Etaamb.openjustice.be
Meertalige weergave van Arrest van --
← Terug naar "Uittreksel uit arrest nr. 118/2020 van 24 september 2020 Rolnummer 7094 In zake : het beroep tot vernietiging van de artikelen 206 tot 208 van de wet van 21 december 2018 « houdende diverse bepalingen betreffende justitie » Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters F. Daoût en A. Alen, en de rechters L. L(...)"
Uittreksel uit arrest nr. 118/2020 van 24 september 2020 Rolnummer 7094 In zake : het beroep tot vernietiging van de artikelen 206 tot 208 van de wet van 21 december 2018 « houdende diverse bepalingen betreffende justitie » Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters F. Daoût en A. Alen, en de rechters L. L(...) Extrait de l'arrêt n° 118/2020 du 24 septembre 2020 Numéro du rôle : 7094 En cause : le recours en annulation des articles 206 à 208 de la loi du 21 décembre 2018 « portant des dispositions diverses en matière de justice » La Cour constitutionnelle, composée des présidents F. Daoût et A. Alen, et des juges L. Lavrysen(...)
GRONDWETTELIJK HOF COUR CONSTITUTIONNELLE
Uittreksel uit arrest nr. 118/2020 van 24 september 2020 Extrait de l'arrêt n° 118/2020 du 24 septembre 2020
Rolnummer 7094 Numéro du rôle : 7094
In zake : het beroep tot vernietiging van de artikelen 206 tot 208 van En cause : le recours en annulation des articles 206 à 208 de la loi
de wet van 21 december 2018 « houdende diverse bepalingen betreffende du 21 décembre 2018 « portant des dispositions diverses en matière de
justitie » (« Wijziging van de artikelen 508/13 en 508/19 van het justice » (« Modification des articles 508/13 et 508/19 du Code
Gerechtelijk Wetboek »), ingesteld door E.M. judiciaire »), introduit par E.M.
Het Grondwettelijk Hof, La Cour constitutionnelle,
samengesteld uit de voorzitters F. Daoût en A. Alen, en de rechters L. composée des présidents F. Daoût et A. Alen, et des juges L. Lavrysen,
Lavrysen, J.-P. Moerman, T. Merckx-Van Goey, P. Nihoul, T. Giet, R. J.-P. Moerman, T. Merckx-Van Goey, P. Nihoul, T. Giet, R. Leysen, J.
Leysen, J. Moerman en M. Pâques, bijgestaan door de griffier P.-Y. Moerman et M. Pâques, assistée du greffier P.-Y. Dutilleux, présidée
Dutilleux, onder voorzitterschap van voorzitter F. Daoût, par le président F. Daoût,
wijst na beraad het volgende arrest : après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant :
I. Onderwerp van het beroep en rechtspleging I. Objet du recours et procédure
Bij verzoekschrift dat aan het Hof is toegezonden bij op 7 januari Par requête adressée à la Cour par lettre recommandée à la poste le 7
2019 ter post aangetekende brief en ter griffie is ingekomen op 11 janvier 2019 et parvenue au greffe le 11 janvier 2019, E.M., assisté
januari 2019, heeft E.M., bijgestaan en vertegenwoordigd door Mr. R.
Fonteyn, advocaat bij de balie te Brussel, beroep tot vernietiging et représenté par Me R. Fonteyn, avocat au barreau de Bruxelles, a
ingesteld van de artikelen 206 tot 208 van de wet van 21 december 2018 introduit un recours en annulation des articles 206 à 208 de la loi du
« houdende diverse bepalingen betreffende justitie » (« Wijziging van 21 décembre 2018 « portant des dispositions diverses en matière de
de artikelen 508/13 en 508/19 van het Gerechtelijk Wetboek »), justice » (« Modification des articles 508/13 et 508/19 du Code
bekendgemaakt in het Belgisch Staatsblad van 31 december 2018. judiciaire »), publiée au Moniteur belge du 31 décembre 2018.
(...) (...)
II. In rechte II. En droit
(...) (...)
Ten aanzien van de bestreden bepalingen en de context ervan Quant aux dispositions attaquées et à leur contexte
B.1.1. De verzoekende partij vordert de vernietiging van de artikelen B.1.1. La partie requérante sollicite l'annulation des articles 206,
206, 207 en 208 van de wet van 21 december 2018 « houdende diverse 207 et 208 de la loi du 21 décembre 2018 « portant des dispositions
bepalingen betreffende justitie » (hierna : de wet van 21 december diverses en matière de justice » (ci-après : la loi du 21 décembre
2018). 2018).
B.1.2. De artikelen 206 en 207 van de wet van 21 december 2018 B.1.2. Les articles 206 et 207 de la loi du 21 décembre 2018 modifient
wijzigen de artikelen 508/13 en 508/19 van het Gerechtelijk Wetboek, les articles 508/13 et 508/19 du Code judiciaire qui figurent dans le
die deel uitmaken van boek IIIbis « Juridische eerste- en livre IIIbis « De l'aide juridique de première et de deuxième ligne ».
tweedelijnsbijstand ». Artikel 508/13 van het Gerechtelijk Wetboek L'article 508/13 du Code judiciaire règle la gratuité complète ou
regelt de gedeeltelijke of volledige kosteloosheid van de juridische partielle de l'aide juridique de deuxième ligne. L'article 508/19 du
tweedelijnsbijstand. Artikel 508/19 van het Gerechtelijk Wetboek heeft Code judiciaire porte sur l'indemnisation des avocats pratiquant
betrekking op de vergoeding van de advocaten die de juridische l'aide juridique de deuxième ligne.
tweedelijnsbijstand verlenen.
De juridische tweedelijnsbijstand wordt bij artikel 508/1, 2°, van het L'aide juridique de deuxième ligne est définie en ces termes, à
Gerechtelijk Wetboek als volgt gedefinieerd : l'article 508/1, 2°, du Code judiciaire :
« de juridische bijstand die wordt verleend aan een natuurlijke « l'aide juridique accordée à une personne physique sous la forme d'un
persoon in de vorm van een omstandig juridisch advies, bijstand al dan avis juridique circonstancié ou l'assistance juridique dans le cadre
niet in het kader van een procedure of bijstand bij een geding met ou non d'une procédure ou l'assistance dans le cadre d'un procès y
inbegrip van de vertegenwoordiging in de zin van artikel 728 ». compris la représentation au sens de l'article 728 ».
B.1.3. Artikel 208 van de wet van 21 december 2018 bepaalt dat « de B.1.3. L'article 208 de la loi du 21 décembre 2018 dispose que « les
artikelen 206 en 207 [...] uitwerking [hebben] met ingang van 1 articles 206 et 207 produisent leurs effets le 1er septembre 2016 ».
september 2016 ». De datum van 1 september 2016 stemt overeen met de inwerkingtreding La date du 1er septembre 2016 correspond à l'entrée en vigueur de la
van de laatste hervorming van het systeem van de kosteloze juridische dernière réforme du système de l'aide juridique gratuite, opérée par
bijstand, die is doorgevoerd bij de wet van 6 juli 2016 « tot la loi du 6 juillet 2016 « modifiant le Code judiciaire en ce qui
wijziging van het Gerechtelijk Wetboek met betrekking tot de
juridische bijstand » (hierna : de wet van 6 juli 2016), bij het concerne l'aide juridique » (ci-après : la loi du 6 juillet 2016), par
koninklijk besluit van 21 juli 2016 « tot wijziging van het koninklijk l'arrêté royal du 21 juillet 2016 « modifiant l'arrêté royal du 20
besluit van 20 december 1999 houdende uitvoerings-bepalingen inzake de décembre 1999 contenant les modalités d'exécution relatives à
vergoeding die aan advocaten wordt toegekend in het kader van de l'indemnisation accordée aux avocats dans le cadre de l'aide juridique
juridische tweedelijnsbijstand en inzake de subsidie voor de kosten de deuxième ligne et relatif au subside pour les frais liés à
verbonden aan de organisatie van de bureaus voor juridische bijstand »
(hierna : het koninklijk besluit van 21 juli 2016), bij het koninklijk l'organisation des bureaux d'aide juridique » (ci-après : l'arrêté
besluit van 3 augustus 2016 « tot wijziging van het koninklijk besluit royal du 21 juillet 2016), par l'arrêté royal du 3 août 2016 «
van 18 december 2003 tot vaststelling van de voorwaarden van de modifiant l'arrêté royal du 18 décembre 2003 déterminant les
volledige of gedeeltelijke kosteloosheid van de juridische conditions de la gratuité totale ou partielle du bénéfice de l'aide
tweedelijnsbijstand en de rechtsbijstand » (hierna : het koninklijk juridique de deuxième ligne et de l'assistance judiciaire » (ci-après
besluit van 3 augustus 2016) en bij het ministerieel besluit van 19 : l'arrêté royal du 3 août 2016) et par l'arrêté ministériel du 19
juli 2016 « tot vaststelling van de nomenclatuur van de punten voor juillet 2016 « fixant la nomenclature des points pour les prestations
prestaties verricht door advocaten belast met gedeeltelijk of volledig effectuées par les avocats pratiquant l'aide juridique de deuxième
kosteloze juridische tweedelijnsbijstand » (hierna : het ministerieel ligne partiellement ou complètement gratuite » (ci-après : l'arrêté
besluit van 19 juli 2016). ministériel du 19 juillet 2016).
