Etaamb.openjustice.be
Meertalige weergave van Arrest van --
← Terug naar "Uittreksel uit arrest nr. 154/2019 van 24 oktober 2019 Rolnummer 7018 In zake : het beroep tot vernietiging van artikel 3, 2°, van het decreet van het Vlaamse Gewest van 23 maart 2018 « houdende de wijziging van artikel 3 en artikel 19 van de Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters A. Alen en F. Daoût, en de rechters L. L(...)"
Uittreksel uit arrest nr. 154/2019 van 24 oktober 2019 Rolnummer 7018 In zake : het beroep tot vernietiging van artikel 3, 2°, van het decreet van het Vlaamse Gewest van 23 maart 2018 « houdende de wijziging van artikel 3 en artikel 19 van de Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters A. Alen en F. Daoût, en de rechters L. L(...) Extrait de l'arrêt n° 154/2019 du 24 octobre 2019 Numéro du rôle : 7018 En cause : le recours en annulation de l'article 3, 2°, du décret de la Région flamande du 23 mars 2018 « modifiant les articles 3 et 19 de la loi du 14 août 1986 relativ La Cour constitutionnelle, composée des présidents A. Alen et F. Daoût, et des juges L. Lavrysen(...)
GRONDWETTELIJK HOF COUR CONSTITUTIONNELLE
Uittreksel uit arrest nr. 154/2019 van 24 oktober 2019 Extrait de l'arrêt n° 154/2019 du 24 octobre 2019
Rolnummer 7018 Numéro du rôle : 7018
In zake : het beroep tot vernietiging van artikel 3, 2°, van het En cause : le recours en annulation de l'article 3, 2°, du décret de
decreet van het Vlaamse Gewest van 23 maart 2018 « houdende de la Région flamande du 23 mars 2018 « modifiant les articles 3 et 19 de
wijziging van artikel 3 en artikel 19 van de wet van 14 augustus 1986 la loi du 14 août 1986 relative à la protection et au bien-être des
betreffende de bescherming en het welzijn der dieren », ingesteld door Eddy Van Langenhove. animaux », introduit par Eddy Van Langenhove.
Het Grondwettelijk Hof, La Cour constitutionnelle,
samengesteld uit de voorzitters A. Alen en F. Daoût, en de rechters L. composée des présidents A. Alen et F. Daoût, et des juges L. Lavrysen,
Lavrysen, J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E. Derycke en R. Leysen, J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E. Derycke et R. Leysen, assistée du
bijgestaan door de griffier F. Meersschaut, onder voorzitterschap van voorzitter A. Alen, greffier F. Meersschaut, présidée par le président A. Alen,
wijst na beraad het volgende arrest : après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant :
I. Onderwerp van het beroep en rechtspleging I. Objet du recours et procédure
Bij verzoekschrift dat aan het Hof is toegezonden bij op 5 oktober Par requête adressée à la Cour par lettre recommandée à la poste le 5
2018 ter post aangetekende brief en ter griffie is ingekomen op 8 octobre 2018 et parvenue au greffe le 8 octobre 2018, Eddy Van
oktober 2018, heeft Eddy Van Langenhove, bijgestaan en
vertegenwoordigd door Mr. J. Ghysels en Mr. J. Rams, advocaten bij de Langenhove, assisté et représenté par Me J. Ghysels et Me J. Rams,
balie te Brussel, beroep tot vernietiging ingesteld van artikel 3, 2°, avocats au barreau de Bruxelles, a introduit un recours en annulation
van het decreet van het Vlaamse Gewest van 23 maart 2018 « houdende de de l'article 3, 2°, du décret de la Région flamande du 23 mars 2018 «
wijziging van artikel 3 en artikel 19 van de wet van 14 augustus 1986 modifiant les articles 3 et 19 de la loi du 14 août 1986 relative à la
betreffende de bescherming en het welzijn der dieren » (bekendgemaakt protection et au bien-être des animaux » (publié au Moniteur belge du
in het Belgisch Staatsblad van 5 april 2018). 5 avril 2018).
