← Terug naar "Uittreksel uit arrest nr. 158/2020 van 26 november 2020 Rolnummer 7230 In zake : de
prejudiciële vragen over artikel 5 van de wet van 10 februari 2003 « betreffende de aansprakelijkheid
van en voor personeelsleden in dienst van openbare recht Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters
F. Daoût en L. Lavrysen, en de rechters (...)"
Uittreksel uit arrest nr. 158/2020 van 26 november 2020 Rolnummer 7230 In zake : de prejudiciële vragen over artikel 5 van de wet van 10 februari 2003 « betreffende de aansprakelijkheid van en voor personeelsleden in dienst van openbare recht Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters F. Daoût en L. Lavrysen, en de rechters (...) | Extrait de l'arrêt n° 158/2020 du 26 novembre 2020 Numéro du rôle : 7230 En cause : les questions préjudicielles concernant l'article 5 de la loi du 10 février 2003 « relative à la responsabilité des et pour les membres du personnel au servic La Cour constitutionnelle, composée des présidents F. Daoût et L. Lavrysen, et des juges T. Merc(...) |
---|---|
GRONDWETTELIJK HOF | COUR CONSTITUTIONNELLE |
Uittreksel uit arrest nr. 158/2020 van 26 november 2020 | Extrait de l'arrêt n° 158/2020 du 26 novembre 2020 |
Rolnummer 7230 | Numéro du rôle : 7230 |
In zake : de prejudiciële vragen over artikel 5 van de wet van 10 | En cause : les questions préjudicielles concernant l'article 5 de la |
februari 2003 « betreffende de aansprakelijkheid van en voor | loi du 10 février 2003 « relative à la responsabilité des et pour les |
personeelsleden in dienst van openbare rechtspersonen », gesteld door | membres du personnel au service des personnes publiques », posées par |
de Franstalige Rechtbank van eerste aanleg te Brussel. | le Tribunal de première instance francophone de Bruxelles. |
Het Grondwettelijk Hof, | La Cour constitutionnelle, |
samengesteld uit de voorzitters F. Daoût en L. Lavrysen, en de | composée des présidents F. Daoût et L. Lavrysen, et des juges T. |
rechters T. Merckx-Van Goey, R. Leysen, M. Pâques, Y. Kherbache en T. | Merckx-Van Goey, R. Leysen, M. Pâques, Y. Kherbache et T. Detienne, |
Detienne, bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder | assistée du greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le président F. |
voorzitterschap van voorzitter F. Daoût, | Daoût, |
wijst na beraad het volgende arrest : | après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : |
I. Onderwerp van de prejudiciële vragen en rechtspleging | I. Objet des questions préjudicielles et procédure |
Bij vonnis van 5 juni 2019, waarvan de expeditie ter griffie van het | Par jugement du 5 juin 2019, dont l'expédition est parvenue au greffe |
Hof is ingekomen op 11 juli 2019, heeft de Franstalige Rechtbank van | de la Cour le 11 juillet 2019, le Tribunal de première instance |
eerste aanleg te Brussel de volgende prejudiciële vragen gesteld : | francophone de Bruxelles a posé les questions préjudicielles suivantes |
« - Schendt artikel 5 van de wet van 10 februari 2003 betreffende de | : « - L'article 5 de la loi du 10 février 2003 relative à la |
aansprakelijkheid van en voor personeelsleden in dienst van openbare | responsabilité des agents des services publics viole-t-il les articles |
rechtspersonen de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, al dan niet in | 10 et 11 de la Constitution, lus seuls ou en combinaison avec |
samenhang gelezen met artikel 6 van het Europees Verdrag tot | l'article 6 de la Convention européenne de sauvegarde des droits de |
bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden, | l'homme et des libertés fondamentales, en ce qu'il traite différemment |
in zoverre het de overheid verschillend behandelt naargelang zij al | les pouvoirs publics selon que ceux-ci ont formulé, ou non, une offre |
dan niet een minnelijke schikking heeft voorgesteld alvorens een | de règlement amiable avant l'introduction d'une action en dommages et |
vordering tot schadevergoeding of een regresvordering in te stellen | intérêts ou d'une action récursoire contre un de leurs agents ?; |
tegen een van haar ambtenaren ? | |
- Schendt artikel 5 van de wet van 10 februari 2003 betreffende de | - L'article 5 de la loi du 10 février 2003 relative à la |
aansprakelijkheid van en voor personeelsleden in dienst van openbare | responsabilité des et pour les membres du personnel au service des |
rechtspersonen de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, in zoverre het | personnes publiques viole-t-il les articles 10 et 11 de la |
zo zou worden geïnterpreteerd dat het zonder onderscheid van | Constitution en ce qu'il serait interprété de telle manière qu'il |
toepassing zou zijn op de ambtenaren die nog in dienst zijn van een | s'appliquerait indifféremment aux agents encore en fonction d'une |
openbare rechtspersoon en op zijn voormalige ambtenaren ? | personne publique et à ses anciens agents ?; |
- Schendt artikel 5 van de wet van 10 februari 2003 betreffende de | - L'article 5 de la loi du 10 février 2003 relative à la |
aansprakelijkheid van en voor personeelsleden in dienst van openbare | responsabilité des et pour les membres du personnel au service des |
rechtspersonen de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, in zoverre het | personnes publiques viole-t-il les articles 10 et 11 de la |
de openbare rechtspersonen in de zin van die wet ertoe verplicht een | Constitution en ce qu'il contraint les personnes publiques au sens de |
minnelijke schikking voor te stellen aan een ambtenaar alvorens een | cette loi à proposer un règlement à l'amiable à un agent avant |
vordering tot schadevergoeding tegen die laatste in te stellen, | d'entamer une action en dommages et intérêts contre celui-ci, alors |
terwijl de privaatrechtelijke personen niet daartoe verplicht zijn ? | que les personnes de droit privé n'ont pas cette obligation ?; et |
- Schendt artikel 5 van de wet van 10 februari 2003 betreffende de | - L'article 5 de la loi du 10 février 2003 relative à la |
aansprakelijkheid van en voor personeelsleden in dienst van openbare | responsabilité des et pour les membres du personnel au service des |