B.1.4.1. De koninklijke besluiten van 21 juli 2016 en 3 augustus 2016, B.1.4.1. Les arrêtés royaux du 21 juillet 2016 et du 3 août 2016,
alsook het ministerieel besluit van 19 juli 2016 maken thans het ainsi que l'arrêté ministériel du 19 juillet 2016 font actuellement
voorwerp uit van een of meer beroepen tot nietigverklaring die bij de l'objet d'un ou de plusieurs recours en annulation pendants devant la
afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State hangende zijn. Twee section du contentieux administratif du Conseil d'Etat. Deux de ces
van die beroepen zijn door de verzoekende partij ingesteld. recours ont été introduits par la partie requérante.
B.1.4.2. Steunend op de adviezen nrs. 59.718/3 en 59.719/3 van de B.1.4.2. S'appuyant sur les avis nos 59.718/3 et 59.719/3 rendus par
afdeling wetgeving van de Raad van State bij de ontwerpen die hebben la section de législation du Conseil d'Etat à propos des projets qui
geleid tot de voormelde uitvoeringsbesluiten, is het auditoraat in ont donné lieu aux arrêtés d'exécution précités, l'auditorat a
zijn verslagen ervan uitgegaan dat verscheidene bepalingen van de considéré, dans ses rapports, que diverses dispositions des arrêtés
voormelde koninklijke besluiten van 21 juli 2016 en 3 augustus 2016, royaux précités du 21 juillet 2016 et du 3 août 2016 étaient dénuées
een wettelijke grondslag misten. de fondement légal.
B.1.5. De bestreden bepalingen zijn via amendement aangenomen teneinde B.1.5. Les dispositions attaquées ont été prises par voie
de Koning een voldoende nauwkeurige machtiging te verlenen « met het d'amendement, pour conférer au Roi une habilitation suffisamment
oog op de uitvoering van de bepalingen op grond waarvan het bureau précise « en vue d'exécuter les dispositions qui permettent au bureau
voor juridische bijstand kan nagaan of voldaan is aan de voorwaarden
inzake kosteloosheid in het kader van de juridische d'aide juridique de vérifier si les conditions de gratuité sont
tweedelijnsbijstand » en « met het oog op de uitvoering van de remplies dans le cadre de l'aide juridique de deuxième ligne » et « en
bepalingen met betrekking tot de uitvoeringsbepalingen inzake de vue d'exécuter les dispositions concernant les modalités d'exécution
vergoeding die aan advocaten wordt toegekend in het kader van de relatives à l'indemnisation accordée aux avocats dans le cadre de
juridische tweedelijnsbijstand », aangezien die twee machtigingen niet l'aide juridique de deuxième ligne », ces deux habilitations n'étant
in de wet van 6 juli 2016 zijn vervat (Parl. St., Kamer, 2018-2019, pas contenues dans la loi du 6 juillet 2016 (Doc. parl., Chambre,
DOC 54-3303/010, pp. 32-34). 2018-2019, DOC 54-3303/010, pp. 32-34).
Daarenboven werden de machtigingen aan de Koning verleend met Par ailleurs, les habilitations conférées au Roi ont été pourvues d'un
terugwerkende kracht om « [te waarborgen] dat de reglementaire effet rétroactif pour « [...] s'assurer que les dispositions
bepalingen genomen zonder machtiging aan de Koning niet ter discussie réglementaires prises en l'absence d'habilitation au Roi ne soient pas
worden gesteld, aangezien zij de grondslag vormen voor de
implementatie van het systeem van de juridische tweedelijnsbijstand en remises en cause étant donné qu'elles ont mis en oeuvre le système
inzonderheid van het puntensysteem voor de vergoeding van de d'aide juridique et notamment le système d'indemnisation par points
advocaten, de nomenclatuur op basis waarvan de punten werden toegekend des avocats, la nomenclature sur la base de laquelle les points ont
en de berekeningswijze van de waarde van het punt » (ibid., p. 35). B.1.6. Sinds de wijziging ervan bij het bestreden artikel 206 van de wet van 21 december 2018 bepaalt artikel 508/13 van het Gerechtelijk Wetboek : « De juridische tweedelijnsbijstand kan gedeeltelijk of volledig kosteloos zijn voor wie over ontoereikende bestaansmiddelen beschikt en voor de met hen gelijkgestelde personen. De juridische tweedelijnsbijstand wordt niet toegekend als en in de mate dat de begunstigde een beroep kan doen op de tussenkomst van een derde betaler. De Koning bepaalt bij een besluit vastgesteld na overleg in de Ministerraad, de omvang van die bestaansmiddelen, de over te leggen bewijsstukken en wie gelijkgesteld wordt met de personen met été attribués, le mode de calcul de la valeur du point » (ibid., p. 35). B.1.6. Depuis sa modification par l'article 206, attaqué, de la loi du 21 décembre 2018, l'article 508/13 du Code judiciaire dispose : « L'aide juridique de deuxième ligne peut être partiellement ou entièrement gratuite pour les personnes dont les moyens d'existence sont insuffisants ou pour les personnes y assimilées. L'aide juridique de deuxième ligne n'est pas accordée si et dans la mesure où le bénéficiaire peut faire appel à l'intervention d'un tiers payant. Le Roi détermine par arrêté délibéré en Conseil des ministres l'ampleur de ces moyens d'existence, les pièces justificatives à produire ainsi que les personnes assimilées à celles dont les moyens
ontoereikende bestaansmiddelen. d'existence sont insuffisants.
Het bureau gaat na of voldaan is aan de voorwaarden inzake Le bureau vérifie si les conditions de gratuité sont remplies. A cette
kosteloosheid. Daartoe machtigt de Koning het bureau voor juridische fin, le Roi autorise le bureau d'aide juridique à demander des pièces
bijstand ertoe niet alleen aan de rechtzoekende maar ook aan derden justificatives non seulement au justiciable mais également à des tiers
bewijsstukken te vragen volgens de nadere regels die Hij bepaalt. selon les modalités qu'Il détermine.
[...] ». [...] ».
B.1.7. Sinds de wijziging ervan bij het bestreden artikel 207 van de B.1.7. Depuis sa modification par l'article 207, attaqué, de la loi du
wet van 21 december 2018 bepaalt artikel 508/19 van het Gerechtelijk 21 décembre 2018, l'article 508/19 du Code judiciaire dispose :
Wetboek : « § 1. De advocaat int de aan de begunstigde toegekende « § 1er. L'avocat perçoit l'indemnité de procédure accordée au
rechtsplegingsvergoeding en betaalt de eigen bijdrage bedoeld in bénéficiaire et rembourse au justiciable les contributions propres
artikel 508/17, § 1, tweede en derde lid, en § 2 terug aan de visées à l'article 508/17, § 1er, alinéas 2 et 3, et § 2 pour autant
rechtzoekende voor zover de rechtsplegingsvergoeding de vergoeding que l'indemnité de procédure dépasse l'indemnité calculée sur la base
berekend op basis van punten bedoeld in artikel 508/19, § 2, tweede des points visés à l'article 508/19, § 2, alinéa 2.
lid, overtreft.
§ 2. De advocaten belast met de gedeeltelijk of volledig kosteloze § 2. Les avocats chargés de l'aide juridique de deuxième ligne
juridische tweedelijnsbijstand doen verslag aan het bureau over elke partiellement ou complètement gratuite font rapport au bureau sur
behandelde zaak waarvoor zij in dit raam prestaties hebben verricht. chaque affaire pour laquelle ils ont accompli des prestations à ce
Dit verslag vermeldt eveneens de door de advocaat geïnde titre. Ce rapport mentionne également l'indemnité de procédure perçue
rechtsplegingsvergoeding en de vergoedingen geïnd overeenkomstig par l'avocat et les indemnités perçues en vertu de l'article 508/19ter
artikel 508/19ter alsook de bijdragen bedoeld in artikel 508/17, § 1, ainsi que les contributions visées à l'article 508/17, § 1er, alinéas
tweede en derde lid, en § 2. 2 et 3 et § 2.