(...) (...)
II. In rechte II. En droit
(...) (...)
B.1. De bestreden bepaling beoogt het dierenwelzijn te bevorderen door B.1. La disposition attaquée vise à promouvoir le bien-être des
dieren die een verboden ingreep hebben ondergaan, uit te sluiten van animaux en excluant des expositions, expertises ou concours les
tentoonstellingen, keuringen of wedstrijden. Tot de verboden ingrepen animaux qui ont subi une intervention interdite. Relève notamment des
behoort met name het blokstaarten van paarden. Dat is een ingreep, in interventions interdites la caudectomie des chevaux. Il s'agit d'une
het bijzonder toegepast op trekpaarden, waarbij de staart van het intervention, pratiquée en particulier sur les chevaux de trait, par
paard wordt ingekort (caudotomie). laquelle la queue du cheval est écourtée.
B.2.1. De wet van 14 augustus 1986 « betreffende de bescherming en het B.2.1. La loi du 14 août 1986 « relative à la protection et au
welzijn der dieren » (hierna : de Dierenwelzijnswet) bevatte reeds een bien-être des animaux » (ci-après : la loi du 14 août 1986) contenait
verbod op de « volledige of gedeeltelijke amputatie » van déjà une interdiction d'« amputation totale ou partielle » de parties
lichaamsdelen van dieren, « tenzij wanneer zij in een bijzonder geval, du corps d'un animal, « sauf lorsque, dans un cas particulier, elle
op diergeneeskundige indicatie nodig is » (artikel 19). s'avère nécessaire sur indication vétérinaire » (article 19).
Bij de wet van 4 mei 1995 heeft de wetgever beoogd in een ruimere Par la loi du 4 mai 1995, le législateur a voulu étendre la protection
bescherming te voorzien. De Dierenwelzijnswet verbiedt voortaan het des animaux. La loi du 14 août 1986 interdit dorénavant d'effectuer
verrichten van « ingrepen » bij een gewerveld dier, « waarbij één of sur un vertébré des « interventions » « entraînant l'amputation ou la
meerdere gevoelige delen van het lichaam worden verwijderd of lésion d'une ou plusieurs parties sensibles de son corps ». Cette
beschadigd ». Dit verbod geldt niet voor enkele soorten ingrepen, interdiction ne s'applique pas à certains types d'interventions, comme
zoals ingrepen waarvoor een « diergeneeskundige noodzaak » bestaat of les interventions « nécessaires d'un point de vue vétérinaire » ou les
ingrepen « met het oog op het nutsgebruik van het dier of op de interventions « pour l'exploitation utilitaire de l'animal ou pour
beperking van de voortplanting van de diersoort ». De Koning kan de limiter la reproduction de l'espèce ». Le Roi peut établir la liste de
lijst van de laatstgenoemde ingrepen vaststellen (artikel 17bis). ces dernières interventions (article 17bis).
B.2.2. Bij het koninklijk besluit van 17 mei 2001 heeft de Koning de B.2.2. Par arrêté royal du 17 mai 2001, le Roi a établi la liste
vermelde lijst vastgesteld. Met betrekking tot de op paarden précitée. En ce qui concerne les interventions autorisées sur les
toegestane ingrepen worden enkel het brandmerken, het vriesbranden en chevaux, seuls le marquage au fer rouge, le marquage au froid et la
de castratie vermeld. Het blokstaarten of de caudotomie wordt niet castration sont mentionnés. La caudectomie n'est pas mentionnée et
vermeld en dient derhalve als een verboden ingreep te worden doit dès lors être qualifiée d'intervention interdite, à moins qu'elle
gekwalificeerd, tenzij daarvoor een diergeneeskundige noodzaak soit nécessaire d'un point de vue vétérinaire.