rechtspersonen de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, in zoverre het | personnes publiques viole-t-il les articles 10 et 11 de la |
de openbare rechtspersonen in de zin van die wet ertoe verplicht een | Constitution en ce qu'il contraint les personnes publiques au sens de |
minnelijke schikking voor te stellen aan een ambtenaar alvorens een | cette loi à proposer un règlement à l'amiable à un agent avant |
vordering tot schadevergoeding tegen die laatste in te stellen wanneer | d'entamer une action en dommages et intérêts contre celui-ci dans le |
de vergoeding van de geleden schade niet van dien aard is dat zij de | cas où la réparation du dommage subi n'est pas de nature à dépasser la |
draagkracht van de in het geding zijnde ambtenaar overstijgt ? ». | capacité contributive de l'agent en cause ? ». |
(...) | (...) |
III. In rechte | III. En droit |
(...) | (...) |
Ten aanzien van de in het geding zijnde bepaling en de context ervan | Quant à la disposition en cause et à son contexte |
B.1.1. De wet van 10 februari 2003 « betreffende de aansprakelijkheid | B.1.1. La loi du 10 février 2003 « relative à la responsabilité des et |
van en voor personeelsleden in dienst van openbare rechtspersonen » | pour les membres du personnel au service des personnes publiques » |
(hierna : de wet van 10 februari 2003) beoogt « een nieuwe regeling in | (ci-après : la loi du 10 février 2003) a pour objet d'« introduire un |
te voeren betreffende de persoonlijke burgerrechtelijke | nouveau régime de responsabilité civile personnelle à l'égard du |
aansprakelijkheid van het personeelslid in dienst van de overheid voor | membre du personnel au service de l'autorité pour les fautes qu'il |
fouten die het begaat in de uitoefening van zijn ambt » (Parl. St., | commet dans l'exercice de ses fonctions » (Doc. parl., Chambre, |
Kamer, 2001-2002, DOC 50-1736/001, p. 4). Luidens de memorie van | 2001-2002, DOC 50-1736/001, p. 4). Aux termes de l'exposé des motifs, |
toelichting is de daarbij ingevoerde aansprakelijkheidsregeling « | le régime de responsabilité qu'elle institue « est conforme au régime |
conform met de aansprakelijkheidsregeling die van toepassing is op de | |
contractuele werknemers in het algemeen en houdt [die] tevens rekening | de responsabilité qui est applicable aux travailleurs contractuels en |
met de aansprakelijkheidsregeling voor de politieambtenaren [...] en | général et tient également compte du régime de responsabilité des |
militairen [...] » (ibid.). | fonctionnaires de police [...] et des militaires [...] » (ibid.). |
B.1.2. Het in het geding zijnde artikel 5 van de wet van 10 februari 2003 verplicht de openbare rechtspersoon die een vordering tot schadeloosstelling of een regresvordering wil instellen tegen een lid van zijn personeel, hem vooraf een aanbod tot minnelijke schikking te formuleren : « De vordering schadeloosstelling of de regresvordering ingesteld door openbare rechtspersonen tegen hun personeelsleden is slechts in rechte ontvankelijk, indien zij wordt voorafgegaan door een aanbod tot minnelijke schikking aan de verweerder. Openbare rechtspersonen kunnen beslissen dat de schade slechts gedeeltelijk moet worden vergoed ». | B.1.2. L'article 5, en cause, de la loi du 10 février 2003 contraint la personne publique qui souhaite exercer une action en dommages et intérêts ou une action récursoire contre un membre de son personnel à lui faire préalablement une offre de règlement amiable : « L'action en dommages et intérêts ainsi que l'action récursoire exercée par une personne publique contre un membre de son personnel, n'est recevable que si elle est précédée d'une offre de règlement amiable faite au défendeur. Les personnes publiques peuvent décider que le dommage ne doit être réparé qu'en partie ». |
B.1.3. In de Senaatscommissie heeft de minister van Ambtenarenzaken en | B.1.3. En commission du Sénat, le ministre de la Fonction publique et |
Modernisering van de openbare besturen in verband met het nagestreefde | de la Modernisation de l'administration a affirmé, au sujet de |
doel verklaard : | l'objectif poursuivi : |
« Deze keuze wordt aan de ene kant ingegeven door de zorg om het | « Cette disposition est inspirée par la volonté de réduire le nombre |
verhaal op de rechter te beperken. Aan de andere kant wordt via het | de cas de recours portés devant le juge et elle permet d'instaurer |
invoeren van een verplicht dadingsvoorstel, een gelijke behandeling | |
met de militairen en het politiepersoneel, ten aanzien van wie reeds | l'égalité de traitement par rapport au personnel militaire et au |
een gelijkaardige bepaling van toepassing is, ingevoerd » (Parl. St., | personnel de la police, dont le statut prévoit déjà une disposition |
Senaat, 2002-2003, nr. 2-1357/3, p. 5). | similaire » (Doc. parl., Sénat, 2002-2003, n° 2-1357/3, p. 5). |
B.1.4. Het wetsontwerp voorzag in de verplichting, voor de overheid, | B.1.4. Le projet de loi prévoyait l'obligation, pour l'autorité, de |
een « voorstel tot dading » te formuleren alvorens een | formuler une « offre de transaction » avant d'exercer une action en |
aansprakelijkheidsvordering in te stellen tegen een lid van haar personeel : | responsabilité contre un membre de son personnel : |
« [Artikel 5 van het ontwerp] vereist dat de overheid een voorstel tot | « [L'article 5 du projet] requiert que l'autorité fasse une |
proposition de transaction. L'objectif de cette disposition est | |
dading formuleert. De bedoeling van deze bepaling is zoveel mogelijk | d'éviter autant que possible l'intervention du juge, qui est déjà |
de tussenkomst van de reeds overbevraagde rechter te vermijden en de | surchargé, et de résoudre les différends à l'amiable. Une proposition |
geschillen in der minne op te lossen. Ook in de wet op het politieambt | obligatoire de transaction est également prévue dans la loi sur la |
(artikel 49, § 1) en in de wet inzake de rechtstoestanden van het | fonction de police (article 49, § 1er) et dans la loi relative aux |
