buitenwerkingtreding bepalen die de date de fin de vigueur qui prolonge l'application de la présente loi
toepassing van deze wet met uiterlijk zes maanden verlengt ». d'une période de six mois au maximum ».
Bij het koninklijk besluit van 25 maart 2021, vastgesteld na overleg Par l'arrêté royal du 25 mars 2021, délibéré en Conseil des Ministres,
in de Ministerraad, « tot uitvoering van het artikel 4, tweede lid,
van de wet van 6 november 2020 om toe te staan dat in het kader van de
coronavirusCOVID-19-epidemie verpleegkundige activiteiten worden
uitgeoefend door personen die wettelijk daartoe niet bevoegd zijn »
heeft de Koning gebruikgemaakt van de mogelijkheid die de wet van 6 « portant exécution de l'article 4, alinéa 2, de la loi du 6 novembre
november 2020 Hem biedt om de toepassing ervan te verlengen met 2020 en vue d'autoriser des personnes non légalement qualifiées à
exercer, dans le cadre de l'épidémie de coronavirus COVID-19, des
activités relevant de l'art infirmier », le Roi a fait usage de la
uiterlijk zes maanden, tot 1 oktober 2021 (artikel 1). possibilité que Lui offre la loi du 6 novembre 2020 de prolonger
Die maatregel heeft geen weerslag op de door de verzoekende partijen l'application de celle-ci d'une période de six mois maximum, jusqu'au
1er octobre 2021 (article 1er).
Cette mesure n'a pas d'incidence sur les griefs soulevés par les
opgeworpen grieven. parties requérantes.
B.1.2. Ter uitvoering van artikel 3, § 2, van de wet van 6 november B.1.2. En exécution de l'article 3, § 2, de la loi du 6 novembre 2020,
la liste des activités de l'art infirmier qui ne peuvent pas être
accomplies par des personnes non légalement qualifiées en vertu de
2020 werd bij het koninklijk besluit van 13 december 2020 « tot l'article 2 de la loi attaquée a été étendue par l'arrêté royal du 13
uitvoering van het artikel 3, § 2 van de wet van 6 november 2020 om décembre 2020 « portant exécution de l'article 3, § 2 de la loi du 6
toe te staan dat in het kader van de coronavirus-COVID-19-epidemie novembre 2020 en vue d'autoriser des personnes non légalement
verpleegkundige activiteiten worden uitgeoefend door personen die qualifiées à exercer, dans le cadre de l'épidémie de coronavirus
wettelijk daartoe niet bevoegd zijn », zoals gewijzigd bij het COVID-19, des activités relevant de l'art infirmier », tel qu'il a été
koninklijk besluit van 25 maart 2021 « tot wijziging van het modifié par l'arrêté royal du 25 mars 2021 « modifiant l'arrêté royal
koninklijk besluit van 13 december 2020 tot uitvoering van het artikel du 13 décembre 2020 portant exécution de l'article 3, § 2 de la loi du
3, § 2 van de wet van 6 november 2020 om toe te staan dat in het kader 6 novembre 2020 en vue d'autoriser des personnes non légalement
van de coronavirus-COVID-19-epidemie verpleegkundige activiteiten
worden uitgeoefend door personen die wettelijk daartoe niet bevoegd
zijn », de lijst uitgebreid van de verpleegkundige activiteiten die qualifiées à exercer, dans le cadre de l'épidémie de coronavirus
niet mogen worden verricht door niet-wettelijk bevoegde personen
krachtens artikel 2 van de bestreden wet. Dat koninklijk besluit is COVID-19, des activités relevant de l'art infirmier ». Cet arrêté
van kracht tot 1 oktober 2021 (artikel 2). royal est en vigueur jusqu'au 1er octobre 2021 (article 2).
B.2.1. De bestreden wet strekt ertoe toe te staan dat andere B.2.1. La loi attaquée vise à autoriser l'accomplissement d'actes
gezondheidszorgbeoefenaars of derden verpleegkundige handelingen infirmiers par d'autres professionnels des soins de santé ou par des
stellen, teneinde de continuïteit van kwaliteitsvolle zorg tijdens de tiers, afin de garantir la continuité de soins de qualité pendant la
COVID-19-gezondheidscrisis te waarborgen : crise sanitaire de la COVID-19 :
« Het doel van dit wetsvoorstel is het verplegend personeel, dat al « La présente proposition de loi a pour but de venir en aide au
sterk betrokken en overbevraagd is bij het beheer van de personnel infirmier déjà largement impliqué et extrêmement sollicité
COVID-19-gezondheidscrisis, te ondersteunen door uitzonderlijk toe te dans la gestion de la crise sanitaire de la COVID-19, en autorisant de
staan dat tijdens het beheer van deze crisis verpleegkundige manière exceptionnelle que des activités relevant de l'art infirmier
activiteiten kunnen worden uitgeoefend door personen die daartoe puissent, pendant la gestion de cette crise, être exercées par des
wettelijk niet bevoegd zijn. personnes non légalement qualifiées pour ce faire.
[...] [...]
Dit wetsvoorstel maakt deel uit van de strijd tegen het Cette proposition de loi intervient dans le cadre la lutte contre le
SARS-CoV-2-virus in het kader van de virus SARS-CoV-2 dans le cadre de l'épidémie/la pandémie de
COVID-19-coronavirus-epidemie/pandemie. coronavirus COVID-19.
Het voorziet in een uitzonderlijke maatregel om het verplegend Celle-ci prévoit une mesure exceptionnelle dans le but de venir en
personeel te helpen. Dat personeel wordt geconfronteerd met een aide au personnel soignant qui doit actuellement faire face à une
uitzonderlijke toename van het aantal te behandelen patiënten als augmentation exceptionnelle du nombre de patients à prendre en charge
gevolg van de huidige COVID-19-gezondheidscrisis. en raison de la crise sanitaire actuelle du COVID-19.
De uitoefening van de verpleegkunde en van de desbetreffende L'exercice de l'art infirmier et des actes infirmiers y afférents, de
verpleegkundige handelingen en het ter zake geldende kwalitatieve même que le cadre qualitatif qui s'y applique sont strictement
kader worden strikt geregeld bij de gecoördineerde wet van 10 mei 2015 réglementés par la loi coordonnée du 10 mai 2015 relative à l'exercice
betreffende de uitoefening van de gezondheidszorgberoepen. des professions des soins de santé.
Als gevolg van de stijgende toename van het aantal COVID-19-patiënten Vu l'augmentation croissante du nombre de patients COVID-19
nécessitant des soins infirmiers, et l'augmentation des absences
die verpleegkundige zorg nodig hebben en door het toenemend maladie dans le groupe professionnel des infirmiers et
ziekteverlet in de beroepsgroep van de verpleeg- en zorgkundigen is er aides-soignants, il est urgent de prendre une mesure provisoire
dringend nood aan een tijdelijke maatregel die de mogelijkheid biedt permettant de continuer à garantir autant que possible des soins
kwaliteitsvolle en veilige verpleegkundige zorg zoveel mogelijk te infirmiers de qualité et sûrs pendant la pandémie qui sévit
blijven garanderen tijdens deze pandemie. Mochten er te weinig actuellement. Si l'on venait à manquer d'infirmiers et
verpleeg- en zorgkundigen beschikbaar zijn, dan zal men, naargelang de d'aides-soignants, il faudrait, en fonction de l'évolution de la
evolutie van de pandemie, ook een beroep moeten kunnen doen op andere pandémie, aussi pouvoir faire appel à d'autres professionnels des
gezondheidszorgbeoefenaars of op derden, die volgens de huidige soins de santé ou à des tiers qui, aux termes de la législation
wetgeving niet bevoegd zijn om verpleegkundige handelingen te stellen, actuelle, ne sont habilités ni à accomplir des actes infirmiers ni à
noch om de geneeskunst uit te oefenen. exercer l'art de guérir.
