Etaamb.openjustice.be
Meertalige weergave van Arrest van --
← Terug naar "Uittreksel uit arrest nr. 2/2020 van 16 januari 2020 Rolnummer 7092 In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 330 van het Burgerlijk Wetboek, gesteld door de Familie- en Jeugdrechtbank West-Vlaanderen, afdeling Brugge. Het Grondw samengesteld uit de voorzitters A. Alen en F. Daoût, en de rechters T. Merckx-Van Goey, T. Giet, R.(...)"
Uittreksel uit arrest nr. 2/2020 van 16 januari 2020 Rolnummer 7092 In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 330 van het Burgerlijk Wetboek, gesteld door de Familie- en Jeugdrechtbank West-Vlaanderen, afdeling Brugge. Het Grondw samengesteld uit de voorzitters A. Alen en F. Daoût, en de rechters T. Merckx-Van Goey, T. Giet, R.(...) Extrait de l'arrêt n° 2/2020 du 16 janvier 2020 Numéro du rôle : 7092 En cause : la question préjudicielle relative à l'article 330 du Code civil, posée par le Tribunal de la famille et de la jeunesse de Flandre occidentale, division Bruges.
GRONDWETTELIJK HOF COUR CONSTITUTIONNELLE
Uittreksel uit arrest nr. 2/2020 van 16 januari 2020 Extrait de l'arrêt n° 2/2020 du 16 janvier 2020
Rolnummer 7092 Numéro du rôle : 7092
In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 330 van het En cause : la question préjudicielle relative à l'article 330 du Code
Burgerlijk Wetboek, gesteld door de Familie- en Jeugdrechtbank civil, posée par le Tribunal de la famille et de la jeunesse de
West-Vlaanderen, afdeling Brugge. Flandre occidentale, division Bruges.
Het Grondwettelijk Hof, La Cour constitutionnelle,
samengesteld uit de voorzitters A. Alen en F. Daoût, en de rechters T. composée des présidents A. Alen et F. Daoût, et des juges T.
Merckx-Van Goey, T. Giet, R. Leysen, J. Moerman en M. Pâques, Merckx-Van Goey, T. Giet, R. Leysen, J. Moerman et M. Pâques, assistée
bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder voorzitterschap van voorzitter A. Alen, du greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le président A. Alen,
wijst na beraad het volgende arrest : après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant :
I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging I. Objet de la question préjudicielle et procédure
Bij vonnis van 30 november 2018, waarvan de expeditie ter griffie van Par jugement du 30 novembre 2018, dont l'expédition est parvenue au
het Hof is ingekomen op 7 januari 2019, heeft de Familie- en greffe de la Cour le 7 janvier 2019, le Tribunal de la famille et de
Jeugdrechtbank West-Vlaanderen, afdeling Brugge, de volgende la jeunesse de Flandre occidentale, division Bruges, a posé la
prejudiciële vraag gesteld : question préjudicielle suivante :
« Schendt artikel 330 van het Burgerlijk Wetboek zoals vervangen door « L'article 330 du Code civil, tel qu'il a été remplacé par l'article
artikel 16 van de wet van 1 juli 2006 tot wijziging van de bepalingen 16 de la loi du 1er juillet 2006 modifiant des dispositions du Code
van het Burgerlijk Wetboek met betrekking tot het vaststellen van de civil relatives à l'établissement de la filiation et aux effets de
afstamming en de gevolgen ervan en aangevuld bij artikel 370 van de celle-ci et complété par l'article 370 de la loi du 27 décembre 2006
wet van 27 december 2006 houdende diverse bepalingen (I) en bij portant des dispositions diverses (I) et par l'article 35 de la loi du
artikel 35 van de wet van 30 juli 2013 betreffende de invoering van 30 juillet 2013 portant création d'un tribunal de la famille et de la
een familie- en jeugdrechtbank zoals het vóór de inwerkingtreding jeunesse, tel qu'il a été remplacé, avant son entrée en vigueur, par
ervan is vervangen bij artikel 43 van de wet van 8 mei 2014 houdende l'article 43 de la loi du 8 mai 2014 portant modification et
wijziging en coördinatie van diverse wetten inzake justitie (I) en bij coordination de diverses lois en matière de Justice (I) et par
artikel 15 van de wet van 18 december 2014 tot wijziging van het l'article 15 de la loi du 18 décembre 2014 modifiant le Code civil, le
Burgerlijk Wetboek, het Wetboek van Internationaal Privaatrecht, het Code de droit international privé, le Code consulaire, la loi du 5 mai
Consulair Wetboek, de wet van 5 mei 2014 houdende de vaststelling van 2014 portant établissement de la filiation de la coparente et la loi
de afstamming van de meemoeder en de wet van 8 mei 2014 tot wijziging du 8 mai 2014 modifiant le Code civil en vue d'instaurer l'égalité de
van het Burgerlijk Wetboek met het oog op de invoering van de l'homme et de la femme dans le mode de transmission du nom à l'enfant
gelijkheid tussen mannen en vrouwen bij de wijze van naamsoverdracht
aan het kind en aan de geadopteerde, de artikelen 10, 11 en 22 van de et à l'adopté, viole-t-il les articles 10, 11 et 22 de la
Grondwet, al dan niet in samenhang gelezen met andere supranationale Constitution, lus ou non en combinaison avec d'autres dispositions
wetsbepalingen zoals het Europees Verdrag voor de rechten van de mens législatives supranationales, comme la Convention européenne des
en onder meer artikel 8 daarvan, in zoverre artikel 330 van het droits de l'homme et notamment son article 8, en ce que l'article 330
Burgerlijk Wetboek géén vorderingsrecht toekent aan de bloedverwanten du Code civil n'accorde pas de droit d'action aux ascendants et aux
in de opgaande en in de neerdalende lijn om de erkenning te betwisten descendants pour contester la reconnaissance lorsque l'auteur de la
wanneer de erkenner overleden is zonder in rechte te zijn opgetreden, reconnaissance est décédé sans avoir agi en justice, cependant que le
terwijl de termijn om zulks te doen nog niet verstreken is; terwijl délai prévu à cet effet n'a pas encore expiré, alors que l'article
een dergelijk vorderingsrecht wél wordt toegekend in artikel 318 § 2, 318, § 2, alinéa 2, du Code civil accorde un tel droit d'action aux
tweede lid van het Burgerlijk Wetboek aan de bloedverwanten in de
opgaande en in de neerdalende lijn van de overleden echtgenoot die ascendants et aux descendants du conjoint décédé qui n'a pas agi en
niet in rechte is opgetreden terwijl de termijn om zulks te doen nog justice, cependant que le délai prévu à cet effet n'a pas encore
niet verstreken is ? ». expiré ? ».
