← Terug naar "Uittreksel uit arrest nr. 164/2019 van 7 november 2019 Rolnummers 6896 en 7121 In
zake : de prejudiciële vragen over artikel 162bis, tweede lid, van het Wetboek van strafvordering, ingevoegd
bij artikel 9 van de wet van 21 april 2007 « betref Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters F. Daoût en A. Alen,
en de rechters J.-P(...)"
| Uittreksel uit arrest nr. 164/2019 van 7 november 2019 Rolnummers 6896 en 7121 In zake : de prejudiciële vragen over artikel 162bis, tweede lid, van het Wetboek van strafvordering, ingevoegd bij artikel 9 van de wet van 21 april 2007 « betref Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters F. Daoût en A. Alen, en de rechters J.-P(...) | Extrait de l'arrêt n° 164/2019 du 7 novembre 2019 Numéros du rôle : 6896 et 7121 En cause : les questions préjudicielles concernant l'article 162bis, alinéa 2, du Code d'instruction criminelle, inséré par l'article 9 de la loi du 21 avril 200 La Cour constitutionnelle, composée des présidents F. Daoût et A. Alen, et des juges J.-P. Moerm(...) |
|---|---|
| GRONDWETTELIJK HOF | COUR CONSTITUTIONNELLE |
| Uittreksel uit arrest nr. 164/2019 van 7 november 2019 | Extrait de l'arrêt n° 164/2019 du 7 novembre 2019 |
| Rolnummers 6896 en 7121 | Numéros du rôle : 6896 et 7121 |
| In zake : de prejudiciële vragen over artikel 162bis, tweede lid, van | En cause : les questions préjudicielles concernant l'article 162bis, |
| het Wetboek van strafvordering, ingevoegd bij artikel 9 van de wet van | alinéa 2, du Code d'instruction criminelle, inséré par l'article 9 de |
| 21 april 2007 « betreffende de verhaalbaarheid van de erelonen en de | la loi du 21 avril 2007 « relative à la répétibilité des honoraires et |
| kosten verbonden aan de bijstand van een advocaat », gesteld door de | des frais d'avocat », posées par le Tribunal correctionnel de Liège, |
| Correctionele Rechtbank Luik, afdeling Luik. | division Liège. |
| Het Grondwettelijk Hof, | La Cour constitutionnelle, |
| samengesteld uit de voorzitters F. Daoût en A. Alen, en de rechters | composée des présidents F. Daoût et A. Alen, et des juges J.-P. |
| J.-P. Moerman, T. Merckx-Van Goey, T. Giet, R. Leysen en M. Pâques, | Moerman, T. Merckx-Van Goey, T. Giet, R. Leysen et M. Pâques, assistée |
| bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder voorzitterschap van voorzitter F. Daoût, | du greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le président F. Daoût, |
| wijst na beraad het volgende arrest : | après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : |
| I. Onderwerp van de prejudiciële vragen en rechtspleging | I. Objet des questions préjudicielles et procédure |
| a. Bij vonnis van 29 maart 2018, waarvan de expeditie ter griffie van | a. Par jugement du 29 mars 2018, dont l'expédition est parvenue au |
| het Hof is ingekomen op 5 april 2018, heeft de Correctionele Rechtbank | greffe de la Cour le 5 avril 2018, le Tribunal correctionnel de Liège, |
| Luik, afdeling Luik, de volgende prejudiciële vragen gesteld : | division Liège, a posé les questions préjudicielles suivantes : |
| « 1. Schendt artikel 162bis, tweede lid, van het Wetboek van | « 1. L'article 162bis, alinéa 2, du Code d'instruction criminelle, tel |
| strafvordering, zoals ingevoegd bij artikel 9 van de wet van 21 april | qu'il a été inséré par l'article 9 de la loi du 21 avril 2007 relative |
| 2007 betreffende de verhaalbaarheid van de erelonen en de kosten | à la répétibilité des honoraires et des frais d'avocat, viole-t-il les |
| verbonden aan de bijstand van een advocaat, de artikelen 10 en 11 van | articles 10 et 11 de la Constitution, combinés ou non avec l'article 6 |
| de Grondwet, al dan niet in samenhang gelezen met artikel 6 van het | |
| Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele | de la Convention de sauvegarde des droits de l'homme et des libertés |
| vrijheden, in zoverre de beklaagde die door het vonnisgerecht is | fondamentales, en ce que le prévenu acquitté par la juridiction de |
| vrijgesproken recht heeft op een rechtsplegingsvergoeding ten laste | |
| van de burgerlijke partij die de strafvordering op gang heeft gebracht | jugement a droit à une indemnité de procédure à charge de la partie |
| door rechtstreekse dagvaarding, terwijl de beklaagde die door het | civile qui a mis l'action publique en mouvement par citation directe |
| vonnisgerecht is vrijgesproken uit hoofde van hetzelfde misdrijf geen | alors que le prévenu acquitté par la juridiction de jugement du chef |
| recht zou hebben op een dergelijke vergoeding ten laste van de | de la même infraction n'aurait pas droit à une telle indemnité à |
| burgerlijke partij die de strafvordering op gang heeft gebracht door | charge de la partie civile qui a mis l'action publique en mouvement |
| een burgerlijkepartijstelling ? | par une constitution de partie civile ? |
| 2. Schendt artikel 162bis, tweede lid, van het Wetboek van | 2. L'article 162bis, alinéa 2, du Code d'instruction criminelle, tel |
| strafvordering, zoals ingevoegd bij artikel 9 van de wet van 21 april | qu'il a été inséré par l'article 9 de la loi du 21 avril 2007 relative |
| 2007 betreffende de verhaalbaarheid van de erelonen en de kosten | à la répétibilité des honoraires et des frais d'avocat, viole-t-il les |
| verbonden aan de bijstand van een advocaat, de artikelen 10 en 11 van | articles 10 et 11 de la Constitution, combinés ou non avec l'article 6 |
| de Grondwet, al dan niet in samenhang gelezen met artikel 6 van het | de la Convention de sauvegarde des droits de l'homme et des libertés |
| Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele | fondamentales, en ce que le prévenu qui bénéficie d'une décision de |