Dit wetsvoorstel heeft tot doel een kader te scheppen dat het stellen La présente proposition vise à créer un cadre organisant
van verpleegkundige handelingen door daartoe alsnog niet bevoegde l'accomplissement d'actes infirmiers par des personnes qui n'y sont
personen regelt, waarbij erop wordt toegezien dat de zorg in een
veilig en kwaliteitsvol kader aan de patiënt wordt verstrekt. Het gaat pas encore habilitées, en veillant à ce que les soins soient dispensés
er in wezen om tijdens de hele duur van de pandemie voldoende au patient dans un cadre sûr et de qualité. Fondamentalement,
personeel aan het bed van de patiënten te hebben zodat zij de nodige l'objectif poursuivi consiste à assurer tout au long de la pandémie la
zorg kunnen krijgen en het verstrekken van de zorg kan worden présence en suffisance de personnel au chevet du patient pour assurer
bestendigd. les soins et pérenniser leur dispensation.
Het is belangrijk te erkennen dat in het kader van de huidige crisis Il importe de reconnaître que, dans le cadre de la crise actuelle,
de verpleegkundige beroepsgroep de motor van de bestrijding van het c'est la profession infirmière qui est le moteur de la lutte contre le
virus vormt en dat in de praktijk de verpleegkundigen de crisis onder virus et qu'en pratique, ce sont les praticiens infirmiers qui
maîtrisent la crise. La présente proposition entend dès lors apporter
controle houden. Dit wetsvoorstel beoogt dan ook de verpleegkundigen le plus grand soutien possible aux infirmiers dans le cadre de
zoveel mogelijk te ondersteunen bij het vervullen van deze taak, l'accomplissement de cette tâche, sans toucher à leur autonomie ni à
zonder te raken aan hun autonomie en aan hun beroepsidentiteit. Die leur identité professionnelle. Ces deux aspects sont en effet
twee aspecten zijn immers essentieel om tijdens deze pandemie aan de essentiels pour offrir des soins de qualité aux patients pendant la
patiënten kwaliteitsvolle zorg te bieden » (Parl. St., Kamer, pandémie qui sévit actuellement » (Doc. parl., Chambre, 2020-2021, DOC
2020-2021, DOC 55-1618/001, pp. 1 en 3-4). 55-1618/001, pp. 1 et 3-4).
B.2.2. Bij de behandeling van het wetsvoorstel in de commissie voor B.2.2. Lors de l'examen de la proposition de loi en Commission de la
Gezondheid en Gelijke Kansen heeft de minister van Sociale Zaken en Santé et de l'Egalité des chances, le ministre des Affaires sociales
Volksgezondheid de bestreden wet voorgesteld als een uitzonderlijke en et de la Santé publique a présenté la loi attaquée comme étant une
tijdelijke maatregel die wordt verantwoord door het spoedeisende mesure exceptionnelle et temporaire, justifiée par l'urgence et mise à
karakter en ter beschikking wordt gesteld van het zorgpersoneel met la disposition du personnel soignant dans le plus grand respect de
het grootste respect voor dat personeel : celui-ci :
« De minister [...] dankt de leden die het initiatief tot het « [Le ministre] remercie les membres qui ont pris l'initiative de la
wetsvoorstel hebben genomen, op een zeer dramatisch moment in de proposition de loi à l'examen, à un moment très dramatique dans la
huidige gezondheidscrisis. In de tweede golf die het land nu crise sanitaire en cours. La deuxième vague à laquelle notre pays fait
doormaakt, tellen we sinds 28 september al 2 338 overlijdens. Op 2 actuellement face a déjà fait 2 338 morts depuis le 28 septembre. Le 2
november 2020 werden er 191 overlijdens geteld, in een onvolledige novembre 2020, un décompte incomplet a permis de recenser 191 décès.
telling. Op 4 november werden er, in een zeer onvolledige telling, 133 doden geteld. Die koele cijfers doen helaas reeds vermoeden dat de tweede golf van de pandemie zal leiden tot duizenden overlijdens. Achter elk overlijden gaat een enorm menselijk leed schuil, maar ook een enorm leed voor al het zorgpersoneel dat erbij betrokken is. Niet alleen verplegend personeel, maar ook schoonmakers en ander personeel kijken machteloos toe bij een ziekte die we niet goed onder controle hebben. Daarbovenop kan men zich afvragen of er nog mensen zullen sterven omdat er simpelweg onvoldoende handen aan het bed beschikbaar zijn. De minister erkent dat de vele frustraties die hem vanuit de sector en de vakbonden ter ore komen terecht zijn. Er zit heel wat verkeerd in onze gezondheidszorg, die nochtans tot de beste ter wereld hoort. De politiek moet daarom met antwoorden komen. De minister gaat dan ook, enerzijds, het engagement aan om de fundamentele problemen waarmee de sector kampt aan te pakken. Anderzijds moeten er nu urgente maatregelen worden genomen. [...] er [is] momenteel geen tekort aan materiaal of lokalen, maar aan mensen. Het voorliggende voorstel wil daarvoor een snelle oplossing bieden. Het toestaan van de delegatie van verpleegkundige handelingen aan niet-bevoegde personen is een noodmaatregel om zuurstof te geven aan de medische teams die in de vuurlinie staan. Het is geen maatregel die in normale omstandigheden zou worden ingevoerd. Bovendien wordt deze noodmaatregel niet opgelegd, maar als mogelijkheid ter beschikking gesteld aan het personeel, met het grootste respect voor de professionaliteit van de beroepsbeoefenaars. Het is absoluut de bedoeling dat de verpleegkundigen zelf de controle Le 4 novembre, un décompte très incomplet a recensé 133 décès. Malheureusement, ces chiffres inquiétants font craindre que la deuxième vague de la pandémie entraînera des milliers de décès. Derrière chaque décès, il y a une énorme souffrance humaine, mais aussi une énorme souffrance pour tout le personnel de santé concerné. Non seulement le personnel infirmier, mais aussi les personnels de nettoyage et autres sont impuissants face à une maladie que nous ne parvenons pas à contrôler. En outre, on peut se demander si des gens vont encore mourir simplement parce qu'il n'y a pas assez de bras disponibles au chevet des malades. Le ministre reconnaît que les nombreuses frustrations qui ont été portées à son attention par le secteur et les syndicats sont justifiées. Notre système de santé, qui est pourtant l'un des meilleurs au monde, présente de nombreuses lacunes. Le monde politique doit donc y apporter des réponses. Dès lors, le ministre s'engage à s'attaquer aux problèmes fondamentaux auxquels le secteur est confronté. Il convient, d'autre part, de prendre maintenant des mesures urgentes. [...] ce ne sont pas les équipements ou les locaux qui font actuellement défaut, mais les ressources humaines. La proposition à l'examen vise à apporter une solution rapide à ce problème. Permettre la délégation d'actes infirmiers à des personnes non qualifiées est une mesure d'urgence pour donner de l'oxygène aux équipes médicales en première ligne. Il ne s'agit pas d'une mesure qui serait introduite dans des circonstances normales. De plus, cette mesure d'urgence n'est pas imposée, mais est mise à la disposition du personnel, dans le plus grand respect du professionnalisme des praticiens professionnels. L'intention est absolument que les infirmiers eux-mêmes gardent le contrôle et la direction des opérations. L'intention n'est
en de leiding zullen blijven behouden. Het is zeker niet de bedoeling certainement pas de laisser la nouvelle main-d'oeuvre - qui doit
dat de nieuwe krachten - die steeds een zorgprofiel moeten hebben - op toujours avoir un profil de prestataire de soins - administrer seule
eigen houtje zorg zullen toedienen in een kamer. De tijdelijke des soins. La mesure d'urgence temporaire n'a certainement pas pour
noodmaatregel heeft zeker niet de bedoeling om het beroep van but de porter atteinte à la profession d'infirmier.
verpleegkundige uit te hollen.