Het bureau voor juridische bijstand kent voor die prestaties op grond Le bureau d'aide juridique attribue des points aux avocats pour ces
van een lijst met de punten die voor bepaalde uurprestaties worden prestations sur la base d'une liste mentionnant les points
aangerekend, waarvan de nadere regels worden bepaald door de Koning, correspondants à des prestations horaires déterminées, dont les
aan de advocaten punten toe en doet hierover verslag aan de modalités sont fixées par le Roi, et en fait un rapport au bâtonnier.
stafhouder. Het bureau voor juridische bijstand kent geen punten toe Le bureau d'aide juridique n'attribue pas de points ou diminue les
of vermindert de punten, in voorkomend geval, voor de prestaties points, le cas échéant, pour des prestations pour lesquelles des
waarvoor geldsommen werden geïnd op grond van de artikelen 508/17, § sommes ont été perçues sur la base des articles 508/17, § 1er, alinéas
1, tweede en derde lid, en § 2, 508/19, § 1, en 508/19ter of voor de 2 et 3, et § 2, 508/19, § 1er, et 508/19ter ou pour des prestations
prestaties voor dewelke de advocaat afziet van de inning van pour lesquelles l'avocat a renoncé à la perception de sommes sur la
geldsommen op grond van artikel 508/17, § 3. base de l'article 508/17, § 3.
De stafhouder deelt het totaal van de punten van de balie mee aan de Le bâtonnier communique le total des points de son barreau aux
in artikel 488 bedoelde overheden die het totaal van de punten van autorités visées à article 488, lesquelles communiquent le total des
alle balies meedelen aan de Minister van Justitie. points de tous les barreaux au Ministre de la Justice.
§ 3. Zodra hij de mededeling heeft ontvangen van de informatie bedoeld § 3. Dès réception de l'information visée au § 2, le Ministre de la
in § 2, kan de Minister van Justitie een controle laten uitvoeren op Justice peut faire effectuer un contrôle selon les modalités qu'il
de wijze die hij bepaalt na raadpleging van de in artikel 488 bedoelde détermine après concertation avec les autorités visées à l'article
overheden. Hij gelast de betaling van de vergoeding aan die overheden 488. Il ordonne le paiement de l'indemnité à ces autorités qui en
die in voorkomend geval via de Ordes van Advocaten voor de verdeling assurent la répartition, le cas échéant, par le biais des ordres des
ervan zorgen. avocats.
§ 4. De Koning bepaalt de uitvoeringsbepalingen van dit artikel, § 4. Le Roi détermine les modalités d'exécution de cet article, et
inzonderheid de criteria inzake toekenning, niet-toekenning of notamment les critères d'attribution, de non attribution ou de
vermindering van de punten, de berekeningswijze van de waarde van het diminution des points, le mode de calcul de la valeur du point, les
punt, de voorwaarden inzake indiening van de aanvraag tot vergoeding conditions d'introduction de la demande d'indemnité, les modalités et
en de nadere regels en voorwaarden inzake betaling van de vergoeding ». conditions de paiement de l'indemnité ».
Ten aanzien van de ontvankelijkheid Quant à la recevabilité
B.2. De Ministerraad en de tussenkomende partijen betwisten het belang B.2. Le Conseil des ministres et les parties intervenantes contestent
van de verzoekende partij bij het beroep. l'intérêt de la partie requérante à introduire un recours.
B.3. De Grondwet en de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het B.3. La Constitution et la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur la Cour
Grondwettelijk Hof vereisen dat elke natuurlijke persoon of constitutionnelle imposent à toute personne physique ou morale qui
rechtspersoon die een beroep tot vernietiging instelt, doet blijken introduit un recours en annulation de justifier d'un intérêt. Ne
van een belang. Van het vereiste belang doen slechts blijken de justifient de l'intérêt requis que les personnes dont la situation
personen wier situatie door de bestreden norm rechtstreeks en pourrait être affectée directement et défavorablement par la norme
ongunstig zou kunnen worden geraakt; bijgevolg is de actio popularis attaquée; il s'ensuit que l'action populaire n'est pas admissible.
niet toelaatbaar.
B.4.1. Zoals in B.1.4.1 is vermeld, heeft de verzoekende partij bij de B.4.1. Comme il est dit en B.1.4.1, la partie requérante a introduit,
afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State twee beroepen tot devant la section du contentieux administratif du Conseil d'Etat, deux
nietigverklaring ingesteld, respectievelijk tegen de koninklijke recours en annulation dirigés contre, respectivement, l'arrêté royal
besluiten van 21 juli 2016 en 3 augustus 2016, waaraan bij de du 21 juillet 2016 et l'arrêté royal du 3 août 2016, auxquels les
bestreden bepalingen een wettelijke grondslag wordt gegeven. dispositions attaquées confèrent un fondement légal.
In zoverre de bestreden bepalingen van invloed zijn op de procedures En ce que les dispositions attaquées ont une incidence sur les
die door de verzoekende partij bij de Raad van State zijn ingesteld, procédures introduites devant le Conseil d'Etat par la partie
heeft die partij klaarblijkelijk belang erbij bij het Hof de requérante, celle-ci a un intérêt manifeste à en demander l'annulation
vernietiging ervan te vorderen. devant la Cour.
B.4.2. De excepties worden verworpen. B.4.2. Les exceptions sont rejetées.
Ten gronde Quant au fond
Wat het eerste middel betreft En ce qui concerne le premier moyen
B.5. De verzoekende partij leidt een eerste middel af uit de schending B.5. La partie requérante prend un premier moyen de la violation des
van de artikelen 10, 11, 13 en 23, eerste lid, tweede lid en derde articles 10, 11, 13 et 23, alinéas 1er, 2 et 3, 2°, de la
lid, 2°, van de Grondwet, al dan niet in samenhang gelezen met de Constitution, lus en combinaison ou non avec les articles 33, 105 et
artikelen 33, 105 en 108 van de Grondwet, met artikel 6 van het 108 de la Constitution, avec l'article 6 de la Convention européenne
Europees Verdrag voor de rechten van de mens en met de algemene des droits de l'homme et avec les principes généraux de la légalité,
beginselen van wettigheid, gewettigd vertrouwen en rechtszekerheid, in de la confiance légitime et de la sécurité juridique, en ce que
zoverre de machtiging die aan de Koning is verleend bij het bestreden l'habilitation conférée au Roi par l'article 207, attaqué, de la loi
artikel 207 van de wet van 21 december 2018, dat artikel 508/19 van du 21 décembre 2018, lequel modifie l'article 508/19 du Code
het Gerechtelijk Wetboek wijzigt, niet voldoende nauwkeurig is. judiciaire, n'est pas suffisamment précise.
B.6. Bij het bestreden artikel 207 worden in artikel 508/19 van het B.6. L'article 207 attaqué insère, dans l'article 508/19 du Code
Gerechtelijk Wetboek twee delegaties aan de Koning ingevoegd : judiciaire, deux délégations au Roi :
- enerzijds, een delegatie om de nadere regels te bepalen met - d'une part, une délégation pour fixer les modalités relatives à la
betrekking tot de lijst met de punten die worden aangerekend voor liste des points correspondant à des prestations horaires déterminées,
bepaalde uurprestaties die worden verricht door de advocaten die de effectuées par les avocats pratiquant l'aide juridique de deuxième
juridische tweedelijnsbijstand verlenen (het bestreden artikel 207,
1°, van de wet van 21 december 2018, waarbij artikel 508/19, § 2, ligne (article 207, 1°, attaqué, de la loi du 21 décembre 2018, qui
tweede lid, van het Gerechtelijk Wetboek wordt aangevuld); en complète l'article 508/19, § 2, alinéa 2, du Code judiciaire); et
- anderzijds, een delegatie om de uitvoeringsbepalingen van artikel - d'autre part, une délégation pour déterminer les modalités
508/19 van het Gerechtelijk Wetboek vast te stellen, « inzonderheid de d'exécution de l'article 508/19 du Code judiciaire, et « notamment les
criteria inzake toekenning, niet-toekenning of vermindering van de critères d'attribution, de non-attribution ou de diminution des
punten, de berekeningswijze van de waarde van het punt, de voorwaarden points, le mode de calcul de la valeur du point, les conditions
inzake indiening van de aanvraag tot vergoeding en de nadere regels en d'introduction de la demande d'indemnité, les modalités et conditions
voorwaarden inzake betaling van de vergoeding » (het bestreden artikel de paiement de l'indemnité » (article 207, 2°, attaqué, de la loi du
207, 2°, van de wet van 21 december 2018, waarbij in artikel 508/19 21 décembre 2018, qui insère un paragraphe 4 dans l'article 508/19 du
van het Gerechtelijk Wetboek een paragraaf 4 wordt ingevoegd). Code judiciaire).