militair personeel (artikel 93, § 1) is een verplicht voorstel tot | statuts du personnel militaire (article 93, § 1er). La disposition |
dading voorzien. De bepaling in de wet inzake de rechtstoestanden van | dans la loi relative aux statuts des militaires qui institue |
het militair personeel die de verplichting instelt om een | l'obligation de faire précéder une action en justice d'une proposition |
rechtsvordering te laten voorafgaan door een voorstel tot dading, | de transaction a été estimée, par la Cour d'Arbitrage, conforme au |
werd, door het Arbitragehof, conform bevonden met het | |
gelijkheidsbeginsel (Arbitragehof nr. 29/2000 van 21 maart 2000). | principe d'égalité (Cour d'Arbitrage n° 29/2000 du 21 mars 2000). |
Zowel in het geval de overheid van het statutaire of andere | Tant dans le cas où l'autorité réclamerait des dommages et intérêts au |
personeelslid vergoeding vordert van de door haar zelf geleden schade | membre du personnel statutaire ou autre, que dans le cas où l'autorité |
als wanneer zij een regresvordering instelt, kan zij beslissen dat het personeelslid de schade slechts gedeeltelijk moet vergoeden. Aan de grondslag van zodanige beslissing, ligt een zorgvuldige evaluatie en afweging van alle concrete omstandigheden van het schadegeval. De overheid zal haar beslissing moeten motiveren en waken over een gelijke behandeling van gelijke gevallen. Ook in de wet op het politieambt (artikel 48, § 1) en in de wet inzake de rechtstoestanden van het militair personeel (artikel 93, § 1) is de mogelijkheid van een slechts gedeeltelijke schadeloosstelling en een slechts gedeeltelijk regres voorzien. Als antwoord aan de Raad van State, dient ook te worden verduidelijkt | introduirait une action récursoire, celle-ci peut décider que le membre du personnel ne doit réparer le dommage que partiellement. A la base d'une telle décision se trouvent une évaluation et un examen méticuleux. L'autorité devra motiver sa décision et veiller au traitement similaire des cas similaires. La possibilité d'une indemnisation partielle ou d'une action récursoire partielle est également prévue dans la loi sur la police (article 48, § 1er) et dans la loi relative aux statuts du personnel militaire (article 93, § 1er). En réponse au Conseil d'Etat, il faut également préciser que |
dat de verplichting om een aanbod tot dading in hoofde van de openbare | l'obligation de formuler une offre de transaction dans le chef de la |
rechtspersoon te formuleren aan deze laatste een appreciatiemarge laat | personne publique laisse à cette dernière une marge d'appréciation sur |
wat betreft de omvang van de toegeving voorgesteld in het aanbod tot | l'importance de la concession de la transaction. En outre, une telle |
dading. Bovendien is al zo'n verplichting opgenomen in de wet van 5 | obligation est déjà présente dans la loi du 5 août 1992 sur la |
augustus 1992 over het politieambt en in de wet van 20 mei 1994 inzake | fonction de police et dans la loi du 20 mai 1994 relative aux statuts |
de rechtstoestanden van het militair personeel. Bijgevolg is het | du personnel militaire. Par conséquent, il est important que l'agent |
belangrijk dat het personeelslid ervan verzekerd wordt op dezelfde | soit assuré d'être traité de la même manière que les policiers et les |
manier te worden behandeld als de politieagent en de militair zodra | militaires dès l'instant où une action en dommages et intérêts ou une |
een eis tot schadevergoeding of een regresvordering wordt ingeleid. | action récursoire est intentée. |
Kan geen dading bereikt worden, dan beslist de rechter. In de aldus | Si une transaction ne peut pas être conclue, c'est au juge de décider. |
ingeleide rechtsvordering is de overheid niet meer gebonden door zijn | Dans l'action ainsi intentée, l'autorité n'est plus liée par sa |
voorstel van dading » (Parl. St., Kamer, 2001-2002, DOC 50-1736/001, | proposition de transaction » (Doc. parl., Chambre, 2001-2002, DOC |
pp. 25-26). | 50-1736/001, pp. 25-26). |
In antwoord op het voorstel van een volksvertegenwoordiger om het | En réponse à la proposition d'un député de remplacer la notion de « |
begrip « dading » te vervangen door het begrip « minnelijke schikking | transaction » par la notion de « règlement amiable », aux motifs « |
», om reden dat « een dading veronderstelt dat beide partijen | qu'une transaction suppose que les deux parties fassent des |
toegevingen doen om tot een akkoord te komen » en dat « een door | concessions en vue d'arriver à un accord » et qu'« une autorité |
allerhande voorschriften gebonden overheid [...] niet in staat [zal] | contrainte de respecter toutes sortes de prescriptions ne sera pas en |
zijn in elk dossier tot een vergelijk te komen » (Parl. St., Kamer, | mesure de transiger dans tous les dossiers » (Doc. parl., Chambre, |
2002-2003, DOC 50-1736/003, p. 7), heeft de minister van | 2002-2003, DOC 50-1736/003, p. 7), le ministre de la Fonction publique |
Ambtenarenzaken en Modernisering van de openbare besturen de volgende | et de la Modernisation de l'administration a apporté les explications |
uitleg gegeven : | suivantes : |
« De minister geeft toe dat de term ' minnelijke schikking ' | « Le ministre admet que, d'un point de vue légistique, la notion de ' |
juridisch-technisch wellicht de voorkeur geniet boven de term ' dading | règlement amiable ' mérite peut-être la préférence à la notion de ' |
'. Deze laatste werd echter weerhouden met het oog op een uniforme | transaction '. Cette dernière a cependant été retenue pour des raisons |
terminologie (cfr. artikel 49 van de wet op het politieambt). De | d'uniformité terminologique (cf. article 49 de la loi sur la fonction |
medewerker van de minister wijst erop dat het invoeren van de notie ' | de police). Le collaborateur du ministre souligne que l'introduction |
minnelijke schikking ' de indruk zou kunnen wekken dat een nieuwe | de la notion de ' règlement amiable ' pourrait donner l'impression |
ongelijkheid zou worden ingevoerd tussen de militairen en de | qu'une nouvelle inégalité est instaurée entre les militaires et les |