| vrijheden, in zoverre de beklaagde die bij de regeling van de | non-lieu lors du règlement de la procédure a droit à une indemnité de |
| rechtspleging een beslissing van buitenvervolgingstelling geniet recht | |
| heeft op een rechtsplegingsvergoeding ten laste van de burgerlijke | procédure à charge de la partie civile qui a mis l'action publique en |
| partij die de strafvordering op gang heeft gebracht door een | mouvement par une constitution de partie civile alors que le prévenu |
| burgerlijkepartijstelling, terwijl de beklaagde die door het | acquitté par la juridiction de jugement du chef de la même infraction |
| vonnisgerecht is vrijgesproken uit hoofde van hetzelfde misdrijf geen | |
| recht zou hebben op een dergelijke vergoeding ten laste van de | n'aurait pas droit à une telle indemnité à charge de la partie civile |
| burgerlijke partij die de strafvordering op gang heeft gebracht door | qui a mis l'action publique en mouvement par une constitution de |
| een burgerlijkepartijstelling ? ». | partie civile ? ». |
| b. Bij vonnis van 17 januari 2019, waarvan de expeditie ter griffie | b. Par jugement du 17 janvier 2019, dont l'expédition est parvenue au |
| van het Hof is ingekomen op 11 februari 2019, heeft de Correctionele | greffe de la Cour le 11 février 2019, le Tribunal correctionnel de |
| Rechtbank Luik, afdeling Luik, de volgende prejudiciële vragen gesteld | Liège, division Liège, a posé les questions préjudicielles suivantes : |
| : « 1. Schendt artikel 162bis, tweede lid, van het Wetboek van | « 1. L'article 162bis, alinéa 2, du Code d'instruction criminelle, tel |
| strafvordering, zoals ingevoegd bij artikel 9 van de wet van 21 april | qu'il a été inséré par l'article 9 de la loi du 21 avril 2007 relative |
| 2007 betreffende de verhaalbaarheid van de erelonen en de kosten | à la répétibilité des honoraires et des frais d'avocat, viole-t-il les |
| verbonden aan de bijstand van een advocaat, de artikelen 10 en 11 van | articles 10 et 11 de la Constitution, combinés ou non avec l'article 6 |
| de Grondwet, al dan niet in samenhang gelezen met artikel 6 van het | |
| Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele | de la Convention de sauvegarde des droits de l'homme et des libertés |
| vrijheden, in zoverre de beklaagde die door het vonnisgerecht is | fondamentales, en ce que le prévenu acquitté par la juridiction de |
| vrijgesproken recht heeft op een rechtsplegingsvergoeding ten laste | |
| van de burgerlijke partij die de strafvordering op gang heeft gebracht | jugement a droit à une indemnité de procédure à charge de la partie |
| door rechtstreekse dagvaarding, terwijl de beklaagde die door het | civile qui a mis l'action publique en mouvement par citation directe |
| vonnisgerecht is vrijgesproken uit hoofde van hetzelfde misdrijf geen | alors que le prévenu acquitté par la juridiction de jugement du chef |
| recht zou hebben op een dergelijke vergoeding ten laste van de | de la même infraction n'aurait pas droit à une telle indemnité à |
| burgerlijke partij die de strafvordering op gang heeft gebracht door | charge de la partie civile qui a mis l'action publique en mouvement |
| een burgerlijkepartijstelling ? | par une constitution de partie civile ? |
| 2. Schendt artikel 162bis, tweede lid, van het Wetboek van | 2. L'article 162bis, alinéa 2, du Code d'instruction criminelle, tel |
| strafvordering, zoals ingevoegd bij artikel 9 van de wet van 21 april | qu'il a été inséré par l'article 9 de la loi du 21 avril 2007 relative |
| 2007 betreffende de verhaalbaarheid van de erelonen en de kosten | à la répétibilité des honoraires et des frais d'avocat, viole-t-il les |
| verbonden aan de bijstand van een advocaat, de artikelen 10 en 11 van | articles 10 et 11 de la Constitution, combinés ou non avec l'article 6 |
| de Grondwet, al dan niet in samenhang gelezen met artikel 6 van het | de la Convention de sauvegarde des droits de l'homme et des libertés |
| Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele | fondamentales, en ce que le prévenu acquitté par la juridiction de |
| vrijheden, in zoverre de beklaagde die door het vonnisgerecht is | jugement n'aurait pas droit à une indemnité de procédure à charge de |
| vrijgesproken, geen recht zou hebben op een rechtsplegingsvergoeding | |
| ten laste van de burgerlijke partij die de strafvordering op gang | la partie civile qui a mis l'action publique en mouvement par une |
| heeft gebracht door een burgerlijkepartijstelling, terwijl de | constitution de partie civile alors que l'inculpé qui bénéficie d'une |
| inverdenkinggestelde die bij de regeling van de rechtspleging een | décision de non-lieu lors du règlement de la procédure, du chef de la |
| beslissing van buitenvervolgingstelling geniet, uit hoofde van | même infraction, a droit à une telle indemnité à charge de la partie |
| hetzelfde misdrijf, recht heeft op een dergelijke vergoeding ten laste | |
| van de burgerlijke partij die de strafvordering op gang heeft gebracht | civile qui a mis l'action publique en mouvement par une constitution |
| door een burgerlijkepartijstelling ? ». | de partie civile ? ». |
| Die zaken, ingeschreven onder de nummers 6896 en 7121 van de rol van | Ces affaires, inscrites sous les numéros 6896 et 7121 du rôle de la |
| het Hof, werden samengevoegd. | Cour, ont été jointes. |
| (...) | (...) |
| III. In rechte | III. En droit |
| (...) | (...) |
| B.1. In de versie ervan die van kracht was op het ogenblik van de | B.1. Dans sa version en vigueur au moment de la décision de renvoi |
| verwijzingsbeslissing in de zaak nr. 6896, bepaalde artikel 162bis, | prise dans l'affaire n° 6896, l'article 162bis, alinéa 2, du Code |
| tweede lid, van het Wetboek van strafvordering, ingevoegd bij artikel | |