Het zorgpersoneel zal echter samenwerken in een zorgteam, onder Cependant, le personnel soignant travaillera au sein d'une équipe de
deskundige leiding van de verpleegkundigen. Alleen zij zullen bepalen soins, sous la direction experte d'infirmiers. Eux seuls détermineront
wanneer en waar welke handelingen zullen worden gesteld. Zij zijn les activités qui seront accomplies, quand et où. Ils ont été formés
daarvoor opgeleid. pour cela.
[...] [...]
Het initiatief dat nu vanuit de commissie wordt genomen, mag niet L'initiative de la commission ne doit pas être interprétée comme une
worden gelezen als het miskennen van de terechte frustraties van een expression de la méconnaissance des frustrations justifiées d'une
catégorie professionnelle ou comme une façon de fuir ses
beroepsgroep of het ontlopen van verantwoordelijkheid. De minister responsabilités. Le ministre plaide dès lors pour que, dans les
pleit er dan ook voor om in de volgende dagen goed te luisteren naar prochains jours, on écoute attentivement les infirmiers et les
de verpleegkundigen en zorgkundigen en een diepgaande dialoog met de aides-soignants et pour que l'on entame un dialogue approfondi avec le
sector aan te gaan. De maatschappij staat immers in het krijt bij deze secteur. La société a en effet une dette envers ce personnel soignant
verpleegkundigen » (Parl. St., Kamer, 2020-2021, DOC 55-1618/003, pp. 4-6). » (Doc. parl., Chambre, 2020-2021, DOC 55-1618/003, pp. 4-6).
« [De minister] onderstreept [...] dat de maatregel preventief van « Le ministre souligne [...] que la mesure proposée est de nature
aard is en de zorgsector de mogelijkheid biedt om er gebruik van te préventive et permet au secteur des soins de santé de recourir à cette
maken. Er wordt geenszins een verplichting opgelegd. De voorgestelde solution. La proposition de loi n'impose toutefois aucune obligation.
regeling kan dan ook onmogelijk worden gezien als een gebrek aan La réglementation proposée ne peut dès lors nullement être considérée
respect voor de sector. comme un manque de respect envers ce secteur.
[Hij] herhaalt dat die zelf best geplaatst is om te oordelen wie waar [Il] répète que le secteur est le mieux à même de déterminer qui peut
kan worden ingezet. [...] être mobilisé et dans quel contexte. [...]
[...] Er wordt opnieuw benadrukt dat het om een vrijwillig toe te [Il] souligne à nouveau qu'il s'agit de mesures facultatives et qu'une
passen maatregel gaat en dat er in overleg met de sector zal worden concertation sera organisée avec le secteur pour déterminer les actes
bepaald welke handelingen best worden uitgesloten van het qu'il serait préférable d'exclure du champ d'application de la loi
toepassingsgebied » (ibid., p. 20). proposée » (ibid., p. 20).
B.2.3. Uit het voorgaande blijkt dat de bestreden wet ertoe strekt het B.2.3. Il ressort de ce qui précède que la loi attaquée vise à
verpleegkundig personeel te ondersteunen binnen de strikte context van soutenir le personnel infirmier dans le contexte strict d'une urgence
een vastgestelde noodsituatie op gezondheidsvlak waarbij, in het kader sanitaire avérée où, dans le cadre de l'épidémie de coronavirus
van de coronavirus-COVID-19-epidemie, de verpleegkundigen niet meer in COVID-19, des infirmiers ne seraient plus disponibles en nombre
een voldoende aantal beschikbaar zouden zijn. De bij de bestreden wet suffisant. Le dispositif mis en place par la loi attaquée est conçu
ingevoerde bepalingen zijn opgevat als een « noodmaatregel om zuurstof comme une « mesure d'urgence pour donner de l'oxygène aux équipes
te geven aan de medische teams die in de vuurlinie staan » (Parl. St., médicales en première ligne » (Doc. parl., Chambre, 2020-2021, DOC
Kamer, 2020-2021, DOC 55-1618/003, p. 4). Het betreft een 55-1618/003, p. 4). Il s'agit d'une mesure non obligatoire qui est
niet-verplichte maatregel die ter beschikking wordt gesteld van het mise à la disposition du personnel soignant et à laquelle celui-ci
zorgpersoneel en waarvan dat personeel op vrijwillige basis gebruik kan maken. peut avoir recours sur une base volontaire.
Ten aanzien van het enige middel Quant au moyen unique
B.3.1. Het enige middel is afgeleid uit de schending, door de B.3.1. Le moyen unique est pris de la violation, par la loi attaquée,
bestreden wet, van de artikelen 10, 11 en 23 van de Grondwet, in des articles 10, 11 et 23 de la Constitution, lus en combinaison avec
samenhang gelezen met de richtlijn 2005/36/EG van het Europees la directive 2005/36/CE du Parlement européen et du Conseil du 7
Parlement en de Raad van 7 september 2005 « betreffende de erkenning septembre 2005 « relative à la reconnaissance des qualifications
van beroepskwalificaties », met de wet betreffende de uitoefening van professionnelles », avec la loi relative à l'exercice des professions
de gezondheidszorgberoepen, gecoördineerd op 10 mei 2015 (hierna : de des soins de santé, coordonnée le 10 mai 2015 (ci-après : la loi
gecoördineerde wet van 10 mei 2015), inzonderheid met de artikelen 45 coordonnée du 10 mai 2015), en particulier avec ses articles 45 et
en volgende ervan, met de wet van 22 augustus 2002 « betreffende de suivants, avec la loi du 22 août 2002 « relative aux droits du patient
rechten van de patiënt », inzonderheid met artikel 5 ervan, met het », en particulier avec son article 5, avec l'arrêté royal n° 78 du 10
koninklijk besluit nr. 78 van 10 november 1967 « betreffende de novembre 1967 « relatif à l'exercice des professions des soins de
uitoefening van de gezondheidszorgberoepen », inzonderheid met de santé », en particulier avec ses articles 21quater, et 21octies, et
artikelen 21quater en 21octies ervan, en met de algemene beginselen avec les principes généraux de la sécurité juridique et de la
van rechtszekerheid en gewettigd vertrouwen. confiance légitime.
B.3.2. Wetskrachtige normen, behoudens wanneer zij bepalingen bevatten B.3.2. Les normes législatives, sauf lorsqu'elles contiennent des
die de bevoegdheden tussen de Staat, de gemeenschappen en de gewesten dispositions répartitrices de compétences entre l'Etat, les
verdelen, behoren niet tot de normen waaraan het Hof een andere communautés et les régions, n'appartiennent pas aux normes au regard
wetskrachtige norm vermag te toetsen. In beginsel staat immers niets desquelles la Cour peut contrôler une autre norme législative. En
eraan in de weg dat een bepaling van wetgevende aard afwijkt van een effet, rien ne s'oppose, en principe, à ce qu'une disposition de
andere bepaling van dezelfde aard. nature législative déroge à une autre disposition de même nature.
In zoverre het is afgeleid uit de schending van de wet van 22 augustus En ce qu'il est pris de la violation de la loi du 22 août 2002, de la
2002, van de gecoördineerde wet van 10 mei 2015 en van het koninklijk loi coordonnée du 10 mai 2015 et de l'arrêté royal n° 78 du 10
besluit nr. 78 van 10 november 1967, is het enige middel novembre 1967, le moyen unique est irrecevable.
onontvankelijk.
