Etaamb.openjustice.be
Meertalige weergave van Arrest van --
← Terug naar "Uittreksel uit arrest nr. 178/2019 van 14 november 2019 Rolnummer 6944 In zake : het beroep tot gedeeltelijke vernietiging van artikel 12 van de ordonnantie van het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest van 23 november 2017 « houdende wetgevende Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters F. Daoût en A. Alen, en de rechters T. M(...)"
Uittreksel uit arrest nr. 178/2019 van 14 november 2019 Rolnummer 6944 In zake : het beroep tot gedeeltelijke vernietiging van artikel 12 van de ordonnantie van het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest van 23 november 2017 « houdende wetgevende Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters F. Daoût en A. Alen, en de rechters T. M(...) Extrait de l'arrêt n° 178/2019 du 14 novembre 2019 Numéro du rôle : 6944 En cause : le recours en annulation partielle de l'article 12 de l'ordonnance de la Région de Bruxelles-Capitale du 23 novembre 2017 « effectuant les adaptations législa La Cour constitutionnelle, composée des présidents F. Daoût et A. Alen, et des juges T. Merckx-V(...)
GRONDWETTELIJK HOF COUR CONSTITUTIONNELLE
Uittreksel uit arrest nr. 178/2019 van 14 november 2019 Extrait de l'arrêt n° 178/2019 du 14 novembre 2019
Rolnummer 6944 Numéro du rôle : 6944
In zake : het beroep tot gedeeltelijke vernietiging van artikel 12 van En cause : le recours en annulation partielle de l'article 12 de
de ordonnantie van het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest van 23 l'ordonnance de la Région de Bruxelles-Capitale du 23 novembre 2017 «
november 2017 « houdende wetgevende aanpassingen met het oog op de effectuant les adaptations législatives en vue de la reprise du
overname van de dienst onroerende voorheffing door het Brussels service du précompte immobilier par la Région de Bruxelles-Capitale »,
Hoofdstedelijk Gewest », ingesteld door de vzw « Congrégation introduit par l'ASBL « Congrégation Chrétienne des Témoins de Jéhovah
Chrétienne des Témoins de Jéhovah de Forest » en anderen. de Forest » et autres.
Het Grondwettelijk Hof, La Cour constitutionnelle,
samengesteld uit de voorzitters F. Daoût en A. Alen, en de rechters T. composée des présidents F. Daoût et A. Alen, et des juges T.
Merckx-Van Goey, P. Nihoul, T. Giet, J. Moerman en M. Pâques, Merckx-Van Goey, P. Nihoul, T. Giet, J. Moerman et M. Pâques, assistée
bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder voorzitterschap van voorzitter F. Daoût, du greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le président F. Daoût,
wijst na beraad het volgende arrest : après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant :
I. - Onderwerp van het beroep en rechtspleging I. - Objet du recours et procédure
Bij verzoekschrift dat aan het Hof is toegezonden bij op 6 juni 2018 Par requête adressée à la Cour par lettre recommandée à la poste le 6
ter post aangetekende brief en ter griffie is ingekomen op 8 juni juin 2018 et parvenue au greffe le 8 juin 2018, un recours en
2018, is beroep tot gedeeltelijke vernietiging ingesteld van artikel
12 van de ordonnantie van het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest van 23 annulation partielle de l'article 12 de l'ordonnance de la Région de
november 2017 « houdende wetgevende aanpassingen met het oog op de Bruxelles-Capitale du 23 novembre 2017 « effectuant les adaptations
overname van de dienst onroerende voorheffing door het Brussels législatives en vue de la reprise du service du précompte immobilier
Hoofdstedelijk Gewest » (bekendgemaakt in het Belgisch Staatsblad van
8 december 2017) door de vzw « Congrégation Chrétienne des Témoins de par la Région de Bruxelles-Capitale » (publiée au Moniteur belge du 8
décembre 2017) a été introduit par l'ASBL « Congrégation Chrétienne
Jéhovah de Forest », de vzw « Congrégation Chrétienne des Témoins de des Témoins de Jéhovah de Forest », l'ASBL « Congrégation Chrétienne
Jéhovah d'Anderlecht », de vzw « Congrégation Chrétienne des Témoins des Témoins de Jéhovah d'Anderlecht », l'ASBL « Congrégation
de Jéhovah d'Uccle », de vzw « Congrégation Chrétienne des Témoins de Chrétienne des Témoins de Jéhovah d'Uccle », l'ASBL « Congrégation
Jéhovah d'Ixelles », de vzw « Congrégation Chrétienne des Témoins de Chrétienne des Témoins de Jéhovah d'Ixelles », l'ASBL « Congrégation
Jéhovah de Molenbeek Ouest », de vzw « Les Témoins de Jéhovah de la Chrétienne des Témoins de Jéhovah de Molenbeek Ouest », l'ASBL « Les
Congrégation de Koekelberg », de vzw « Congrégation Chrétienne des Témoins de Jéhovah de la Congrégation de Koekelberg », l'ASBL «
Témoins de Jéhovah de Saint Josse », de vzw « Congrégation chrétienne Congrégation Chrétienne des Témoins de Jéhovah de Saint Josse »,
des Témoins de Jéhovah d'Auderghem » en de vzw « Les Témoins de l'ASBL « Congrégation chrétienne des Témoins de Jéhovah d'Auderghem »
Jéhovah de la Congrégation de Woluwe-Saint-Pierre-Tomberg », et l'ASBL « Les Témoins de Jéhovah de la Congrégation de
bijgestaan en vertegenwoordigd door Mr. B. Pierard, advocaat bij de Woluwe-Saint-Pierre-Tomberg », assistées et représentées par Me B.