| 9 van de wet van 21 april 2007 « betreffende de verhaalbaarheid van de | d'instruction criminelle, inséré par l'article 9 de la loi du 21 avril |
| erelonen en de kosten verbonden aan de bijstand van een advocaat » | 2007 « relative à la répétibilité des honoraires et des frais d'avocat |
| (hierna : de wet van 21 april 2007) en gewijzigd bij artikel 3 van de | » (ci-après : la loi du 21 avril 2007) et modifié par l'article 3 de |
| wet van 21 februari 2010 « tot wijziging van de artikelen 1022 van het | la loi du 21 février 2010 « modifiant les articles 1022 du Code |
| Gerechtelijk Wetboek en 162bis van het Wetboek van strafvordering » : | judiciaire et 162bis du Code d'instruction criminelle », disposait : |
| « De burgerlijke partij die rechtstreeks heeft gedagvaard en die in | « La partie civile qui aura lancé une citation directe et qui |
| het ongelijk wordt gesteld, zal veroordeeld worden tot het aan de | succombera sera condamnée envers le prévenu ainsi qu'envers le |
| beklaagde en aan de burgerrechtelijk aansprakelijke persoon betalen | |
| van de vergoeding bedoeld in artikel 1022 van het Gerechtelijk | civilement responsable à l'indemnité visée à l'article 1022 du Code |
| Wetboek. De vergoeding wordt bepaald door het vonnis ». | judiciaire. L'indemnité sera liquidée par le jugement ». |
| B.2.1. Zoals het van toepassing is op het hangende geschil in de zaak | B.2.1. Tel qu'il est applicable au litige pendant dans l'affaire n° |
| nr. 7121, bepaalt artikel 162bis, tweede lid, van het Wetboek van | 7121, l'article 162bis, alinéa 2, du Code d'instruction criminelle, |
| strafvordering, zoals vervangen bij artikel 6 van de wet van 18 maart | ainsi qu'il a été remplacé par l'article 6 de la loi du 18 mars 2018 « |
| 2018 « houdende wijzigingen van diverse bepalingen van het strafrecht, | modifiant diverses dispositions du droit pénal, de la procédure pénale |
| de strafvordering en het gerechtelijk recht » (hierna : de wet van 18 | et du droit judiciaire » (ci-après : la loi du 18 mars 2018), dispose |
| maart 2018) : | : |
| « De burgerlijke partij die rechtstreeks heeft gedagvaard of die zich | « La partie civile qui aura lancé une citation directe ou qui a greffé |
| met een afzonderlijke vordering heeft aangesloten bij een | |
| rechtstreekse dagvaarding van een andere burgerlijke partij, of die, | une action distincte sur une citation directe lancée par une autre |
| bij ontstentenis van enig beroep van het openbaar ministerie, de | partie civile, ou qui, en l'absence de tout recours du ministère |
| beklaagde of burgerrechtelijk aansprakelijke persoon, hoger beroep | public, du prévenu ou du civilement responsable, aura interjeté appel |
| heeft ingesteld en die in het ongelijk wordt gesteld, kan worden | |
| veroordeeld tot het aan de beklaagde en aan de burgerrechtelijke | et qui succombera, pourra être condamnée envers le prévenu ainsi |
| aansprakelijke persoon betalen van de vergoeding bedoeld in artikel | qu'envers le civilement responsable à l'indemnité visée à l'article |
| 1022 van het Gerechtelijk Wetboek. De vergoeding wordt bepaald door het vonnis ». | 1022 du Code judiciaire. L'indemnité sera liquidée par le jugement ». |
| B.2.2. Door artikel 6 van de wet van 18 maart 2018 aan te nemen, dat | B.2.2. En adoptant l'article 6 de la loi du 18 mars 2018, qui a |
| artikel 162bis, tweede lid, van het Wetboek van strafvordering heeft | remplacé l'article 162bis, alinéa 2, du Code d'instruction criminelle, |
| vervangen, beoogde de wetgever « tegemoet te komen aan de rechtspraak | le législateur tendait à « répondre à la jurisprudence de la Cour |
| van het Grondwettelijk Hof » (Parl. St., Kamer, 2017-2018, DOC | constitutionnelle » (Doc. parl., Chambre, 2017-2018, DOC 54-2753/001, |
| 54-2753/001, pp. 10-11), met name aan de arresten nrs. 113/2016 van 22 | pp. 10-11), notamment aux arrêts nos 113/2016 du 22 septembre 2016 et |
| september 2016 en 33/2017 van 9 maart 2017, waarbij het Hof heeft | 33/2017 du 9 mars 2017, par lesquels la Cour a jugé que l'article |
| geoordeeld dat artikel 162bis, tweede lid, van het Wetboek van | 162bis, alinéa 2, du Code d'instruction criminelle viole les articles |
| strafvordering de artikelen 10 en 11 van de Grondwet schendt, in zoverre het de strafrechter niet toestaat aan de vrijgesproken beklaagde en aan de burgerrechtelijk aansprakelijke een rechtsplegingsvergoeding in hoger beroep toe te kennen ten laste van de in het ongelijk gestelde burgerlijke partij die, bij ontstentenis van enig beroep van het openbaar ministerie, hoger beroep heeft ingesteld tegen een vrijsprekend vonnis dat is gewezen op een door het openbaar ministerie ingestelde vordering (arrest nr. 113/2016) of tegen een vonnis waarbij haar vordering onontvankelijk wordt verklaard nadat de beklaagde op de strafvordering werd veroordeeld (arrest nr. 33/2017). | 10 et 11 de la Constitution, en ce qu'il ne permet pas au juge répressif d'accorder au prévenu acquitté et au civilement responsable une indemnité de procédure d'appel à charge de la partie civile succombante qui, en l'absence de tout recours du ministère public, a interjeté appel d'un jugement d'acquittement statuant sur une action intentée par le ministère public (arrêt n° 113/2016) ou d'un jugement déclarant sa demande irrecevable après avoir condamné le prévenu sur l'action publique (arrêt n° 33/2017). |
| Die wijziging van artikel 162bis van het Wetboek van strafvordering | Cette modification de l'article 162bis du Code d'instruction |
| beoogde eveneens gevolg te geven aan het arrest nr. 174/2013 van 19 | criminelle visait aussi à donner suite à l'arrêt n° 174/2013 du 19 |
| december 2013 (Parl. St., Kamer, 2017-2018, DOC 54-2753/005, p. 17), | décembre 2013 (Doc. parl., Chambre, 2017-2018, DOC 54-2753/005, p. |