politieambtenaren, enerzijds, en de andere ambtenaren, anderzijds. | fonctionnaires de police, d'une part, et les autres fonctionnaires, |
Hiertegen zou kunnen aangevoerd worden dat - ingevolge hun specifieke | d'autre part. On pourrait toutefois rétorquer qu'en raison de leurs tâches |
taken - de bescherming van deze beide categorieën ruimer dient te zijn | spécifiques, ces deux catégories doivent bénéficier d'une protection |
zodat de ongelijke behandeling verantwoord is » (ibid., p. 8). | plus étendue, ce qui justifie le traitement inégal » (ibid., p. 8). |
Ingevolge een amendement ingediend in de Kamercommissie zijn de | A la suite d'un amendement introduit en commission de la Chambre, les |
woorden « voorstel tot dading » uiteindelijk vervangen door de woorden | mots « offre de transaction » ont finalement été remplacés par les |
« aanbod tot minnelijke schikking ». | mots « offre de règlement amiable ». |
Ten aanzien van de eerste prejudiciële vraag | Quant à la première question préjudicielle |
B.2. Met de eerste prejudiciële vraag stelt de verwijzende rechter aan | B.2. Par la première question préjudicielle, le juge a quo interroge |
het Hof een vraag over de bestaanbaarheid van de in het geding zijnde | la Cour sur la compatibilité de la disposition en cause avec les |
bepaling met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, al dan niet in | articles 10 et 11 de la Constitution, lus en combinaison ou non avec |
samenhang gelezen met artikel 6 van het Europees Verdrag voor de | l'article 6 de la Convention européenne des droits de l'homme, en ce |
rechten van de mens, in zoverre zij de openbare rechtspersonen | qu'elle traite différemment les personnes publiques, selon que |
verschillend behandelt naargelang die al dan niet een aanbod tot | celles-ci ont formulé ou non une offre de règlement amiable avant |
minnelijke schikking hebben geformuleerd vooraleer een vordering tot | |
schadeloosstelling of een regresvordering wordt ingesteld tegen een | d'introduire une action en dommages et intérêts ou une action |
lid van hun personeel. Alleen van de openbare personen die een | récursoire contre un membre de leur personnel. En effet, seules les |
dergelijk aanbod hebben geformuleerd, zal de vordering immers | personnes publiques qui ont formulé une telle offre verront leur |
ontvankelijk worden verklaard. | action déclarée recevable. |
B.3.1. De artikelen 10 en 11 van de Grondwet hebben een algemene | B.3.1. Les articles 10 et 11 de la Constitution ont une portée |
draagwijdte. Zij verbieden elke discriminatie, ongeacht de oorsprong | générale. Ils interdisent toute discrimination, quelle qu'en soit |
ervan : de grondwettelijke regels van de gelijkheid en van de | l'origine : les règles constitutionnelles de l'égalité et de la |
niet-discriminatie zijn toepasselijk ten aanzien van alle rechten en | non-discrimination sont applicables à l'égard de tous les droits et de |
alle vrijheden, met inbegrip van die welke voortvloeien uit | toutes les libertés, en ce compris ceux qui résultent des conventions |
internationale verdragen die België binden. | internationales liant la Belgique. |
B.3.2. Het beginsel van gelijkheid en niet-discriminatie sluit niet | B.3.2. Le principe d'égalité et de non-discrimination n'exclut pas |
uit dat een verschil in behandeling tussen categorieën van personen | qu'une différence de traitement soit établie entre des catégories de |
wordt ingesteld, voor zover dat verschil op een objectief criterium | personnes, pour autant qu'elle repose sur un critère objectif et |
berust en het redelijk verantwoord is. | qu'elle soit raisonnablement justifiée. |
Het bestaan van een dergelijke verantwoording moet worden beoordeeld | L'existence d'une telle justification doit s'apprécier en tenant |
rekening houdend met het doel en de gevolgen van de betwiste maatregel | compte du but et des effets de la mesure critiquée ainsi que de la |
en met de aard van de ter zake geldende beginselen; het beginsel van | nature des principes en cause; le principe d'égalité et de |
gelijkheid en niet-discriminatie is geschonden wanneer vaststaat dat | non-discrimination est violé lorsqu'il est établi qu'il n'existe pas |
er geen redelijk verband van evenredigheid bestaat tussen de | de rapport raisonnable de proportionnalité entre les moyens employés |
aangewende middelen en het beoogde doel. | et le but visé. |
B.4.1. Artikel 6, lid 1, van het Europees Verdrag voor de rechten van | B.4.1. L'article 6, paragraphe 1, de la Convention européenne des |
de mens waarborgt het recht op toegang tot een bevoegde rechter : | droits de l'homme garantit le droit d'accès à un juge compétent : |
« Bij het vaststellen van zijn burgerlijke rechten en verplichtingen | « Toute personne a droit à ce que sa cause soit entendue |
of bij het bepalen van de gegrondheid van een tegen hem ingestelde | équitablement, publiquement et dans un délai raisonnable, par un |
strafvervolging heeft eenieder recht op een eerlijke en openbare | tribunal indépendant et impartial, établi par la loi, qui décidera, |
behandeling van zijn zaak, binnen een redelijke termijn, door een | soit des contestations sur ses droits et obligations de caractère |
onafhankelijke en onpartijdige rechterlijke instantie welke bij de wet | civil, soit du bien-fondé de toute accusation en matière pénale |
is ingesteld. Het vonnis moet in het openbaar worden gewezen maar de | dirigée contre elle. Le jugement doit être rendu publiquement, mais |
toegang tot de rechtszaal kan aan de pers en het publiek worden | l'accès de la salle d'audience peut être interdit à la presse et au |
ontzegd gedurende het gehele proces of een deel daarvan, in het belang | public pendant la totalité ou une partie du procès dans l'intérêt de |
van de goede zeden, van de openbare orde of 's lands veiligheid in een | la moralité, de l'ordre public ou de la sécurité nationale dans une |
democratische samenleving, wanneer de belangen van minderjarigen of de | société démocratique, lorsque les intérêts des mineurs ou la |
bescherming van het privé leven van partijen bij het proces dit eisen | protection de la vie privée des parties au procès l'exigent, ou dans |