Voorts zetten de verzoekende partijen niet uiteen in welk opzicht de Les parties requérantes n'exposent par ailleurs pas en quoi la loi
bestreden wet een schending zou inhouden van de artikelen 10 en 11 van attaquée violerait les articles 10 et 11 de la Constitution, lus en
de Grondwet, in samenhang gelezen met de richtlijn 2005/36/EG. Het Hof combinaison avec la directive 2005/36/CE. La Cour examine dès lors le
onderzoekt het middel bijgevolg in zoverre het is afgeleid uit de
schending van de artikelen 10, 11 en 23 van de Grondwet. moyen en ce qu'il est pris de la violation des articles 10, 11 et 23
de la Constitution.
Wat betreft het eerste onderdeel van het enige middel En ce qui concerne la première branche du moyen unique
B.4. In een eerste onderdeel van het enige middel voeren de B.4. Dans une première branche du moyen unique, les parties
verzoekende partijen aan dat de wet van 6 november 2020 de requérantes allèguent que la loi du 6 novembre 2020 traite de la même
verpleegkundigen en de andere beoefenaars van een manière les infirmiers et les autres professionnels de la santé en
gezondheidszorgberoep op dezelfde wijze behandelt door aan andere permettant à des professionnels de la santé autres que les infirmiers
beoefenaars van een gezondheidszorgberoep dan de verpleegkundigen de mogelijkheid te bieden om verpleegkundige activiteiten uit te oefenen. B.5. De Ministerraad betwist dat de verpleegkundigen en de andere beoefenaars van een gezondheidszorgberoep op dezelfde wijze worden behandeld, aangezien de bestreden wet het de andere beoefenaars van een gezondheidszorgberoep niet mogelijk maakt om verpleegkundige handelingen te stellen onder dezelfde voorwaarden als de verpleegkundigen. B.6. Het beginsel van gelijkheid en niet-discriminatie sluit niet uit dat een verschil in behandeling tussen categorieën van personen wordt ingesteld, voor zover dat verschil op een objectief criterium berust en het redelijk verantwoord is. Dat beginsel verzet er zich overigens tegen dat categorieën van personen, die zich ten aanzien van de betwiste maatregel in wezenlijk verschillende situaties bevinden, op identieke wijze worden behandeld, zonder dat daarvoor een redelijke verantwoording bestaat. Het bestaan van een dergelijke verantwoording moet worden beoordeeld rekening houdend met het doel en de gevolgen van de betwiste maatregel en met de aard van de ter zake geldende beginselen; het beginsel van gelijkheid en niet-discriminatie is geschonden wanneer vaststaat dat geen redelijk verband van evenredigheid bestaat tussen de aangewende middelen en het beoogde doel. B.7. Volgens artikel 2 van de wet van 6 november 2020 mogen, in het d'exercer des activités de l'art infirmier. B.5. Le Conseil des ministres conteste l'allégation selon laquelle les infirmiers et les autres professionnels de la santé seraient traités de la même manière, dès lors que la loi attaquée ne permet pas aux autres professionnels de la santé d'accomplir des actes infirmiers aux mêmes conditions que les infirmiers. B.6. Le principe d'égalité et de non-discrimination n'exclut pas qu'une différence de traitement soit établie entre des catégories de personnes, pour autant qu'elle repose sur un critère objectif et qu'elle soit raisonnablement justifiée. Ce principe s'oppose, par ailleurs, à ce que soient traitées de manière identique, sans qu'apparaisse une justification raisonnable, des catégories de personnes se trouvant dans des situations qui, au regard de la mesure critiquée, sont essentiellement différentes. L'existence d'une telle justification doit s'apprécier en tenant compte du but et des effets de la mesure critiquée ainsi que de la nature des principes en cause; le principe d'égalité et de non-discrimination est violé lorsqu'il est établi qu'il n'existe pas de rapport raisonnable de proportionnalité entre les moyens employés et le but visé. B.7. Aux termes de l'article 2 de la loi du 6 novembre 2020, dans le cadre de l'épidémie de coronavirus COVID-19, les personnes qui ne sont pas légalement qualifiées pour ce faire, par ou en vertu de la loi coordonnée du 10 mai 2015, sont autorisées à exercer les activités
kader van de COVID-19-coronavirusepidemie, de in artikel 46 van de gecoördineerde wet van 10 mei 2015 bedoelde verpleegkundige activiteiten worden uitgeoefend door personen die daartoe bij of krachtens die wet niet bevoegd zijn, op voorwaarde dat aan een aantal cumulatieve voorwaarden is voldaan. Hoewel de aldus verleende machtiging betrekking heeft op de categorie van personen « die daartoe bij of krachtens die wet niet bevoegd zijn », heeft de grief van de verzoekende partijen uitsluitend betrekking op de machtiging in zoverre die wordt verleend aan de beoefenaars van de gezondheidszorgberoepen andere dan de verpleegkundigen. Bijgevolg beperkt het Hof zijn onderzoek tot de grief zoals hij door de relevant de l'art infirmier visées à l'article 46 de cette loi, pour autant qu'un certain nombre de conditions soient remplies de manière cumulative. Bien que l'habilitation ainsi conférée concerne la catégorie des personnes « qui ne sont pas légalement qualifiées pour ce faire, par ou en vertu de cette loi », le grief des parties requérantes porte sur cette habilitation exclusivement en ce qu'elle est accordée aux professionnels de la santé autres que les infirmiers. Par conséquent, la Cour limite son examen au grief tel qu'il est
verzoekende partijen wordt aangevoerd. invoqué par les parties requérantes.
B.8.1. De reglementering van de gezondheidszorgberoepen strekt ertoe B.8.1. La réglementation des professions des soins de santé tend à
de kwaliteit van de zorg en de veiligheid van de patiënten te garantir la qualité des soins et la sécurité des patients, en veillant
waarborgen, door erover te waken dat de zorg wordt verstrekt door à ce que les soins soient accomplis par des praticiens dotés du
beoefenaars met het vereiste diploma, binnen een wettelijk kader, diplôme requis, dans un cadre légal, sous le contrôle des autorités
onder het toezicht van de bevoegde overheden inzake volksgezondheid en compétentes en matière de santé publique et dans le respect de
mits strikte voorwaarden worden nageleefd, op straffe van conditions strictes, sous peine de sanctions pénales.
strafrechtelijke sancties.
B.8.2. Artikel 45 van de gecoördineerde wet van 10 mei 2015 bepaalt de B.8.2. L'article 45 de la loi coordonnée du 10 mai 2015 détermine les
titels en opleidingen waarover elke persoon die de verpleegkunde wenst titres et formations dont doit au minimum disposer toute personne qui
uit te oefenen in de zin van artikel 46 van dezelfde wet, minstens souhaite exercer l'art infirmier au sens de l'article 46 de la même
dient te beschikken. loi.