B.7. De Ministerraad betoogt dat het middel alleen tegen het bestreden B.7. Le Conseil des ministres soutient que le moyen est uniquement
artikel 207, 2°, van de wet van 21 december 2018 is gericht en niet dirigé contre l'article 207, 2°, attaqué, de la loi du 21 décembre
tegen artikel 207, 1°, van dezelfde wet. 2018, et non contre l'article 207, 1°, de la même loi.
Uit het verzoekschrift blijkt dat de verzoekende partij tegelijkertijd Il ressort de la requête que la partie requérante critique à la fois
het te vage en te ruime karakter bekritiseert van de bij het bestreden le caractère trop vague et trop large de l'habilitation conférée au
artikel 207, 2°, aan de Koning verleende machtiging en het verschil in Roi par l'article 207, 2°, attaqué et la différence de traitement
behandeling tussen de rechtzoekenden die het voordeel van de entre les justiciables susceptibles de bénéficier de l'aide juridique
juridische tweedelijnsbijstand kunnen genieten, wier relatie met de de deuxième ligne, dont la relation avec l'avocat est essentiellement
advocaat hoofdzakelijk reglementair wordt geregeld, enerzijds, en de régie par voie réglementaire, d'une part, et les autres justiciables,
andere rechtzoekenden, wier relatie met de advocaat hoofdzakelijk bij dont la relation avec l'avocat est essentiellement régie par la loi,
de wet wordt bepaald, anderzijds. d'autre part.
Aangezien het niet is uitgesloten dat die laatste kritiek ook het Dès lors qu'il n'est pas exclu que cette dernière critique vise aussi
bestreden artikel 207, 1°, van de wet van 21 december 2018 kan beogen, l'article 207, 1°, attaqué, de la loi du 21 décembre 2018, le contrôle
heeft de toetsing door het Hof betrekking op artikel 207, 1° en 2°, de la Cour porte sur l'article 207, 1° et 2°, de cette loi.
van die wet. B.8.1. Het beginsel van gelijkheid en niet-discriminatie sluit niet B.8.1. Le principe d'égalité et de non-discrimination n'exclut pas
uit dat een verschil in behandeling tussen categorieën van personen qu'une différence de traitement soit établie entre des catégories de
wordt ingesteld, voor zover dat verschil op een objectief criterium personnes, pour autant qu'elle repose sur un critère objectif et
berust en het redelijk verantwoord is. qu'elle soit raisonnablement justifiée.
Het bestaan van een dergelijke verantwoording moet worden beoordeeld L'existence d'une telle justification doit s'apprécier en tenant
rekening houdend met het doel en de gevolgen van de betwiste maatregel compte du but et des effets de la mesure critiquée ainsi que de la
en met de aard van de ter zake geldende beginselen; het beginsel van nature des principes en cause; le principe d'égalité et de
gelijkheid en niet-discriminatie is geschonden wanneer vaststaat dat non-discrimination est violé lorsqu'il est établi qu'il n'existe pas
er geen redelijk verband van evenredigheid bestaat tussen de de rapport raisonnable de proportionnalité entre les moyens employés
aangewende middelen en het beoogde doel. et le but visé.
B.8.2. Artikel 23 van de Grondwet bepaalt : B.8.2. L'article 23 de la Constitution dispose :
« Ieder heeft het recht een menswaardig leven te leiden. « Chacun a le droit de mener une vie conforme à la dignité humaine.
Daartoe waarborgen de wet, het decreet of de in artikel 134 bedoelde A cette fin, la loi, le décret ou la règle visée à l'article 134
regel, rekening houdend met de overeenkomstige plichten, de garantissent, en tenant compte des obligations correspondantes, les
economische, sociale en culturele rechten, waarvan ze de voorwaarden droits économiques, sociaux et culturels, et déterminent les
voor de uitoefening bepalen. conditions de leur exercice.
Die rechten omvatten inzonderheid : Ces droits comprennent notamment :
[...] [...]
2° het recht op sociale zekerheid, bescherming van de gezondheid en 2° le droit à la sécurité sociale, à la protection de la santé et à
sociale, geneeskundige en juridische bijstand; l'aide sociale, médicale et juridique;
[...] ». [...] ».
B.9. Artikel 23, tweede lid en derde lid, 2°, van de Grondwet B.9. L'article 23, alinéas 2 et 3, 2°, de la Constitution oblige le
verplicht de bevoegde wetgever om het recht op juridische bijstand te législateur compétent à garantir le droit à l'aide juridique et à
waarborgen en de voorwaarden voor de uitoefening van dat recht te déterminer les conditions d'exercice de ce droit.
bepalen. Die grondwetsbepaling verbiedt die wetgever echter niet machtigingen Cette disposition constitutionnelle n'interdit cependant pas à ce
te verlenen aan de uitvoerende macht, voor zover die machtigingen législateur d'accorder des délégations au pouvoir exécutif, pour
betrekking hebben op de tenuitvoerlegging van maatregelen waarvan de autant qu'elles portent sur l'exécution de mesures dont le législateur
wetgever het onderwerp heeft aangegeven. a déterminé l'objet.
B.10. Door de Koning ertoe te machtigen, enerzijds, « de criteria B.10. En habilitant le Roi à déterminer, d'une part, « les critères
inzake toekenning, niet-toekenning of vermindering van de punten, de d'attribution, de non-attribution ou de diminution des points, le mode
berekeningswijze van de waarde van het punt, de voorwaarden inzake de calcul de la valeur du point, les conditions d'introduction de la
indiening van de aanvraag tot vergoeding en de nadere regels en demande d'indemnité, les modalités et conditions de paiement de
voorwaarden inzake betaling van de vergoeding » te bepalen en, l'indemnité » et, d'autre part, les modalités relatives à la liste des
anderzijds, de nadere regels te bepalen met betrekking tot de lijst points correspondant à des prestations horaires effectuées par les
met de punten die worden aangerekend voor uurprestaties verricht door
de advocaten die juridische tweedelijnsbijstand verstrekken, heeft de avocats pratiquant l'aide juridique de deuxième ligne, le législateur
wetgever het onderwerp bepaald van de door de Koning te nemen a déterminé l'objet des mesures à prendre par le Roi.
maatregelen. B.11. In tegenstelling tot hetgeen de verzoekende partij betoogt, B.11. Contrairement à ce que la partie requérante soutient, le fait
maakt het feit dat het vastleggen van de nadere regels en de que la fixation des modalités et des conditions de l'indemnisation de
voorwaarden voor de vergoeding van de advocaat aan de Koning is l'avocat ait été déléguée au Roi ne permet pas de présumer que cette
gedelegeerd, het niet mogelijk te veronderstellen dat die vergoeding indemnisation ne serait pas effectivement garantie. Une éventuelle
niet daadwerkelijk zou zijn gewaarborgd. Een eventuele ontstentenis non-indemnisation des avocats pour leurs prestations en matière d'aide
van vergoeding van de advocaten voor hun prestaties inzake juridische juridique de deuxième ligne témoignerait d'ailleurs d'une exécution ou
tweedelijnsbijstand zou trouwens getuigen van een gebrekkige
uitvoering of inwerkingstelling van artikel 508/19 van het d'une mise en oeuvre défaillantes de l'article 508/19 du Code
Gerechtelijk Wetboek, zoals gewijzigd bij het bestreden artikel 207, judiciaire, tel qu'il a été modifié par l'article 207, attaqué, ce qui
hetgeen niet onder de bevoegdheid van het Hof valt. ne relève pas de la compétence de la Cour.
B.12. Tot slot berust het aangeklaagde verschil in behandeling tussen B.12. Enfin, la différence de traitement, critiquée, entre les
de rechtzoekenden « die het voordeel van de juridische justiciables « susceptibles de bénéficier de l'aide juridique de
tweedelijnsbijstand kunnen genieten en de andere rechtzoekenden, deuxième ligne et les autres justiciables, les seconds voyant, au
waarbij de tweeden, in tegenstelling tot de eersten, de essentiële contraire des premiers, les conditions essentielles du contrat qui les
voorwaarden van het contract dat hen aan hun advocaat bindt, bij de lie à leur avocat déterminées par la loi (en l'occurrence la loi
wet bepaald zien (te dezen de burgerlijke wet en het contractenrecht)
» op een verkeerd uitgangspunt. Buiten het kader van de juridische civile et le droit des contrats) », repose sur une prémisse erronée.
tweedelijnsbijstand wordt de vergoeding van de advocaat immers En effet, en dehors du cadre de l'aide juridique de deuxième ligne, la
geenszins bij de wet geregeld. Die vergoeding maakt het voorwerp uit rémunération de l'avocat n'est nullement réglée par la loi. Cette
van het contract dat vrij wordt overeengekomen tussen de advocaat en rémunération fait l'objet du contrat librement conclu entre l'avocat
zijn cliënt behoudens de beperkingen vastgesteld in artikel 446ter van et son client, sauf les limitations prévues à l'article 446ter du Code
het Gerechtelijk Wetboek. judiciaire.