(...) (...)
III. In rechte III. En droit
(...) (...)
B.1. De prejudiciële vraag heeft betrekking op de artikelen 318 en 330 B.1. La question préjudicielle porte sur les articles 318 et 330 du
van het Burgerlijk Wetboek, zoals van toepassing vóór de wijziging Code civil, tels qu'ils étaient applicables avant leur modification
ervan bij de artikelen 101 en 108 van de wet van 21 december 2018 « par les articles 101 et 108 de la loi du 21 décembre 2018 « portant
houdende diverse bepalingen betreffende justitie » (hierna : de wet des dispositions diverses en matière de justice » (ci-après : la loi
van 21 december 2018). du 21 décembre 2018).
B.2.1. In de versie ervan die van toepassing was vóór de wijziging B.2.1. L'article 318 du Code civil, dans sa version applicable avant
ervan bij artikel 101 van de wet van 21 december 2018, bepaalde sa modification par l'article 101 de la loi du 21 décembre 2018,
artikel 318 van het Burgerlijk Wetboek : disposait :
« § 1. Tenzij het kind bezit van staat heeft ten aanzien van de « § 1er. A moins que l'enfant ait la possession d'état à l'égard du
echtgenoot, kan het vermoeden van vaderschap worden betwist voor de mari, la présomption de paternité peut être contestée devant le
familierechtbank door de moeder, het kind, de man ten aanzien van wie tribunal de la famille par la mère, l'enfant, l'homme à l'égard duquel
de afstamming vaststaat, de man die het vaderschap van het kind opeist la filiation est établie, l'homme qui revendique la paternité de
en de vrouw die het meemoederschap van het kind opeist. l'enfant et la femme qui revendique la comaternité de l'enfant.
§ 2. De vordering van de moeder moet worden ingesteld binnen een jaar § 2. L'action de la mère doit être intentée dans l'année de la
na de geboorte. De vordering van de echtgenoot moet worden ingesteld naissance. L'action du mari doit être intentée dans l'année de la
binnen een jaar na de ontdekking van het feit dat hij niet de vader découverte du fait qu'il n'est pas le père de l'enfant, celle de celui
van het kind is, die van de man die het vaderschap van het kind opeist qui revendique la paternité de l'enfant doit être intentée dans
moet worden ingesteld binnen het jaar na de ontdekking van het feit l'année de la découverte qu'il est le père de l'enfant et celle de
dat hij de vader van het kind is en die van het kind moet worden
ingesteld op zijn vroegst op de dag waarop het de leeftijd van twaalf l'enfant doit être intentée au plus tôt le jour où il a atteint l'âge
jaar heeft bereikt en uiterlijk op de dag waarop het de leeftijd van de douze ans et au plus tard le jour où il atteint l'âge de vingt-deux
tweeëntwintig jaar heeft bereikt of binnen een jaar na de ontdekking ans ou dans l'année de la découverte du fait que le mari n'est pas son
van het feit dat de echtgenoot zijn vader niet is. De vordering van de père. L'action de la femme qui revendique la comaternité doit être
vrouw die het meemoederschap van het kind opeist, moet worden
ingesteld binnen een jaar na de ontdekking van het feit dat zij intentée dans l'année de la découverte du fait qu'elle a consenti à la
overeenkomstig artikel 7 van de wet van 6 juli 2007 betreffende de conception, conformément à l'article 7 de la loi du 6 juillet 2007
medisch begeleide voortplanting en de bestemming van de overtallige relative à la procréation médicalement assistée et à la destination
embryo's en de gameten heeft toegestemd in de verwekking en de des embryons surnuméraires et des gamètes, et que la conception peut
verwekking hiervan het gevolg kan zijn. en être la conséquence.
Indien de echtgenoot overleden is zonder in rechte te zijn opgetreden,
terwijl de termijn om zulks te doen nog niet verstreken is, kan zijn Si le mari est décédé sans avoir agi, mais étant encore dans le délai
vaderschap binnen een jaar na zijn overlijden of na de geboorte, utile pour le faire, sa paternité peut être contestée, dans l'année de
worden betwist door zijn bloedverwanten in de opgaande en in de son décès ou de la naissance, par ses ascendants et par ses
neerdalende lijn. descendants.
[...] ». [...] ».
B.2.2. Artikel 101 van de wet van 21 december 2018 heeft artikel 318, B.2.2. L'article 101 de la loi du 21 décembre 2018 a modifié, avec
§ 2, tweede lid, van het Burgerlijk Wetboek, met ingang van 10 januari effet au 10 janvier 2019, l'article 318, § 2, alinéa 2, du Code civil
2019, als volgt gewijzigd : comme suit :
« [...] « [...]
1° in het tweede lid worden de woorden ' binnen een jaar na zijn 1° dans l'alinéa 2, les mots ' dans l'année de son décès ou de la
overlijden of na de geboorte ' vervangen door de woorden ' binnen een naissance ' sont remplacés par les mots ' dans l'année de son décès ou
jaar na zijn overlijden of na de ontdekking van de geboorte of binnen de la découverte de la naissance ou dans l'année de leur découverte du
een jaar na hun ontdekking van het feit dat de overledene niet de fait que le défunt n'est pas le père de l'enfant ';
vader van het kind is ';
2° het tweede lid wordt aangevuld met de volgende zin : ' Indien de 2° l'alinéa 2 est complété par la phrase suivante : ' Si le mari est
echtgenoot overleden is vóór de geboorte van het kind kan zijn décédé avant la naissance de l'enfant, sa paternité peut être
vaderschap worden betwist door zijn bloedverwanten in de opgaande en contestée par ses ascendants ou par ses descendants dans l'année de la
in de neerdalende lijn binnen een jaar na de ontdekking van de découverte de la naissance ou dans l'année de leur découverte du fait
geboorte of binnen een jaar na hun ontdekking van het feit dat de
overledene niet de vader van het kind is. ' ». que le défunt n'est pas le père de l'enfant ' ».