balie te Brussel, en Mr. P. Muzny, advocaat bij de balies te Bern en Pierard, avocat au barreau de Bruxelles, et Me P. Muzny, avocat aux
te Parijs. barreaux de Berne et de Paris.
(...) (...)
II. - In rechte II. - En droit
(...) (...)
Ten aanzien van de bestreden bepaling en de context ervan Quant à la disposition attaquée et à son contexte
B.1.1. De verzoekende partijen vorderen de vernietiging van artikel B.1.1. Les parties requérantes sollicitent l'annulation de l'article
12, § 2, a) en d), van de ordonnantie van het Brusselse 12, paragraphe 2, a) et d), de l'ordonnance de la Région de
Hoofdstedelijke Gewest van 23 november 2017 « houdende wetgevende Bruxelles-Capitale du 23 novembre 2017 « effectuant les adaptations
aanpassingen met het oog op de overname van de dienst onroerende
voorheffing door het Brussels Hoofdstedelijk Gewest » (hierna : de législatives en vue de la reprise du service du précompte immobilier
ordonnantie van 23 november 2017). par la Région de Bruxelles-Capitale » (ci-après : l'ordonnance du 23
B.1.2. Artikel 12 van de ordonnantie van 23 november 2017 bepaalt : novembre 2017). B.1.2. L'article 12 de l'ordonnance du 23 novembre 2017 dispose :
« In het Wetboek van de Inkomstenbelastingen 1992, wordt artikel 253 « Dans le Code des impôts sur les revenus 1992, l'article 253 est
vervangen door : remplacé par ce qui suit :
' [...] ' [...]
§ 2. Op verzoek van de belastingplichtige, wordt vrijgesteld van de § 2. Sur demande du contribuable, est exonéré du précompte immobilier,
onroerende voorheffing, het kadastraal inkomen van onroerende goederen
of delen van onroerende goederen die aan volgende cumulatieve le revenu cadastral des biens immobiliers ou des parties de biens
voorwaarden voldoen : immobiliers qui remplissent les conditions cumulatives suivantes :
a) uitsluitend worden gebruikt als plaats voor het openbaar uitoefenen a) être utilisés exclusivement comme lieu où se pratique l'exercice
van een eredienst van een erkende godsdienst of van de morele public d'un culte d'une religion reconnue ou de l'assistance morale
dienstverlening op basis van een niet-confessionele levensbeschouwing; selon une conception philosophique non confessionnelle;
b) toegankelijk voor het publiek zijn; b) être accessibles au public;
c) regelmatig worden gebruikt voor evenementen van eredienst of van c) être utilisés fréquemment pour des évènements de culte ou
morele dienstverlening op basis van een niet-confessionele d'assistance morale selon une conception philosophique non
levensbeschouwing; confessionnelle;
d) worden beheerd door een plaatselijke instelling, erkend door de d) être gérés par un établissement local, reconnu par l'autorité
bevoegde overheid, belast met het beheer van de temporaliën van de compétente, chargée de la gestion du temporel du culte, ou par un
eredienst, of door een instelling voor morele dienstverlening van de établissement d'assistance morale du Conseil central laïque.
Centrale Vrijzinnige Raad.
Worden niet beoogd door de vrijstelling vermeld in het vorige lid : Ne sont pas visés par l'exonération mentionnée à l'alinéa précédent :
a) de onroerende goederen of delen van onroerende goederen gebruikt a) les biens immobiliers ou parties de biens immobiliers utilisés
als woning of uitgerust voor zulk gebruik; comme habitation, ou équipés pour une telle utilisation;
b) de feestzalen of vergaderzalen, tenzij het bewijs wordt aangebracht b) les salles de fête ou de réunion, à moins que ne soit apportée la
dat het gaat over de hoofdplaats van de openbare uitoefening van de preuve qu'il s'agit là du lieu principal d'exercice public du culte ou
eredienst of de morele dienstverlening en dat evenementen van de de l'assistance morale et que des évènements de culte ou d'assistance
eredienst of de morele dienstverlening er gemiddeld minstens drie keer morale s'y tiennent en moyenne au moins trois fois par semaine.
per week worden gehouden
[...] ' ». [...] ' ».