B.13. Het eerste middel is niet gegrond. B.13. Le premier moyen n'est pas fondé.
Wat het tweede middel betreft En ce qui concerne le deuxième moyen
B.14. De verzoekende partij leidt een tweede middel af uit de B.14. La partie requérante prend un deuxième moyen de la violation,
schending, door artikel 206 van de wet van 21 december 2018, van de par l'article 206 de la loi du 21 décembre 2018, des articles 10, 11
artikelen 10, 11 en 22 van de Grondwet, al dan niet in samenhang et 22 de la Constitution, lus en combinaison ou non avec l'article 160
gelezen met artikel 160 van de Grondwet, met artikel 8 van het
Europees Verdrag voor de rechten van de mens, met de artikelen 7, 8 en de la Constitution, avec l'article 8 de la Convention européenne des
52 van het Handvest van de grondrechten van de Europese Unie en met de droits de l'homme, avec les articles 7, 8 et 52 de la Charte des
verordening (EU) nr. 2016/679 van het Europees Parlement en de Raad droits fondamentaux de l'Union européenne et avec le règlement (UE) n°
van 27 april 2016 « betreffende de bescherming van natuurlijke 2016/679 du Parlement européen et du Conseil du 27 avril 2016 «
personen in verband met de verwerking van persoonsgegevens en relatif à la protection des personnes physiques à l'égard du
betreffende het vrije verkeer van die gegevens en tot intrekking van traitement des données à caractère personnel et à la libre circulation
Richtlijn 95/46/EG (algemene verordening gegevensbescherming) » de ces données, et abrogeant la directive 95/46/CE (règlement général
(hierna : de algemene verordening gegevensbescherming). sur la protection des données) » (ci-après : le règlement général sur
la protection des données).
Eerste onderdeel Première branche
B.15. In het eerste onderdeel ervan betoogt de verzoekende partij dat B.15. Dans la première branche du moyen, la partie requérante soutient
het bestreden artikel 206 van de wet van 21 december 2018 de artikelen que l'article 206, attaqué, de la loi du 21 décembre 2018 viole les
5, 6, 9, 10, 13, 14 en 32 van de algemene verordening articles 5, 6, 9, 10, 13, 14 et 32 du règlement général sur la
gegevensbescherming en, bijgevolg, de artikelen 7, 8 en 52 van het protection des données et, en conséquence, les articles 7, 8 et 52 de
Handvest van de grondrechten van de Europese Unie, artikel 8 van het la Charte des droits fondamentaux de l'Union européenne, l'article 8
Europees Verdrag voor de rechten van de mens en artikel 22, tweede de la Convention européenne des droits de l'homme et l'article 22,
lid, van de Grondwet schendt, in zoverre de bestreden bepaling niet alinéa 2, de la Constitution, en ce que la disposition attaquée ne
voorziet in de mogelijkheid van controle of rechtzetting van de prévoit ni la possibilité de vérifier ou de rectifier les données
verzamelde gegevens, noch in voorwaarden met betrekking tot de recueillies, ni des conditions relatives à leur conservation.
bewaring ervan. B.16. De bestreden bepaling vult het derde lid van artikel 508/13 van B.16. La disposition attaquée complète l'alinéa 3 de l'article 508/13
het Gerechtelijk Wetboek aan teneinde de Koning ertoe te machtigen de
bureaus voor juridische bijstand toe te staan aan de rechtzoekende en du Code judiciaire en vue d'habiliter le Roi à autoriser les bureaux
aan derden bewijsstukken te vragen die het mogelijk maken na te gaan d'aide juridique à demander au justiciable et à des tiers des pièces
of de rechtzoekende voldoet aan de voorwaarden voor kosteloosheid, en justificatives permettant de vérifier si le justiciable remplit les
de nadere regels ervan te bepalen. conditions de gratuité, et à en déterminer les modalités.
Sinds die wijziging bepaalt artikel 508/13, derde lid, van het Depuis cette modification, l'article 508/13, alinéa 3, du Code
Gerechtelijk Wetboek : judiciaire dispose :
« Het bureau gaat na of voldaan is aan de voorwaarden inzake « Le bureau vérifie si les conditions de gratuité sont remplies. A
kosteloosheid. Daartoe machtigt de Koning het bureau voor juridische cette fin, le Roi autorise le bureau d'aide juridique à demander des
bijstand ertoe niet alleen aan de rechtzoekende maar ook aan derden pièces justificatives non seulement au justiciable mais également à
bewijsstukken te vragen volgens de nadere regels die Hij bepaalt ». des tiers selon les modalités qu'Il détermine ».
B.17.1. De algemene verordening gegevensbescherming is van toepassing B.17.1. Le règlement général sur la protection des données s'applique
op de geheel of gedeeltelijk geautomatiseerde verwerking, alsmede op au traitement de données à caractère personnel, automatisé en tout ou
de verwerking van persoonsgegevens die in een bestand zijn opgenomen en partie, ainsi qu'au traitement non automatisé de données à
of die bestemd zijn om daarin te worden opgenomen (artikel 2, lid 1, caractère personnel contenues ou appelées à figurer dans un fichier
van de voormelde verordening). (article 2, paragraphe 1, dudit règlement).
B.17.2. Persoonsgegevens moeten worden verwerkt op een wijze die ten B.17.2. Les données à caractère personnel doivent être traitées de
aanzien van de betrokkene rechtmatig, behoorlijk en transparant is manière licite, loyale et transparente au regard de la personne
(artikel 5, lid 1, a), van de algemene verordening concernée (article 5, paragraphe 1, a), du règlement général sur la
gegevensbescherming). protection des données).
Zij moeten juist zijn en zo nodig worden geactualiseerd en worden Elles doivent être exactes et, si nécessaire, tenues à jour, et
bewaard in een vorm die het mogelijk maakt de betrokkenen niet langer conservées sous une forme permettant l'identification des personnes
te identificeren dan voor de doeleinden waarvoor de persoonsgegevens concernées pendant une durée n'excédant pas celle nécessaire au regard
worden verwerkt noodzakelijk is, behoudens uitzonderingen (artikel 5, des finalités pour lesquelles elles sont traitées, sauf exceptions
lid 1, d) en e), van de algemene verordening gegevensbescherming). (article 5, paragraphe 1, d) et e), du règlement général sur la
Daarenboven moet de verwerkingsverantwoordelijke een aantal gegevens protection des données). Par ailleurs, le responsable du traitement doit fournir un certain
verstrekken, die zijn bepaald bij artikel 13 van de algemene nombre d'informations, déterminées par l'article 13 du règlement
verordening gegevensbescherming, wanneer de persoonsgegevens bij de général sur la protection des données, lorsque les données à caractère
betrokkene worden verzameld (artikel 13), en die zijn bepaald bij personnel sont collectées auprès de la personne concernée (article
artikel 14 van dezelfde verordening, wanneer de persoonsgegevens bij 13), et par l'article 14 du même règlement, lorsque les données à
derden worden verzameld (artikel 14). De « caractère personnel sont collectées auprès de tiers (article 14). Le «
verwerkingsverantwoordelijke » is een natuurlijke persoon of responsable du traitement » est la personne physique ou morale,
rechtspersoon, een overheidsinstantie, een dienst of een ander orgaan l'autorité publique, le service ou un autre organisme qui, seul ou
die/dat, alleen of samen met anderen, het doel van en de middelen voor conjointement avec d'autres, détermine les finalités et les moyens du
de verwerking van persoonsgegevens vaststelt; wanneer de traitement; lorsque les finalités et les moyens de ce traitement sont
doelstellingen van en de middelen voor die verwerking in het Unierecht déterminés par le droit de l'Union ou le droit d'un Etat membre, le
of het lidstatelijke recht worden vastgesteld, kan daarin worden responsable du traitement peut être désigné ou les critères
bepaald wie de verwerkingsverantwoordelijke is of volgens welke spécifiques applicables à sa désignation peuvent être prévus par le
criteria die wordt aangewezen (artikel 4, 7), van de verordening). droit de l'Union ou par le droit d'un Etat membre (article 4, 7), du
De persoon wiens persoonsgegevens worden verwerkt, heeft een recht van règlement). La personne concernée par le traitement des données à caractère
inzage in de hem betreffende gegevens (artikel 15) en een recht op personnel a un droit d'accès aux données la concernant (article 15) et
rectificatie van die gegevens (artikel 16). un droit de rectification de ces données (article 16).