Ingevolge die wijziging bepaalt artikel 318, § 2, tweede lid, van het Depuis cette modification, l'article 318, § 2, alinéa 2, du Code civil
Burgerlijk Wetboek : dispose :
« Indien de echtgenoot overleden is zonder in rechte te zijn « Si le mari est décédé sans avoir agi, mais étant encore dans le
opgetreden, terwijl de termijn om zulks te doen nog niet verstreken
is, kan zijn vaderschap binnen een jaar na zijn overlijden of na de délai utile pour le faire, sa paternité peut être contestée, dans
ontdekking van de geboorte of binnen een jaar na hun ontdekking van
het feit dat de overledene niet de vader van het kind is, worden l'année de son décès ou de la découverte de la naissance ou dans
betwist door zijn bloedverwanten in de opgaande en in de neerdalende l'année de leur découverte du fait que le défunt n'est pas le père de
lijn. Indien de echtgenoot overleden is vóór de geboorte van het kind l'enfant, par ses ascendants et par ses descendants. Si le mari est
kan zijn vaderschap worden betwist door zijn bloedverwanten in de décédé avant la naissance de l'enfant, sa paternité peut être
opgaande en in de neerdalende lijn binnen een jaar na de ontdekking contestée par ses ascendants ou par ses descendants dans l'année de la
van de geboorte of binnen een jaar na hun ontdekking van het feit dat découverte de la naissance ou dans l'année de leur découverte du fait
de overledene niet de vader van het kind is ». que le défunt n'est pas le père de l'enfant ».
B.3.1. In de versie ervan die van toepassing was vóór de wijziging B.3.1. Dans sa version applicable avant sa modification par l'article
ervan bij artikel 108 van de wet van 21 december 2018, bepaalde 108 de la loi du 21 décembre 2018, l'article 330 du Code civil
artikel 330 van het Burgerlijk Wetboek : disposait :
« § 1. Tenzij het kind bezit van staat heeft ten aanzien van degene « § 1er. A moins que l'enfant ait la possession d'état à l'égard de
die het heeft erkend, kan de erkenning van het moederschap worden celle qui l'a reconnu, la reconnaissance maternelle peut être
betwist voor de familierechtbank door de vader, het kind, de vrouw die contestée devant le tribunal de la famille par le père, l'enfant,
het kind heeft erkend en de vrouw die het moederschap van het kind l'auteur de la reconnaissance et la femme qui revendique la maternité.
opeist. Tenzij het kind bezit van staat heeft ten aanzien van degene A moins que l'enfant ait la possession d'état à l'égard de celui qui
die het heeft erkend, kan de erkenning van het vaderschap worden l'a reconnu, la reconnaissance paternelle peut être contestée devant
betwist voor de familierechtbank door de moeder, het kind, de man die le tribunal de la famille par la mère, l'enfant, l'auteur de la
het kind heeft erkend, de man die het vaderschap van het kind opeist reconnaissance, l'homme qui revendique la paternité de l'enfant et la
en de vrouw die het meemoederschap van het kind opeist. De erkenner en zij die de voorafgaande, in artikel 329bis vereiste of bedoelde toestemmingen hebben gegeven, zijn echter alleen gerechtigd de erkenning te betwisten, indien zij bewijzen dat aan hun toestemming een gebrek kleefde. De erkenning kan niet worden betwist door hen die partij zijn geweest bij de beslissing waarbij de erkenning is toegestaan overeenkomstig artikel 329bis, of bij de beslissing waarbij de krachtens dat artikel gevorderde vernietiging is afgewezen. De vordering van de vader, de moeder of de persoon die het kind erkend heeft, moet worden ingesteld binnen een jaar na de ontdekking van het feit dat de persoon die het kind erkend heeft, niet de vader of de moeder is; die van de persoon die het vaderschap of moederschap opeist moet worden ingesteld binnen een jaar na de ontdekking van het feit femme qui revendique la comaternité de l'enfant. Toutefois, l'auteur de la reconnaissance et ceux qui ont donné les consentements préalables requis ou visés par l'article 329bis ne sont recevables à contester la reconnaissance que s'ils prouvent que leur consentement a été vicié. La reconnaissance ne peut être contestée par ceux qui ont été parties à la décision qui l'a autorisée conformément à l'article 329bis ou à celle qui a refusé l'annulation demandée en vertu de cet article. L'action du père, de la mère ou de la personne qui a reconnu l'enfant doit être intentée dans l'année de la découverte du fait que la personne qui a reconnu l'enfant n'est pas le père ou la mère; celle de la personne qui revendique la paternité ou la maternité doit être
dat hij of zij de vader of de moeder van het kind is; die van het kind intentée dans l'année de la découverte qu'elle est le père ou la mère
moet op zijn vroegst worden ingesteld op de dag waarop het de leeftijd de l'enfant; celle de l'enfant doit être intentée au plus tôt le jour
van twaalf jaar heeft bereikt en moet uiterlijk worden ingesteld op de où il a atteint l'âge de douze ans et au plus tard le jour où il a
dag waarop het de leeftijd van tweeëntwintig jaar heeft bereikt of atteint l'âge de vingt-deux ans ou dans l'année de la découverte du
binnen een jaar na het ontdekken van het feit dat de persoon die het fait que la personne qui l'a reconnu n'est pas son père ou sa mère.
erkend heeft noch zijn vader, noch zijn moeder is. De vordering van de L'action de la femme qui revendique la comaternité doit être intentée
vrouw die het meemoederschap van het kind opeist, moet worden
ingesteld binnen een jaar na de ontdekking van het feit dat zij dans l'année de la découverte du fait qu'elle a consenti à la
overeenkomstig artikel 7 van de wet van 6 juli 2007 betreffende de conception, conformément à l'article 7 de la loi du 6 juillet 2007
medisch begeleide voortplanting en de bestemming van de overtallige relative à la procréation médicalement assistée et à la destination
embryo's en de gameten heeft toegestemd in de verwekking en de des embryons surnuméraires et des gamètes, et que la conception peut
verwekking hiervan het gevolg kan zijn. en être la conséquence.