bestaat. De vzw « Koninklijke Maatschappij het Belgisch Trekpaard » heeft dat L'ASBL « Société royale Le Cheval de Trait belge » a attaqué cet
besluit aangevochten bij de afdeling bestuursrechtspraak van de Raad arrêté devant la section du contentieux administratif du Conseil
van State. Bij zijn arrest nr. 174.317 van 10 september 2007 heeft de d'Etat. Par son arrêt n° 174.317 du 10 septembre 2007, le Conseil
Raad van State dat beroep verworpen. Hij achtte het niet bewezen dat d'Etat a rejeté ce recours. Il a estimé qu'il n'était pas prouvé que
de geamputeerde staart een wezenlijk kenmerk van het « Belgisch la queue amputée constituait une caractéristique essentielle du «
Trekpaard » is (punt 3.6) en stelde met name vast « dat de in het cheval de trait belge » (point 3.6) et a notamment constaté « que les
administratief dossier voorgelegde gegevens, getoetst aan het éléments figurant dans le dossier administratif, confrontés au
wettelijk beginsel dat de integriteit van het dier een maximale principe légal suivant lequel l'intégrité de l'animal mérite une
bescherming verdient, de Raad van State niet toelaat te besluiten dat protection maximale, ne permettent pas au Conseil d'Etat de conclure
de verwerende partij geen reden had om, in het algemeen, de caudotomie que la partie défenderesse n'avait aucune raison de refuser d'une
bij paarden te weigeren; dat zelfs wanneer de adviezen die tegen het manière générale la caudotomie chez les chevaux; que même si les avis
verbod op staartamputatie pleiten van grotere waarde zouden blijken te formulés contre l'interdiction de la caudotomie paraissaient peser
zijn dan de adviezen waarop de bestreden weigering steunt, zoals door plus lourd que les avis sur lesquels se fonde le refus contesté, comme
verzoekster beweerd wordt, dan nog zou die beslissing in elk geval le prétend la requérante, cette décision ne pourrait pas pour autant
niet kennelijk onredelijk geacht kunnen worden » (punt 5.5.2). être en tout cas tenue pour manifestement déraisonnable » (point
B.2.3. Bij dezelfde wet van 4 mei 1995 heeft de wetgever in artikel 19 5.5.2). B.2.3. Par la même loi du 4 mai 1995, le législateur a prévu, à
van de Dierenwelzijnswet een ander soort verbodsmaatregelen ingevoerd l'article 19 de la loi du 14 août 1986, un autre type d'interdictions
: :
« § 1. Vanaf 1 januari 2000 is het verboden om deel te nemen aan « § 1er. A partir du 1er janvier 2000, il est interdit de participer à
tentoonstellingen, keuringen of wedstrijden met dieren waarbij een bij des expositions, expertises ou concours avec des animaux ayant subi
artikel 17bis verboden ingreep is verricht. une intervention interdite à l'article 17bis.
§ 2. Het is verboden een dier dat een bij artikel 17bis verboden § 2. Il est interdit d'admettre à une exposition, à une expertise ou à
ingreep heeft ondergaan tot een tentoonstelling, keuring of wedstrijd un concours un animal ayant subi une intervention interdite à
toe te laten. l'article 17bis.
§ 3. Het verhandelen van dieren waarbij een bij artikel 17bis verboden § 3. Il est interdit de commercialiser des animaux ayant subi une
ingreep is verricht, is verboden. intervention interdite à l'article 17bis.