B.18.1. De algemene verordening gegevensbescherming is in het interne B.18.1. Le règlement général sur la protection des données est
recht rechtstreeks van toepassing op de verwerkingen van directement applicable aux traitements de données à caractère
persoonsgegevens. Aldus zijn de verplichtingen die daarbij ten laste
van de verwerkingsverantwoordelijke worden gelegd en de rechten die personnel en droit interne. Ainsi, les obligations qu'il impose au
daarbij aan de betrokkene worden verleend, rechtstreeks van toepassing responsable du traitement et les droits qu'il confère à la personne
op de verwerkingen van persoonsgegevens die door de bureaus voor concernée sont directement applicables aux traitements de données à
juridische bijstand worden verricht. caractère personnel par les bureaux d'aide juridique.
Bijgevolg kan de bestreden bepaling niet worden verweten niet te Il ne peut dès lors être fait grief à la disposition attaquée de ne
voorzien in de mogelijkheid om de persoonsgegevens te controleren en pas prévoir une possibilité de vérifier et de rectifier les données à
te rectificeren of nog dat zij de voorwaarden voor het bewaren van die caractère personnel ou encore de ne pas déterminer les conditions de
gegevens niet bepaalt. In voorkomend geval machtigt de bestreden conservation de ces données. Le cas échéant, la disposition attaquée
bepaling de Koning daartoe. habilite le Roi pour ce faire.
B.18.2. Voor het overige toont de verzoekende partij niet aan in welk B.18.2. Pour le reste, la partie requérante ne démontre pas en quoi le
opzicht het recht op eerbiediging van het privéleven, dat wordt droit au respect de la vie privée, garanti par l'article 22 de la
gewaarborgd bij artikel 22 van de Grondwet, artikel 8 van het Europees Constitution, par l'article 8 de la Convention européenne des droits
Verdrag voor de rechten van de mens en artikel 7 van het Handvest van de l'homme et par l'article 7 de la Charte des droits fondamentaux de
de grondrechten van de Europese Unie, op een andere wijze zou zijn l'Union européenne, serait violé autrement que par une prétendue
geschonden dan in zoverre de artikelen 5, 6, 9, 10, 13, 14 en 32 van violation des articles 5, 6, 9, 10, 13, 14 et 32 du règlement général
de algemene verordening gegevensbescherming zouden zijn geschonden. sur la protection des données.
B.19. Daaruit volgt dat de bestreden bepaling, die zich ertoe beperkt B.19. Il s'ensuit que la disposition attaquée, qui se borne à
aan de Koning een machtiging te verlenen om de bureaus voor juridische habiliter le Roi à autoriser les bureaux d'aide juridique à procéder à
bijstand toe te staan over te gaan tot een bepaalde verwerking van
persoonsgegevens en de nadere regels ervan te organiseren, de un traitement de données à caractère personnel déterminé et à en
artikelen 10, 11 en 22 van de Grondwet, in samenhang gelezen met de organiser les modalités, ne viole pas les articles 10, 11 et 22 de la
voormelde bepalingen van de algemene verordening gegevensbescherming, Constitution, combinés avec les dispositions précitées du règlement
met de artikelen 7, 8 en 52 van het Handvest van de grondrechten van général sur la protection des données, avec les articles 7, 8 et 52 de
la Charte des droits fondamentaux de l'Union européenne et avec
de Europese Unie en met artikel 8 van het Europees Verdrag voor de l'article 8 de la Convention européenne des droits de l'homme.
rechten van de mens, niet schendt.
Het eerste onderdeel van het tweede middel is niet gegrond. Le deuxième moyen, en sa première branche, n'est pas fondé.
Tweede en derde onderdeel Deuxième et troisième branches
B.20. In het tweede en derde onderdeel van het tweede middel voert de B.20. Dans les deuxième et troisième branches du deuxième moyen, la
verzoekende partij aan dat het bestreden artikel 206 van de wet van 21 partie requérante allègue que l'article 206, attaqué, de la loi du 21
december 2018, dat is ingevoerd via amendement, niet is onderworpen décembre 2018, introduit par voie d'amendement, n'a pas été soumis à
aan de Toezichthoudende autoriteit voor de verwerking van l'Autorité de contrôle des traitements de données à caractère
persoonsgegevens die is ingesteld bij de wet van 3 december 2017 « tot personnel instituée par la loi du 3 décembre 2017 « portant création
oprichting van de Gegevensbeschermingsautoriteit », noch aan de de l'Autorité de protection des données », ni à la section de
afdeling wetgeving van de Raad van State. législation du Conseil d'Etat.
B.21.1. Wanneer de verwerking van persoonsgegevens waarschijnlijk een B.21.1. Lorsque le traitement de données à caractère personnel est
« hoog risico » inhoudt « voor de rechten en vrijheden van natuurlijke susceptible d'engendrer un « risque élevé pour les droits et libertés
des personnes physiques », le responsable du traitement doit
effectuer, préalablement au traitement, une analyse d'impact des
personen », moet de verwerkingsverantwoordelijke, overeenkomstig opérations de traitement envisagées sur la protection des données à
artikel 35 van de algemene verordening gegevensbescherming, vóór de caractère personnel, conformément à l'article 35 du règlement général
verwerking een beoordeling uitvoeren van het effect van de beoogde
verwerkingsactiviteiten op de bescherming van persoonsgegevens.
Vervolgens moet, krachtens artikel 36 van dezelfde verordening, de sur la protection des données. Ensuite, en vertu de l'article 36 du
verwerkingsverantwoordelijke voorafgaand aan de verwerking de même règlement, lorsque l'analyse d'impact indique que le traitement
toezichthoudende autoriteit raadplegen, wanneer uit de présenterait un risque élevé si le responsable du traitement ne
effectbeoordeling blijkt dat de verwerking een hoog risico zou prenait pas de mesures pour atténuer le risque, le responsable du
opleveren indien de verwerkingsverantwoordelijke geen maatregelen traitement doit consulter l'autorité de contrôle préalablement au
neemt om het risico te beperken. traitement.
B.21.2. Zonder zich uit te spreken over de bevoegdheid van het Hof om B.21.2. Sans se prononcer sur la compétence de la Cour à connaître de
kennis te nemen van grieven met betrekking tot de wijze van of de griefs relatifs au processus ou aux modalités d'élaboration de la
nadere regels inzake de totstandkoming van de bestreden bepaling, disposition attaquée, il y a lieu de constater que la partie
dient te worden vastgesteld dat de verzoekende partij niet aangeeft in requérante n'indique pas en quoi l'autorisation, donnée aux bureaux
welk opzicht de aan de bureaus voor juridische bijstand gegeven d'aide juridique, de demander des pièces justificatives à des tiers
toelating om aan derden bewijsstukken te vragen, een « hoog risico engendrerait un « risque élevé pour les droits et libertés des
voor de rechten en vrijheden van natuurlijke personen » in de zin van personnes physiques » au sens du règlement général sur la protection
de algemene verordening gegevensbescherming zou inhouden. des données.
B.21.3. Het tweede en het derde onderdeel van het tweede middel zijn B.21.3. Le deuxième moyen, en ses deuxième et troisième branches,
niet gegrond. n'est pas fondé.
B.22. Bijgevolg is het tweede middel niet gegrond. B.22. En conséquence, le deuxième moyen n'est pas fondé.
Wat het derde middel betreft En ce qui concerne le troisième moyen
B.23. De verzoekende partij leidt een derde middel af uit de schending B.23. La partie requérante prend un troisième moyen de la violation
van de artikelen 10, 11 en 13 van de Grondwet, in samenhang gelezen des articles 10, 11 et 13 de la Constitution, lus en combinaison avec
met de algemene beginselen van rechtszekerheid, van de rechten van les principes généraux de la sécurité juridique, des droits de la
verdediging, van niet-retroactiviteit en van de inachtneming van de défense, de la non-rétroactivité et du respect des attentes légitimes
gewettigde verwachtingen van anderen, in zoverre bij het bestreden
artikel 208 van de wet van 21 december 2018 aan de artikelen 206 en d'autrui, en ce que l'article 208, attaqué, de la loi du 21 décembre
207 van dezelfde wet een retroactieve werking wordt verleend. 2018 confère un effet rétroactif aux articles 206 et 207 de la même
B.24. Het bestreden artikel 208 van de wet van 21 december 2018 loi. B.24. L'article 208, attaqué, de la loi du 21 décembre 2018 prévoit
bepaalt dat « de artikelen 206 en 207 [...] uitwerking [hebben] met que « les articles 206 et 207 produisent leurs effets le 1er septembre
ingang van 1 september 2016 ». 2016 ».