[...] ». [...] ».
B.3.2. Artikel 108 van de wet van 21 december 2018 heeft artikel 330, B.3.2. L'article 108 de la loi du 21 décembre 2018 a modifié, avec
§ 1, vierde lid, van het Burgerlijk Wetboek, met ingang van 10 januari effet au 10 janvier 2019, l'article 330, § 1er, alinéa 4, du Code
2019, als volgt gewijzigd : civil, comme suit :
« [...] « [...]
1° de woorden ', of binnen een jaar nadat hij of zij kennis heeft 1° les mots ', ou dans l'année après qu'elle a appris la
genomen van de erkenning, indien deze plaatsvindt na de ontdekking van reconnaissance, si celle-ci a lieu après la découverte du fait qu'elle
het feit dat hij of zij de vader of de moeder van het kind is ' worden
ingevoegd tussen de woorden ' de ontdekking van het feit dat hij of est le père ou la mère de l'enfant ' sont insérés entre les mots ' la
zij de vader of de moeder van het kind is ' en de woorden '; die van découverte qu'elle est le père ou la mère de l'enfant ' et les mots ';
het kind '; celle de l'enfant ';
2° de tweede zin wordt aangevuld met de woorden ', of binnen een jaar 2° la deuxième phrase est complété par les mots ', ou dans l'année
nadat zij kennis heeft genomen van de erkenning, indien deze après qu'elle a appris la reconnaissance, si celle-ci a lieu après la
plaatsvindt na de ontdekking van het feit dat zij de meemoeder van het découverte du fait qu'elle est la coparente de l'enfant ' ».
kind is ' ». Ingevolge die wijziging bepaalt artikel 330, § 1, vierde lid, van het Depuis cette modification, l'article 330, § 1er, alinéa 4, du Code
Burgerlijk Wetboek : civil dispose :
« De vordering van de vader, de moeder of de persoon die het kind « L'action du père, de la mère ou de la personne qui a reconnu
erkend heeft, moet worden ingesteld binnen een jaar na de ontdekking l'enfant doit être intentée dans l'année de la découverte du fait que
van het feit dat de persoon die het kind erkend heeft, niet de vader la personne qui a reconnu l'enfant n'est pas le père ou la mère; celle
of de moeder is; die van de persoon die het vaderschap of moederschap de la personne qui revendique la paternité ou la maternité doit être
opeist moet worden ingesteld binnen een jaar na de ontdekking van het feit dat hij of zij de vader of de moeder van het kind is, of binnen een jaar nadat hij of zij kennis heeft genomen van de erkenning, indien deze plaatsvindt na de ontdekking van het feit dat hij of zij de vader of de moeder van het kind is; die van het kind moet op zijn vroegst worden ingesteld op de dag waarop het de leeftijd van twaalf jaar heeft bereikt en moet uiterlijk worden ingesteld op de dag waarop het de leeftijd van tweeëntwintig jaar heeft bereikt of binnen een jaar na het ontdekken van het feit dat de persoon die het erkend heeft noch zijn vader, noch zijn moeder is. De vordering van de vrouw die het meemoederschap van het kind opeist, moet worden ingesteld binnen intentée dans l'année de la découverte qu'elle est le père ou la mère de l'enfant, ou dans l'année après qu'elle a appris la reconnaissance, si celle-ci a lieu après la découverte du fait qu'elle est le père ou la mère de l'enfant; celle de l'enfant doit être intentée au plus tôt le jour où il a atteint l'âge de douze ans et au plus tard le jour où il a atteint l'âge de vingt-deux ans ou dans l'année de la découverte du fait que la personne qui l'a reconnu n'est pas son père ou sa mère. L'action de la femme qui revendique la comaternité doit être intentée
een jaar na de ontdekking van het feit dat zij overeenkomstig artikel dans l'année de la découverte du fait qu'elle a consenti à la
7 van de wet van 6 juli 2007 betreffende de medisch begeleide conception, conformément à l'article 7 de la loi du 6 juillet 2007
voortplanting en de bestemming van de overtallige embryo's en de relative à la procréation médicalement assistée et à la destination
gameten heeft toegestemd in de verwekking en de verwekking hiervan het des embryons surnuméraires et des gamètes, et que la conception peut
gevolg kan zijn, of binnen een jaar nadat zij kennis heeft genomen van en être la conséquence, ou dans l'année après qu'elle a appris la
de erkenning, indien deze plaatsvindt na de ontdekking van het feit reconnaissance, si celle-ci a lieu après la découverte du fait qu'elle
dat zij de meemoeder van het kind is ». est la coparente de l'enfant ».