| waarbij het Hof heeft geoordeeld dat artikel 162bis, tweede lid, van | 17), par lequel la Cour a jugé que l'article 162bis, alinéa 2, du Code |
| het Wetboek van strafvordering de artikelen 10 en 11 van de Grondwet | d'instruction criminelle viole les articles 10 et 11 de la |
| schendt, in zoverre het de strafrechter niet toelaat de burgerlijke | Constitution, en ce qu'il ne permet pas au juge répressif de condamner |
| partij die in het ongelijk wordt gesteld en zich, door middel van een | |
| afzonderlijke vordering, heeft aangesloten bij de rechtstreekse | à une indemnité de procédure la partie civile succombante qui a greffé |
| dagvaarding door een andere burgerlijke partij, te veroordelen tot een | une action distincte sur la citation directe lancée par une autre |
| rechtsplegingsvergoeding. | partie civile. |
| B.3. De prejudiciële vragen hebben betrekking op de bestaanbaarheid | B.3. Les questions préjudicielles portent sur la compatibilité de |
| van artikel 162bis, tweede lid, van het Wetboek van strafvordering met | l'article 162bis, alinéa 2, du Code d'instruction criminelle avec les |
| de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, al dan niet in samenhang | articles 10 et 11 de la Constitution, lus ou non en combinaison avec |
| gelezen met artikel 6 van het Europees Verdrag voor de rechten van de | l'article 6 de la Convention européenne des droits de l'homme, en ce |
| mens, in zoverre die bepaling aan de vrijgesproken beklaagde, na een | que cette disposition n'accorde pas au prévenu acquitté, après un |
| verwijzing naar het vonnisgerecht waartoe door het onderzoeksgerecht | renvoi devant la juridiction de jugement décidé par la juridiction |
| is beslist, geen rechtsplegingsvergoeding toekent ten laste van de | d'instruction, une indemnité de procédure à charge de la partie civile |
| burgerlijke partij « die de strafvordering op gang heeft gebracht door | « qui a mis l'action publique en mouvement par une constitution de |
| een burgerlijkepartijstelling » in handen van een onderzoeksrechter, | partie civile » entre les mains d'un juge d'instruction, alors qu'une |
| terwijl een rechtsplegingsvergoeding wordt toegekend aan de | indemnité de procédure est accordée au prévenu acquitté, à charge de |
| vrijgesproken beklaagde, ten laste van de burgerlijke partij die | la partie civile qui a lancé une citation directe et qui a succombé |
| rechtstreeks heeft gedagvaard en die in het ongelijk werd gesteld | (première question préjudicielle) et que le prévenu qui bénéficie |
| (eerste prejudiciële vraag), en terwijl de beklaagde die bij de | d'une décision de non-lieu lors du règlement de la procédure a droit à |
| regeling van de rechtspleging een beslissing van | une indemnité de procédure à charge de la partie civile « qui a mis |
| buitenvervolgingstelling geniet, recht heeft op een | |
| rechtsplegingsvergoeding ten laste van de burgerlijke partij « die de | l'action publique en mouvement par une constitution de partie civile » |
| strafvordering op gang heeft gebracht door een | (seconde question préjudicielle). |
| burgerlijkepartijstelling » (tweede prejudiciële vraag). | La Cour examine les deux questions préjudicielles conjointement. |
| Het Hof onderzoekt beide prejudiciële vragen samen. | |
| B.4. In de zaak nr. 6896 wordt in de verwijzingsbeslissing aangegeven | B.4. Dans l'affaire n° 6896, la décision de renvoi indique qu'en |
| dat, te dezen, « het opsporingsonderzoek door het openbaar ministerie | l'espèce, « l'information a été classée sans suite par le [m]inistère |
| is geseponeerd wegens onvoldoende bezwaren » en dat het slachtoffer « | public en raison de charges insuffisantes » et que la victime « s'est |
| zich dan burgerlijke partij heeft gesteld in handen van een onderzoeksrechter ». | alors constituée partie civile en mains d'un juge d'instruction ». |
| In de zaak nr. 7121 wordt in de verwijzingsbeslissing aangegeven dat « | Dans l'affaire n° 7121, la décision de renvoi indique que « le |
| het openbaar ministerie niet wou vervolgen, aangezien het de | ministère public n'entendait pas poursuivre, ayant requis le non-lieu |
| buitenvervolgingstelling voor de raadkamer en de vrijspraak voor de | devant la chambre du conseil et l'acquittement devant le tribunal » et |
| rechtbank heeft gevorderd », en dat « daarenboven blijkt dat het | qu'il « semble par ailleurs que l'information ait été classée sans |
| opsporingsonderzoek is geseponeerd, hetgeen de | suite, ce qui a justifié la constitution de partie civile pour |
| burgerlijkepartijstelling heeft verantwoord om [de] beslissing van het | |
| parket te omzeilen ». | contourner [la] décision du parquet ». |
| Het Hof beperkt zijn onderzoek tot het geval van een | La Cour limite son examen à l'hypothèse d'une constitution de partie |
| burgerlijkepartijstelling in handen van een onderzoeksrechter. | civile entre les mains d'un juge d'instruction. |
| B.5.1. De rechtsplegingsvergoeding is « een forfaitaire tegemoetkoming | B.5.1. L'indemnité de procédure est « une intervention forfaitaire |
| in de kosten en erelonen van de advocaat van de in het gelijk gestelde | dans les frais et honoraires d'avocat de la partie ayant obtenu gain |
| partij » (artikel 1022, eerste lid, van het Gerechtelijk Wetboek, | de cause » (article 1022, alinéa 1er, du Code judiciaire, inséré par |
| ingevoegd bij artikel 7 van de wet van 21 april 2007). | l'article 7 de la loi du 21 avril 2007). |
| B.5.2. De rechtsplegingsvergoeding waarvan sprake is in de in het | B.5.2. L'indemnité de procédure dont il est question dans la |
| geding zijnde bepaling, heeft alleen betrekking op de burgerlijke | disposition en cause ne concerne que l'action civile, soit l'action en |
