← Terug naar "Uittreksel uit arrest nr. 162/2019 van 7 november 2019 Rolnummer 6595 In zake : het
beroep tot vernietiging van artikel 28, § 1, 3° en 4°, en § 2, en artikel 108, eerste lid,
2°, van de wet van 17 juni 2016 « inzake overheidsopdrach Het
Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters A. Alen en F. Daoût, en de rechters L. L(...)"
Uittreksel uit arrest nr. 162/2019 van 7 november 2019 Rolnummer 6595 In zake : het beroep tot vernietiging van artikel 28, § 1, 3° en 4°, en § 2, en artikel 108, eerste lid, 2°, van de wet van 17 juni 2016 « inzake overheidsopdrach Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters A. Alen en F. Daoût, en de rechters L. L(...) | Extrait de l'arrêt n° 162/2019 du 7 novembre 2019 Numéro du rôle : 6595 En cause : le recours en annulation de l'article 28, § 1 er , 3° et 4°, et § 2, et de l'article 108, alinéa 1 er , 2°, de la loi du 17 juin 20 La Cour constitutionnelle, composée des présidents A. Alen et F. Daoût, et des juges L. Lavrysen(...) |
---|---|
GRONDWETTELIJK HOF | COUR CONSTITUTIONNELLE |
Uittreksel uit arrest nr. 162/2019 van 7 november 2019 | Extrait de l'arrêt n° 162/2019 du 7 novembre 2019 |
Rolnummer 6595 | Numéro du rôle : 6595 |
In zake : het beroep tot vernietiging van artikel 28, § 1, 3° en 4°, | En cause : le recours en annulation de l'article 28, § 1er, 3° et 4°, |
en § 2, en artikel 108, eerste lid, 2°, van de wet van 17 juni 2016 « | et § 2, et de l'article 108, alinéa 1er, 2°, de la loi du 17 juin 2016 |
inzake overheidsopdrachten », ingesteld door P.M. en anderen. | « relative aux marchés publics », introduit par P.M. et autres. |
Het Grondwettelijk Hof, | La Cour constitutionnelle, |
samengesteld uit de voorzitters A. Alen en F. Daoût, en de rechters L. | composée des présidents A. Alen et F. Daoût, et des juges L. Lavrysen, |
Lavrysen, J.-P. Moerman, T. Merckx-Van Goey, P. Nihoul, T. Giet, R. | J.-P. Moerman, T. Merckx-Van Goey, P. Nihoul, T. Giet, R. Leysen et M. |
Leysen en M. Pâques, en, overeenkomstig artikel 60bis van de | Pâques, et, conformément à l'article 60bis de la loi spéciale du 6 |
bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof, emeritus | janvier 1989 sur la Cour constitutionnelle, du juge émérite E. |
rechter E. Derycke, bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder | Derycke, assistée du greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le |
voorzitterschap van voorzitter A. Alen, | président A. Alen, |
wijst na beraad het volgende arrest : | après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : |
I. Onderwerp van het beroep en rechtspleging | I. Objet du recours et procédure |
Bij verzoekschrift dat aan het Hof is toegezonden bij op 16 januari | Par requête adressée à la Cour par lettre recommandée à la poste le 16 |
2017 ter post aangetekende brief en ter griffie is ingekomen op 17 | janvier 2017 et parvenue au greffe le 17 janvier 2017, un recours en |
januari 2017, is beroep tot vernietiging ingesteld van artikel 28, § | |
1, 3° en 4°, en § 2, en artikel 108, eerste lid, 2°, van de wet van 17 | annulation de l'article 28, § 1er, 3° et 4°, et § 2, et de l'article |
juni 2016 « inzake overheidsopdrachten » (bekendgemaakt in het | 108, alinéa 1er, 2°, de la loi du 17 juin 2016 « relative aux marchés |
Belgisch Staatsblad van 14 juli 2016) door P.M., N. G.d.M. en P. | publics » (publiée au Moniteur belge du 14 juillet 2016) a été |
V.d.S., bijgestaan en vertegenwoordigd door Mr. P. Vande Casteele, | introduit par P.M., N. G.d.M. et P. V.d.S., assistés et représentés |
advocaat bij de balie te Antwerpen. | par Me P. Vande Casteele, avocat au barreau d'Anvers. |
Bij tussenarrest nr. 43/2018 van 29 maart 2018, bekendgemaakt in het | Par arrêt interlocutoire n° 43/2018 du 29 mars 2018, publié au |
Belgisch Staatsblad van 2 juli 2018, heeft het Hof de volgende | Moniteur belge du 2 juillet 2018, la Cour a posé à la Cour de justice |
prejudiciële vraag gesteld aan het Hof van Justitie van de Europese | de l'Union européenne la question préjudicielle suivante : |
Unie : « Is artikel 10, c) en d), i), ii) en v), van de richtlijn 2014/24/EU | « L'article 10, c) et d), i), ii) et v), de la directive 2014/24/UE du |
van het Europees Parlement en van de Raad van 26 februari 2014 ' | Parlement européen et du Conseil du 26 février 2014 ' sur la passation |
betreffende het plaatsen van overheidsopdrachten en tot intrekking van | |
Richtlijn 2004/18/EG ' verenigbaar met het gelijkheidsbeginsel, al dan | des marchés publics et abrogeant la directive 2004/18/CE ' est-il |
niet in samenhang gelezen met het subsidiariteitsbeginsel en met de | compatible avec le principe d'égalité, combiné ou non avec le principe |
artikelen 49 en 56 van het Verdrag betreffende de werking van de | de subsidiarité et avec les articles 49 et 56 du Traité sur le |
fonctionnement de l'Union européenne, en ce que les services qu'il | |
Europese Unie, doordat de daarin vermelde diensten worden uitgesloten | vise sont exclus, dans la directive précitée, de l'application des |
van de toepassing van de plaatsingsregels in de voormelde richtlijn | règles de passation de marchés, qui garantissent pourtant la pleine |
die nochtans de volle mededinging en het vrije verkeer waarborgen bij | concurrence et la libre circulation pour la passation de marchés de |
de aanschaf van diensten door de overheid ? ». | services par l'autorité ? ». |
Bij arrest van 6 juni 2019 in de zaak C-264/18 heeft het Hof van | Par arrêt du 6 juin 2019 dans l'affaire C-264/18, la Cour de justice |
Justitie van de Europese Unie op de vraag geantwoord. | de l'Union européenne a répondu à la question. |
(...) | (...) |
II. In rechte | II. En droit |
(...) | (...) |
B.1. De verzoekende partijen vorderen de vernietiging van de artikelen | B.1. Les parties requérantes demandent l'annulation des articles 28, § |
28, § 1, 3° en 4°, a), b) en e), en § 2, en 108, eerste lid, 2°, van | 1er, 3° et 4°, a), b) et e), et § 2, et 108, alinéa 1er, 2°, de la loi |