B.4. Uit de motieven van de verwijzingsbeslissing blijkt dat het Hof B.4. Il ressort des motifs de la décision de renvoi que la Cour est
wordt verzocht na te gaan of artikel 330 van het Burgerlijk Wetboek invitée à examiner si l'article 330 du Code civil est compatible avec
bestaanbaar is met de artikelen 10, 11 en 22 van de Grondwet, al dan les articles 10, 11 et 22 de la Constitution, lus ou non en
niet in samenhang gelezen met artikel 8 van het Europees Verdrag voor combinaison avec l'article 8 de la Convention européenne des droits de
de rechten van de mens, in zoverre het aan de grootouders geen l'homme, en ce qu'il n'accorde pas aux grands-parents un droit
vorderingsrecht toekent om het bij erkenning vastgestelde vaderschap d'action pour contester la paternité établie par reconnaissance
te betwisten wanneer de erkenner is overleden zonder in rechte te zijn lorsque l'auteur de la reconnaissance est décédé sans avoir agi en
opgetreden en wanneer, op het ogenblik van zijn overlijden, de justice et qu'au moment de son décès, le délai imparti à celui-ci en
krachtens artikel 330, § 1, vierde lid, van het Burgerlijk Wetboek aan vertu de l'article 330, § 1er, alinéa 4, du Code civil pour introduire
de erkenner toegekende termijn om een vordering tot betwisting van une action en contestation de sa propre reconnaissance n'avait pas
zijn eigen erkenning in te stellen nog niet was verstreken, terwijl
artikel 318, § 2, tweede lid, van het Burgerlijk Wetboek aan de encore expiré, alors que l'article 318, § 2, alinéa 2, du Code civil
bloedverwanten in de opgaande en in de neerdalende lijn van de donne aux ascendants et descendants du conjoint décédé qui n'a pas agi
overleden echtgenoot die niet in rechte is opgetreden, de mogelijkheid en justice la possibilité de contester la paternité établie par
geeft om het door vermoeden vastgestelde vaderschap van die overleden
echtgenoot te betwisten, wanneer de termijn om zulks te doen nog niet présomption de ce conjoint décédé, lorsque le délai prévu à cet effet
is verstreken. n'a pas encore expiré.
De in B.2.2 vermelde nieuwe formulering van artikel 318, § 2, tweede La nouvelle formulation de l'article 318, § 2, alinéa 2, du Code civil
lid, van het Burgerlijk Wetboek, die enkel betrekking heeft op het mentionnée en B.2.2, qui concerne uniquement le point de départ du
aanvangspunt van de vervaltermijn die aan de bloedverwant in de délai de forclusion imparti à l'ascendant ou au descendant du mari
opgaande of in de neerdalende lijn van de overleden echtgenoot is décédé pour introduire une action en contestation de la présomption de
opgelegd om een vordering tot betwisting van het vermoeden van
vaderschap in te stellen, heeft geen weerslag op het onderwerp van de paternité, est sans incidence sur l'objet de la question
prejudiciële vraag. Hetzelfde geldt voor de in B.3.2 vermelde nieuwe préjudicielle. Il en va de même pour la nouvelle formulation
formulering van artikel 330, § 1, vierde lid, van het Burgerlijk mentionnée en B.3.2 de l'article 330, § 1er, alinéa 4, du Code civil,
Wetboek, die enkel betrekking heeft op het aanvangspunt van de qui concerne uniquement le point de départ du délai de forclusion qui
vervaltermijn die aan de persoon die het vaderschap, het moederschap est imparti à la personne revendiquant la paternité, la maternité ou
of het meemoederschap opeist, is opgelegd om een vordering tot la comaternité pour introduire une action en contestation de la
betwisting van de erkenning in te stellen. reconnaissance.
B.5. Het Hof heeft zich uitgesproken over artikel 330 van het B.5. La Cour s'est prononcée sur l'article 330 du Code civil, en ce
Burgerlijk Wetboek in zoverre het aan de grootouders van vaderszijde qu'il prive les grands-parents paternels de la possibilité d'agir en
de mogelijkheid ontzegt om een vordering tot betwisting van de contestation de la reconnaissance de paternité lorsque leur fils, qui
erkenning van het vaderschap in te stellen wanneer hun zoon die het a reconnu l'enfant, est décédé sans avoir agi en justice, cependant
kind heeft erkend, is overleden zonder in rechte te zijn getreden, que le délai prévu à cet effet n'a pas encore expiré. Par son arrêt n°
terwijl de termijn om dat te doen nog niet is verstreken. Bij zijn
arrest nr. 20/2019 van 7 februari 2019 heeft het Hof in dat verband 20/2019 du 7 février 2019, la Cour a jugé à ce sujet :
geoordeeld : « B.2.1. De Grondwetgever heeft gestreefd naar een zo groot mogelijke « B.2.1. Le Constituant a recherché la plus grande concordance
concordantie tussen artikel 22 van de Grondwet en artikel 8 van het possible entre l'article 22 de la Constitution et l'article 8 de la
Europees Verdrag voor de rechten van de mens (Parl. St., Kamer, Convention européenne des droits de l'homme (Doc. parl., Chambre,
1992-1993, nr. 997/5, p. 2). 1992-1993, n° 997/5, p. 2).
De draagwijdte van dat artikel 8 is analoog aan die van de voormelde La portée de cet article 8 est analogue à celle de la disposition
grondwetsbepaling, zodat de waarborgen die beide bepalingen bieden, constitutionnelle précitée, de sorte que les garanties que fournissent
een onlosmakelijk geheel vormen. ces deux dispositions forment un tout indissociable.
B.2.2. De procedures in verband met de vaststelling of de betwisting B.2.2. Les procédures relatives à l'établissement ou à la contestation
van het vaderschap betreffen het privéleven, daar de aangelegenheid de la paternité concernent la vie privée, parce que la matière de la
van de afstamming belangrijke aspecten van de persoonlijke identiteit filiation englobe d'importants aspects de l'identité personnelle d'un
van een individu omvat (EHRM, 28 november 1984, Rasmussen t. individu (CEDH, 28 novembre 1984, Rasmussen c. Danemark, § 33; 24
Denemarken, § 33; 24 november 2005, Shofman t. Rusland, § 30; 12 novembre 2005, Shofman c. Russie, § 30; 12 janvier 2006, Mizzi c.
januari 2006, Mizzi t. Malta, § 102; 16 juni 2011, Pascaud t. Malte, § 102; 16 juin 2011, Pascaud c. France, § § 48-49; 21 juin
Frankrijk, § § 48-49; 21 juni 2011, kruskovic t. Kroatië, § 20; 22 2011, kruskovic. Croatie, § 20; 22 mars 2012, Ahrens c. Allemagne, §
maart 2012, Ahrens t. Duitsland, § 60; 12 februari 2013, Krisztiàn 60; 12 février 2013, Krisztiàn Barnabàs Tóth c. Hongrie, § 28).