B.1.3. Uit het verzoekschrift blijkt dat de verzoekende partijen in B.1.3. Il ressort de la requête que les parties requérantes
werkelijkheid de vernietiging vorderen van artikel 253, § 2, eerste sollicitent en réalité l'annulation de l'article 253, § 2, alinéa 1er,
lid, a) en d), van het Wetboek van de inkomstenbelastingen (hierna : a) et d), du Code des impôts sur les revenus (ci-après : CIR 1992),
WIB 1992), zoals vervangen bij artikel 12 van de ordonnantie van 23 tel qu'il a été remplacé par l'article 12 de l'ordonnance du 23
november 2017. novembre 2017.
Het Hof beperkt zijn onderzoek tot die bepaling. La Cour limite son examen à cette disposition.
B.2.1. Artikel 253, § 2, van het WIB 1992, zoals vervangen bij artikel B.2.1. L'article 253, § 2, du CIR 1992, tel qu'il a été remplacé par
12 van de ordonnantie van 23 november 2017, voorziet in de vrijstelling, van de onroerende voorheffing, van het kadastraal inkomen van onroerende goederen gelegen in het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest die worden gebruikt als plaats voor het openbaar uitoefenen van een eredienst, mits aan sommige voorwaarden is voldaan. De verzoekende partijen bekritiseren de voorwaarden volgens welke het onroerend goed in kwestie, enerzijds, uitsluitend moet worden gebruikt als plaats voor het openbaar uitoefenen van een eredienst van een erkende godsdienst en, anderzijds, moet worden beheerd door een erkende plaatselijke instelling die belast is met het beheer van de temporaliën van de eredienst. B.2.2. De bestreden bepaling past in de context van de overname van de dienst onroerende voorheffing door het Brusselse Hoofdstedelijke l'article 12 de l'ordonnance du 23 novembre 2017, prévoit l'exonération du précompte immobilier du revenu cadastral des immeubles situés en Région de Bruxelles-Capitale qui sont affectés à l'exercice public d'un culte, moyennant le respect de certaines conditions. Les parties requérantes critiquent les conditions selon lesquelles l'immeuble en question doit, d'une part, être exclusivement affecté à l'exercice public d'un culte d'une religion reconnue et, d'autre part, être géré par un établissement local reconnu chargé de la gestion du temporel du culte. B.2.2. La disposition attaquée s'inscrit dans le contexte de la reprise du service du précompte immobilier par la Région de
Gewest, met toepassing van artikel 5, § 3, van de bijzondere wet van Bruxelles-Capitale, en application de l'article 5, § 3, de la loi
16 januari 1989 betreffende de financiering van de gemeenschappen en spéciale du 16 janvier 1989 relative au financement des communautés et
de gewesten. De ordonnantie van 23 november 2017 is immers genomen om des régions. En effet, l'ordonnance du 23 novembre 2017 a été prise
de materiële regels vast te stellen die van toepassing zijn op de pour fixer les règles matérielles applicables au précompte immobilier
onroerende voorheffing in het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest, met dans la Région de Bruxelles-Capitale, en vue du transfert du service
het oog op de overdracht van de betrokken belastingdienst. d'impôt concerné.
De bestreden bepaling is in werking getreden vanaf het aanslagjaar La disposition attaquée est entrée en vigueur dès l'exercice
2018 (artikel 18 van de ordonnantie van 23 november 2017), dat d'imposition 2018 (article 18 de l'ordonnance du 23 novembre 2017),
samenvalt met de daadwerkelijke overname van de dienst onroerende qui coïncide avec la reprise effective du service du précompte
voorheffing door het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest. immobilier par la Région de Bruxelles-Capitale.
B.2.3. Vóór de vervanging ervan bij de bestreden bepaling, bepaalde B.2.3. Avant son remplacement par la disposition attaquée, l'article
artikel 253 van het WIB 1992 : 253 du CIR 1992 disposait :
"Van de onroerende voorheffing wordt het kadastraal inkomen vrijgesteld : « Est exonéré du précompte immobilier, le revenu cadastral :
1° van de in artikel 12, § 1 vermelde onroerende goederen of delen van 1° des biens immobiliers ou des parties de biens immobiliers visés à
onroerende goederen; l'article 12, § 1er;
[...] ». [...] ».
Artikel 12, § 1, van het WIB 1992 bepaalt : L'article 12, § 1er, du CIR 1992 dispose :
« Vrijgesteld zijn de inkomsten van onroerende goederen of delen van « Sont exonérés les revenus de biens immobiliers ou des parties de
onroerende goederen gelegen in een lidstaat van de Europese biens immobiliers sis dans un Etat membre de l'Espace économique
Economische Ruimte die een belastingplichtige of een bewoner zonder européen qu'un contribuable ou un occupant a affectés sans but de
winstoogmerk heeft bestemd voor het openbaar uitoefenen van een lucre à l'exercice public d'un culte, ou de l'assistance morale laïque
eredienst of van de vrijzinnige morele dienstverlening, voor à l'enseignement, à l'installation d'hôpitaux, de cliniques, de
onderwijs, voor het vestigen van hospitalen, klinieken, dispensaria, dispensaires, de maisons de repos, de homes de vacances pour enfants
rusthuizen, vakantiehuizen voor kinderen of gepensioneerden, of van ou personnes pensionnées, ou d'autres oeuvres analogues de
andere soortgelijke weldadigheidsinstellingen ». bienfaisance ».