§ 4. De bepalingen van de voorafgaande paragrafen zijn niet van § 4. Les dispositions des paragraphes précédents ne sont pas
toepassing indien bewijzen kunnen worden voorgelegd dat de ingreep is d'application s'il peut être prouvé que l'intervention a été effectuée
verricht voor het van kracht worden van het in artikel 17bis bedoelde avant l'entrée en vigueur de l'interdiction visée à l'article 17bis ».
verbod ». B.2.4. Vanaf 1 juli 2014 zijn de gewesten bevoegd voor het B.2.4. A partir du 1er juillet 2014, les régions sont compétentes en
dierenwelzijn (artikel 6, § 1, XI, van de bijzondere wet van 8 ce qui concerne le bien-être des animaux (article 6, § 1er, XI, de la
augustus 1980 tot hervorming der instellingen). Bij het decreet van 23 loi spéciale du 8 août 1980 de réformes institutionnelles). Par le
maart 2018 heeft het Vlaamse Gewest een paragraaf 2bis toegevoegd aan décret du 23 mars 2018, la Région flamande a ajouté un paragraphe 2bis
het voormelde artikel 19 van de Dierenwelzijnswet : à l'article 19, précité, de la loi du 14 août 1986 :
« Paragraaf 1 en 2 zijn ook van toepassing op dieren die na de « Les paragraphes 1er et 2 s'appliquent également aux animaux ayant
subi une intervention, telle que visée à l'article 17bis, § 2, 1°,
inwerkingtreding van het decreet van 23 maart 2018 houdende de après l'entrée en vigueur du décret du 23 mars 2018 modifiant les
wijziging van artikel 3 en artikel 19 van de wet van 14 augustus 1986 articles 3 et 19 de la loi du 14 août 1986 relative à la protection et
betreffende de bescherming en het welzijn der dieren, een ingreep
ondergaan hebben als vermeld in artikel 17bis, § 2, 1° ». au bien-être des animaux ».
Dat is de thans bestreden bepaling. Zij strekt ertoe de Il s'agit de la disposition attaquée. Elle tend à rendre les
verbodsmaatregelen bedoeld in artikel 19, § § 1 en 2, die in beginsel interdictions visées à l'article 19, § § 1er et 2, qui ne s'appliquent
niet gelden voor dieren die een ingreep hebben ondergaan waarvoor een en principe pas aux animaux qui ont subi une intervention nécessaire
d'un point de vue vétérinaire, applicables aux animaux qui ont subi
diergeneeskundige noodzaak bestaat, van toepassing te maken op dieren une telle intervention après l'entrée en vigueur de la disposition, au
die na de inwerkingtreding van de bepaling, op 15 april 2018, een 15 avril 2018.
dergelijke ingreep hebben ondergaan.
B.2.5. Uit de memorie van toelichting blijkt dat de bestreden bepaling B.2.5. Il ressort de l'exposé des motifs que la disposition attaquée a
is ingegeven door de vaststelling dat, in het bijzonder wat betreft été dictée par le constat qu'en ce qui concerne spécialement les
Belgische trekpaarden en bepaalde hondenrassen, ingrepen die normaal chevaux de trait belges et certaines races canines, des interventions
gesproken verboden zijn bij artikel 17bis, § 1, van de qui sont normalement interdites par l'article 17bis, § 1er, de la loi
du 14 août 1986 sont effectuées, sur la base de l'exception prévue
Dierenwelzijnswet, op dermate grote schaal worden uitgevoerd op grond pour les interventions nécessaires d'un point de vue vétérinaire
van de uitzondering voor diergeneeskundige noodzaak (artikel 17bis, § (article 17bis, § 2, 1°, de la même loi), à une échelle telle qu'il
2, 1°, van dezelfde wet) dat sterke vermoedens bestaan van misbruik existe de fortes présomptions d'un recours abusif à cette exception.
van die uitzondering. Bovendien zou bij sommige keurmeesters een Par ailleurs, certains certificateurs préféreraient l'apparence
voorkeur bestaan voor het traditionele uiterlijk van dieren die de traditionnelle des animaux qui ont subi l'intervention, de sorte que
ingreep hebben ondergaan, waardoor deelnemers die de ingreep niet les participants qui n'ont pas fait faire l'intervention sur leurs
hebben laten uitvoeren bij hun dieren, zouden worden benadeeld (Parl. animaux seraient désavantagés (Doc. parl., Parlement flamand,
St., Vlaams Parlement, 2017-2018, nr. 1482/1, p. 3). 2017-2018, n° 1482/1, p. 3).