Barnabàs Tóth t. Hongarije, § 28).
De in het geding zijnde regeling inzake de betwisting van de erkenning Le régime de contestation de reconnaissance de la paternité, en cause,
van het vaderschap valt dus onder de toepassing van artikel 22 van de relève donc de l'application de l'article 22 de la Constitution et de
Grondwet en van artikel 8 van het Europees Verdrag voor de rechten van de mens. l'article 8 de la Convention européenne des droits de l'homme.
B.2.3. Krachtens artikel 22bis, vierde lid, van de Grondwet is ' het B.2.3. En vertu de l'article 22bis, alinéa 4, de la Constitution, '
belang van het kind [...] de eerste overweging bij elke beslissing die dans toute décision qui le concerne, l'intérêt de l'enfant est pris en
het kind aangaat '. considération de manière primordiale '.
B.3.1. Artikel 330 van het Burgerlijk Wetboek is ingevoerd bij artikel B.3.1. L'article 330 du Code civil a été introduit par l'article 16 de
16 van de wet van 1 juli 2006 tot wijziging van de bepalingen van het la loi du 1er juillet 2006 modifiant des dispositions du Code civil
Burgerlijk Wetboek met betrekking tot het vaststellen van de afstamming en de gevolgen ervan. relatives à l'établissement de la filiation et aux effets de celle-ci.
B.3.2. Uit de verantwoording voor het amendement dat tot die bepaling B.3.2. Il ressort de la justification de l'amendement dont est issue
heeft geleid, blijkt dat de wetgever, ten aanzien van de beperking van cette disposition que le législateur a eu l'intention, en ce qui
de personen die de vordering tot betwisting van de erkenning kunnen concerne la limitation des titulaires de l'action en contestation de
instellen, die vordering wilde voorbehouden aan de personen ' die la reconnaissance, de réserver celle-ci ' aux personnes véritablement
daadwerkelijk belanghebbenden zijn ' (Parl. St., Kamer, 2004-2005, DOC intéressées ' (Doc. parl., Chambre, 2004-2005, DOC 51-0597/026, p. 6).
51-0597/026, p. 6). In het algemeen wilden de auteurs van de tekst ' De manière générale, les auteurs du texte avaient le souci de '
de gezinscel van het kind zoveel mogelijk [...] beschermen ' (ibid.). protéger autant que possible la cellule familiale de l'enfant ' (ibid.).
B.3.3. De oorspronkelijke tekst van artikel 330 van het Burgerlijk B.3.3. Le texte initial de l'article 330 du Code civil, tel qu'il
Wetboek, zoals ingevoerd bij de wet van 31 maart 1987 tot wijziging van een aantal bepalingen betreffende de afstamming, maakte het mogelijk dat de erkenning wordt betwist door ' iedere belanghebbende '. De wetgever had evenwel, teneinde de stabiliteit van het gezin te verzekeren, erin voorzien dat de betwisting diende te worden verworpen indien het kind bezit van staat had ten aanzien van diegene die het had erkend. In het verslag namens de Commissie voor de Justitie in verband met die bepaling wordt vermeld : ' Meerdere leden hadden ernstig bezwaar tegen het feit dat het betwistingsrecht op een absolute wijze zou worden toegestaan. Het principe van de zogenaamde biologische waarheid kan in bepaalde gevallen immers storend zijn voor het kind en indruisen tegen diens belangen. avait été introduit par la loi du 31 mars 1987 modifiant diverses dispositions légales relatives à la filiation, permettait que la reconnaissance soit contestée par ' tout intéressé '. Le législateur avait toutefois prévu, en vue d'assurer la stabilité familiale, que la contestation devait être rejetée si l'enfant avait la possession d'état à l'égard de celui qui l'avait reconnu. Le rapport fait au nom de la Commission de la Justice au sujet de cette disposition mentionne : ' Plusieurs membres critiquent sévèrement le fait qu'on envisage d'accorder le droit de contestation de manière absolue. Le principe de la vérité dite biologique peut en effet avoir un effet accablant pour l'enfant et contraire à ses intérêts.
[...] [...]
Vervolgens ontwikkelde zich een debat omtrent het begrip " Une discussion s'engage ensuite au sujet de la notion " d'intéressés
belanghebbenden ". ".
Er moet worden uitgegaan van de filosofie dat een zo groot mogelijk Il faut partir de la philosophie selon laquelle il convient de
parallellisme dient te worden gerealiseerd ten voordele van het kind, réaliser un parallélisme maximum entre la manière dont sont traités
afgezien van de omstandigheid of dit kind binnen of buiten het
huwelijk is geboren. De hoofdbekommernis moet zijn de rechtszekerheid les enfants nés dans le mariage ou en dehors de celui-ci. Le souci
van het kind te waarborgen ' (Parl. St., Senaat, 1984-1985, nr. 904/2, principal doit être d'assurer la sécurité juridique de l'enfant '
pp. 100 en 102). (Doc. parl., Sénat, 1984-1985, n° 904/2, pp. 100 et 102).
B.3.4. De hoofdbekommernis van de wetgever bij het invoeren van B.3.4. Le souci principal du législateur, lorsqu'il a instauré
artikel 330 van het Burgerlijk Wetboek was bijgevolg het waarborgen l'article 330 du Code civil, était par conséquent de garantir la
van de rechtszekerheid voor het kind. sécurité juridique pour l'enfant.
B.4. De rust der families en de rechtszekerheid van de familiale B.4. La paix des familles et la sécurité juridique des liens
banden, enerzijds, en het belang van het kind, anderzijds, zijn familiaux, d'une part, et l'intérêt de l'enfant, d'autre part,
legitieme doelstellingen waarvan de wetgever kan uitgaan om een constituent des buts légitimes dont le législateur peut tenir compte
onbeperkte mogelijkheid tot betwisting van de erkenning van het pour empêcher que la contestation de la reconnaissance de paternité
vaderschap te verhinderen. puisse être exercée sans limitation.