de wet van 17 juni 2016 « inzake overheidsopdrachten » en leiden twee | du 17 juin 2016 « relative aux marchés publics » et prennent deux |
middelen af uit de schending van de artikelen 10, 11, 23, 40, 142, | moyens de la violation des articles 10, 11, 23, 40, 142, 151, 160 et |
151, 160 en 161 van de Grondwet, al dan niet in samenhang gelezen met | 161 de la Constitution, lus ou non en combinaison avec le principe de |
het beginsel van de vrijheid van dienstverlening dat is neergelegd in | |
artikel 6, § 1, VI, derde lid, van de bijzondere wet van 8 augustus | la libre prestation des services consacré par l'article 6, § 1er, VI, |
1980 tot hervorming der instellingen, met de artikelen 29, 56, 57, 59, | alinéa 3, de la loi spéciale du 8 août 1980 de réformes |
288 en 291 van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie | institutionnelles, avec les articles 29, 56, 57, 59, 288 et 291 du |
(hierna : het VWEU), met de richtlijn 2014/24/EU van het Europees | Traité sur le fonctionnement de l'Union européenne (ci-après : le |
TFUE), avec la directive 2014/24/UE du Parlement européen et du | |
Parlement en de Raad van 26 februari 2014 « betreffende het plaatsen | Conseil du 26 février 2014 « sur la passation des marchés publics et |
van overheidsopdrachten en tot intrekking van Richtlijn 2004/18/EG » | abrogeant la directive 2004/18/CE » et avec les principes d'économie, |
en met de beginselen van zuinigheid, wettigheid en redelijkheid. | de légalité et du raisonnable. |
B.2. De verzoekende partijen bekritiseren in hun twee middelen de | B.2. Par leurs deux moyens, les parties requérantes critiquent |
uitsluiting van de arbitrage- en bemiddelingsdiensten (artikel 28, § | l'exclusion des services d'arbitrage et de conciliation (article 28, § |
1, 3°, van de bestreden wet) en bepaalde juridische diensten (artikel | 1er, 3°, de la loi attaquée) et de certains services juridiques |
28, § 1, 4°, a), b) en e), van de bestreden wet) in de klassieke | (article 28, § 1er, 4°, a), b) et e), de la loi attaquée), dans les |
sectoren en in de speciale sectoren (artikel 108, eerste lid, 2°, van | secteurs classiques ainsi que dans les secteurs spéciaux (article 108, |
de bestreden wet) van het toepassingsgebied van de bestreden wet en | alinéa 1er, 2°, de la loi attaquée), du champ d'application de la loi |
van de daarin vervatte plaatsingsregels. Uit de uiteenzetting van die | attaquée et des règles de passation qu'elle contient. Il ressort de |
middelen blijkt dat tegen de bestreden bepalingen grotendeels dezelfde | l'exposé de ces moyens que les dispositions attaquées font, en grande |
grieven worden aangevoerd, die kunnen worden samengevat in drie | partie, l'objet des mêmes griefs, qui peuvent être résumés en trois |
onderdelen. | branches. |
De verzoekende partijen voeren aan dat de bestreden bepalingen zonder | Les parties requérantes font valoir que les dispositions attaquées |
redelijke verantwoording de in het geding zijnde diensten van de | excluent, sans justification raisonnable, les services en cause de |
toepassing van de plaatsingsvoorschriften van de bestreden wet | l'application des règles de passation prévues par la loi attaquée et |
uitsluiten en zodoende een onverantwoord verschil in behandeling | instaurent ainsi une différence de traitement non justifiée par |
instellen ten opzichte van andere diensten die de overheid slechts kan | rapport à d'autres services que l'autorité publique ne peut acquérir |
aanschaffen mits naleving van de plaatsingsregels (eerste onderdeel). | qu'en respectant les règles de passation (première branche). A cet |
Zij zetten daarbij uiteen dat enkel het onderwerpen van de in het | égard, elles exposent que seul l'assujettissement des services en |
geding zijnde diensten aan de algemene plaatsingsregels van de | cause aux règles générales de passation prévues par la loi attaquée |
bestreden wet toelaat het vrij verkeer van diensten, de mededingingen | permet de garantir la libre circulation des services, la concurrence |
en de beginselen van transparantie, evenredigheid en zuinigheid te | et les principes de transparence, de proportionnalité et d'économie, |
waarborgen zodat de bestreden bepalingen aan de voormelde vrijheden, | de sorte que les dispositions attaquées porteraient atteinte aux |
mededinging en beginselen afbreuk zouden doen. | libertés, à la concurrence et aux principes précités. |
De verzoekende partijen voeren eveneens aan dat de bestreden | Les parties requérantes font également valoir que les dispositions |
bepalingen, in zoverre zij de omzetting van bepalingen van de | attaquées méconnaissent la directive 2014/24/UE en ce qu'elles visent |
richtlijn 2014/24/EU zouden beogen, de richtlijn miskennen, dan wel | à transposer les dispositions de celle-ci, ou que les dispositions de |
dat de bepalingen van de richtlijn zelf ongeldig zijn (tweede onderdeel). | la directive sont elles-mêmes invalides (deuxième branche). |
Ten aanzien van artikel 28, § 1, 4°, e), van de bestreden wet voeren | En ce qui concerne l'article 28, § 1er, 4°, e), de la loi attaquée, |
les parties requérantes font encore valoir que cet article organise la | |
zij nog aan dat het de « privatisering van justitie » organiseert en | « privatisation de la justice » et que cette externalisation est |
dat die uitbesteding strijdig is met de artikelen 40, 142, 151, 160 en | contraire aux articles 40, 142, 151, 160 et 161 de la Constitution |
161 van de Grondwet (derde onderdeel). | (troisième branche). |
B.3. Het Hof heeft bij zijn arrest nr. 43/2018 van 29 maart 2018 | B.3. Par son arrêt n° 43/2018 du 29 mars 2018, la Cour a estimé qu'il |
geoordeeld dat, alvorens uitspraak te doen ten gronde, een vraag over | convenait, avant de statuer quant au fond, de poser une question à la |
de geldigheid van artikel 10, c) en d), i), ii) en v), van de | Cour de justice de l'Union européenne à propos de la validité de |