| vordering, namelijk de vordering voor het herstel van de schade | réparation du dommage causé par une infraction. |
| veroorzaakt door een misdrijf. | |
| De in het geding zijnde bepaling strekt dus ertoe ten laste van de | La disposition en cause vise donc à mettre à charge de la partie |
| burgerlijke partij die een dergelijke vordering door een rechtstreekse | civile qui a introduit une telle action par une citation directe |
| dagvaarding voor het vonnisgerecht heeft ingesteld, alle of een deel | devant la juridiction de jugement tout ou partie des frais et |
| van de kosten en erelonen van de advocaat te leggen die een persoon | honoraires d'avocat exposés par une personne qui a été, en définitive, |
| die uiteindelijk is vrijgesproken dan wel de burgerrechtelijk | acquittée ou par le civilement responsable, dans le cadre de l'action |
| aansprakelijke moet betalen in het kader van de strafvordering die | publique mise en mouvement par cette constitution de partie civile. En |
| door die burgerlijkepartijstelling op gang is gebracht. De burgerlijke | revanche, la partie civile qui n'a pas lancé de citation directe mais |
| partij die niet rechtstreeks heeft gedagvaard maar die haar vordering | qui a greffé son action sur l'action publique introduite par le |
| heeft doen aansluiten bij de door het openbaar ministerie ingestelde | ministère public ne peut être condamnée à payer l'indemnité de |
| strafvordering, kan daarentegen niet worden veroordeeld tot betaling | procédure au prévenu acquitté et au civilement responsable. |
| van de rechtsplegingsvergoeding aan de vrijgesproken beklaagde en aan | La situation du prévenu acquitté et du civilement responsable varie |
| de burgerrechtelijk aansprakelijke. | donc, en matière de répétibilité, selon que les poursuites sont |
| De situatie van de vrijgesproken beklaagde en van de burgerrechtelijk | exercées à l'initiative de la seule partie civile ou du ministère |
| aansprakelijke varieert dus op het vlak van de verhaalbaarheid | public : dans le premier cas, ils peuvent bénéficier de la |
| naargelang zij worden vervolgd op initiatief van enkel de burgerlijke | |
| partij dan wel van het openbaar ministerie : in het eerste geval | répétibilité, dans le second cas, non. |
| kunnen zij de verhaalbaarheid genieten en in het tweede geval niet. | B.6. La disposition en cause fait partie d'un ensemble de mesures qui |
| B.6. De in het geding zijnde bepaling maakt deel uit van een geheel | |
| van maatregelen die beantwoorden aan de zorg « dat men de | répondent au souci « de traiter de manière identique les justiciables |
| rechtsonderhorigen die het herstel vragen van een schade voor een | qui sollicitent la réparation d'un dommage devant une juridiction |
| burgerlijke of een strafrechtelijke jurisdictie op gelijke voet zou | civile ou une juridiction répressive » (Doc. parl., Sénat, 2006-2007, |
| behandelen » (Parl. St., Senaat, 2006-2007, nr. 3-1686/4, pp. 6 en 8; | n° 3-1686/4, pp. 6 et 8; ibid., n° 3-1686/5, p. 32; Doc. parl., |
| ibid., nr. 3-1686/5, p. 32; Parl. St., Kamer, 2006-2007, DOC | Chambre, 2006-2007, DOC 51-2891/002, p. 5). La condamnation prescrite |
| 51-2891/002, p. 5). De bij de in het geding zijnde bepaling | |
| voorgeschreven veroordeling is verantwoord door het gegeven dat het, | par la disposition en cause est justifiée par la circonstance qu'en |
| bij een rechtstreekse dagvaarding, de burgerlijke partij, en niet het | cas de citation directe, c'est la partie civile, et non le ministère |
| openbaar ministerie, is die « de strafvordering [...] op gang heeft | public, qui a « mis l'action publique en mouvement », si bien qu'elle |
| gebracht », zodat zij voor die vordering « aansprakelijk » moet worden | doit être considérée comme « responsable » de cette action « à l'égard |
| geacht « ten aanzien van de beklaagde » (Parl. St., Senaat, 2006-2007, | du prévenu » (Doc. parl., Sénat, 2006-2007, n° 3-1686/4, p. 8; Doc. |
| nr. 3-1686/4, p. 8; Parl. St., Kamer, 2006-2007, DOC 51-2891/002, p. 6). Ten aanzien van de situatie van de vrijgesproken beklaagde of van de inverdenkinggestelde die een buitenvervolgingstelling geniet, wordt in de parlementaire voorbereiding van de in het geding zijnde bepaling voorts gepreciseerd : « Overeenstemmend met het advies van de ordes van advocaten en van de Hoge Raad voor de Justitie, zal de verhaalbaarheid trouwens ook niet aan bod komen in de betrekkingen tussen de beklaagde en de Staat, die wordt vertegenwoordigd door het openbaar ministerie. Er moet op gewezen worden dat het openbaar ministerie, door vervolging in te stellen, het algemeen belang vertegenwoordigt en derhalve niet op één lijn kan worden gesteld met een burgerlijke partij die de | parl., Chambre, 2006-2007, DOC 51-2891/002, p. 6). En ce qui concerne la situation du prévenu acquitté ou de l'inculpé bénéficiant d'un non-lieu, il est encore précisé, dans les travaux préparatoires de la disposition en cause : « La répétibilité ne jouera par ailleurs pas dans les relations entre le prévenu et l'Etat, représenté par le ministère public, et ce toujours conformément à l'avis des ordres d'avocats et du Conseil supérieur de la Justice. Il faut ici relever que le ministère public, en exerçant les poursuites, représente l'intérêt général et ne peut dès lors être mis sur le même pied qu'une partie civile qui mettrait |
| strafvordering alleen in gang zou zetten om een privébelang te | seule en mouvement l'action publique pour la défense d'un intérêt |