B.5.1. Het contact tussen de grootouders en de kleinkinderen valt B.5.1. Les relations entre les grands-parents et les petits-enfants
onder het familieleven in de zin van artikel 8 van het Europees relèvent de la vie familiale au sens de l'article 8 de la Convention
Verdrag voor de rechten van de mens (EHRM, 20 januari 2015, Manuello européenne des droits de l'homme (CEDH, 20 janvier 2015, Manuello et
en Nevi t. Italië, § 53), zodat de grootouders in beginsel uit die Nevi c. Italie, § 53), de sorte que les grands-parents tirent en
bepaling een recht halen op het hebben en onderhouden van contact met principe de cette disposition un droit à établir et à entretenir des
hun kleinkinderen. Hieruit vloeit evenwel geen verplichting voort, relations avec leurs petits-enfants. Il n'en découle toutefois pas
voor de wetgever, om de grootouders van een kind op dezelfde manier te pour autant une obligation, pour le législateur, de traiter les
behandelen als de ouders van dat kind, ten aanzien van hun recht om grands-parents d'un enfant de la même manière que les parents de cet
diens afstamming te betwisten.
B.5.2. Hoewel de afstamming een wezenlijk element vormt van de enfant, en ce qui concerne leur droit de contester la filiation de
identiteit van het kind en van de volwassene ten aanzien van wie zij celui-ci. B.5.2. Si la filiation constitue en effet un élément essentiel de
wordt vastgesteld of die deze te zijnen aanzien opeist, geldt zulks l'identité de l'enfant et de l'adulte vis-à-vis de qui elle est
niet voor de grootouders, die niet op gelijkwaardige wijze betrokken établie ou qui la revendique dans son chef, il n'en va pas de même en
kunnen zijn bij de vaststelling van de afstamming van een kind ten ce qui concerne les grands-parents, qui ne sauraient être concernés de
aanzien van hun zoon of dochter. De wetgever vermocht dus, gelet op manière équivalente par l'établissement de la filiation d'un enfant à
het doel dat erin bestaat de rechtszekerheid voor het kind te l'égard de leur fils ou de leur fille. Le législateur a donc pu,
waarborgen, het recht om een vordering in te stellen tot betwisting compte tenu de l'objectif d'assurer la sécurité juridique pour
van de vastgestelde afstamming te beperken tot de personen die l'enfant, limiter aux personnes directement intéressées le droit
rechtstreeks belang daarbij hebben en dus de grootouders niet onder die personen te rekenen. Het verschil in behandeling tussen de personen die ertoe gemachtigd zijn een vordering in te stellen tot betwisting van de erkenning van het vaderschap en de personen welke die vordering niet kunnen instellen, berust dus op een relevant criterium. B.6.1. In de veronderstelling dat een dergelijke beperking afbreuk zou doen aan het recht op de eerbiediging van het privéleven van de grootouders, zou die inmenging in dat recht dus redelijk verantwoord zijn door het voormelde doel. B.6.2. De beperking van het recht om een vordering tot betwisting van de afstamming in te stellen, tot de personen die werkelijk belang daarbij hebben zoals bedoeld in de in het geding zijnde bepaling, doet dus evenmin afbreuk aan de vrijwaring van het hoger belang van het d'agir en contestation de la filiation établie et ne pas inclure les grands-parents parmi ces personnes. La différence de traitement entre les personnes habilitées à agir en contestation de la reconnaissance de paternité et les personnes qui ne peuvent exercer l'action repose dès lors sur un critère pertinent. B.6.1. A supposer qu'une telle limitation porte une atteinte au droit au respect de la vie privée des grands-parents, cette ingérence dans ce droit serait donc raisonnablement justifiée par l'objectif précité. B.6.2. La limitation du droit d'agir en contestation de la filiation aux personnes véritablement intéressées, visées par la disposition en cause, ne porte pas non plus atteinte à la sauvegarde de l'intérêt supérieur de l'enfant. En effet, il peut être présumé que la personne
kind. Er kan immers worden vermoed dat de persoon die het kind heeft qui a procédé à la reconnaissance de l'enfant, celle qui a donné son
erkend, de persoon die ingestemd heeft met die erkenning, alsook de consentement à cette reconnaissance, ainsi que la personne qui, le cas
persoon die, in voorkomend geval, de afstamming opeist in beginsel het échéant, revendique la filiation sont en principe les mieux placées
meest geschikt zijn om een vordering tot betwisting van de erkenning pour agir en contestation de la reconnaissance, lorsque l'intérêt de
in te stellen wanneer het belang van het kind een dergelijke vordering l'enfant nécessite une telle action. En outre, l'enfant lui-même
vereist. Bovendien beschikt het kind zelf over een recht om een
vordering in te stellen tot betwisting van de erkenning die te zijnen dispose d'un droit d'action en contestation de la reconnaissance qui a
aanzien heeft plaatsgehad. Het blijkt dus niet noodzakelijk voor de eu lieu à son égard. Il n'apparaît dès lors pas nécessaire à la
vrijwaring van het hoger belang van het kind dat ook de grootouders de sauvegarde de l'intérêt supérieur de l'enfant que les grands-parents
bij erkenning vastgestelde afstamming ten aanzien van hun kleinkind puissent également contester judiciairement la filiation établie par
gerechtelijk kunnen betwisten ». reconnaissance à l'égard de leur petit-enfant ».
B.6.1. Volgens artikel 318, § 2, tweede lid, van het Burgerlijk B.6.1. En vertu de l'article 318, § 2, alinéa 2, du Code civil, si le
Wetboek kan, indien de echtgenoot overleden is zonder in rechte te conjoint est décédé sans avoir agi en justice, cependant que le délai
zijn opgetreden, terwijl de termijn om zulks te doen nog niet prévu à cet effet n'a pas encore expiré, sa paternité peut être
verstreken is, zijn vaderschap worden betwist door zijn bloedverwanten
in de opgaande of in de neerdalende lijn, binnen een jaar na zijn contestée par ses ascendants ou par ses descendants, dans l'année de
overlijden of na de geboorte. son décès ou de la naissance.