richtlijn 2014/24/EU aan het Hof van Justitie van de Europese Unie | l'article 10, c) et d), i), ii) et v), de la directive 2014/24/UE. En |
moest worden gesteld. Indien de in die bepaling vastgestelde | effet, en cas d'invalidation des exclusions prévues par cette |
uitsluitingen ongeldig zouden worden verklaard, zou immers moeten | disposition, il y aurait lieu d'admettre que les dispositions |
worden aangenomen dat de bestreden bepalingen niet verenigbaar zijn | attaquées sont incompatibles avec le droit de l'Union européenne. |
met het Unierecht. | |
B.4. Het Hof heeft bijgevolg de volgende prejudiciële vraag gesteld | B.4. La Cour a dès lors posé la question préjudicielle suivante à la |
aan het Hof van Justitie van de Europese Unie : | Cour de justice de l'Union européenne : |
« Is artikel 10, c) en d), i), ii) en v), van de richtlijn 2014/24/EU | « L'article 10, c) et d), i), ii) et v), de la directive 2014/24/UE du |
van het Europees Parlement en van de Raad van 26 februari 2014 ' | Parlement européen et du Conseil du 26 février 2014 ' sur la passation |
betreffende het plaatsen van overheidsopdrachten en tot intrekking van | |
Richtlijn 2004/18/EG ' verenigbaar met het gelijkheidsbeginsel, al dan | des marchés publics et abrogeant la directive 2004/18/CE ' est-il |
niet in samenhang gelezen met het subsidiariteitsbeginsel en met de | compatible avec le principe d'égalité, combiné ou non avec le principe |
artikelen 49 en 56 van het Verdrag betreffende de werking van de | de subsidiarité et avec les articles 49 et 56 du Traité sur le |
fonctionnement de l'Union européenne, en ce que les services qu'il | |
Europese Unie, doordat de daarin vermelde diensten worden uitgesloten | vise sont exclus, dans la directive précitée, de l'application des |
van de toepassing van de plaatsingsregels in de voormelde richtlijn | règles de passation de marchés, qui garantissent pourtant la pleine |
die nochtans de volle mededinging en het vrije verkeer waarborgen bij | concurrence et la libre circulation pour la passation de marchés de |
de aanschaf van diensten door de overheid ? ». | services par l'autorité ? ». |
B.5. Bij zijn arrest van 6 juni 2019 (C-264/18) heeft het Hof van | B.5. Par son arrêt du 6 juin 2019 (C-264/18), la Cour de justice de |
Justitie van de Europese Unie op de voormelde prejudiciële vraag geantwoord: | l'Union européenne a répondu à la question préjudicielle précitée : |
« 19. Met zijn vraag verzoekt de verwijzende rechter het Hof in wezen | « 19. Par sa question, la juridiction de renvoi demande, en substance, |
om uitspraak te doen over de geldigheid van artikel 10, onder c) en | à la Cour de se prononcer sur la validité de l'article 10, sous c), et |
onder d), i), ii) en v), van richtlijn 2014/24 in het licht van het | sous d), i), ii) et v), de la directive 2014/24, au regard des |
beginsel van gelijke behandeling, het subsidiariteitsbeginsel en de | principes d'égalité de traitement et de subsidiarité, ainsi que des |
artikelen 49 en 56 VWEU. | articles 49 et 56 TFUE. |
20. Wat in de eerste plaats het subsidiariteitsbeginsel en de | 20. Concernant, premièrement, le principe de subsidiarité et le |
eerbiediging van de artikelen 49 en 56 VWEU betreft, zij eraan | respect des articles 49 et 56 TFUE, il convient de rappeler, d'une |
herinnerd, ten eerste, dat volgens het in artikel 5, lid 3, VEU | part, que le principe de subsidiarité, énoncé à l'article 5, |
geformuleerde subsidiariteitsbeginsel de Unie op gebieden die niet | paragraphe 3, TUE, prévoit que, dans les domaines qui ne relèvent pas |
onder haar exclusieve bevoegdheid vallen, slechts optreedt indien en | de sa compétence exclusive, l'Union n'intervient que si, et dans la |
voor zover de doelstellingen van het overwogen optreden door de | mesure où, les objectifs de l'action envisagée ne peuvent pas être |
lidstaten niet voldoende kunnen worden verwezenlijkt en daarom vanwege | réalisés de manière suffisante par les Etats membres et peuvent donc, |
de omvang of de gevolgen van het overwogen optreden beter door de Unie | en raison des dimensions ou des effets de l'action envisagée, être |
kunnen worden bereikt (zie in die zin arrest van 4 mei 2016, Philip | mieux réalisés au niveau de l'Union (voir, en ce sens, arrêt du 4 mai |
Morris Brands e.a., C-547/14, EU: C: 2016: 325, punt 215 en aldaar | 2016, Philip Morris Brands e.a., C-547/14, EU: C: 2016: 325, point 215 |
aangehaalde rechtspraak). | et jurisprudence citée). |
21. Uit het feit dat de Uniewetgever de in artikel 10, onder c) en | 21. Il découle nécessairement du fait que le législateur de l'Union a |
onder d), i), ii) en v), van richtlijn 2014/24 bedoelde diensten van | exclu du champ d'application de la directive 2014/24 les services |
de werkingssfeer van deze richtlijn heeft uitgesloten volgt | visés à l'article 10, sous c), et sous d), i), ii) et v), de celle-ci |
noodzakelijkerwijs dat hij aldus van mening was dat het aan de | qu'il a, ce faisant, estimé qu'il revenait aux législateurs nationaux |
nationale wetgever stond om te bepalen of deze diensten moesten worden | de déterminer si ces services devaient être soumis aux règles de |
onderworpen aan de regels voor het plaatsen van overheidsopdrachten. | passation de marchés publics. |
22. Derhalve kan niet worden gesteld dat deze bepalingen in strijd met | 22. Dès lors, il ne saurait être soutenu que ces dispositions ont été |
het subsidiariteitsbeginsel zijn vastgesteld. | adoptées en violation du principe de subsidiarité. |
23. Wat ten tweede de eerbiediging van de artikelen 49 en 56 VWEU | 23. D'autre part, quant au respect des articles 49 et 56 TFUE, le |
betreft, vermeldt overweging 1 van richtlijn 2014/24 dat wanneer door | considérant 1 de la directive 2014/24 énonce que la passation de |
of namens overheden van de lidstaten overheidsopdrachten worden | marchés publics par les autorités des Etats membres ou en leur nom |