| verdedigen » (Parl. St., Kamer, 2006-2007, DOC 51-2891/002, pp. 6-7). B.7. Wegens de opdracht die aan het openbaar ministerie is toegewezen, vermocht de wetgever redelijkerwijs ervan uit te gaan dat een regeling volgens welke een rechtsplegingsvergoeding automatisch verschuldigd zou zijn telkens als zijn vordering zonder gevolg blijft, niet tot het openbaar ministerie diende te worden uitgebreid. Het is eveneens verantwoord dat de burgerlijke partij slechts tot de betaling van de rechtsplegingsvergoeding aan de vrijgesproken beklaagde en aan de burgerrechtelijk aansprakelijke wordt veroordeeld wanneer enkel zijzelf de strafvordering op gang heeft gebracht. B.8. Om de prejudiciële vragen te beantwoorden, dient het Hof nog te onderzoeken of de in het geding zijnde bepaling bestaanbaar is met de | particulier » (Doc. parl., Chambre, 2006-2007, DOC 51-2891/002, pp. 6-7). B.7. Le législateur a pu raisonnablement considérer qu'il ne convenait pas, en raison de la mission qui est dévolue au ministère public, d'étendre à ce dernier un système selon lequel une indemnité de procédure serait automatiquement due chaque fois que son action reste sans effet. Il est également justifié que la partie civile ne soit condamnée à payer l'indemnité de procédure au prévenu acquitté et au civilement responsable que lorsqu'elle seule a mis l'action publique en mouvement. B.8. Pour répondre aux questions préjudicielles, la Cour doit encore examiner si la disposition en cause est compatible avec les articles |
| artikelen 10 en 11 van de Grondwet, in zoverre zij geen | 10 et 11 de la Constitution en ce qu'elle n'accorde pas une indemnité |
| rechtsplegingsvergoeding in hoger beroep toekent aan de vrijgesproken beklaagde, ten laste van de burgerlijke partij die zich burgerlijke partij heeft gesteld in handen van een onderzoeksrechter, wanneer het onderzoeksgerecht heeft beslist tot verwijzing naar het vonnisgerecht. B.9.1. De persoon die zich burgerlijke partij stelt in handen van een onderzoeksrechter, neemt een procedureel initiatief dat erin bestaat het herstel te vorderen van de schade die is veroorzaakt door een misdrijf. Zodoende doet hij zijn burgerlijke vordering aansluiten bij een strafprocedure en verkrijgt hij, door de hoedanigheid van « burgerlijke partij », rechten die hem eigen zijn in het kader van de strafprocedure. | de procédure d'appel au prévenu acquitté, à charge de la partie civile qui s'est constituée partie civile entre les mains d'un juge d'instruction, lorsque la juridiction d'instruction a décidé le renvoi devant la juridiction de jugement. B.9.1. La personne qui se constitue partie civile entre les mains d'un juge d'instruction prend une initiative procédurale consistant à demander la réparation du dommage causé par une infraction. Ce faisant, elle greffe son action civile sur une procédure pénale et acquiert, par la qualité de « partie civile », des droits qui lui sont propres dans le cadre de la procédure pénale. |
| B.9.2.1. Wanneer de raadkamer verklaart dat er geen reden is tot | B.9.2.1. Lorsque la chambre du conseil déclare qu'il n'y a pas lieu de |
| vervolging, voorziet artikel 128, tweede lid, van het Wetboek van | poursuivre, l'article 128, alinéa 2, du Code d'instruction criminelle, |
| strafvordering, ingevoegd bij artikel 8 van de wet van 21 april 2007, | inséré par l'article 8 de la loi du 21 avril 2007, prévoit que, si |
| erin dat, indien het onderzoek werd ingeleid door een | |
| burgerlijkepartijstelling in handen van de onderzoeksrechter, de | l'instruction a été ouverte par une constitution de partie civile |
| burgerlijke partij wordt veroordeeld tot het betalen van de | entre les mains du juge d'instruction, la partie civile est condamnée |
| rechtsplegingsvergoeding aan de inverdenkinggestelde. | à payer l'indemnité de procédure à l'inculpé. |
| B.9.2.2. Wat de verantwoording van die maatregel betreft, wordt in de | B.9.2.2. En ce qui concerne la justification de cette mesure, les |
| parlementaire voorbereiding aangegeven : | travaux préparatoires indiquent : |
| « De burgerlijke partij zal alleen kunnen veroordeeld worden tot het | « La partie civile ne pourra être condamnée à l'indemnité de procédure |
| betalen van de rechtsplegingsvergoeding indien zij zelf de | que si c'est elle-même qui a mis l'action publique en mouvement au |
| strafvordering heeft doen opstarten door middel van een rechtstreekse | moyen d'une citation directe. En effet, lorsque c'est le ministère |
| dagvaarding. Wanneer het openbaar ministerie de strafvordering opstart | public qui initie l'action publique, la partie civile ne fait que se |
| voegt de burgerlijke partij zich daar alleen maar bij en is zij er | greffer à la procédure, et n'est pas la cause de celle-ci. Si elle |
| niet de oorzaak van. Indien haar eisen niet ingewilligd worden, kan ze | échoue dans ses prétentions, elle ne peut pas être tenue pour |
| hiervoor niet aansprakelijk gesteld worden ten aanzien van de | responsable de celle-ci à l'égard du prévenu, et ne peut par |
| beklaagde en bijgevolg ook niet veroordeeld worden om die te vergoeden | conséquent pas être condamnée à l'indemniser pour les frais de |
| voor de procedurekosten die bij die gelegenheid zijn ontstaan. Indien | procédure engendrés à cette occasion. De même, si l'action publique |
| de strafvordering wordt opgestart doordat men zich burgerlijke partij | est mise en mouvement au moyen d'une constitution de partie civile en |
| stelde in handen van de onderzoeksrechter en de raadkamer (of de Kamer | mains d'un juge d'instruction, et que la chambre du conseil (ou la |
| van inbeschuldigingstelling) beslist om de zaak voor een rechtbank te | chambre des mises en accusation) décide du renvoi devant une |
| verwijzen, zal de burgerlijke partij evenmin kunnen veroordeeld worden | juridiction de fond, la partie civile ne pourra pas non plus être |
| tot het betalen van de rechtsplegingsvergoeding indien ze door die | condamnée à l'indemnité de procédure si elle échoue devant la |