B.6.2. Artikel 315 van het Burgerlijk Wetboek bepaalt : B.6.2. L'article 315 du Code civil dispose :
« Het kind dat geboren is tijdens het huwelijk of binnen 300 dagen na « L'enfant né pendant le mariage ou dans les 300 jours qui suivent la
de ontbinding of de nietigverklaring van het huwelijk, heeft de echtgenoot tot vader ». dissolution ou l'annulation du mariage, a pour père le mari ».
Bijgevolg wordt het vaderschap van het kind dat tijdens het huwelijk
is geboren, van rechtswege vastgesteld ten aanzien van de echtgenoot En conséquence, la paternité de l'enfant né pendant le mariage est
van de moeder. établie de plein droit à l'égard du mari de la mère.
B.6.3. De erkenning van het vaderschap daarentegen is een vrijwillige B.6.3. La reconnaissance de paternité, en revanche, est un acte
rechtshandeling uitgaande van de man die een afstammingsband wil juridique volontaire qui émane de l'homme qui souhaite établir un lien
vaststellen ten aanzien van een kind en veronderstelt dat de man die de filiation avec un enfant et elle suppose que l'homme qui reconnaît
een kind erkent, zijn wil uitdrukkelijk uit. De erkenner wordt geacht un enfant exprime sa volonté de manière explicite. L'auteur de la
een dergelijke rechtshandeling weloverwogen te stellen en kan de reconnaissance est réputé poser un tel acte juridique de manière
erkenning slechts betwisten indien hij bewijst dat aan zijn éclairée et ne peut contester la reconnaissance que s'il prouve que
toestemming een gebrek kleefde. Ofschoon door die erkenning een son consentement a été vicié. Bien que cette reconnaissance fasse
afstammingsband tot stand komt, is het niet uitgesloten dat de naître un lien de filiation, il n'est pas exclu que l'intéressé
betrokkene een kind erkent in de wetenschap dat er tussen hen geen reconnaisse un enfant tout en sachant qu'il n'existe entre eux aucun
biologische band bestaat. lien biologique.
B.6.4. Aldus bestaat tussen de in B.6.2 en de in B.6.3 beoogde B.6.4. Il y a donc, entre les situations visées en B.6.2 et en B.6.3,
situaties een fundamenteel verschil dat, ten aanzien van de wil van de une différence fondamentale qui, eu égard à la volonté du législateur
wetgever om de mogelijkheden tot betwisting van de erkenning van het de limiter au maximum les possibilités de contestation de la
vaderschap zoveel mogelijk te beperken teneinde de rechtszekerheid reconnaissance de paternité afin de garantir la sécurité juridique
voor het kind te waarborgen, redelijkerwijs verantwoordt dat in dat pour l'enfant, justifie raisonnablement que, dans ce dernier cas, les
laatste geval aan de grootouders niet het recht wordt toegekend om een grands-parents ne se voient pas conférer le droit d'agir en
vordering in te stellen tot betwisting van het bij erkenning contestation de la paternité établie par reconnaissance lorsque
vastgestelde vaderschap, wanneer de erkenner is overleden zonder in l'auteur de la reconnaissance est décédé sans avoir agi en justice et
rechte te zijn opgetreden en wanneer, op het ogenblik van zijn qu'au moment de son décès, le délai imparti à celui-ci, en vertu de
overlijden, de krachtens artikel 330, § 1, vierde lid, van het l'article 330, § 1er, alinéa 4, du Code civil, pour introduire une
Burgerlijk Wetboek aan de erkenner toegekende termijn om een vordering action en contestation de sa propre reconnaissance n'avait pas encore
tot betwisting van zijn eigen erkenning in te stellen nog niet was
verstreken. expiré.
B.7. De prejudiciële vraag dient ontkennend te worden beantwoord. B.7. La question préjudicielle appelle une réponse négative.
Om die redenen, Par ces motifs,
het Hof la Cour
zegt voor recht : dit pour droit :
Artikel 330 van het Burgerlijk Wetboek, zoals het van toepassing was L'article 330 du Code civil, tel qu'il était applicable avant sa
vóór de wijziging ervan bij artikel 108 van de wet van 21 december modification par l'article 108 de la loi du 21 décembre 2018 « portant
2018 « houdende diverse bepalingen betreffende justitie », schendt des dispositions diverses en matière de justice », ne viole pas les
niet de artikelen 10, 11 en 22 van de Grondwet, al dan niet in articles 10, 11 et 22 de la Constitution, lus ou non en combinaison
samenhang gelezen met artikel 8 van het Europees Verdrag voor de avec l'article 8 de la Convention européenne des droits de l'homme, en
rechten van de mens, in zoverre het aan de grootouders geen ce qu'il n'accorde pas aux grands-parents un droit d'action en
vorderingsrecht toekent om het bij erkenning vastgestelde vaderschap contestation de la paternité établie par reconnaissance lorsque
te betwisten wanneer de erkenner is overleden zonder in rechte te zijn l'auteur de la reconnaissance est décédé sans avoir agi en justice et
opgetreden en wanneer, op het ogenblik van zijn overlijden, de qu'au moment de son décès, le délai imparti à celui-ci, en vertu de
krachtens artikel 330, § 1, vierde lid, van het Burgerlijk Wetboek aan l'article 330, § 1er, alinéa 4, du Code civil, pour introduire une
de erkenner toegekende termijn om een vordering tot betwisting van action en contestation de sa propre reconnaissance n'avait pas encore
zijn eigen erkenning in te stellen nog niet was verstreken. expiré.
Aldus gewezen in het Nederlands en het Frans, overeenkomstig artikel Ainsi rendu en langue néerlandaise et en langue française,
65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof, conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur
op 16 januari 2020. la Cour constitutionnelle, le 16 janvier 2020.
De griffier, Le greffier,
P.-Y. Dutilleux P.-Y. Dutilleux
De voorzitter, Le président,
A. Alen A. Alen
^