gegund, de beginselen van het VWEU moeten worden geëerbiedigd, met | doit être conforme aux principes du traité FUE, notamment aux |
name de bepalingen betreffende de vrijheid van vestiging en de | dispositions relatives à la liberté d'établissement et à la libre |
vrijheid van dienstverlening. | prestation de services. |
24. Volgens vaste rechtspraak van het Hof zijn de procedures voor het | 24. En effet, selon une jurisprudence constante de la Cour, la |
plaatsen van overheidsopdrachten immers op het niveau van de Unie | coordination au niveau de l'Union des procédures de passation des |
gecoördineerd om belemmeringen voor het vrije verkeer van diensten en | marchés publics vise à supprimer les entraves à la libre circulation |
goederen die deze procedures kunnen opwerpen, op te heffen en dus om | des services et des marchandises que ces procédures peuvent instaurer |
de belangen te beschermen van in een lidstaat gevestigde | et donc à protéger les intérêts des opérateurs économiques établis |
marktdeelnemers die goederen of diensten aan in een andere lidstaat | dans un Etat membre, désireux d'offrir des biens ou des services aux |
gevestigde aanbestedende diensten wensen aan te bieden (zie in die zin | pouvoirs adjudicateurs établis dans un autre Etat membre (voir, en ce |
arrest van 13 november 2007, Commissie/Ierland, C-507/03, EU: C: 2007: | sens, arrêt du 13 novembre 2007, Commission/Irlande, C-507/03, EU: C: |
676, punt 27 en aldaar aangehaalde rechtspraak). | 2007: 676, point 27 et jurisprudence citée). |
25. Hieruit volgt evenwel niet dat richtlijn 2014/24, door de in | 25. Il ne s'ensuit toutefois pas que, en excluant les services visés à |
artikel 10, onder c) en onder d), i), ii) en v), van deze richtlijn | l'article 10, sous c), et sous d), i), ii) et v), de la directive |
bedoelde diensten van haar werkingssfeer uit te sluiten en de | 2014/24 du champ d'application de cette dernière et, partant, en ne |
lidstaten dus niet te verplichten om die diensten aan de regels voor | contraignant pas les Etats membres à les soumettre aux règles de |
het plaatsen van overheidsopdrachten te onderwerpen, afbreuk doet aan | passation de marchés publics, cette même directive porterait atteinte |
de door de Verdragen gewaarborgde vrijheden. | aux libertés garanties par les traités. |
26. Aangaande in de tweede plaats de beoordelingsbevoegdheid van de | 26. Concernant, deuxièmement, le pouvoir d'appréciation du législateur |
Uniewetgever en het algemene beginsel van gelijke behandeling, blijkt | de l'Union et le principe général d'égalité de traitement, selon une |
uit vaste rechtspraak van het Hof dat het heeft erkend dat de | jurisprudence constante de la Cour, celle-ci a reconnu au législateur |
Uniewetgever in het kader van de uitoefening van de hem toegekende | de l'Union, dans le cadre de l'exercice des compétences qui lui sont |
bevoegdheden over een ruime beoordelingsbevoegdheid beschikt op | conférées, un large pouvoir d'appréciation lorsque son action implique |
gebieden waarop van hem politieke, economische en sociale keuzes | des choix de nature politique, économique et sociale et lorsqu'il est |
worden verlangd en wanneer hij ingewikkelde beoordelingen moet maken | appelé à effectuer des appréciations et des évaluations complexes |
(arresten van 16 december 2008, Arcelor Atlantique et Lorraine e.a., | (arrêts du 16 décembre 2008, Arcelor Atlantique et Lorraine e.a., |
C-127/07, EU: C: 2008: 728, punt 57, en 30 januari 2019, Planta Tabak, | C-127/07, EU: C: 2008: 728, point 57, ainsi que du 30 janvier 2019, |
C-220/17, EU: C: 2019: 76, punt 44). Een op dit gebied vastgestelde | Planta Tabak, C-220/17, EU: C: 2019: 76, point 44). Seul le caractère |
maatregel is slechts onrechtmatig wanneer deze kennelijk ongeschikt is | manifestement inapproprié d'une mesure arrêtée en ce domaine, par |
om het door de bevoegde instellingen nagestreefde doel te bereiken | rapport à l'objectif que les institutions compétentes entendent |
(arrest van 14 december 2004, Swedish Match, C-210/03, EU: C: 2004: | poursuivre, peut affecter la légalité d'une telle mesure (arrêt du 14 |
802, punt 48). | décembre 2004, Swedish Match, C-210/03, EU: C: 2004: 802, point 48). |
27. Zelfs wanneer hij een dergelijke bevoegdheid heeft, moet de | 27. Toutefois, même en présence d'un tel pouvoir, le législateur de |
Uniewetgever zijn keuze echter baseren op objectieve criteria, die in | l'Union est tenu de baser son choix sur des critères objectifs et |
een passende verhouding staan tot het door de betrokken wetgeving | appropriés par rapport au but poursuivi par la législation en cause |
nagestreefde doel (arrest van 16 december 2008, Arcelor Atlantique et | (arrêt du 16 décembre 2008, Arcelor Atlantique et Lorraine e.a., |
Lorraine e.a., C-127/07, EU: C: 2008: 728, punt 58). | C-127/07, EU: C: 2008: 728, point 58). |
28. Daarenboven is het vaste rechtspraak van het Hof dat het algemene | 28. De plus, conformément à une jurisprudence constante de la Cour, le |
principe général d'égalité de traitement, en tant que principe général | |
beginsel van gelijke behandeling, als algemeen beginsel van het | du droit de l'Union, impose que des situations comparables ne soient |
Unierecht, vereist dat vergelijkbare situaties niet verschillend en | pas traitées de manière différente et que des situations différentes |
verschillende situaties niet gelijk worden behandeld, tenzij een | ne soient pas traitées de manière égale à moins qu'un tel traitement |
dergelijke behandeling objectief gerechtvaardigd is (arrest van 16 | ne soit objectivement justifié (arrêt du 16 décembre 2008, Arcelor |
december 2008, Arcelor Atlantique et Lorraine e.a., C-127/07, EU: C: | |
2008: 728, punt 23 en aldaar aangehaalde rechtspraak). | Atlantique et Lorraine e.a., C-127/07, EU: C: 2008: 728, point 23 et |
jurisprudence citée). | |
29. Of verschillende situaties vergelijkbaar zijn, moet worden | 29. Le caractère comparable de situations différentes s'apprécie au |