| rechtbank in het ongelijk wordt gesteld. Alhoewel in dat geval de | juridiction de fond. Dans ce cas en effet, si la partie civile est à |
| burgerlijke partij aan de oorsprong ligt van de procedure, is het niet | l'origine de la procédure, ce n'est pas elle qui a décidé de sa |
| zij, maar een rechtbank die beslist over het voortzetten ervan. Indien | poursuite, mais bien une juridiction. Par contre, toujours dans cette |
| daarentegen, en bij dezelfde hypothese, de raadkamer (of de Kamer van | même hypothèse, si la chambre du Conseil (ou la chambre des mises en |
| inbeschuldigingstelling in beroep) van mening is dat er niet moet | accusation en degré d'appel) estime qu'il n'y a pas lieu à poursuite, |
| worden vervolgd, zal de burgerlijke partij kunnen veroordeeld worden | la partie civile pourra être condamnée à l'indemnité de procédure |
| tot het betalen van de rechtsplegingsvergoeding aan de | |
| inverdenkinggestelde, aangezien zij zelf de strafvordering op gang | envers l'inculpé, puisque ici, elle a précisément mis l'action |
| heeft gebracht, maar zonder succes » (Parl. St., Senaat, 2006-2007, | publique en mouvement, mais sans succès » (Doc. parl., Sénat, |
| nr. 3-1686/4, pp. 8-9; zie eveneens ibid., nr. 3-1686/5, p. 33; Parl. | 2006-2007, n° 3-1686/4, pp. 8-9; voy. aussi ibid., n° 1686/5, p. 33; |
| St., Kamer, 2006-2007, DOC 51-2891/002, p. 6). | Doc. parl., Chambre, 2006-2007, DOC 51-2891/002, p. 6). |
| B.9.2.3. Artikel 128, tweede lid, van het Wetboek van strafvordering, | B.9.2.3. L'article 128, alinéa 2, du Code d'instruction criminelle, |
| waarbij een rechtsplegingsvergoeding ten voordele van de | qui met à charge de la partie civile qui se constitue partie civile |
| niet-vervolgde inverdenkinggestelde ten laste wordt gelegd van de | entre les mains d'un juge d'instruction une indemnité de procédure au |
| burgerlijke partij die zich burgerlijke partij stelt in handen van een | bénéfice de l'inculpé non poursuivi, procède de l'idée que, lorsque la |
| onderzoeksrechter, gaat uit van de idee dat, wanneer de raadkamer | chambre du conseil déclare le non-lieu, la personne qui s'est |
| beslist tot buitenvervolgingstelling, de persoon die zich burgerlijke | constituée partie civile entre les mains d'un juge d'instruction est |
| partij heeft gesteld in handen van een onderzoeksrechter, de enige is | la seule à l'origine des frais et honoraires d'avocat exposés par |
| die aan de oorsprong ligt van de door de niet-vervolgde | l'inculpé non poursuivi. |
| inverdenkinggestelde gemaakte kosten en erelonen van een advocaat. | B.9.3. A l'inverse, la constitution de partie civile entre les mains |
| B.9.3. Omgekeerd kan de burgerlijkepartijstelling in handen van een | d'un juge d'instruction ne peut être considérée comme étant la seule à |
| onderzoeksrechter niet worden geacht alleen aan de oorsprong van de in | l'origine de l'action publique introduite en première instance, à |
| eerste aanleg ingestelde strafvordering te liggen, vanaf het ogenblik | partir du moment où la chambre du conseil a décidé le renvoi devant la |
| dat de raadkamer heeft beslist tot verwijzing naar het vonnisgerecht. | juridiction de jugement. |
| In een dergelijk geval van verwijzing naar een vonnisgerecht heeft de | En pareille hypothèse de renvoi devant une juridiction de jugement, la |
| raadkamer geoordeeld - ongeacht het standpunt van het openbaar | chambre du conseil a estimé - quelle que soit, à ce moment, la |
| ministerie op dat ogenblik met betrekking tot de vervolging - dat er | position du ministère public quant aux poursuites - qu'il existait des |
| voldoende bezwaren bestonden die verantwoordden om de strafvordering | charges suffisantes justifiant de porter l'action publique devant une |
| voor een vonnisgerecht te brengen. Tegen de verwijzingsbeschikking van | juridiction de jugement. L'ordonnance de renvoi de la chambre du |
| de raadkamer zelf kan hoger beroep worden ingesteld voor de kamer van | conseil est elle-même susceptible d'appel devant la chambre des mises |
| inbeschuldigingstelling. | en accusation. |
| Het procedurele initiatief tot burgerlijkepartijstelling in handen van | L'initiative procédurale de la constitution de partie civile entre les |
| een onderzoeksrechter kan bijgevolg niet tot gevolg hebben dat de | mains d'un juge d'instruction ne peut dès lors avoir pour effet de |
| burgerlijke partij als enige aansprakelijk wordt gesteld voor het op | rendre la seule partie civile responsable de la mise en mouvement de |
| gang brengen van de strafvordering en, bijgevolg, voor de door de | l'action publique, et, par conséquent, des frais et honoraires |
| beklaagde gemaakte kosten en erelonen van een advocaat, aangezien de | d'avocat exposés par le prévenu, dès lors que l'action publique a été |
| strafvordering voor het vonnisgerecht is gebracht door het | portée devant la juridiction de jugement par la juridiction |
| onderzoeksgerecht. | d'instruction. |
| B.9.4. Zoals het Hof bij zijn arresten nrs. 182/2008 van 18 december | B.9.4. Comme la Cour l'a jugé par ses arrêts n° 182/2008 du 18 |
| 2008, 13/2009 van 21 januari 2009, 28/2009 van 18 februari 2009, | décembre 2008, n° 13/2009 du 21 janvier 2009, n° 28/2009 du 18 février |
| 49/2009 van 11 maart 2009 en 66/2009 van 2 april 2009 heeft | 2009, n° 49/2009 du 11 mars 2009, et n° 66/2009 du 2 avril 2009, il |
| geoordeeld, is het redelijk verantwoord dat de burgerlijke partij | est raisonnablement justifié que la partie civile ne soit condamnée à |
| slechts tot de betaling van de rechtsplegingsvergoeding aan de | |
| vrijgesproken beklaagde of aan de inverdenkinggestelde die een | payer l'indemnité de procédure au prévenu acquitté ou à l'inculpé |