Hieruit vloeit voort dat, vóór de bestreden bepaling, het kadastraal Il s'ensuit qu'avant la disposition attaquée, le revenu cadastral des
inkomen van de in het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest gelegen
onroerende goederen zonder winstoogmerk en bestemd voor de openbare immeubles situés dans la Région de Bruxelles-Capitale affectés sans
uitoefening van een eredienst was vrijgesteld van de onroerende but de lucre à l'exercice public d'un culte était exonéré du précompte
voorheffing, ongeacht of die eredienst al dan niet erkend was. immobilier, que ce culte soit reconnu ou non.
B.3. De parlementaire voorbereiding van de bestreden bepaling vermeldt : B.3. Les travaux préparatoires de la disposition attaquée indiquent :
« § 2 : Vrijstelling gelinkt aan de plaats van de eredienst « § 2 : Exonération liée aux lieux de culte
Deze nieuwe paragraaf 2 heeft betrekking op de vrijstelling van de Ce nouveau paragraphe 2 concerne l'exonération du précompte immobilier
onroerende voorheffing voor de erkende erediensten en de morele pour les cultes reconnus et l'assistance morale selon une conception
dienstverlening op basis van een niet confessionele levensbeschouwing. philosophique non confessionnelle.
In de praktijk werden misbruiken van deze vrijstelling vastgesteld Des abus de cette exonération, par les propriétaires d'immeubles qui
door eigenaars van gebouwen die deze voor fictieve erediensten les destinaient à des cultes fictifs, ont été constatés dans la
bestemden. Deze vrijstelling was echter enkel bedoeld voor ' pratique. Pourtant, cette exonération ne visait que les cultes et
authentieke ' erediensten en morele dienstverlening. l'assistance morale ' authentiques '.
Een controle op de authenticiteit van de eredienst die wordt Un contrôle de l'authenticité du culte, qui était pratiqué dans un
uitgeoefend in een bepaald gebouw om potentiële misbruiken op te immeuble en question, afin de détecter les abus potentiels, est
sporen ligt echter moeilijk gelet op de grondwettelijke vrijheid van toutefois difficile, vu la liberté de culte constitutionnelle et
eredienst en het daaruit voortvloeiende verbod van inmenging (artikelen 19 tot 21 van de Grondwet). l'interdiction d'ingérence en découlant (articles 19 à 21 de la Constitution).
Als oplossing wenst de Brusselse Hoofdstedelijke Regering de Comme solution, le Gouvernement de la Région de Bruxelles-Capitale a
vrijstelling voor gebouwen of delen van gebouwen te beperken tot entendu limiter l'accès à l'exonération aux bâtiments et parties de
plaatsen waar enkel erediensten van een erkende godsdienst en van de bâtiments où sont exercés les seuls cultes d'une religion reconnue ou
morele dienstverlening worden uitgeoefend en beheerd worden door een de l'assistance morale et qui sont gérés par une instance reconnue.
erkende instelling. Het is in dit geval niet aan de overheid om toe te zien op de Dans ce cas, ce n'est pas à l'autorité de contrôler l'authenticité du
authenticiteit van de in een gebouw uitgeoefende eredienst of morele culte ou de l'assistance morale pratiqués dans le bâtiment, mais à
dienstverlening, maar aan de erkende instelling van de betrokken l'instance reconnue de la religion et de l'assistance morale
godsdienst en morele dienstverlening. Deze begrippen zijn reeds vervat concernées. Ces concepts sont déjà contenus dans les articles 24, § 1er,
in artikelen 24, § 1, en 181, § 1, van de Grondwet en worden eveneens et 187 [lire : 181], § 1er, de la Constitution, et sont également
toegepast bij andere wetgeving, bijvoorbeeld de wetgeving op het appliqués par d'autres législations, comme par exemple l'enseignement
godsdienstonderwijs. de la religion.
De grondwettigheid van een onderscheid tussen erkende en niet-erkende Le caractère constitutionnel de la distinction entre cultes reconnus
godsdiensten werd reeds bevestigd door het Grondwettelijk Hof. In zijn et non reconnus avait déjà été consacré par la Cour constitutionnelle.
arrest van 4 maart 1993 bevestigt het Hof dat een dergelijk voordeel ' Dans son arrêt du 4 mars 1993, la Cour a confirmé qu'un tel avantage '
gekoppeld mag worden aan het optreden van een van de overheid peut être lié à l'intervention d'une instance indépendante des
onafhankelijke instantie die de authenticiteit ervan waarborgt ' (GwH, 4 maart 1993, nr. 18/1993). pouvoirs publics qui en garantisse l'authenticité ' (C.C., 4 mars 1993, n° 18/1993).