of, in die mate als door de rechter onder bepaalde omstandigheden | la mesure jugée strictement nécessaire par le tribunal, lorsque dans |
strikt noodzakelijk wordt geoordeeld, wanneer openbaarmaking de | des circonstances spéciales la publicité serait de nature à porter |
belangen van de rechtspraak zou schaden ». | atteinte aux intérêts de la justice ». |
B.4.2. Het recht op toegang tot de rechter is niet absoluut en kan | B.4.2. Le droit d'accès au juge n'est pas absolu et peut être soumis à |
onderworpen worden aan ontvankelijkheidsvoorwaarden (EHRM, 19 juni | des conditions de recevabilité (CEDH, 19 juin 2001, Kreuz c. Pologne, |
2001, Kreuz t. Polen, § 54; 11 oktober 2001, Rodriguez Valin t. | § 54; 11 octobre 2001, Rodriguez Valin c. Espagne, § 22; 10 janvier |
Spanje, § 22; 10 januari 2006, Teltronic-CATV t. Polen, § 47). Die | 2006, Teltronic-CATV c. Pologne, § 47). Ces limitations ne peuvent |
beperkingen mogen geen afbreuk doen aan de essentie zelf van het recht | |
op toegang tot de rechter (EHRM, 12 november 2002, Zvolsk[00fd] en | porter atteinte à la substance même du droit d'accès au juge (CEDH, 12 |
Zvolskß t. Tsjechische Republiek, § 47; 2 juni 2016, Papaioannou t. | novembre 2002, Zvolsky et Zvolskß c. République tchèque, § 47; 2 juin |
Griekenland, § 40). Zij moeten ook een gewettigd doel nastreven en | 2016, Papaioannou c. Grèce, § 40). Elles doivent aussi poursuivre un |
redelijk evenredig zijn met dat doel (EHRM, | objectif légitime et être raisonnablement proportionnées à cet |
24 februari 2009, L'Erablière ASBL t. België, § 35; 10 maart 2009, | objectif (CEDH, 24 février 2009, L'Erablière ASBL c. Belgique, § 35; |
Anakomba Yula t. België, § 31; 16 juli 2009, Christodoulou t. | 10 mars 2009, Anakomba Yula c. Belgique, § 31; 16 juillet 2009, |
Griekenland, § 22; 29 maart 2011, R.T.B.F. t. België, § 69; grote | Christodoulou c. Grèce, § 22; 29 mars 2011, R.T.B.F. c. Belgique, § |
kamer, 5 april 2018, Zubac t. Kroatië, § 78). De toepassing van de | 69; grande chambre, 5 avril 2018, Zubac c. Croatie, § 78). Par |
ontvankelijkheidsvoorwaarden zoals zij zijn bepaald in het | ailleurs, l'application des conditions de recevabilité telles qu'elles |
toepasselijke recht, is overigens in overeenstemming met het beginsel | sont prévues par le droit applicable est compatible avec le principe |
van de rechtsstaat (EHRM, Zubac t. Kroatië, voormeld, § § 96 en 123). | de la prééminence du droit (CEDH, Zubac c. Croatie, précité, § § 96 et |
B.4.3. Volgens het Europees Hof voor de Rechten van de Mens kan het | 123). B.4.3. Selon la Cour européenne des droits de l'homme, le droit |
recht op toegang tot de rechter in sommige omstandigheden afhankelijk | d'accès au juge peut être subordonné, dans certaines circonstances, à |
worden gemaakt van een verplichting om een procedure van minnelijke | une obligation de mener une procédure de règlement amiable avant |
schikking te voeren alvorens een vordering tot schadevergoeding voor | d'introduire une action en indemnisation devant le juge compétent, une |
de bevoegde rechter in te stellen, waarbij een dergelijke verplichting | telle obligation poursuivant un objectif légitime, à savoir garantir |
een gewettigd doel nastreeft, namelijk het beginsel van de | le principe d'économie de la procédure et permettant aux parties de |
proceseconomie waarborgen, en de partijen toelaat hun geschillen | régler efficacement leurs différends, sans intervention des tribunaux |
doeltreffend te regelen zonder optreden van de rechtbanken (EHRM, 26 | (CEDH, 26 mars 2015, Momilovi c. Croatie, § 46). |
maart 2015, Momilovi t. Kroatië, § 46). | |
B.5. Uit de in B.1.3 aangehaalde parlementaire voorbereiding blijkt | B.5. Il ressort des travaux préparatoires cités en B.1.3 que la |
dat de in het geding zijnde bepaling ertoe strekt « zoveel mogelijk de | disposition en cause vise à « éviter autant que possible |
tussenkomst van de reeds overbevraagde rechter te vermijden en de | l'intervention du juge, qui est déjà surchargé, et [à] résoudre les |
geschillen in der minne op te lossen » (Parl. St., Kamer, 2001-2002, | différends à l'amiable » (Doc. parl., Chambre, 2001-2002, DOC |
DOC 50-1736/001, p. 25). Een dergelijk doel is gewettigd (EHRM, | 50-1736/001, p. 25). Un tel objectif est légitime (CEDH, Momilovi c. |
Momilovi t. Kroatië, voormeld, § 46). De verplichting om een aanbod tot minnelijke schikking te formuleren alvorens een rechtsvordering in te stellen, is relevant, gelet op dat doel. In tegenstelling tot wat de eisende partij voor de verwijzende rechter aanvoert, impliceert de ontstentenis van bijzondere regels in verband met de draagwijdte en de voorwaarden van een dergelijk aanbod tot minnelijke schikking niet dat dit aanbod elk nut verliest, noch dat de betrokken openbare rechtspersonen zich ertoe zouden kunnen beperken louter formele voorstellen te formuleren, zonder werkelijk te willen komen tot een akkoord. De openbare rechtspersonen zijn immers ertoe gehouden te handelen in overeenstemming met de beginselen van | Croatie, précité, § 46). L'obligation de formuler une offre de règlement amiable avant d'introduire une action en justice est pertinente, eu égard à cet objectif. Contrairement à ce que soutient la partie demanderesse devant le juge a quo, l'absence de règles particulières en ce qui concerne la portée et les modalités d'une telle offre de règlement amiable ne prive pas cette offre de toute utilité et n'implique pas que les personnes publiques concernées puissent se contenter de présenter des offres purement formelles, sans réelle volonté d'aboutir |
behoorlijk bestuur. Zoals in de in B.1.3 aangehaalde parlementaire | à un accord. En effet, les personnes publiques sont tenues d'agir |
voorbereiding wordt aangegeven « [ligt] aan de grondslag van zodanige | conformément aux principes de bonne administration. Comme l'indiquent |
beslissing [...] een zorgvuldige evaluatie en afweging van alle | les travaux préparatoires cités en B.1.3, « à la base d'une telle |