B.8.3. Met betrekking tot de uitoefening van de verpleegkunde bepaalt B.8.3. En ce qui concerne l'exercice de l'art infirmier, l'article 46
artikel 46 van de de gecoördineerde wet van 10 mei 2015 : de la loi coordonnée du 10 mai 2015 dispose :
« § 1. Onder uitoefening van de verpleegkunde wordt verstaan het « § 1er. On entend par exercice de l'art infirmier, l'accomplissement
vervullen van de volgende activiteiten : des activités suivantes :
1° a) het observeren, het herkennen en het vastleggen van de 1° a) observer, identifier et établir l'état de santé sur les plans
gezondheidsstatus zowel op psychisch, fysiek als sociaal vlak; psychique, physique et social;
b) het omschrijven van verpleegproblemen; b) définir les problèmes en matière de soins infirmiers;
c) het bijdragen aan de medische diagnose door de arts en aan het c) collaborer à l'établissement du diagnostic médical par le médecin
uitvoeren van de voorgeschreven behandeling; et à l'exécution du traitement prescrit;
d) het informeren en adviseren van de patiënt en zijn familie; d) informer et conseiller le patient et sa famille;
e) het voortdurend bijstaan, uitvoeren en helpen uitvoeren van e) assurer une assistance continue, accomplir des actes ou aider à
handelingen, waardoor de verpleegkundige het behoud, de verbetering en leur accomplissement en vue du maintien, de l'amélioration et du
het herstel van de gezondheid van gezonde en zieke personen en groepen rétablissement de la santé de personnes et de groupes qu'ils soient
beoogt; sains ou malades;
f) het verlenen van stervensbegeleiding en begeleiding bij de f) assurer l'accompagnement des mourants et l'accompagnement lors du
verwerking van het rouwproces; processus de deuil;
g) het zelfstandig kunnen treffen van urgente levensreddende g) engager de façon indépendante des mesures immédiates destinées à
maatregelen en het kunnen handelen in crisis- en rampensituaties; préserver la vie et appliquer des mesures dans les situations de crise
ou de catastrophe;
h) het analyseren van de kwaliteit van de zorg met als doelstelling de h) analyser la qualité des soins afin d'améliorer sa propre pratique
eigen beroepsuitoefening als verpleegkundige te verbeteren. professionnelle en tant qu'infirmier/-ière.
2° de technisch-verpleegkundige verstrekkingen waarvoor geen medisch 2° les prestations techniques de l'art infirmier qui ne requièrent pas
voorschrift nodig is, alsook deze waarvoor wel een medisch voorschrift de prescription médicale ainsi que celles pour lesquelles elle est
nodig is. nécessaire.
Die verstrekkingen kunnen verband houden met de diagnosestelling door Ces prestations peuvent être liées à l'établissement du diagnostic par
de arts of door de tandarts, de uitvoering van een door de arts of le médecin, ou par le dentiste à l'exécution d'un traitement prescrit
door de tandarts voorgeschreven behandeling of met het nemen van par le médecin ou par le dentiste ou à des mesures relevant de la
maatregelen inzake preventieve geneeskunde; médecine préventive.
3° de handelingen die door een arts of door de tandarts kunnen worden 3° les actes pouvant être confiés par un médecin ou par un dentiste
toevertrouwd overeenkomstig artikel 23, § 1, tweede en derde lid. conformément à l'article 23, § 1er, alinéas 2 et 3.
§ 2. De verpleegkundige verstrekkingen bedoeld in paragraaf 1, 1°, 2°, § 2. Les prestations de soins infirmiers, tel [les] que visées au
en 3°, worden opgetekend in een verpleegkundig dossier. paragraphe 1er, 1°, 2° et 3°, sont consignées dans un dossier
§ 3. De Koning kan overeenkomstig de bepalingen van artikel 141, de infirmier. § 3. Le Roi peut, conformément aux dispositions de l'article 141,
lijst vaststellen van de in paragraaf 1 bedoelde verstrekkingen, fixer la liste des prestations visées au paragraphe 1er, ainsi que
alsook de regelen voor de uitvoering ervan en de desbetreffende leurs modalités d'exécution et les conditions de qualification
bekwaamheidsvereisten ». requises ».
B.8.4. Luidens artikel 46, § 1, heeft de uitoefening van de B.8.4. Aux termes de l'article 46, § 1er, précité, l'exercice de l'art
verpleegkunde bijgevolg betrekking op drie categorieën van infirmier porte par conséquent sur trois catégories d'activités : (1)
activiteiten : (1) de in het 1° bedoelde basisactiviteiten, (2) de les activités de base visées au 1°, (2) les prestations techniques de
technisch-verpleegkundige verstrekkingen waarvoor al dan niet een l'art infirmier qui requièrent ou non une prescription médicale et (3)
les actes médicaux confiés par un médecin ou par un dentiste.
medisch voorschrift nodig is, en (3) de medische handelingen die door B.9.1. Aux termes de l'article 2 de la loi du 6 novembre 2020, dans le
een arts of door een tandarts worden toevertrouwd. cadre de l'épidémie de coronavirus COVID-19, les personnes qui ne sont
B.9.1. Volgens artikel 2 van de wet van 6 november 2020 mogen in het pas légalement qualifiées pour ce faire, par ou en vertu de la loi
coordonnée du 10 mai 2015, sont autorisées à exercer les activités
kader van de COVID-19-coronavirusepidemie de in artikel 46 van de visées à l'article 46 de cette loi, pour autant qu'un certain nombre
gecoördineerde wet van 10 mei 2015 bedoelde activiteiten worden
uitgeoefend door personen die daartoe bij of krachtens die wet niet
bevoegd zijn, op voorwaarde dat aan een aantal cumulatieve voorwaarden
is voldaan. Artikel 3, § 1, van de voormelde wet sluit een aantal de conditions soient remplies de manière cumulative. L'article 3, § 1er,
activiteiten uit van die welke door artikel 2 zijn toegestaan. Volgens de la loi précitée exclut un certain nombre d'activités de celles qui
artikel 3, § 2, kan de Koning de lijst van de uitgesloten activiteiten sont autorisées par ledit article 2. En vertu de l'article 3, § 2, de
nog uitbreiden, wat inmiddels is gebeurd bij het in B.1.2 vermelde la même loi, le Roi peut encore étendre la liste des activités
koninklijk besluit van 13 december 2020. exclues, ce qu'Il a fait, depuis, par l'arrêté royal du 13 décembre
2020 mentionné en B.1.2.
B.9.2. In tegenstelling tot de verpleegkundigen die de in artikel 46 van de gecoördineerde wet van 10 mei 2015 vermelde handelingen zonder onderscheid mogen stellen, mogen de personen die daartoe door de bestreden wet worden gemachtigd, slechts die verpleegkundige handelingen stellen die bij die wet of bij een koninklijk besluit dat ter uitvoering ervan wordt genomen, niet zijn verboden. B.9.3. In het geval de daartoe gemachtigde personen verpleegkundige activiteiten mogen vervullen zoals bedoeld in artikel 46 van de gecoördineerde wet van 10 mei 2015, dient bovendien te zijn voldaan aan een aantal cumulatieve voorwaarden. B.9.2. A la différence des infirmiers qui peuvent accomplir sans distinction les actes mentionnés à l'article 46 de la loi coordonnée du 10 mai 2015, les personnes habilitées pour ce faire par la loi attaquée ne peuvent accomplir que les actes infirmiers qui ne sont pas interdits par cette loi ni par un arrêté royal pris en exécution de celle-ci. B.9.3. Lorsque les personnes habilitées pour ce faire peuvent accomplir des activités relevant de l'art infirmier telles qu'elles sont visées à l'article 46 de la loi coordonnée du 10 mai 2015, il faut, en outre, qu'un certain nombre de conditions soient remplies de manière cumulative.
B.9.4. In de eerste plaats geldt de machtiging die hun door artikel 2 B.9.4. D'abord, l'habilitation qui leur est conférée par l'article 2
wordt verleend slechts in het kader van de ne s'applique que dans le cadre de l'épidémie de coronavirus COVID-19.