Om te vermijden dat men minieme inrichtingen uitvoert van bepaalde Pour éviter les aménagements mineurs de certaines pièces pour tenter
delen om de vrijstelling trachten te bekomen, preciseert deze de bénéficier de l'exonération, ce paragraphe précise également que
paragraaf eveneens dat het onroerend goed (of deel ervan) exclusief en l'immeuble concerné (ou certaines parties) doit exclusivement et
regelmatig voor evenementen van eredienst of van morele régulièrement être utilisé pour des événements de culte ou
dienstverlening mogen worden gebruikt » (Parl. St., Parlement van het d'assistance morale » (Doc. parl., Parlement de la Région de
Brusselse Hoofdstedelijke Gewest, 2016-2017, nr. A-554/1, pp. 9-10). Bruxelles-Capitale, 2016-2017, n° A-554/1, pp. 9-10).
Ten aanzien van het enige middel Quant au moyen unique
B.4. De verzoekende partijen leiden een enig middel af uit de B.4. Les parties requérantes prennent un moyen unique de la violation
schending van de artikelen 10, 11, 19 en 172 van de Grondwet, in des articles 10, 11, 19 et 172 de la Constitution, combinés avec les
samenhang gelezen met de artikelen 9, 11 en 14 van het Europees articles 9, 11 et 14 de la Convention européenne des droits de l'homme
Verdrag voor de rechten van de mens en met artikel 1 van het Eerste et avec l'article 1er du Premier protocole additionnel à la Convention
Aanvullend Protocol bij het Europees Verdrag voor de rechten van de européenne des droits de l'homme.
mens. Zij voeren aan dat het door de bestreden bepaling tot stand gebrachte Elles soutiennent que la différence de traitement créée par la
verschil in behandeling tussen, enerzijds, de erkende erediensten, die disposition attaquée entre, d'une part, les cultes reconnus, qui
de vrijstelling van de onroerende voorheffing genieten voor de bénéficient de l'exonération du précompte immobilier pour les
onroerende goederen die zij uitsluitend bestemmen voor de openbare immeubles qu'ils affectent exclusivement à l'exercice public de leur
uitoefening van hun eredienst, en de niet-erkende erediensten, welke culte, et les cultes non reconnus, qui ne bénéficient pas ou ne
die vrijstelling niet of niet langer genieten, niet objectief en bénéficient plus de cette exonération, n'est pas objectivement et
redelijk verantwoord is en dat zij een schending van de vrijheid van raisonnablement justifiée et qu'elle entraîne une violation de la
godsdienst tot gevolg heeft. liberté de religion.
B.5. Het beginsel van gelijkheid en niet-discriminatie sluit niet uit B.5. Le principe d'égalité et de non-discrimination n'exclut pas
dat een verschil in behandeling tussen categorieën van personen wordt qu'une différence de traitement soit établie entre des catégories de
ingesteld, voor zover dat verschil op een objectief criterium berust personnes, pour autant qu'elle repose sur un critère objectif et
en het redelijk verantwoord is. qu'elle soit raisonnablement justifiée.
Het bestaan van een dergelijke verantwoording moet worden beoordeeld L'existence d'une telle justification doit s'apprécier en tenant
rekening houdend met het doel en de gevolgen van de betwiste maatregel compte du but et des effets de la mesure critiquée ainsi que de la
en met de aard van de ter zake geldende beginselen; het beginsel van nature des principes en cause; le principe d'égalité et de
gelijkheid en niet-discriminatie is geschonden wanneer vaststaat dat non-discrimination est violé lorsqu'il est établi qu'il n'existe pas
er geen redelijk verband van evenredigheid bestaat tussen de de rapport raisonnable de proportionnalité entre les moyens employés
aangewende middelen en het beoogde doel. et le but visé.
B.6.1. Artikel 19 van de Grondwet bepaalt : B.6.1. L'article 19 de la Constitution dispose :
« De vrijheid van eredienst, de vrije openbare uitoefening ervan, « La liberté des cultes, celle de leur exercice public, ainsi que la
alsmede de vrijheid om op elk gebied zijn mening te uiten, zijn liberté de manifester ses opinions en toute matière, sont garanties,
gewaarborgd, behoudens bestraffing van de misdrijven die ter sauf la répression des délits commis à l'occasion de l'usage de ces
gelegenheid van het gebruikmaken van die vrijheden worden gepleegd ». libertés ».