concrete omstandigheden van het schadegeval. De overheid zal haar | décision se trouvent une évaluation et un examen méticuleux. |
beslissing moeten motiveren en waken over een gelijke behandeling van | L'autorité devra motiver sa décision et veiller au traitement |
gelijke gevallen » (Parl. St., Kamer, 2001-2002, DOC 50-1736/001, p. 26). B.6. Het verschil in behandeling houdt geen onevenredige gevolgen in wat betreft de rechten van de betrokken openbare rechtspersonen, gelet op het nagestreefde doel. De in het geding zijnde bepaling legt immers aan de openbare rechtspersoon alleen de verplichting op om een aanbod tot minnelijke schikking aan de ambtenaar te formuleren alvorens een rechtsvordering in te stellen, aangezien geen enkele specifieke nadere regel, noch enige termijn daartoe voor haar geldt. De openbare rechtspersoon is vrij om te beslissen over het aanbod tot minnelijke schikking dat hij formuleert. In het bijzonder is hij niet ertoe gehouden af te zien van een deel van zijn aanspraken en kan hij de integrale vergoeding van de geleden schade vorderen. Ten slotte, indien niet wordt ingegaan op het | similaire des cas similaires » (Doc. parl., Chambre, 2001-2002, DOC 50-1736/001, p. 26). B.6. La différence de traitement n'emporte pas de conséquences disproportionnées en ce qui concerne les droits des personnes publiques concernées, eu égard à l'objectif poursuivi. En effet, la disposition en cause impose uniquement à la personne publique d'adresser une offre de règlement amiable à l'agent avant d'introduire une action en justice, dès lors qu'aucune modalité spécifique ni aucun délai ne s'imposent à elle à cet effet. La personne publique est libre de décider de l'offre de règlement amiable qu'elle formule. En particulier, elle n'est pas tenue de renoncer à une partie de ses prétentions et peut demander la réparation intégrale |
aanbod tot minnelijke schikking, kan de openbare rechtspersoon in | du dommage subi. Enfin, si l'offre de règlement amiable n'est pas |
rechte optreden, zonder te zijn gebonden door de inhoud van het | acceptée, la personne publique peut agir en justice, sans être liée |
voorafgaande aanbod (ibid.). | par le contenu de l'offre préalable (ibid.). |
Voor het overige toont de eisende partij voor de verwijzende rechter | Pour le surplus, la partie demanderesse devant le juge a quo ne |
niet aan dat de op de betrokken vorderingen toepasselijke | démontre pas que les délais de prescription applicables aux actions |
verjaringstermijnen, zoals die in het gemeen recht zijn bepaald, | concernées, tels qu'ils sont prévus en droit commun, seraient à ce |
dermate kort zouden zijn dat de wetgever had moeten voorzien in een | point brefs que le législateur aurait dû prévoir un mécanisme de |
mechanisme om de verjaring te schorsen of te stuiten teneinde de | suspension ou d'interruption de la prescription pour permettre aux |
partijen in staat te stellen om te onderhandelen. | parties de négocier. |
B.7. De eerste prejudiciële vraag dient ontkennend te worden beantwoord. | B.7. La première question préjudicielle appelle une réponse négative. |
Ten aanzien van de tweede prejudiciële vraag | Quant à la deuxième question préjudicielle |
B.8. Met de tweede prejudiciële vraag stelt de verwijzende rechter aan | B.8. Par la deuxième question préjudicielle, le juge a quo interroge |
het Hof een vraag over de bestaanbaarheid van de in het geding zijnde | la Cour sur la compatibilité de la disposition en cause avec les |
bepaling met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, in die | articles 10 et 11 de la Constitution, dans l'interprétation selon |
interpretatie dat zij zonder onderscheid van toepassing zou zijn op de | laquelle elle s'appliquerait indistinctement aux membres du personnel |
personeelsleden van een openbare rechtspersoon die nog in dienst zijn | d'une personne publique qui sont encore en fonction et à ceux qui ne |
en op diegenen die dat niet meer zijn. | le sont plus. |
B.9. Het beginsel van gelijkheid en niet-discriminatie, zoals | B.9. Le principe d'égalité et de non-discrimination, tel qu'il est |
gewaarborgd door de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, verzet zich | garanti par les articles 10 et 11 de la Constitution, s'oppose à ce |
ertegen dat categorieën van personen, die zich ten aanzien van de | que soient traitées de manière identique, sans qu'apparaisse une |
betwiste maatregel in wezenlijk verschillende situaties bevinden, op | justification raisonnable, des catégories de personnes se trouvant |
identieke wijze worden behandeld, zonder dat daarvoor een redelijke | dans des situations qui, au regard de la mesure critiquée, sont |
verantwoording bestaat. | essentiellement différentes. |
B.10. Het staat in de regel aan het verwijzende rechtscollege de | B.10. Il appartient en règle à la juridiction a quo d'interpréter les |
bepalingen te interpreteren die het toepast, onder voorbehoud van een | dispositions qu'elle applique, sous réserve d'une lecture |
kennelijk verkeerde lezing ervan. Te dezen is de interpretatie van de | manifestement erronée de celles-ci. En l'espèce, l'interprétation du |
verwijzende rechter, volgens welke de wet van 10 februari 2003 zonder | juge a quo, selon laquelle la loi du 10 février 2003 s'applique |
onderscheid van toepassing is op de ambtenaren van een openbare | |
rechtspersoon die nog in dienst zijn en op diegenen die dat niet meer | indistinctement aux agents d'une personne publique qui sont encore en |
zijn, niet kennelijk verkeerd en leidt de parlementaire voorbereiding | fonction et à ceux qui ne le sont plus, n'est pas manifestement |