B.2.6. De bestreden bepaling is slechts van toepassing op dieren die B.2.6. La disposition attaquée n'est applicable qu'aux animaux qui ont
na de inwerkingtreding ervan een ingreep hebben ondergaan, om te subi une intervention après son entrée en vigueur, afin d'éviter que «
vermijden « dat de vele dieren die een pijnlijke ingreep ondergingen les nombreux animaux qui ont subi une intervention douloureuse avant
voor de inwerkingtreding van dit ontwerp van decreet, geëuthanaseerd l'entrée en vigueur de ce projet de décret soient euthanasiés »
worden » (ibid.). (ibid.).
B.3. Door de vermelde overgangsregeling kan de verzoeker weliswaar met B.3. Grâce au régime transitoire précité, le requérant peut continuer
zijn vóór 15 april 2018 geblokstaarte trekpaarden blijven deelnemen à participer à des expositions, à des expertises et à des concours,
aan tentoonstellingen, wedstrijden en keuringen. Het valt evenwel niet certes avec ses chevaux de trait caudectomisés avant le 15 avril 2018.
uit te sluiten dat sommige paarden van de verzoeker na de Il n'est toutefois pas à exclure que certains chevaux du requérant
inwerkingtreding van de bestreden bepaling een caudotomie dienen te doivent subir, après l'entrée en vigueur de la disposition attaquée,
ondergaan waarvoor een diergeneeskundige noodzaak bestaat. In weerwil
van wat de Vlaamse en de Waalse Regering betogen, doet de verzoeker une caudectomie nécessaire d'un point de vue vétérinaire. En dépit de
dus blijken van het rechtens vereiste belang. ce que font valoir le Gouvernement flamand et le Gouvernement wallon,
B.4. Het enige middel is afgeleid uit een schending van de artikelen le requérant justifie donc de l'intérêt requis.
10 en 11 van de Grondwet, al dan niet in samenhang gelezen met de B.4. Le moyen unique est pris de la violation des articles 10 et 11 de
vrijheid van vereniging en met het strafrechtelijk la Constitution, lus ou non en combinaison avec la liberté
wettigheidsbeginsel. De verzoeker voert in essentie aan dat de houders d'association et avec le principe de légalité en matière pénale. Le
van dieren die op wettige wijze een ingreep ondergingen op dezelfde requérant fait essentiellement valoir que les détenteurs d'animaux
wijze worden behandeld als de houders van dieren die op onwettige wijze een ingreep ondergingen, zonder dat daarvoor een objectieve en redelijke verantwoording bestaat. B.5. Het beginsel van gelijkheid en niet-discriminatie sluit niet uit dat een verschil in behandeling tussen categorieën van personen wordt ingesteld, voor zover dat verschil op een objectief criterium berust en het redelijk verantwoord is. Dat beginsel verzet er zich overigens tegen dat categorieën van personen, die zich ten aanzien van de betwiste maatregel in wezenlijk verschillende situaties bevinden, op identieke wijze worden behandeld, zonder dat daarvoor een redelijke verantwoording bestaat. Het bestaan van een dergelijke verantwoording moet worden beoordeeld rekening houdend met het doel en de gevolgen van de betwiste maatregel en met de aard van de ter zake geldende beginselen; het beginsel van gelijkheid en niet-discriminatie is geschonden wanneer vaststaat dat geen redelijk verband van evenredigheid bestaat tussen de aangewende middelen en het beoogde doel. B.6. De bescherming van het dierenwelzijn is een legitiem doel van algemeen belang, waarvan het belang met name reeds tot uitdrukking is gekomen in de vaststelling, door de Europese lidstaten, van het aan ayant subi une intervention légale sont traités de la même manière que les détenteurs d'animaux ayant subi une intervention illégale, sans qu'existe une justification objective et raisonnable à cet égard. B.5. Le principe d'égalité et de non-discrimination n'exclut pas