Artikel 9 van het Europees Verdrag voor de rechten van de mens bepaalt L'article 9 de la Convention européenne des droits de l'homme dispose
: :
« 1. Eenieder heeft recht op vrijheid van gedachte, geweten en « 1. Toute personne a droit à la liberté de pensée, de conscience et
godsdienst; dit recht omvat tevens de vrijheid om van godsdienst of de religion; ce droit implique la liberté de changer de religion ou de
overtuiging te veranderen, alsmede de vrijheid, hetzij alleen, hetzij conviction, ainsi que la liberté de manifester sa religion ou sa
met anderen, zowel in het openbaar als in zijn particuliere leven zijn conviction individuellement ou collectivement, en public ou en privé,
godsdienst of overtuiging te belijden door de eredienst, door het par le culte, l'enseignement, les pratiques et l'accomplissement des
onderwijzen ervan, door de practische toepassing ervan en het rites.
onderhouden van de geboden en voorschriften. 2. La liberté de manifester sa religion ou ses convictions ne peut
2. De vrijheid van godsdienst of overtuiging te belijden kan aan geen faire l'objet d'autres restrictions que celles qui, prévues par la
andere beperkingen zijn onderworpen dan die welke bij de wet zijn loi, constituent des mesures nécessaires, dans une société
voorzien, en die in een democratische samenleving nodig zijn voor de démocratique, à la sécurité publique, à la protection de l'ordre, de
openbare orde, gezondheid of zedelijkheid of de bescherming van de la santé ou de la morale publiques, ou à la protection des droits et
rechten en vrijheden van anderen ». libertés d'autrui ».
In zoverre het voormelde artikel 9 het recht erkent om hetzij alleen, En ce que l'article 9 précité reconnaît le droit d'exprimer sa
hetzij met anderen, zijn godsdienst tot uiting te brengen, heeft het religion, soit seul, soit avec d'autres, il a une portée analogue à
een draagwijdte die analoog is aan die van artikel 19 van de Grondwet, celle de l'article 19 de la Constitution, qui reconnaît, entre autres,
dat onder meer de vrijheid van godsdienst erkent. De bij die la liberté de religion. Dès lors, les garanties offertes par ces
bepalingen geboden waarborgen vormen dan ook, in die mate, een onlosmakelijk geheel. dispositions forment, dans cette mesure, un ensemble indissociable.
B.6.2. Het recht op de vrijheid van godsdienst geldt alleen voor de B.6.2. Le droit à la liberté de religion ne vaut que pour les
overtuigingen die voldoende valide, ernstig, coherent en relevant convictions qui atteignent un degré suffisant de force, de sérieux, de
zijn. Wanneer aan die voorwaarde is voldaan, is de Staat echter cohérence et d'importance. Cependant, dès lors que cette condition est
gebonden door een neutraliteits- en onpartijdigheidsplicht die remplie, il incombe à l'Etat un devoir de neutralité et d'impartialité
onverenigbaar is met enige beoordelingsbevoegdheid van zijn kant ten qui est incompatible avec un quelconque pouvoir d'appréciation de sa
aanzien van de legitimiteit van de religieuze overtuigingen of de part quant à la légitimité des convictions religieuses ou à la manière
manier waarop zij tot uiting worden gebracht (EHRM, grote kamer, 26 dont elles sont exprimées (CEDH, grande chambre, 26 avril 2016,
april 2016, Izzettin Dogan et anderen t. Turkije, §§ 68 en 107). Izzettin Dogan et autres c. Turquie, §§ 68 et 107).
B.7. Uit de in B.3 aangehaalde parlementaire voorbereiding blijkt dat B.7. Il ressort des travaux préparatoires cités en B.3 qu'en réservant
de ordonnantiegever, door de vrijstelling van de onroerende l'exonération du précompte immobilier aux revenus cadastraux des
voorheffing voor te behouden aan de kadastrale inkomens van de immeubles affectés exclusivement à l'exercice public de cultes
onroerende goederen die uitsluitend worden bestemd voor de openbare reconnus et gérés par des établissements locaux reconnus, le
uitoefening van erkende erediensten en die worden beheerd door erkende législateur ordonnanciel entendait lutter contre la pratique des
plaatselijke instellingen, de praktijk heeft willen bestrijden waarbij
de vrijstelling van de onroerende voorheffing werd gevorderd voor demandes d'exonération du précompte immobilier pour des immeubles
onroerende goederen die voor fictieve erediensten werden bestemd. affectés à des cultes fictifs.
De strijd tegen fiscale fraude is een legitiem doel. La lutte contre la fraude fiscale est un objectif légitime.
B.8. Het criterium van de erkenning van de eredienst en van de B.8. En outre, le critère de la reconnaissance du culte et de
instelling die belast is met het beheer van de temporaliën van de l'établissement chargé de la gestion du temporel des cultes est
erediensten is bovendien objectief. objectif.
B.9. Dat criterium is overigens relevant in het licht van het B.9. Par ailleurs, ce critère est pertinent au regard de l'objectif
nagestreefde doel bestaande in de bestrijding van fiscale fraude. poursuivi de lutte contre la fraude fiscale.
De erediensten moeten immers, om te worden erkend, beantwoorden aan En effet, pour obtenir leur reconnaissance, les cultes doivent
criteria inzake organisatie en werking en zij kunnen bijgevolg niet répondre à des critères d'organisation et de fonctionnement et ils ne
worden beschouwd als fictieve erediensten, die dus niet langer de peuvent dès lors être considérés comme des cultes fictifs, qui ne
vrijstelling van de onroerende voorheffing kunnen genieten. peuvent donc plus bénéficier de l'exonération du précompte immobilier.