van de wet van 10 februari 2003 waarnaar de eisende partij voor de verwijzende rechter verwijst, niet tot een andere conclusie. B.11. Daar de twee in B.9 vermelde categorieën van ambtenaren aansprakelijk kunnen worden gesteld voor bepaalde schade die door hen wordt veroorzaakt tijdens de uitoefening van hun ambt, is het, rekening houdend met het in B.1.3 vermelde doel, relevant de openbare rechtspersonen ertoe te verplichten een aanbod tot minnelijke schikking te formuleren ten aanzien van die twee categorieën van ambtenaren. B.12. De tweede prejudiciële vraag dient ontkennend te worden beantwoord. Ten aanzien van de derde prejudiciële vraag B.13. Met de derde prejudiciële vraag stelt de verwijzende rechter aan het Hof een vraag over de bestaanbaarheid van de in het geding zijnde | erronée et les travaux préparatoires de la loi du 10 février 2003 qui sont cités par la partie demanderesse devant le juge a quo ne conduisent pas à une autre conclusion. B.11. Dès lors que la responsabilité des deux catégories d'agents mentionnées en B.9 peut être engagée pour certains dommages causés par eux dans l'exercice de leurs fonctions, il est pertinent, eu égard à l'objectif mentionné en B.1.3, de soumettre la personne publique à l'obligation de faire une offre de règlement amiable en ce qui concerne ces deux catégories d'agents. B.12. La deuxième question préjudicielle appelle une réponse négative. Quant à la troisième question préjudicielle B.13. Par la troisième question préjudicielle, le juge a quo interroge la Cour sur la compatibilité de la disposition en cause avec les |
bepaling met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, in zoverre zij de | articles 10 et 11 de la Constitution, en ce qu'elle contraint les |
openbare rechtspersonen, in de zin van de wet van 10 februari 2003, | personnes publiques, au sens de la loi du 10 février 2003, à proposer |
ertoe verplicht een minnelijke schikking voor te stellen aan hun | un règlement amiable aux membres de leur personnel avant d'introduire |
personeelsleden alvorens een vordering tot schadevergoeding tegen hen | une action en dommages et intérêts contre ceux-ci, alors que les |
in te stellen, terwijl de privaatrechtelijke personen die verplichting niet hebben. | personnes de droit privé n'ont pas cette obligation. |
B.14. Het doel van de wet van 10 februari 2003 bestaat er weliswaar in | B.14. Certes, l'objectif de la loi du 10 février 2003 est d'aligner, |
in zekere mate de aansprakelijkheidsregeling voor de personeelsleden | dans une certaine mesure, le régime de responsabilité des membres du |
van de openbare rechtspersonen af te stemmen op de regeling die van | personnel des personnes publiques sur le régime applicable aux |
toepassing is op de contractuele werknemers in het algemeen, zoals is | |
vermeld in B.1.1. Aldus, volgens de memorie van toelichting, strekt de | travailleurs contractuels en général, comme il est dit en B.1.1. |
wet voornamelijk ertoe de door het Hof afgekeurde discriminaties | Ainsi, selon l'exposé des motifs, la loi vise principalement à |
tussen de stelsels van burgerrechtelijke aansprakelijkheid die | supprimer les discriminations censurées par la Cour entre les régimes |
respectievelijk van toepassing zijn op de statutaire ambtenaren van de | de responsabilité civile qui sont respectivement applicables aux |
openbare rechtspersonen en op de contractuele werknemers in de | agents statutaires des personnes publiques et aux agents contractuels |
openbare en private sectoren weg te werken (Parl. St., Kamer, | dans les secteurs public et privé (Doc. parl., Chambre, 2001-2002, DOC |
2001-2002, DOC 50-1736/001, p. 4). Hieruit vloeit niet voort dat, ten | 50-1736/001, p. 4). Il ne s'en déduit pas qu'en ce qui concerne plus |
aanzien van inzonderheid de in het geding zijnde bepaling, de wetgever | particulièrement la disposition en cause, le législateur aurait visé |
een volledige afstemming zou hebben beoogd van de | un alignement complet des régimes de responsabilité applicables |
aansprakelijkheidsstelsels die respectievelijk van toepassing zijn in | |
de openbare sector en in de private sector. Integendeel, uit de | respectivement dans le secteur public et dans le secteur privé. Au |
parlementaire voorbereiding blijkt dat de wet van 10 februari 2003 | contraire, il ressort des travaux préparatoires que la loi du 10 |
precies ertoe strekt een gelijke behandeling in te voeren « met de | février 2003 tend précisément à instaurer une égalité de traitement « |
militairen en het politiepersoneel, ten aanzien van wie reeds een | par rapport au personnel militaire et au personnel de la police, dont |
gelijkaardige bepaling van toepassing is » (Parl. St., Senaat, | le statut prévoit déjà une disposition similaire » (Doc. parl., Sénat, |
2002-2003, nr. 2-1357/3, p. 5). | 2002-2003, n° 2-1357/3, p. 5). |
Gelet op het in B.1.3 vermelde doel is het pertinent aan de openbare | Eu égard à l'objectif mentionné en B.1.3, il est pertinent d'imposer |
rechtspersonen de verplichting op te leggen een aanbod tot minnelijke | aux personnes publiques l'obligation de faire une offre de règlement |
schikking te formuleren alvorens een vordering tot schadevergoeding of | amiable avant d'introduire une action en dommages et intérêts ou une |
een regresvordering in te stellen tegen een lid van hun personeel. | action récursoire contre un membre de leur personnel. |
B.15. Om dezelfde redenen als die welke zijn vermeld in B.6, heeft het | B.15. Pour les mêmes motifs que ceux qui sont mentionnés en B.6, la |
verschil in behandeling geen onevenredige gevolgen wat betreft de | différence de traitement n'entraîne pas des conséquences |
rechten van de betrokken openbare rechtspersonen, gelet op het | disproportionnées en ce qui concerne les droits des personnes |
nagestreefde doel. | publiques concernées, eu égard à l'objectif poursuivi. |
B.16. De derde prejudiciële vraag dient ontkennend te worden | B.16. La troisième question préjudicielle appelle une réponse |
beantwoord. | négative. |
Ten aanzien van de vierde prejudiciële vraag | Quant à la quatrième question préjudicielle |
B.17. Met de vierde prejudiciële vraag stelt de verwijzende rechter | B.17. Par la quatrième question préjudicielle, le juge a quo interroge |
aan het Hof een vraag over de bestaanbaarheid van de in het geding | la Cour sur la compatibilité de la disposition en cause avec les |
zijnde bepaling met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, in zoverre | articles 10 et 11 de la Constitution, en ce qu'elle contraint les |