De artikelen 206 tot 208 van de wet van 21 december 2018 verlenen aan Les articles 206 à 208 de la loi du 21 décembre 2018 confèrent un
de koninklijke besluiten van 21 juli 2016 en 3 augustus 2016 en aan fondement légal aux arrêtés royaux du 21 juillet 2016 et du 3 août
het ministerieel besluit van 19 juli 2016 een wettelijke grondslag, 2016 et à l'arrêté ministériel du 19 juillet 2016, avec effet
met terugwerkende kracht tot 1 september 2016. rétroactif au 1er septembre 2016.
De artikelen 206 tot 208 van de wet van 21 december 2018 moeten dus als een wettelijke validatie worden beschouwd. B.25. De niet-retroactiviteit van de wetten is een waarborg die tot doel heeft rechtsonzekerheid te voorkomen. Die waarborg vereist dat de inhoud van het recht voorzienbaar en toegankelijk is, zodat de rechtzoekende de gevolgen van een bepaalde handeling in redelijke mate kan voorzien op het ogenblik dat die handeling wordt gesteld. De terugwerkende kracht is enkel verantwoord indien die absoluut noodzakelijk is voor de verwezenlijking van een doelstelling van algemeen belang. Indien blijkt dat de terugwerkende kracht bovendien tot doel of tot gevolg heeft dat de afloop van gerechtelijke procedures in een welbepaalde zin wordt beïnvloed of dat de rechtscolleges worden verhinderd zich uit te spreken over een welbepaalde rechtsvraag, vereist de aard van het in het geding zijnde beginsel dat uitzonderlijke omstandigheden of dwingende motieven van algemeen belang het optreden van de wetgever verantwoorden, dat, ten nadele van een categorie van burgers, afbreuk doet aan de aan allen geboden Les articles 206 à 208 de la loi du 21 décembre 2018 doivent donc être considérés comme une validation législative. B.25. La non-rétroactivité des lois est une garantie ayant pour but de prévenir l'insécurité juridique. Cette garantie exige que le contenu du droit soit prévisible et accessible, de sorte que le justiciable puisse prévoir, dans une mesure raisonnable, les conséquences d'un acte déterminé au moment où cet acte est accompli. La rétroactivité ne se justifie que si elle est indispensable à la réalisation d'un objectif d'intérêt général. S'il s'avère que la rétroactivité a en outre pour but ou pour effet d'influencer dans un sens l'issue de procédures juridictionnelles ou que les juridictions soient empêchées de se prononcer sur une question de droit bien précise, la nature du principe en cause exige que des circonstances exceptionnelles ou des motifs impérieux d'intérêt général justifient l'intervention du législateur, laquelle porte atteinte, au préjudice d'une catégorie de citoyens, aux garanties
jurisdictionele waarborgen. juridictionnelles offertes à tous.
B.26.1. Zoals blijkt uit B.1.4.1 tot B.1.5, hebben de bestreden B.26.1. Comme il ressort des B.1.4.1 à B.1.5, les dispositions
bepalingen niet enkel tot doel maar ook tot gevolg, dat de bij de attaquées ont non seulement pour but mais aussi pour effet
afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State hangende d'influencer dans un sens déterminé les procédures pendantes devant la
procedures, die onder meer door de verzoekende partij zijn ingesteld, section du contentieux administratif du Conseil d'Etat, introduites
in een welbepaalde zin worden beïnvloed. Het Hof moet dus onderzoeken entre autres par la partie requérante. La Cour doit donc examiner s'il
of er uitzonderlijke omstandigheden of dwingende motieven van algemeen existe des circonstances exceptionnelles ou des motifs impérieux
belang bestaan welke die inmenging van de wetgevende macht in lopende d'intérêt général qui justifient cette immixtion du pouvoir législatif
gerechtelijke procedures verantwoorden. dans des procédures juridictionnelles en cours.
B.26.2. De retroactieve werking die bij de bestreden bepaling aan de B.26.2. L'effet rétroactif conféré par la disposition attaquée aux
artikelen 206 en 207 van de wet van 21 december 2018 wordt verleend, articles 206 et 207 de la loi du 21 décembre 2018 est justifié comme
wordt in de parlementaire voorbereiding als volgt verantwoord : suit, dans les travaux préparatoires :
« Aan de artikelen 201 en 202 wordt terugwerkende kracht verleend. Die « Un effet rétroactif est conféré aux articles 201 et 202. Cette
terugwerkende kracht is verantwoord omdat het absoluut noodzakelijk is om de rechtszekerheid, de goede werking en de continuïteit van het systeem van de juridische tweedelijnsbijstand te waarborgen. Er moet immers worden gewaarborgd dat de reglementaire bepalingen genomen zonder machtiging aan de Koning niet ter discussie worden gesteld, aangezien zij de grondslag vormen voor de implementatie van het systeem van de juridische tweedelijnsbijstand en inzonderheid van het puntensysteem voor de vergoeding van de advocaten, de nomenclatuur op basis waarvan de punten werden toegekend en de berekeningswijze van de waarde van het punt. Als de genomen bepalingen ter discussie zouden worden gesteld, zouden de berekeningswijze en de toekenning van de vergoedingen van de advocaten in het verleden en in de toekomst in gevaar kunnen worden rétroactivité se justifie car elle est indispensable pour assurer la sécurité juridique, le bon fonctionnement et la continuité du système de l'aide juridique de deuxième ligne. En effet, il faut s'assurer que les dispositions réglementaires prises en l'absence d'habilitation au Roi ne soient pas remises en cause étant donné qu'elles ont mis en oeuvre le système d'aide juridique et notamment le système d'indemnisation par points des avocats, la nomenclature sur la base de laquelle les points ont été attribués, le mode de calcul de la valeur du point. Une remise en cause des dispositions qui ont été prises pourrait mettre en péril le mode de calcul et l'octroi des indemnisations des
gebracht, wat een aanzienlijke financiële impact zou hebben en het avocats pour le passé et le futur, causant donc un impact financier
functioneren van het volledige systeem van de juridische considérable, et, de ce fait, empêcherait le système entier de l'aide
tweedelijnsbijstand zou verhinderen. De terugwerkende kracht is juridique de deuxième ligne de fonctionner. Dès lors la rétroactivité
derhalve verantwoord wegens deze uitzonderlijke omstandigheden, zulks est justifiée par ces circonstances exceptionnelles afin de garantir
teneinde de rechtszekerheid te waarborgen » (Parl. St., Kamer, la sécurité juridique » (Doc. parl., Chambre, 2018-2019, DOC
2018-2019, DOC 54-3303/010, p. 35). 54-3303/010, p. 35).
B.26.3. Een eventuele vernietiging van de bestreden bepalingen die het B.26.3. Une éventuelle annulation des dispositions attaquées
bureau voor juridische bijstand de mogelijkheid bieden aan derden, met permettant au bureau d'aide juridique de demander à des tiers, y
inbegrip van overheidsinstanties, alle informatie te vragen die nuttig compris à des instances publiques, toutes les informations jugées
wordt geacht om na te gaan of is voldaan aan de voorwaarden voor de utiles pour vérifier que les conditions d'accès à l'aide juridique de
deuxième ligne et à l'assistance judiciaire sont remplies, et
toegang tot de juridische tweedelijnsbijstand en de rechtsbijstand, en organisant les fondements du système d'indemnisation des avocats
die de grondslagen organiseren van het systeem van vergoeding van de pratiquant l'aide juridique de deuxième ligne, dont le principe de
advocaten die juridische tweedelijnsbijstand verlenen, waaronder het l'attribution des points par prestation sur la base d'une liste, la
principe van de toekenning van de punten per prestatie op basis van possibilité d'une diminution de la valeur du point et le calcul de la
een lijst, de mogelijkheid van een vermindering van de waarde van het valeur du point, créerait une grande insécurité juridique.
punt en de berekening van de waarde van het punt, zou een grote En effet, l'annulation de ces dispositions entraînerait, pour la
rechtsonzekerheid doen ontstaan.