B.10. Het Hof moet voorts nagaan of de ordonnantiegever, door te B.10. La Cour doit encore vérifier si le législateur ordonnanciel, en
kiezen voor het criterium van de erkenning van de eredienst en van de choisissant le critère de la reconnaissance du culte et de
plaatselijke instelling die de temporaliën van de eredienst beheert, l'établissement local qui gère le temporel du culte, n'a pas créé
geen onevenredige gevolgen heeft gecreëerd voor de niet-erkende d'effets disproportionnés pour les cultes non reconnus, tels que les
erediensten, zoals de verzoekende partijen, en afbreuk heeft gedaan parties requérantes, et porté atteinte à leur liberté de religion.
aan hun vrijheid van godsdienst.
B.11.1. De vrijheid van godsdienst houdt niet in dat de Kerken of hun B.11.1. La liberté de religion n'implique pas que les Eglises ou leurs
gelovigen een ander fiscaal statuut moeten krijgen dan dat van de fidèles doivent se voir accorder un statut fiscal différent de celui
andere belastingplichtigen (EHRM, beslissing, 14 juni 2001, Alujer des autres contribuables (CEDH, décision, 14 juin 2001, Alujer
Fernandez en Caballero Garcia t. Spanje, p. 8). Artikel 9 van het Fernandez et Caballero Garcia c. Espagne, p. 8). L'article 9 de la
Europees Verdrag voor de rechten van de mens impliceert evenmin het Convention européenne des droits de l'homme n'implique pas non plus le
recht voor een religieuze vereniging om van elke belasting te worden droit pour une association religieuse d'être exonérée de tout impôt
vrijgesteld (ECRM, 16 april 1998, nr. 30260/96, Association Sivananda (Comm. eur. D.H., 16 avril 1998, n° 30260/96, Association Sivananda de
de Yoga Vedanta). Yoga Vedanta).
Een maatregel inzake de belasting van een religieuze vereniging vormt Toutefois, une mesure de taxation d'une association religieuse
evenwel een inmenging in de uitoefening van de rechten die zijn constitue une ingérence dans l'exercice des droits garantis par
gewaarborgd bij het voormelde artikel 9 wanneer hij tot gevolg heeft l'article 9 précité lorsqu'elle a pour effet de couper les ressources
de vereniging haar vitale middelen te ontnemen, zodat die laatste niet vitales de l'association, de sorte que cette dernière n'est plus en
langer in staat is voor haar aanhangers de vrije uitoefening van hun mesure d'assurer concrètement à ses fidèles le libre exercice de leur
eredienst concreet te verzekeren, en wanneer hij hun voortbestaan culte, et qu'elle menace la pérennité, sinon entrave sérieusement
bedreigt of de interne organisatie, de werking van de vereniging en l'organisation interne, le fonctionnement de l'association et ses
haar religieuze activiteiten belemmert (EHRM, 30 juni 2011, activités religieuses (CEDH, 30 juin 2011, Association les Témoins de
Association les Témoins de Jéhovah t. Frankrijk, § 53). Jéhovah c. France, § 53).
B.11.2. Overeenkomstig artikel 255 van het WIB 1992, zoals van B.11.2. Conformément à l'article 255 du CIR 1992, tel qu'il est
toepassing in het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest, bedraagt de applicable dans la Région de Bruxelles-Capitale, le précompte
onroerende voorheffing 1,25 % van het kadastraal inkomen zoals immobilier s'élève à 1,25 % du revenu cadastral tel que celui-ci est
vastgesteld op 1 januari van het aanslagjaar. établi au 1er janvier de l'exercice d'imposition.