beoordeeld op basis van alle aspecten die deze situaties kenmerken. | regard de l'ensemble des éléments qui les caractérisent. Ces éléments |
Die aspecten moeten met name worden bepaald en beoordeeld tegen de | doivent, notamment, être déterminés et appréciés à la lumière de |
achtergrond van het voorwerp en het doel van de Uniehandeling die het | l'objet et du but de l'acte de l'Union qui institue la distinction en |
betrokken onderscheid invoert. Bovendien moet rekening worden gehouden | |
met de beginselen en doelstellingen van het gebied waaronder de | cause. Doivent, en outre, être pris en considération les principes et |
betrokken handeling valt (arresten van 12 mei 2011, | les objectifs du domaine dont relève l'acte en cause (arrêts du 12 mai |
Luxemburg/Parlement en Raad, C-176/09, EU: C: 2011: 290, punt 32, en | 2011, Luxembourg/Parlement et Conseil, C-176/09, EU: C: 2011: 290, |
30 januari 2019, Planta Tabak, C-220/17, EU: C: 2019: 76, punt 37). | point 32, ainsi que du 30 janvier 2019, Planta Tabak, C-220/17, EU: C: |
2019: 76, point 37). | |
30. Aan de hand van deze beginselen moet worden onderzocht of artikel | 30. C'est à la lumière de ces principes qu'il convient d'examiner la |
10, onder c) en onder d), i), ii), en v), van richtlijn 2014/24 geldig | validité de l'article 10, sous c), et sous d), i), ii), et v), de la |
is in het licht van het beginsel van gelijke behandeling. | directive 2014/24 au regard du principe d'égalité de traitement. |
31. Wat in de eerste plaats de in artikel 10, onder c), van richtlijn | 31. Ainsi, en ce qui concerne, en premier lieu, les services |
2014/24 bedoelde arbitrage- en bemiddelingsdiensten betreft, staat in | d'arbitrage et de conciliation, visés à l'article 10, sous c), de la |
overweging 24 van deze richtlijn dat arbitrage- en bemiddelingsdiensten en andere vormen van alternatieve geschillenbeslechting worden verleend door instanties of personen die geselecteerd worden op een wijze die niet door aanbestedingsvoorschriften kan worden geregeld. 32. De arbiters en bemiddelaars moeten namelijk steeds door alle partijen in een geschil worden aanvaard en worden door die partijen in onderlinge overeenstemming aangewezen. Een openbare instantie die een procedure voor het plaatsen van overheidsopdrachten ter zake van een arbitrage- of bemiddelingsdienst uitschrijft, kan dus niet degene aan wie die opdracht is gegund als gemeenschappelijke arbiter of bemiddelaar aan de andere partij opdringen. 33. Gelet op hun objectieve kenmerken zijn de arbitrage- en bemiddelingsdiensten als bedoeld in artikel 10, onder c), dus niet vergelijkbaar met de andere diensten die binnen de werkingssfeer van | directive 2014/24, le considérant 24 de celle-ci énonce que les organismes ou personnes fournissant des services d'arbitrage et de conciliation ainsi que d'autres modes alternatifs similaires de règlement des conflits sont sélectionnés d'une manière qui ne peut être soumise à des règles de passation de marchés publics. 32. En effet, les arbitres et conciliateurs doivent toujours être acceptés par toutes les parties au litige et sont désignés d'un commun accord par celles-ci. Un organisme public qui lancerait une procédure de passation de marchés publics pour un service d'arbitrage ou de conciliation ne saurait, dès lors, imposer à l'autre partie l'adjudicataire de ce marché en tant qu'arbitre ou conciliateur commun. 33. Compte tenu de leurs caractéristiques objectives, les services d'arbitrage et de conciliation, visés à cet article 10, sous c), ne sont, partant, pas comparables aux autres services inclus dans le champ d'application de la directive 2014/24. Il s'ensuit que c'est sans porter atteinte au principe de l'égalité de traitement que le |
richtlijn 2014/24 vallen. Hieruit volgt dat de Uniewetgever in het | législateur de l'Union a pu, dans le cadre de son pouvoir |
kader van zijn beoordelingsbevoegdheid de in artikel 10, onder c), van | d'appréciation, écarter les services visés à l'article 10, sous c), de |
richtlijn 2014/24 genoemde diensten buiten de werkingssfeer van deze | la directive 2014/24 du champ d'application de cette dernière. |
richtlijn kon laten zonder afbreuk te doen aan het beginsel van | |
gelijke behandeling. | |
34. Aangaande in de tweede plaats de door advocaten verleende diensten | 34. En deuxième lieu, concernant les services fournis par des avocats, |
als bedoeld in artikel 10, onder d), i) en ii), van richtlijn 2014/24, | visés à l'article 10, sous d), i) et ii), de la directive 2014/24, il |
blijkt uit overweging 25 van deze richtlijn dat de Uniewetgever | ressort du considérant 25 de cette directive que le législateur de |
rekening heeft gehouden met het feit dat die juridische diensten | l'Union a pris en compte le fait que de tels services juridiques sont |
meestal worden verricht door instanties of personen die worden | habituellement fournis par des organismes ou des personnes qui sont |
aangewezen of gekozen op een wijze die in bepaalde lidstaten niet door | désignés ou sélectionnés d'une manière qui ne peut pas être soumise à |
des règles de passation des marchés publics dans certains Etats | |
aanbestedingsvoorschriften kan worden geregeld, zodat zij buiten het | membres, de telle sorte qu'il convenait d'exclure ces services |
toepassingsgebied van die richtlijn dienen te blijven. | juridiques du champ d'application de ladite directive. |
35. Dienaangaande moet worden opgemerkt dat artikel 10, onder d), i) | 35. A cet égard, il y a lieu de relever que l'article 10, sous d), i) |
en ii), van richtlijn 2014/24 niet alle diensten die door een advocaat | et ii), de la directive 2014/24 n'exclut pas tous les services |