| buitenvervolgingstelling geniet, wordt veroordeeld wanneer zij zelf de | bénéficiant d'un non-lieu que lorsque c'est elle qui a mis l'action |
| strafvordering op gang heeft gebracht en niet wanneer een | publique en mouvement, et non lorsqu'une juridiction d'instruction a |
| onderzoeksgerecht de verwijzing van de beklaagde naar een | ordonné le renvoi du prévenu devant une juridiction de jugement, y |
| vonnisgerecht heeft bevolen, ook na een burgerlijkepartijstelling in | compris après une constitution de partie civile entre les mains d'un |
| handen van een onderzoeksrechter. In dat laatste geval immers, indien | juge d'instruction. En effet, dans cette dernière hypothèse, si la |
| de eisen van de burgerlijke partij « niet ingewilligd worden, kan ze | partie civile « échoue dans ses prétentions, elle ne peut pas être |
| [voor de strafprocedure] niet aansprakelijk gesteld worden ten aanzien | tenue pour responsable [de la procédure pénale] à l'égard du prévenu, |
| van de beklaagde en bijgevolg ook niet veroordeeld worden om die te | et ne peut par conséquent pas être condamnée à l'indemniser pour les |
| vergoeden voor de procedurekosten die bij die gelegenheid zijn | frais de procédure engendrés à cette occasion », dès lors que c'est |
| ontstaan », aangezien het een rechtscollege is dat tot de voortzetting | une juridiction qui a décidé de la poursuite de la procédure (Doc. |
| van de procedure heeft beslist (Parl. St., Senaat, 2006-2007, nr. | parl., Sénat, 2006-2007, n° 3-1686/4, pp. 8-9; Doc. parl., Chambre, |
| 3-1686/4, pp. 8-9; Parl. St., Kamer, 2006-2007, DOC 51-2891/002, p. 6). Die situatie verschilt van die van een voor de burgerlijke rechter ingestelde procedure, die, ongeacht de wijze waarop zij wordt ingesteld, nooit een vordering is die wordt toegevoegd aan een strafvordering die, hetzij door het openbaar ministerie, hetzij bij een beschikking tot verwijzing, wordt ingesteld. B.9.5. Voor het overige is het feit dat het mogelijk is dat het openbaar ministerie op een bepaald ogenblik in het opsporingsonderzoek of in het gerechtelijk onderzoek overweegt om te seponeren of niet te vervolgen, niet relevant om aan de burgerlijkepartijstelling, op het ogenblik dat zij tot stand is gekomen in handen van de onderzoeksrechter, een doorslaggevende rol bij de voortzetting van de procedure te verlenen. Dat eventuele standpunt van het openbaar | 2006-2007, DOC 51-2891/002, p. 6). Cette situation diffère de celle d'une procédure intentée devant le juge civil, laquelle, quelle que soit la manière dont elle est introduite, n'est jamais une action greffée sur une action publique qui a été mise en mouvement soit par le ministère public, soit par une ordonnance de renvoi. B.9.5. Pour le surplus, le fait qu'il soit possible qu'à un moment de l'information ou de l'instruction, le ministère public envisage de classer sans suite ou de ne pas poursuivre, n'est pas pertinent pour conférer à la constitution de partie civile, au moment où elle a été formée entre les mains du juge d'instruction, un rôle déterminant dans la poursuite de la procédure. En effet, cette éventuelle position du |
| ministerie - voor zover het bekend is bij de persoon die zich | ministère public - pour autant qu'elle soit connue de la personne qui |
| burgerlijke partij wenst te stellen - kan immers nooit als definitief | entend se constituer partie civile - ne peut jamais être considérée |
| worden beschouwd, aangezien het openbaar ministerie vrij blijft om | comme définitive, le ministère public restant libre de décider |
| later, in het algemeen belang, te beslissen om te vervolgen of de | ultérieurement, dans l'intérêt général, de poursuivre ou de solliciter |
| veroordeling te vorderen. | la condamnation. |
| B.9.6. Een toetsing van de in het geding zijnde bepaling aan artikel 6 | B.9.6. Un contrôle de la disposition en cause au regard de l'article 6 |
| van het Europees Verdrag voor de rechten van de mens leidt niet tot | de la Convention européenne des droits de l'homme ne conduit pas à une |
| een andere conclusie. | autre conclusion. |
| B.10. De prejudiciële vragen dienen ontkennend te worden beantwoord. | B.10. Les questions préjudicielles appellent une réponse négative. |
| Om die redenen, | Par ces motifs, |
| het Hof | la Cour : |
| zegt voor recht : | dit pour droit : |
| Artikel 162bis, tweede lid, van het Wetboek van strafvordering schendt | L'article 162bis, alinéa 2, du Code d'instruction criminelle ne viole |
| niet de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, in samenhang gelezen met | pas les articles 10 et 11 de la Constitution, lus en combinaison avec |
| artikel 6 van het Europees Verdrag voor de rechten van de mens, in | l'article 6 de la Convention européenne des droits de l'homme, en ce |
| zoverre de persoon die zich burgerlijke partij heeft gesteld in handen | que la personne qui s'est constituée partie civile entre les mains |
| van een onderzoeksrechter, niet wordt veroordeeld tot het betalen van | d'un juge d'instruction n'est pas condamnée à payer l'indemnité de |
| de rechtsplegingsvergoeding aan de vrijgesproken beklaagde, wanneer | procédure au prévenu acquitté, lorsque la juridiction d'instruction a |
| het onderzoeksgerecht heeft beslist tot verwijzing naar het | décidé du renvoi devant la juridiction de jugement. |
| vonnisgerecht. | |
| Aldus gewezen in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig artikel | Ainsi rendu en langue française et en langue néerlandaise, |
| 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof, | conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur |
| op 7 november 2019. | la Cour constitutionnelle, le 7 novembre 2019. |
| De griffier, | Le greffier, |
| P.-Y. Dutilleux | P.-Y. Dutilleux |
| De voorzitter, | Le président, |
| F. Daoût | F. Daoût |