COVID-19-coronavirusepidemie. Aldus strekt de wet van 6 november 2020 La loi du 6 novembre 2020 vise donc à soutenir le personnel infirmier
ertoe het verpleegkundig personeel te ondersteunen binnen de strikte dans le contexte strict d'une urgence sanitaire avérée.
context van een vastgestelde noodsituatie op gezondheidsvlak. B.9.5. Par ailleurs, il ne peut être fait appel aux personnes non
B.9.5. Voorts kan enkel een beroep gedaan worden op de wettelijk légalement qualifiées que lorsqu'à défaut d'un nombre suffisant de
niet-bevoegde personen wanneer, bij ontstentenis van een voldoende personnes légalement qualifiées pour accomplir les activités visées à
aantal wettelijk bevoegde personen om de in artikel 46 van de l'article 46 de la loi coordonnée du 10 mai 2015, constaté par le
gecoördineerde wet van 10 mei 2015 bedoelde activiteiten te verrichten médecin responsable ou l'infirmier responsable, ou en l'absence de
- vastgesteld door de verantwoordelijke arts of de verantwoordelijke ceux-ci par l'inspecteur d'hygiène fédéral, l'épidémie rend nécessaire
verpleegkundige, of bij hun afwezigheid door de federale l'accomplissement de celles-ci. La loi attaquée mentionne
gezondheidsinspecteur - de epidemie het noodzakelijk maakt om die explicitement qu'après que tous les autres moyens existants de
activiteiten te verrichten. De bestreden wet vermeldt uitdrukkelijk mobilisation des personnes légalement qualifiées ont été épuisés, la
dat de mobilisatie van niet-wettelijk bevoegde personen het laatste mobilisation des personnes non légalement qualifiées apparaît comme
redmiddel is na uitputting van alle andere bestaande middelen om
wettelijk bevoegde personen te mobiliseren (artikel 2, 1°). étant la dernière ressource (article 2, 1°).
Aldus is vereist dat de verpleegkundigen niet meer in een voldoende Il est donc requis que les infirmiers ne soient plus disponibles en
aantal beschikbaar zouden zijn. De bij de bestreden wet ingevoerde nombre suffisant. Le dispositif mis en place par la loi attaquée est
bepalingen zijn opgevat als een « noodmaatregel om zuurstof te geven conçu comme une « mesure d'urgence pour donner de l'oxygène aux
aan de medische teams die in de vuurlinie staan » (Parl. St., Kamer, équipes médicales en première ligne » (Doc. parl., Chambre, 2020-2021,
2020-2021, DOC 55-1618/003, p. 4). Het betreft een niet-verplichte DOC 55-1618/003, p. 4). Il s'agit d'une mesure non obligatoire qui est
maatregel die ter beschikking wordt gesteld van het zorgpersoneel en mise à la disposition du personnel soignant et à laquelle celui-ci
waarvan dat personeel op vrijwillige basis gebruik kan maken. peut avoir recours sur une base volontaire.
B.9.6. De wet van 6 november 2020 omlijnt verder strikt het kader B.9.6. De plus, la loi du 6 novembre 2020 définit de manière stricte
binnen hetwelk verpleegkundige activiteiten kunnen worden toevertrouwd le cadre dans lequel les activités relevant de l'art infirmier peuvent
aan personen die daartoe krachtens de gecoördineerde wet van 10 mei 2015 niet bevoegd zijn. être confiées à des personnes qui ne sont pas qualifiées pour ce faire en vertu de la loi coordonnée du 10 mai 2015.
Die activiteiten worden prioritair toevertrouwd aan « de personen wier Ces activités sont confiées de manière prioritaire aux « personnes
opleiding het dichtst aansluit bij [die] van verpleegkundige », dont la formation se rapproche le plus de la formation d'infirmier »,
naargelang « de behoeften aan verplegend personeel in het kader waarin en fonction « des besoins en personnel infirmier du cadre dans lequel
de zorg wordt verstrekt » en « de complexiteit van de te verstrekken les soins sont dispensés » et « de la complexité des soins infirmiers
verpleegkundige zorg » (artikel 2, 2°). De verantwoordelijke arts of à dispenser » (article 2, 2°). Le médecin responsable ou l'infirmier
verpleegkundige beslist over de verdeling van de door de wet responsable décide de la répartition des personnes habilitées par la
gemachtigde personen binnen een gestructureerd zorgteam, aangestuurd loi au sein d'une équipe de soins structurée dirigée par un infirmier
door een coördinerend verpleegkundige (artikel 2, 3°). De coördinerend coordinateur (article 2, 3°). L'infirmier coordinateur de l'équipe de
verpleegkundige van het gestructureerde zorgteam bepaalt de soins structurée détermine les activités qu'il confie et les personnes
activiteiten die hij toevertrouwt en de personen van het team aan wie de l'équipe à qui il les confie en tenant compte de leurs formations
hij ze toevertrouwt, rekening houdend met hun opleidingen en hun
vaardigheden (artikel 2, 4°). et de leurs compétences (article 2, 4°).
De door de wet gemachtigde personen volgen voorafgaand een opleiding, Les personnes habilitées par la loi suivent préalablement une
die wordt gegeven door een verpleegkundige of een arts, « zowel wat de formation, qui est dispensée par un infirmier ou par un médecin « tant
uitoefening van de activiteiten betreft als inzake de maatregelen ter en ce qui concerne l'exécution des activités que les mesures de
bescherming van de gezondheid die nodig zijn om de activiteiten uit te protection sanitaire nécessaires à l'exécution de celles-ci ». Cette
oefenen ». Die opleiding wordt aangepast aan hun kennis en hun formation est adaptée selon leurs connaissances et leurs compétences
vaardigheden (artikel 2, 5°). (article 2, 5°).
De activiteiten worden uitgeoefend onder het toezicht van de Les activités sont accomplies sous la supervision de l'infirmier
coördinerend verpleegkundige, die bereikbaar moet zijn zonder coordinateur, qui doit être accessible sans nécessairement être
noodzakelijkerwijs fysiek aanwezig te zijn (artikel 2, 6°). présent physiquement (article 2, 6°).
B.10.1. In tegenstelling tot de personen die bij of krachtens de B.10.1. A la différence des personnes qui, par ou en vertu de la loi
gecoördineerde wet van 10 mei 2015 niet bevoegd zijn om de coordonnée du 10 mai 2015, ne sont pas qualifiées pour accomplir les
activiteiten bedoeld in artikel 46 van die wet te verrichten, mogen de activités visées à l'article 46 de cette loi, les infirmiers peuvent
verpleegkundigen die activiteiten autonoom verrichten of wanneer ze accomplir ces activités de manière autonome ou lorsqu'elles leur sont
hun worden toevertrouwd door een arts of een tandarts. confiées par un médecin ou par un dentiste.
B.10.2. Uit het bovenstaande blijkt dat de personen die gemachtigd B.10.2. Il ressort de ce qui précède que les personnes qui peuvent
kunnen worden om activiteiten te verrichten zoals bedoeld in artikel être habilitées à accomplir les activités visées à l'article 46 de la
46 van de gecoördineerde wet van 10 mei 2015, noch wat de aard van die loi coordonnée du 10 mai 2015 ne sont traitées, ni en ce qui concerne
activiteiten, noch wat de duur ervan, noch wat het kader betreft la nature de ces activités, ni en ce qui concerne la durée de
binnen hetwelk ze mogen worden uitgevoerd, op dezelfde wijze worden celles-ci, ni même en ce qui concerne le cadre dans lequel ces
behandeld als de verpleegkundigen die beschikken over het wettelijk dernières peuvent être exécutées, de la même manière que les
vereiste diploma. infirmiers qui disposent du diplôme légalement requis.