ten behoeve van een aanbestedende dienst kunnen worden verricht, uitsluit van de werkingssfeer van die richtlijn, maar enkel de vertegenwoordiging in rechte van zijn cliënt in een procedure voor een internationale arbitrage- of bemiddelingsinstantie, voor een rechter of overheidsinstantie van een lidstaat of een derde land of voor een internationale rechter of instantie, alsook het juridisch advies dat wordt gegeven ter voorbereiding van of in geval van een dergelijke procedure. Dergelijke door een advocaat verleende diensten zijn slechts denkbaar in het kader van een relatie intuitu personae tussen de advocaat en zijn cliënt, waarin uiterste vertrouwelijkheid heerst. | susceptibles d'être fournis par un avocat au bénéfice d'un pouvoir adjudicateur du champ d'application de ladite directive, mais uniquement la représentation légale de son client dans le cadre d'une procédure devant une instance internationale d'arbitrage ou de conciliation, devant les juridictions ou les autorités publiques d'un Etat membre ou d'un pays tiers ainsi que devant les juridictions ou institutions internationales, mais également le conseil juridique fourni dans le cadre de la préparation ou de l'éventualité d'une telle procédure. De telles prestations de services fournies par un avocat ne se conçoivent que dans le cadre d'une relation intuitu personae entre l'avocat et son client, marquée par la confidentialité la plus stricte. |
36. Die relatie intuitu personae tussen de advocaat en zijn cliënt, | 36. Or, d'une part, une telle relation intuitu personae entre l'avocat |
die gekenmerkt wordt door de vrije keuze van de eigen raadsman en de | et son client, caractérisée par le libre choix de son défenseur et le |
vertrouwensband tussen de cliënt en zijn advocaat, bemoeilijkt evenwel | rapport de confiance qui unit le client à son avocat, rend difficile |
de objectieve omschrijving van de verwachte kwaliteit van de te | la description objective de la qualité attendue des services à |
verlenen diensten. | fournir. |
37. Voorts zou de vertrouwensrelatie tussen de advocaat en zijn | 37. D'autre part, la confidentialité de la relation entre l'avocat et |
son client, dont l'objet consiste, particulièrement dans les | |
cliënt, die - vooral in de in punt 35 van dit arrest beschreven | circonstances décrites au point 35 du présent arrêt, tant à |
omstandigheden - tot doel heeft zowel de volledige uitoefening van de | sauvegarder le plein exercice des droits de la défense des |
rechten van verweer van de justitiabelen te garanderen als te | justiciables qu'à protéger l'exigence selon laquelle tout justiciable |
verzekeren dat elke justitiabele de mogelijkheid heeft in alle | doit avoir la possibilité de s'adresser en toute liberté à son avocat |
vrijheid een advocaat te raadplegen (zie in die zin arrest van 18 mei | (voir, en ce sens, arrêt du 18 mai 1982, AM & S Europe/Commission, |
1982, AM & S Europe/Commissie, 155/79, EU: C: 1982: 157, punt 18), | 155/79, EU: C: 1982: 157, point 18), pourrait être menacée par |
kunnen worden bedreigd door de verplichting voor de aanbestedende | l'obligation, pour le pouvoir adjudicateur, de préciser les conditions |
dienst om te preciseren wat de gunningsvoorwaarden voor een dergelijke | d'attribution d'un tel marché ainsi que la publicité qui doit être donnée à de telles conditions. |
opdracht zijn en welke publiciteit aan die voorwaarden moet worden | 38. Il en résulte que, eu égard à leurs caractéristiques objectives, |
gegeven. 38. Hieruit volgt dat de in artikel 10, onder d), i) en ii), van | les services visés à l'article 10, sous d), i) et ii), de la directive |
richtlijn 2014/24 genoemde diensten, gelet op de objectieve kenmerken | 2014/24 ne sont pas comparables aux autres services inclus dans le |
ervan, niet vergelijkbaar zijn met de andere diensten die binnen de | champ d'application de cette directive. Compte tenu de cette |
différence objective, c'est également sans porter atteinte au principe | |
werkingssfeer van deze richtlijn vallen. Rekening gehouden met dit | d'égalité de traitement que le législateur de l'Union a pu, dans le |
objectieve verschil kon de Uniewetgever in het kader van zijn | cadre de son pouvoir d'appréciation, écarter ces services du champ |
beoordelingsbevoegdheid ook die diensten buiten de werkingssfeer van | d'application de ladite directive. |
die richtlijn laten zonder afbreuk te doen aan het beginsel van | 39. En troisième lieu, en ce qui concerne les services juridiques |
gelijke behandeling. | relevant des activités participant, même occasionnellement, à |
39. Aangaande in de derde plaats de in artikel 10, onder d), v), van | l'exercice de l'autorité publique, visés à l'article 10, sous d), v), |
richtlijn 2014/24 bedoelde rechtskundige diensten met betrekking tot | |
werkzaamheden die al dan niet incidenteel verband houden met de | de la directive 2014/24, ces activités, et, partant, ces services, |
uitoefening van het openbaar gezag, bepaalt artikel 51 VWEU dat die | sont exclues, aux termes de l'article 51 TFUE, du champ d'application |
werkzaamheden, en dus ook die diensten, zijn uitgesloten van de | des dispositions de ce traité relatives à la liberté d'établissement |
werkingssfeer van de Verdragsbepalingen die betrekking hebben op de | et de celles relatives à la libre prestation de services aux termes de |
vrijheid van vestiging en, overeenkomstig artikel 62 VWEU, op de | l'article 62 TFUE. De tels services se distinguent de ceux qui |
vrijheid van dienstverlening. Die diensten onderscheiden zich van de | relèvent du champ d'application de cette directive en ce qu'ils |
binnen de werkingssfeer van deze richtlijn vallende diensten doordat | participent directement ou indirectement à l'exercice de la puissance |
zij direct of indirect verband houden met de uitoefening van het | publique et aux fonctions qui ont pour objet la sauvegarde des |
openbaar gezag en met de functies die de algemene belangen van de | intérêts généraux de l'Etat ou des autres collectivités publiques. |
staat of andere overheidsinstanties moeten beschermen. | |
40. Rechtskundige diensten die al dan niet incidenteel verband houden | 40. Il en ressort que, par leur nature même, des services juridiques |