zij de openbare rechtspersonen ertoe verplicht een aanbod tot | personnes publiques à faire une offre de règlement amiable aux membres |
minnelijke schikking aan hun personeelsleden te formuleren alvorens | de leur personnel avant d'introduire une action en dommages et |
een vordering tot schadevergoeding tegen hen in te stellen, zelfs | intérêts contre ceux-ci, même lorsque la réparation du dommage subi |
wanneer het herstel van de geleden schade de draagkracht van het | n'est pas de nature à dépasser la capacité contributive du membre du |
personeelslid niet kan overstijgen. | personnel. |
B.18. Uit de prejudiciële vraag blijkt dat het Hof wordt verzocht de openbare rechtspersonen die ertoe gehouden zijn een aanbod tot minnelijke schikking te formuleren aan hun personeelslid alvorens een rechtsvordering in te stellen, in de hypothese dat het herstel van de schade de draagkracht van het personeelslid kan overstijgen, enerzijds, te vergelijken met de openbare rechtspersonen die ertoe gehouden zijn een vergelijkbaar aanbod te formuleren, in de hypothese dat het herstel van de schade de draagkracht van de ambtenaar niet kan overstijgen, anderzijds. De openbare rechtspersonen zijn ertoe gehouden in beide gevallen een aanbod tot minnelijke schikking te formuleren. In tegenstelling tot wat de Ministerraad aanvoert wordt het Hof niet | B.18. Il ressort de la question préjudicielle que la Cour est invitée à comparer, d'une part, les personnes publiques qui sont tenues de faire une offre de règlement amiable à un membre de leur personnel avant d'introduire une action en justice, dans l'hypothèse où la réparation du dommage est de nature à dépasser la capacité contributive du membre du personnel, et, d'autre part, les personnes publiques qui sont tenues de faire une offre analogue, dans l'hypothèse où la réparation du dommage n'est pas de nature à dépasser la capacité contributive de l'agent. Les personnes publiques sont tenues de faire une offre de règlement amiable dans les deux cas. |
verzocht de situatie van de openbare rechtspersonen die zijn | Contrairement à ce que soutient le Conseil des ministres, la Cour |
onderworpen aan de in het geding zijnde bepaling te vergelijken met | n'est pas invitée à comparer la situation des personnes publiques |
die van de Staat die, alvorens een rechtsvordering in te stellen tegen | soumises à la disposition en cause avec celle de l'Etat qui, avant |
een militair die de Staat of derden schade heeft berokkend tijdens de | d'introduire une action en justice contre un militaire ayant causé un |
uitoefening van zijn ambt, ertoe gehouden is een voorstel tot dading | dommage à l'Etat ou à des tiers, dans l'exercice de ses fonctions, est |
aan de militair te formuleren, op straffe van niet-ontvankelijkheid | tenu de faire une offre de transaction au militaire, sous peine de |
van de rechtsvordering, overeenkomstig artikel 93, § 1, van de wet van | l'irrecevabilité de l'action en justice, conformément à l'article 93, |
20 mei 1994 « inzake de rechtstoestanden van het personeel van | § 1er, de la loi du 20 mai 1994 « relative aux statuts du personnel de |
Defensie ». | la Défense ». |
B.19. Gelet op het in B.1.3 vermelde doel is het redelijk verantwoord | B.19. Compte tenu de l'objectif mentionné en B.1.3, il est |
dat niet noodzakelijkerwijs rekening gehouden wordt met de draagkracht | raisonnablement justifié de ne pas avoir nécessairement égard à la |
van de betrokken ambtenaar. | capacité contributive de l'agent concerné. |
De omstandigheid dat de wetgever de verplichting, voor de Staat, om de | La circonstance que le législateur ait justifié l'obligation, pour |
rechtsvordering die wordt ingesteld tegen een militair die, bij de | l'Etat, de faire précéder l'action en justice exercée contre un |
uitoefening van zijn ambt, schade aan de Staat of derden heeft | militaire qui, dans l'exercice de ses fonctions, a causé un dommage à |
berokkend, te doen voorafgaan door een voorstel tot dading aan de | l'Etat ou à des tiers, d'une offre de transaction au défendeur pour |
verweerder, opdat die vordering ontvankelijk zou zijn overeenkomstig | que cette action soit recevable, conformément à l'article 93, § 1er, |
artikel 93, § 1, van de wet van 20 mei 1994 « inzake de | de la loi du 20 mai 1994 « relative aux statuts du personnel de la |
rechtstoestanden van het personeel van Defensie », heeft verantwoord | Défense », par le fait que le dommage excède souvent la capacité |
door het feit dat de schade vaak de draagkracht van de ambtenaar | contributive de l'agent, ainsi que la Cour l'a constaté par l'arrêt n° |
overstijgt, zoals het Hof dat heeft vastgesteld in het arrest nr. | |
29/2000 van 21 maart 2000, leidt niet tot een andere conclusie. | 29/2000 du 21 mars 2000, ne conduit pas à une autre conclusion. |
B.20. De vierde prejudiciële vraag dient ontkennend te worden | B.20. La quatrième question préjudicielle appelle une réponse |
beantwoord. | négative. |
Om die redenen, | Par ces motifs, |
het Hof | la Cour |
zegt voor recht : | dit pour droit : |
Artikel 5 van de wet van 10 februari 2003 « betreffende de | L'article 5 de la loi du 10 février 2003 « relative à la |
aansprakelijkheid van en voor personeelsleden in dienst van openbare | responsabilité des et pour les membres du personnel au service des |
rechtspersonen » schendt niet de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, | personnes publiques » ne viole pas les articles 10 et 11 de la |
al dan niet in samenhang gelezen met artikel 6 van het Europees | Constitution, lus en combinaison ou non avec l'article 6 de la |
Verdrag voor de rechten van de mens. | Convention européenne des droits de l'homme. |
Aldus gewezen in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig artikel | Ainsi rendu en langue française et en langue néerlandaise, |
65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof, | conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur |
op 26 november 2020. | la Cour constitutionnelle, le 26 novembre 2020. |
De griffier, | Le greffier, |
P.-Y. Dutilleux | P.-Y. Dutilleux |
De voorzitter, | Le président, |
F. Daoût | F. Daoût |