B.10.3. De voorwaarden waaronder de activiteiten bedoeld in artikel 46 B.10.3. Les conditions auxquelles les activités visées à l'article 46
van de gecoördineerde wet van 10 mei 2015 kunnen worden uitgeoefend de la loi coordonnée du 10 mai 2015 peuvent être exercées par les
door de personen die daartoe door de bestreden wet worden gemachtigd, personnes habilitées pour ce faire par la loi attaquée diffèrent
verschillen fundamenteel van die waaronder die activiteiten kunnen fondamentalement des conditions auxquelles ces activités peuvent être
worden verricht door verpleegkundigen. Waar de verzoekende partijen er accomplies par les infirmiers. Lorsque, dans la première branche du
in het eerste onderdeel van het enige middel van uitgaan dat de beide moyen unique, les parties requérantes considèrent que la loi du 6
categorieën van personen door de wet van 6 november 2020 gelijk worden novembre 2020 traite de la même manière les deux catégories de
behandeld, steunen zij bijgevolg op een verkeerd uitgangspunt. personnes, elles se fondent par conséquent sur une prémisse erronée.
B.11. Het eerste onderdeel van het enige middel is niet gegrond. B.11. Le moyen unique, en sa première branche, n'est pas fondé.
Wat betreft het tweede onderdeel van het enige middel En ce qui concerne la seconde branche du moyen unique
B.12. In een tweede onderdeel van het enige middel voeren de B.12. Dans une seconde branche du moyen unique, les parties
verzoekende partijen aan dat de bestreden wet een aanzienlijke requérantes soutiennent que la loi attaquée entraîne un recul
achteruitgang van het beschermingsniveau van het recht op bescherming significatif du niveau de protection du droit à la protection de la
van de gezondheid, bedoeld in artikel 23, derde lid, 2°, van de santé visé à l'article 23, alinéa 3, 2°, de la Constitution, sans que
Grondwet, teweegbrengt, zonder dat die achteruitgang wordt verantwoord ce recul soit justifié par des motifs d'intérêt général.
door redenen van algemeen belang.
B.13. Artikel 23 van de Grondwet bepaalt dat ieder het recht heeft om B.13. L'article 23 de la Constitution dispose que chacun a le droit de
een menswaardig leven te leiden. Daartoe waarborgen de onderscheiden mener une vie conforme à la dignité humaine. A cette fin, les
wetgevers, rekening houdend met de overeenkomstige plichten, de différents législateurs garantissent, en tenant compte des obligations
economische, sociale en culturele rechten, waarvan ze de voorwaarden correspondantes, les droits économiques, sociaux et culturels, et ils
voor de uitoefening bepalen. Artikel 23 van de Grondwet bepaalt niet déterminent les conditions de leur exercice. L'article 23 de la
wat die rechten, waarvan enkel het beginsel wordt uitgedrukt, Constitution ne précise pas ce qu'impliquent ces droits dont seul le
impliceren, waarbij elke wetgever ermee is belast die rechten te principe est exprimé, chaque législateur étant chargé de les garantir,
waarborgen, overeenkomstig het tweede lid van dat artikel, rekening conformément à l'alinéa 2 de cet article, en tenant compte des
houdend met de overeenkomstige plichten. obligations correspondantes.
Artikel 23 van de Grondwet bevat een standstill-verplichting die eraan L'article 23 de la Constitution contient une obligation de standstill
in de weg staat dat de bevoegde wetgever het beschermingsniveau dat qui interdit au législateur compétent de réduire significativement le
wordt geboden door de van toepassing zijnde wetgeving, in aanzienlijke degré de protection offert par la législation applicable, sans
mate vermindert zonder dat daarvoor redenen zijn die verband houden qu'existent pour ce faire des motifs d'intérêt général.
met het algemeen belang.
B.14.1. Met de wet van 6 november 2020 heeft de wetgever, teneinde het B.14.1. Par la loi du 6 novembre 2020, le législateur, aux fins de
zorgpersoneel ondersteuning te bieden tijdens een ernstige soutenir le personnel soignant pendant une grave crise sanitaire, a
gezondheidscrisis, een maatregel van preventieve aard genomen die de pris une mesure de nature préventive qui permet au secteur des soins
zorgsector de mogelijkheid biedt er gebruik van te maken, zonder de santé de recourir à cette solution, sans toutefois l'y obliger. La
daartoe enige verplichting op te leggen. De wet bepaalt uitdrukkelijk loi prévoit explicitement que la mobilisation des personnes non
dat de mobilisatie van niet-wettelijk bevoegde personen het laatste légalement qualifiées apparaît comme étant la dernière ressource. Le
redmiddel is. Aldus wordt het aan het zorgpersoneel overgelaten in soin de décider dans quelle mesure il sera fait usage de cette
welke mate van die maatregel gebruik zal worden gemaakt. mobilisation est donc laissé au personnel soignant.
B.14.2. Zoals is vermeld in B.9.2, kunnen de personen die bij of B.14.2. Comme il est dit en B.9.2, les personnes qui ne sont pas
krachtens de wet niet bevoegd zijn om de verpleegkundige activiteiten qualifiées par ou en vertu de la loi pour exercer les activités
bedoeld in artikel 46 van de gecoördineerde wet van 10 mei 2015 uit te relevant de l'art infirmier visées à l'article 46 de la loi coordonnée
oefenen, deze activiteiten op grond van de bestreden wet slechts du 10 mai 2015 ne peuvent exercer ces activités sur la base de la loi
uitoefenen wanneer de wet of de uitvoeringsbesluiten hun dat niet attaquée que lorsque la loi ou les arrêtés d'exécution ne le leur
verbieden, waarmee wordt beoogd de meest risicovolle en interdisent pas, aux fins de réserver aux infirmiers les activités les
gespecialiseerde activiteiten aan de verpleegkundigen voor te plus à risques et spécialisées. L'intervention des personnes
behouden. Het optreden van de door de wet gemachtigde personen gebeurt légalement habilitées a lieu au sein d'une équipe de soins structurée,
binnen een gestructureerd zorgteam, nadat ze daartoe de noodzakelijk après qu'elles ont suivi la formation nécessaire à cet effet, sous la
opleiding hebben gevolgd en onder het toezicht van een coördinerend supervision d'un infirmier coordinateur.
verpleegkundige.