met de uitoefening van het openbaar gezag zijn dus vanwege hun aard, | liés, même occasionnellement, à l'exercice de l'autorité publique ne |
op grond van hun objectieve kenmerken, niet vergelijkbaar met de | sont pas comparables, du fait de leurs caractéristiques objectives, |
andere diensten die binnen de werkingssfeer van richtlijn 2014/24 | aux autres services inclus dans le champ d'application de la directive |
vallen. Gelet op dit objectieve verschil kon de Uniewetgever eens te | 2014/24. Compte tenu de cette différence objective, c'est, encore une |
meer, in het kader van zijn beoordelingsbevoegdheid, die diensten van | fois, sans porter atteinte au principe d'égalité de traitement que le |
de werkingssfeer van richtlijn 2014/24 uitsluiten zonder afbreuk te | législateur de l'Union a pu, dans le cadre de son pouvoir |
doen aan het beginsel van gelijke behandeling. | d'appréciation, les exclure du champ d'application de la directive 2014/24. |
41. Bij het onderzoek van artikel 10, onder c) en onder d), i), ii) en | 41. Partant, l'examen des dispositions de l'article 10, sous c), et |
v), van richtlijn 2014/24 is dus niet gebleken van feiten of | sous d), i), ii) et v), de la directive 2014/24 n'a révélé aucun |
omstandigheden die de geldigheid van deze bepalingen in het licht van | élément susceptible d'affecter leur validité au regard des principes |
het beginsel van gelijke behandeling, het subsidiariteitsbeginsel en | d'égalité de traitement et de subsidiarité, ainsi que des articles 49 |
de artikelen 49 en 56 VWEU kunnen aantasten. | et 56 TFUE. |
42. Gelet op de voorgaande overwegingen moet op de voorgelegde vraag | 42. Eu égard aux considérations qui précèdent, il convient de répondre |
worden geantwoord dat bij het onderzoek daarvan niet is gebleken van | à la question posée que l'examen de celle-ci n'a révélé aucun élément |
feiten of omstandigheden die de geldigheid van artikel 10, onder c) en | de nature à affecter la validité des dispositions de l'article 10, |
onder d), i), ii) en v), van richtlijn 2014/24 kunnen aantasten in het | sous c), et sous d), i), ii) et v), de la directive 2014/24 au regard |
licht van het beginsel van gelijke behandeling, het | des principes d'égalité de traitement et de subsidiarité ainsi que des |
subsidiariteitsbeginsel en de artikelen 49 en 56 VWEU » (HvJ, 6 juni | articles 49 et 56 TFUE » (CJUE, 6 juin 2019, C-264/18, P.M. e.a., |
2019, C-264/18, P.M. e.a., punten 19-42). | points 19-42). |
B.6. Uit het vermelde arrest blijkt dat artikel 10, c) en d), i), ii) | B.6. Il ressort de l'arrêt précité que l'article 10, c) et d), i), ii) |
en v), van de richtlijn 2014/24/EU verenigbaar is met het | et v), de la directive 2014/24/UE est compatible avec le principe |
gelijkheidsbeginsel, het subsidiariteitsbeginsel en de artikelen 49 en | d'égalité, le principe de subsidiarité et les articles 49 et 56 du |
56 van het VWEU. Volgens het Hof van Justitie zijn de in het geding | TFUE. Selon la Cour de justice, eu égard à leurs caractéristiques |
zijnde arbitrage- en bemiddelingsdiensten en rechtskundige diensten, | objectives, les services d'arbitrage et de conciliation et les |
gelet op hun objectieve kenmerken, niet vergelijkbaar met de andere | services juridiques en cause ne sont pas comparables aux autres |
diensten die binnen het toepassingsgebied van de richtlijn 2014/24/EU | services qui relèvent du champ d'application de la directive |
vallen, zodat de Uniewetgever redelijkerwijs vermocht te oordelen ze | 2014/24/UE, de sorte que le législateur de l'Union a pu |
buiten het toepassingsgebied van de richtlijn te houden. | raisonnablement décider de les exclure du champ d'application de la directive. |
B.7. Uit hetgeen in B.5 is vermeld, vloeit voort dat de richtlijn | B.7. Il résulte de ce qui est dit en B.5 que la directive 2014/24/UE |
2014/24/EU geen dwingende verplichting voor de lidstaten inhoudt om de | n'impose pas aux Etats membres de soumettre les marchés de services en |
in het geding zijnde diensten aan de in de voormelde richtlijn | cause aux règles de passation prévues par la directive précitée, en |
vermelde plaatsingsregels, in het bijzonder aan de nationale | particulier aux règles transposées en droit national. Les dispositions |
omzettingsregels, te onderwerpen. De bestreden bepalingen zijn | attaquées expriment dès lors purement le choix politique que le |
derhalve een loutere uiting van de vrije beleidskeuze van de nationale | législateur national a fait de ne pas soumettre les marchés de |
wetgever om de in het geding zijnde diensten niet aan de algemeen | services en cause aux règles générales en vigueur en matière de |
geldende plaatsingsregels voor de aanschaf van diensten te | passation de marchés de services. |
onderwerpen. Uit hetgeen voorafgaat, volgt dat de middelen, in hun tweede | Il ressort de ce qui précède que les moyens, en leur deuxième branche, |
onderdeel, niet gegrond zijn. | ne sont pas fondés. |
B.8. Het Hof dient vervolgens na te gaan of de bestreden bepalingen | B.8. La Cour doit ensuite vérifier si les dispositions attaquées sont |
bestaanbaar zijn met het beginsel van gelijkheid en | compatibles avec le principe d'égalité et de non-discrimination, tel |
niet-discriminatie, zoals gewaarborgd bij de artikelen 10 en 11 van de | qu'il est garanti par les articles 10 et 11 de la Constitution. |
Grondwet. B.9. Rekening houdend met de door het Hof van Justitie in zijn | B.9. Compte tenu des différences objectives relevées par la Cour de |
voormelde arrest van 6 juni 2019 naar voren gebrachte objectieve | justice, dans son arrêt du 6 juin 2019, précité, qui existent entre, |
verschillen die bestaan tussen, enerzijds, de arbitrage- en | d'une part, les services d'arbitrage et de conciliation ainsi que les |
bemiddelingsdiensten en de diensten van advocaten die van de | services d'avocats exclus du champ d'application de la directive |