De vernietiging van die bepalingen zou immers voor de periode van de période allant de l'entrée en vigueur de ces dispositions, le 1er
inwerkingtreding van die bepalingen op 1 september 2016 tot de septembre 2016, à l'entrée en vigueur des dispositions attaquées, le
inwerkingtreding van de bestreden bepalingen op 10 januari 2019, 10 janvier 2019, soit dix jours après leur publication au Moniteur
zijnde tien dagen na de bekendmaking ervan in het Belgisch Staatsblad, belge, l'invalidation des décisions, prises par les bureaux d'aide
leiden tot de ongeldigverklaring van de beslissingen van de bureaus juridique, de désigner ou de refuser de désigner un avocat sur la base
voor juridische bijstand om op grond van de bij derden verkregen de pièces justificatives obtenues auprès de tiers. Ce faisant, cette
bewijsstukken een advocaat aan te wijzen of die aanwijzing te
weigeren. Zodoende zou die vernietiging het recht op toegang tot de annulation entraverait le droit d'accès au juge des justiciables les
rechter voor de meest behoeftige rechtzoekenden belemmeren, aangezien plus démunis, en ce que l'aide juridique de deuxième ligne vise à
de juridische tweedelijnsbijstand ertoe strekt de uitoefening door die garantir l'exercice de ce droit fondamental par ces justiciables.
rechtzoekenden van dat fundamentele recht te waarborgen. Par ailleurs, une telle annulation invaliderait l'indemnisation des
Daarenboven zou een dergelijke vernietiging de vergoeding ongeldig avocats qui ont effectué des prestations d'aide juridique de deuxième
maken van de advocaten die tussen 1 september 2016 en 10 januari 2019 juridische tweedelijnsbijstand hebben verleend en zou zij bijgevolg de juridische bijstand die door die advocaten aan de meest behoeftige rechtzoekenden wordt verleend, aanzienlijk verstoren, hetgeen eveneens gevolgen heeft voor het recht op toegang tot de rechter. Tot slot heeft de validatie waarin is voorzien bij de bestreden bepalingen een beperkte draagwijdte, aangezien die bepalingen zich ertoe beperken aan de door de Koning reeds genomen en in B.1.3 beoogde reglementaire maatregelen een wettelijke grondslag te verlenen, en de inhoud van de rechtsordening niet wijzigen. Die retroactieve validatie draagt te dezen bij tot de rechtszekerheid, aangezien de ligne entre le 1er septembre 2016 et le 10 janvier 2019 et elle perturberait dès lors considérablement l'aide juridique apportée par ces avocats aux justiciables les plus démunis, ce qui a aussi des répercussions sur le droit d'accès au juge. Enfin, la validation, telle qu'elle est prévue par les dispositions attaquées, a une portée limitée, dès lors que ces dispositions se limitent à conférer un fondement législatif aux mesures réglementaires déjà prises par le Roi et visées en B.1.3, et qu'elles ne modifient pas le contenu de l'ordonnancement juridique. Cette validation rétroactive contribue, en l'espèce, à la sécurité juridique,
toegankelijkheid en de voorzienbaarheid van de regeling van juridische l'accessibilité et la prévisibilité du régime de l'aide juridique de
tweedelijnsbijstand verzekerd zijn. deuxième ligne étant assurées.
B.26.4. Om een dergelijke rechtsonzekerheid te vermijden, die de B.26.4. Pour éviter une telle insécurité juridique, qui aurait
werking van het systeem van de juridische tweedelijnsbijstand, waarbij fortement perturbé le fonctionnement du système de l'aide juridique de
deuxième ligne, lequel assure l'effectivité du droit à l'aide
de doeltreffendheid wordt verzekerd van het in artikel 23 van de juridique, garanti par l'article 23 de la Constitution, et du droit
Grondwet gewaarborgde recht op juridische bijstand en van het in
artikel 13 van de Grondwet gewaarborgde recht op toegang tot de d'accès au juge, garanti par l'article 13 de la Constitution, le
rechter, sterk zou hebben verstoord, kon de wetgever redelijkerwijs législateur a raisonnablement pu estimer que des motifs impérieux
van mening zijn dat er dwingende redenen van algemeen belang bestonden d'intérêt général justifiaient le fait de conférer rétroactivement une
die het noodzakelijk maakten retroactief een wettelijke basis te
verlenen aan sommige bepalingen van de koninklijke besluiten van 21 base légale à certaines dispositions des arrêtés royaux du 21 juillet
juli 2016 en 3 augustus 2016 en, aldus, de uitkomst van de bij de Raad 2016 et du 3 août 2016 et, ainsi, de ne pas attendre l'issue des
van State hangende procedures die tegen die besluiten zijn ingesteld, procédures pendantes devant le Conseil d'Etat, introduites contre ces
niet af te wachten. arrêtés.
B.27. Het derde middel is niet gegrond. B.27. Le troisième moyen n'est pas fondé.
Over het verzoek om aan het Hof van Justitie van de Europese Unie Quant à la demande de poser des questions préjudicielles à la Cour de
prejudiciële vragen te stellen justice de l'Union européenne
B.28. In haar memorie nodigt de verzoekende partij het Hof uit om aan B.28. Dans son mémoire, la partie requérante invite la Cour à poser
het Hof van Justitie van de Europese Unie twee prejudiciële vragen te deux questions préjudicielles à la Cour de justice de l'Union
stellen teneinde te bepalen of de toestemming die bij het bestreden européenne, afin de déterminer si l'autorisation donnée par l'article
artikel 206 aan de bureaus voor juridische bijstand is verleend om aan 206 attaqué aux bureaux d'aide juridique pour demander des pièces
derden bewijsstukken te vragen, een « verwerking » vormt in de zin van justificatives à des tiers constitue un « traitement » au sens du
de algemene verordening gegevensbescherming en, zo ja, of die règlement général sur la protection des données et, dans
verwerking waarschijnlijk een « hoog risico » inhoudt « voor de l'affirmative, si ce traitement est susceptible d'engendrer un «
rechten en vrijheden van natuurlijke personen » in de zin van de risque élevé pour les droits et libertés des personnes physiques », au
artikelen 35 en 36 van de voormelde verordening. sens des articles 35 et 36 dudit règlement.
B.29. Zonder dat het Hof van Justitie bevoegd is om zich rechtstreeks B.29. Sans que la Cour de justice soit compétente pour se prononcer
uit te spreken over de bestaanbaarheid van een internrechtelijke directement sur la compatibilité d'une disposition de droit interne
bepaling met het recht van de Europese Unie, verleent artikel 267 van avec le droit de l'Union européenne, l'article 267 du Traité sur le
het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie het Hof van fonctionnement de l'Union européenne habilite la Cour de justice à
Justitie de bevoegdheid om bij wijze van prejudiciële beslissing statuer, à titre préjudiciel, aussi bien sur l'interprétation des
uitspraak te doen over zowel de uitlegging van de verdragen en van de traités et des actes des institutions de l'Union européenne que sur la
handelingen van de instellingen van de Europese Unie als de geldigheid validité de ces actes. Lorsqu'une telle question est soulevée dans une
van die handelingen. Indien een vraag ten dien aanzien wordt
opgeworpen in een zaak aanhangig voor een nationale rechterlijke affaire pendante devant une juridiction nationale dont les décisions
instantie waarvan de beslissingen volgens het nationale recht niet ne sont pas susceptibles d'un recours juridictionnel de droit interne,
vatbaar zijn voor hoger beroep, is die instantie gehouden zich tot het cette juridiction est tenue de saisir la Cour de justice (article 267,
Hof van Justitie te wenden (artikel 267, derde alinea, van hetzelfde troisième alinéa, du même Traité), à moins qu'elle ne constate « que
Verdrag), tenzij zij vaststelt « dat de opgeworpen vraag niet relevant la question soulevée n'est pas pertinente ou que la disposition
is of dat de betrokken gemeenschapsbepaling reeds door het Hof [van communautaire en cause a déjà fait l'objet d'une interprétation de la
Justitie] is uitgelegd of dat de juiste toepassing van het part de la Cour [de justice] ou que l'application correcte du droit
gemeenschapsrecht zo evident is, dat redelijkerwijze geen ruimte voor communautaire s'impose avec une telle évidence qu'elle ne laisse place
twijfel kan bestaan » (HvJ, 6 oktober 1982, C-283/81, CILFIT). B.30. Aangezien het tweede middel niet gegrond is en aangezien het antwoord op de prejudiciële vragen dus geen invloed kan hebben op het onderzoek van de in B.28 vermelde grieven door het Hof, dienen de door de verzoekende partij voorgestelde prejudiciële vragen niet aan het Hof van Justitie van de Europese Unie te worden gesteld. Om die redenen, het Hof verwerpt het beroep. Aldus gewezen in het Frans, het Nederlands en het Duits, overeenkomstig artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof, op 24 september 2020. De griffier, P.-Y. Dutilleux De voorzitter, à aucun doute raisonnable » (CJCE, 6 octobre 1982, C-283/81, CILFIT). B.30. Etant donné que le deuxième moyen n'est pas fondé et que la réponse aux questions préjudicielles ne peut donc avoir une influence sur l'examen, par la Cour, des griefs visés en B.28, il n'y a pas lieu de poser à la Cour de justice de l'Union européenne les questions préjudicielles proposées par la partie requérante. Par ces motifs, la Cour rejette le recours. Ainsi rendu en langue française, en langue néerlandaise et en langue allemande, conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur la Cour constitutionnelle, le 24 septembre 2020. Le greffier, P.-Y. Dutilleux Le président,
F. Daoût F. Daoût
^