B.14.3. In de parlementaire voorbereiding van de wet van 6 november B.14.3. Les travaux préparatoires de la loi du 6 novembre 2020
2020 wordt gewezen op de centrale rol die de coördinerend verpleegkundige bekleedt in de begeleiding van de activiteiten die zijn gedelegeerd aan niet-wettelijk bevoegde personen krachtens diezelfde wet : « De coördinerend verpleegkundige moet per lid van het gestructureerde zorgteam inschatten en bepalen welke verpleegkundige handelingen kunnen gesteld worden door of toevertrouwd worden aan niet-verpleegkundigen binnen dat team (' gedelegeerde verantwoordelijkheid '). De coördinerend verpleegkundige baseert zich hiervoor op de individuele bekwaamheid van de leden van het gestructureerde zorgteam. Het spreekt voor zich dat ook de niet-verpleegkundige op wie men op die manier een beroep wil doen, zelf moet oordelen of hij over de nodige bekwaamheid beschikt om de betrokken verpleegkundige activiteiten uit te oefenen. Het verpleegkundig, geïntegreerd klinisch redeneren, het opstellen en bijhouden van het zorgplan en het rapporteren over de verstrekte zorg blijven steeds gecentraliseerd bij de coördinerend verpleegkundige, alsook het recht tot delegeren en het opleiden inzake verpleegkundige handelingen. Met andere woorden, het gestructureerde zorgteam verstrekt, onder het toezicht en de supervisie van een verpleegkundige, de geïntegreerde zorg en dit in afstemming met (of op voorschrift van) een arts in het geval van door een arts toevertrouwde medische handelingen (C-handelingen). De coördinerend verpleegkundige blijft eindverantwoordelijke voor het gestructureerde zorgteam en voor de gedelegeerde taken. Bij de planning van de zorg zal de verpleegkundige een karakterisering van de betrokken patiënt en een risicoanalyse van de context uitvoeren. Rekening houdend daarmee wordt bepaald of de zorg al dan soulignent le rôle central de l'infirmier coordinateur dans l'accompagnement des activités qui sont déléguées à des personnes non légalement qualifiées en vertu de cette même loi : « L'infirmier coordinateur doit estimer et déterminer, pour chaque membre de l'équipe de soins structurée, les actes infirmiers qui peuvent être posés par ou confiés à des non-infirmiers au sein de cette équipe (' responsabilité déléguée '). A cette fin, l'infirmier coordinateur se base sur les compétences individuelles des membres de l'équipe de soins structurée. Il va de soi que le non-infirmier à qui l'on souhaite ainsi faire appel, doit également juger par lui-même s'il dispose des compétences requises pour accomplir les activités infirmières en question. Le raisonnement clinique intégré infirmier, l'établissement et l'actualisation du plan de soins ainsi que le rapportage des soins dispensés resteront toujours centralisés auprès de l'infirmier coordinateur, de même que le droit de déléguer et la formation aux actes infirmiers. En d'autres termes, l'équipe de soins structurée, sous le contrôle et la supervision d'un infirmier, assure les soins intégrés et ce en coordination avec (ou sur prescription) d'un médecin dans le cas des actes médicaux confiés par un médecin (actes C). L'infirmier coordinateur reste le responsable final de l'équipe structurée et des tâches déléguées. Lors de la planification des soins, l'infirmier procédera à une caractérisation du patient concerné et à une analyse des risques du contexte. En fonction de cela, il sera déterminé si les soins peuvent
niet door een niet-verpleegkundige kan verstrekt worden » (Parl. St., ou non être dispensés par un non-infirmier » (Doc. parl., Chambre,
Kamer, 2020-2021, DOC 55-1618/001, pp. 5-6). 2020-2021, DOC 55-1618/001, pp. 5-6).
B.14.4. Met betrekking tot de opleiding die de door de wet gemachtigde B.14.4. En ce qui concerne la formation que reçoivent les personnes
personen krijgen, wordt nog vermeld : légalement habilitées, les travaux préparatoires indiquent encore que
« Om de zorgkwaliteit te waarborgen, volgen de door dit wetsvoorstel : « En vue de garantir la qualité des soins, les personnes habilitées
gemachtigde personen een opleiding die zowel op de specifieke par la présente loi suivent une formation portant à la fois sur les
verpleegkundige activiteiten die ze zullen moeten uitoefenen als op de activités infirmières spécifiques qu'elles devront accomplir et sur la
sanitaire veiligheid van de zorgcontext betrekking heeft. sécurité sanitaire du contexte de soins.
De coördinerend verpleegkundige verzekert zich ervan dat er effectief L'infirmier coordinateur veille à ce que les connaissances et
voldoende kennis en expertise is en voorziet in voorkomend geval in l'expertise soient effectivement suffisantes et prévoit le cas échéant
een aangepaste opleiding naargelang de vooropleiding en de une formation adaptée en fonction de la formation préalable et des
vaardigheden van de personen aan wie de taken gedelegeerd worden » compétences des personnes auxquelles les tâches sont déléguées » (Doc.
(ibid., p. 6). parl., Chambre, 2020-2021, ibid., p. 6).
« [...] het wetsvoorstel regelt bewust op zeer algemene wijze de « [...]si la proposition de loi à l'examen réglemente délibérément la
opleiding, precies omwille van de grote variatie en ook omdat het gaat formation de manière très générale, c'est précisément en raison de la
grande variété des situations et aussi parce qu'il s'agit d'une
om een uiterst dringende regeling. Er wordt ook onderstreept dat het réglementation extrêmement urgente. Il souligne également que
niet de bedoeling is dat deze opleiding gepaard gaat met l'intention n'est pas que cette formation soit source de tracasseries
administratieve beslommeringen » (Parl. St., Kamer, 2020-2021, DOC administratives » (Doc. parl., Chambre, 2020-2021, DOC 55-1618/003, p.
55-1618/003, p. 21). 21).
B.15. Uit het voorgaande volgt dat de wet van 6 november 2020 slechts B.15. Il résulte de ce qui précède que la loi du 6 novembre 2020 n'est
tijdelijk van toepassing is en als bedoeling heeft om bij te dragen applicable que temporairement et qu'elle a pour but de contribuer à la
aan het beheersen van de acute fase van een uitzonderlijk ernstige maîtrise de la phase aiguë d'une crise sanitaire exceptionnellement
gezondheidscrisis. Zij beoogt meer bepaald het overbevraagde grave. Elle tend en particulier à soulager le personnel soignant
verpleegkundige personeel te ontlasten door tijdelijk en onder strikte extrêmement sollicité, en permettant, temporairement et à des
voorwaarden toe te laten dat de in artikel 46 van de gecoördineerde conditions strictes, que les activités visées à l'article 46 de la loi
wet van 10 mei 2015 bedoelde handelingen ook kunnen worden gesteld door personen die daarvoor wettelijk niet bevoegd zijn. Daarmee wil zij de ziekte-uitval die het gevolg zou kunnen zijn van een structurele overbelasting van het verplegend personeel tijdens de huidige gezondheidscrisis vermijden, aangezien veeleer een dergelijke situatie van aard zou zijn de volksgezondheid in het gedrang te brengen dan de bestreden maatregelen. De wet van 6 november 2020 heeft daarentegen geenszins als gevolg dat die handelingen ook na afloop van de geldigheidsduur ervan, laat staan na afloop van die gezondheidscrisis, nog zouden mogen worden gesteld door personen die daarvoor wettelijk niet bevoegd zijn. In die omstandigheden vermindert zij het beschermingsniveau van het recht op bescherming van de gezondheid niet, maar beschermt zij dat recht veeleer. Bijgevolg dient het Hof niet te onderzoeken of zij wordt verantwoord door redenen van algemeen belang. B.16. Het tweede onderdeel van het enige middel is niet gegrond. Om die redenen, het Hof verwerpt het beroep. Aldus gewezen in het Frans, het Nederlands en het Duits, overeenkomstig artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof, op 1 april 2021. De griffier, F. Meersschaut De voorzitter, coordonnée du 10 mai 2015 soient aussi exercées par des personnes qui ne sont pas légalement qualifiées pour ce faire. Le législateur entend ainsi prévenir l'absentéisme pour maladie qui pourrait résulter d'une surcharge structurelle du personnel infirmier pendant la crise sanitaire actuelle, dès lors qu'une telle situation serait plus susceptible de mettre la santé publique en péril que les mesures attaquées. La loi du 6 novembre 2020 n'implique par contre nullement que ces activités pourraient être exercées par des personnes qui ne sont pas légalement qualifiées pour ce faire au-delà de sa durée de validité, et encore moins après cette crise sanitaire. Dans ces circonstances, elle ne réduit pas le degré de protection du droit à la protection de la santé, mais, au contraire, elle protège ce droit. La Cour ne doit donc pas examiner si elle est justifiée par des motifs d'intérêt général. B.16. Le moyen unique, en sa seconde branche, n'est pas fondé. Par ces motifs, la Cour rejette le recours. Ainsi rendu en langue française, en langue néerlandaise et en langue allemande, conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur la Cour constitutionnelle, le 1er avril 2021. Le greffier, F. Meersschaut Le président,
F. Daoût F. Daoût
^