werkingssfeer van de richtlijn 2014/24/EU zijn uitgesloten en, | 2014/24/UE et, d'autre part, les autres services inclus dans le champ |
anderzijds, de andere diensten die binnen de werkingssfeer van die | d'application de cette directive, la différence de traitement dénoncée |
richtlijn vallen, is het door de verzoekende partijen aangeklaagde | |
verschil in behandeling redelijk verantwoord om de hierna volgende | par les parties requérantes est raisonnablement justifiée pour les |
redenen. | raisons suivantes. |
Het brengt geen onevenredige gevolgen met zich mee in zoverre, | Elle n'entraîne pas d'effets disproportionnés dès lors que, d'une |
enerzijds, zelfs bij de gunning van opdrachten die niet aan de wet van | part, même lors de l'attribution de marchés non soumis à la loi du 17 |
17 juni 2016 zijn onderworpen, de overheid gehouden is tot de | juin 2016, l'autorité publique est tenue de respecter les principes de |
inachtneming van de beginselen van behoorlijk bestuur en, in | bonne administration ainsi que, le cas échéant, les règles |
voorkomend geval, de fundamentele regels van het Europees primair | fondamentales du droit primaire européen en général et le principe de |
recht in het algemeen en het verbod van discriminatie op grond van | non-discrimination en raison de la nationalité en particulier, ce |
nationaliteit in het bijzonder, dat met name een verplichting tot | principe impliquant, notamment, une obligation de transparence qui |
transparantie inhoudt, zodat de aanbestedende dienst kan vaststellen | permet au pouvoir adjudicateur de s'assurer que ledit principe est |
of het wordt nageleefd (HvJ, 7 december 2000, C-324/98, Telaustria | respecté (CJCE, 7 décembre 2000, C-324/98, Telaustria Verlags GmbH; 27 |
Verlags GmbH; 27 oktober 2005, C-234/03, Contse, punt 49), en in | octobre 2005, C-234/03, Contse, point 49) et que, d'autre part, |
zoverre, anderzijds, artikel 28, § 2, van de voormelde wet, in | l'article 28, § 2, de la loi précitée, lu en combinaison avec |
samenhang gelezen met artikel 108, eerste lid, 2°, van dezelfde wet, | l'article 108, alinéa 1er, 2°, de la même loi, habilite le Roi à « |
de Koning ertoe machtigt « specifieke plaatsingsregels [te] bepalen | fixer les règles de passation auxquelles sont soumis les marchés visés |
waaraan de in de paragraaf 1, 4°, a en b, bedoelde opdrachten, in de | au paragraphe 1er, 4° a et b, dans les cas qu'Il détermine ». Cette |
gevallen die Hij bepaalt, onderworpen zijn ». Die machtiging werd | habilitation a été mise en oeuvre par l'établissement de règles |
uitgevoerd door het vaststellen van minimale plaatsingsregels die van | |
toepassing zijn op opdrachten tot aanstelling van een advocaat in het | minimales de passation applicables aux marchés pour la désignation |
kader van een vertegenwoordiging in rechte of ter voorbereiding van | d'un avocat dans le cadre de la représentation légale ou en vue de la |
een gerechtelijke procedure (artikel 125 van het koninklijk besluit | préparation d'une procédure judiciaire (article 125 de l'arrêté royal |
van 18 april 2017 « plaatsing overheidsopdrachten in de klassieke | du 18 avril 2017 « relatif à la passation des marchés publics dans les |
sectoren »; artikel 122 van het koninklijk besluit van 18 juni 2017 « | secteurs classiques »; article 122 de l'arrêté royal du 18 juin 2017 « |
plaatsing overheidsopdrachten in de speciale sectoren »). | relatif à la passation des marchés publics dans les secteurs spéciaux |
De wetgever vermocht derhalve, zonder de artikelen 10 en 11 van de | »). Le législateur a dès lors pu décider, sans méconnaître les articles 10 |
Grondwet te schenden, te oordelen dat de in het geding zijnde diensten | et 11 de la Constitution, qu'il n'y avait pas lieu de soumettre les |
niet aan de toepassing van de bestreden wet dienden te worden | services en cause à l'application de la loi attaquée. |
onderworpen. | |
Artikel 28, § 1, 3° en 4°, en § 2, en artikel 108, eerste lid, 2°, van | L'article 28, § 1er, 3° et 4°, et § 2, et l'article 108, alinéa 1er, |
de wet van 17 juni 2016 « inzake overheidsopdrachten » zijn bestaanbaar met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet. De middelen, in hun eerste onderdeel, zijn niet gegrond. B.10. Wat het derde onderdeel betreft, heeft artikel 28, § 1, 4°, e), van de bestreden wet niet de draagwijdte die de verzoekende partijen eraan toekennen. Die bepaling, in zoverre zij « andere juridische diensten die in het Rijk al dan niet incidenteel verband houden met de uitoefening van het openbaar gezag » uitsluit van de regelgeving inzake overheidsopdrachten, heeft geen betrekking op de uitoefening van de openbare dienst van het gerecht. De middelen, in hun derde onderdeel, zijn niet gegrond. Om die redenen, het Hof verwerpt het beroep. Aldus gewezen in het Nederlands, het Frans en het Duits, overeenkomstig artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof, op 7 november 2019. De griffier, P.-Y. Dutilleux De voorzitter, | 2°, de la loi du 17 juin 2016 « relative aux marchés publics » sont compatibles avec les articles 10 et 11 de la Constitution. Les moyens, en leur première branche, ne sont pas fondés. B.10. En ce qui concerne la troisième branche, l'article 28, § 1er, 4°, e), de la loi attaquée n'a pas la portée que lui attribuent les parties requérantes. En ce qu'elle exclut de la réglementation des marchés publics « les autres services juridiques qui, dans le Royaume, sont liés, même occasionnellement, à l'exercice de la puissance publique », cette disposition ne concerne pas l'exercice du service public de la justice. Les moyens, en leur troisième branche, ne sont pas fondés. Par ces motifs, la Cour rejette le recours. Ainsi rendu en langue néerlandaise, en langue française et en langue allemande, conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur la Cour constitutionnelle, le 7 novembre 2019. Le greffier, P.-Y. Dutilleux Le président, |
A. Alen | A. Alen |