De verzoekende partijen tonen niet aan dat een op dergelijke basis Les parties requérantes ne démontrent pas qu'un précompte immobilier
berekende onroerende voorheffing, zelfs wanneer zij wordt vermeerderd calculé sur une telle base, même majoré des centimes additionnels
met de gemeentelijke opcentiemen en met de opcentiemen ten behoeve van communaux et des centimes additionnels au profit de l'agglomération
de Brusselse agglomeratie, onevenredig is ten opzichte van de middelen bruxelloise, est disproportionné par rapport aux ressources des cultes
van de niet-erkende erediensten en hun voortbestaan zou bedreigen of hun interne organisatie, hun werking en hun religieuze activiteiten ernstig zou belemmeren. B.12.1. Wanneer de ordonnantiegever zijn fiscaal beleid vaststelt, beschikt hij over een ruime beoordelingsbevoegdheid. Dat is met name het geval wanneer hij het belastbare feit en de belastingschuldigen vaststelt van de belasting waarin hij voorziet. Het Hof vermag de beleidskeuzen van de ordonnantiegever, alsook de motieven die daaraan ten grondslag liggen, slechts af te keuren indien zij op een manifeste vergissing zouden berusten of niet redelijk verantwoord zouden zijn. De ordonnantiegever beschikt aldus over een ruime beoordelingsbevoegdheid om de gevallen te bepalen waarin een belastingplichtige een belastingvrijstelling kan genieten. Echter, wanneer de belastingvrijstelling verband houdt met het recht om zijn godsdienst tot uiting te brengen, ofwel alleen, ofwel samen non reconnus et menacerait leur pérennité ou entraverait sérieusement leur organisation interne, leur fonctionnement et leurs activités religieuses. B.12.1. Lorsqu'il détermine sa politique en matière fiscale, le législateur ordonnanciel dispose d'un pouvoir d'appréciation étendu. Tel est notamment le cas lorsqu'il détermine le fait générateur et les redevables des impôts qu'il prévoit. La Cour ne peut censurer les choix politiques du législateur ordonnanciel et les motifs qui les fondent que s'ils reposent sur une erreur manifeste ou ne sont pas raisonnablement justifiés. Le législateur dispose ainsi d'un large pouvoir d'appréciation pour déterminer les cas dans lesquels un contribuable peut bénéficier d'une exonération d'impôt. Toutefois, lorsque l'exonération fiscale est liée au droit d'exprimer sa religion, soit seul, soit avec d'autres, le législateur est tenu
met anderen, is de ordonnantiegever gebonden aan de neutraliteits- en par le devoir de neutralité et d'impartialité qui lui incombe en vertu
onpartijdigheidsplicht die hem krachtens de artikelen 19 en 21, eerste des articles 19 et 21, alinéa 1er, de la Constitution.
lid, van de Grondwet is opgelegd. B.12.2. Om het legitieme doel te bereiken dat erin bestaat te B.12.2. Pour atteindre l'objectif légitime d'éviter que les cultes
voorkomen dat fictieve erediensten de vrijstelling van de onroerende fictifs bénéficient de l'exonération du précompte immobilier, le
voorheffing genieten, vermocht de ordonnantiewetgever op legitieme législateur ordonnanciel a légitimement pu recourir au critère de la
wijze gebruik te maken van het criterium van de erkenning van de reconnaissance du culte et de l'établissement local qui gère le
eredienst en van de plaatselijke instelling die de temporaliën van de temporel du culte. En effet, ce critère permet au législateur
eredienst beheert. Dat criterium maakt het de ordonnantiegever immers ordonnanciel à la fois d'atteindre l'objectif de lutte contre la
mogelijk om zowel het doel inzake de bestrijding van fiscale fraude te fraude fiscale et de respecter son devoir de neutralité et
bereiken als tegemoet te komen aan zijn neutraliteits- en onpartijdigheidsplicht die voortvloeit uit de artikelen 19 en 21, eerste lid, van de Grondwet. De ordonnantiegever vermocht overigens redelijkerwijs ervan uit te gaan dat de controle vanwege de belastingadministratie en die vanwege de justitiële rechter niet volstaan om een einde te maken aan de vastgestelde situaties van fraude. B.12.3. Het gegeven dat het voordeel van de vrijstelling van de onroerende voorheffing waarin de bestreden bepaling voorziet, is verbonden met de erkenning van de eredienst en van de plaatselijke instelling die belast is met het beheer van de temporaliën van de eredienst, heeft geen onevenredige gevolgen voor de niet-erkende erediensten, daar zij de erkenning van hun eredienst kunnen aanvragen. Voor het overige wordt de procedure inzake de erkenning van de erediensten, die wordt bekritiseerd door de verzoekende partijen, niet geregeld bij de bestreden bepaling, zodat zij niet het voorwerp uitmaakt van het onderhavige beroep. B.13. Het enige middel is niet gegrond. Om die redenen, het Hof verwerpt het beroep. Aldus gewezen in het Frans, het Nederlands en het Duits, overeenkomstig artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof, op 14 november 2019. De griffier, P.-Y. Dutilleux De voorzitter, d'impartialité découlant des articles 19 et 21, alinéa 1er, de la Constitution. Par ailleurs, le législateur ordonnanciel a raisonnablement pu considérer que le contrôle de l'administration fiscale et celui du juge judiciaire ne sont pas suffisants pour mettre fin aux situations de fraude constatées. B.12.3. La circonstance que le bénéfice de l'exonération du précompte immobilier prévue par la disposition attaquée est lié à la reconnaissance du culte et de l'établissement local chargé de la gestion du temporel du culte n'entraîne pas d'effets disproportionnés pour les cultes non reconnus, étant donné que ceux-ci peuvent solliciter la reconnaissance de leur culte. Pour le surplus, la procédure de reconnaissance des cultes, critiquée par les parties requérantes, n'est pas régie par la disposition attaquée, de sorte qu'elle ne fait pas l'objet du présent recours. B.13. Le moyen unique n'est pas fondé. Par ces motifs, la Cour rejette le recours. Ainsi rendu en langue française, en langue néerlandaise et en langue allemande, conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur la Cour constitutionnelle, le 14 novembre 2019. Le greffier, P.-Y. Dutilleux Le président,
F. Daoût F. Daoût
^