qu'une différence de traitement soit établie entre des catégories de personnes, pour autant qu'elle repose sur un critère objectif et qu'elle soit raisonnablement justifiée. Ce principe s'oppose, par ailleurs, à ce que soient traitées de manière identique, sans qu'apparaisse une justification raisonnable, des catégories de personnes se trouvant dans des situations qui, au regard de la mesure critiquée, sont essentiellement différentes. L'existence d'une telle justification doit s'apprécier en tenant compte du but et des effets de la mesure critiquée ainsi que de la nature des principes en cause; le principe d'égalité et de non-discrimination est violé lorsqu'il est établi qu'il n'existe pas de rapport raisonnable de proportionnalité entre les moyens employés et le but visé. B.6. La protection du bien-être animal est un but légitime d'intérêt
het Verdrag tot oprichting van de Europese Gemeenschap gehechte général, dont l'importance a déjà été relevée, notamment lors de
Protocol nr. 33 « betreffende de bescherming en het welzijn van dieren l'établissement, par les Etats membres européens, du Protocole n° 33 «
sur la protection et le bien-être des animaux », annexé au Traité
» (Pb. 1997, C 340, p. 110), waarvan de inhoud grotendeels is instituant la Communauté européenne (JO 1997, C 340, p. 110), dont le
overgenomen in artikel 13 van het Verdrag betreffende de werking van contenu a été repris en grande partie dans l'article 13 du Traité sur
de Europese Unie. le fonctionnement de l'Union européenne.
B.7. De bestreden maatregel behandelt twee categorieën van houders van B.7. La mesure attaquée traite de manière égale deux catégories de
dieren op dezelfde wijze. In beide gevallen gaat het om dieren die een détenteurs d'animaux. Dans les deux cas, les animaux ont subi une
ingreep hebben ondergaan waarbij één of meer gevoelige delen van het intervention entraînant l'amputation ou la lésion d'une ou de
lichaam werden verwijderd of beschadigd. In beide gevallen werd die plusieurs parties sensibles du corps. Dans les deux cas, cette
ingreep uitgevoerd op grond van de uitzondering voor diergeneeskundige intervention a été effectuée sur la base de l'exception prévue pour
noodzaak. In het ene geval zou terecht op die uitzondering een beroep les interventions nécessaires d'un point de vue vétérinaire. Or, dans
zijn gedaan, in het andere geval zou misbruik zijn gemaakt van die un cas, cette exception aurait été invoquée à juste titre et, dans
uitzondering.
Die beide gevallen worden door de decreetgever gelijk behandeld, l'autre, elle aurait été invoquée de manière abusive.
precies omdat zij in de praktijk niet op duidelijke wijze van elkaar Ces deux cas sont traités de manière égale par le législateur
kunnen worden onderscheiden, zo blijkt uit de parlementaire décrétal, précisément parce qu'il est impossible de les distinguer
clairement dans la pratique, ainsi qu'il ressort des travaux
voorbereiding : préparatoires :
« Op tentoonstellingen, keuringen of wedstrijden blijkt een « Lors d'expositions, d'expertises ou de concours, il s'avère qu'un
onverklaarbaar groot aantal dieren, tot 100 %, toch nog een verboden ingreep ondergaan te hebben, onder dekking van een diergeneeskundig attest. Het gaat dan voornamelijk om het blokstaarten bij paarden en het couperen van oren en staarten bij bepaalde hondenrassen. Eens de ingreep werd uitgevoerd, is het echter heel moeilijk tot onmogelijk om aan te tonen of er wel of niet een diergeneeskundige reden voor was. Er zijn dan ook sterke vermoedens dat misbruik gemaakt wordt van de uitzondering voor ingrepen om diergeneeskundige redenen. Het grote aantal dieren op tentoonstellingen, keuringen en wedstrijden dat een ingreep heeft ondergaan, geeft ook de indruk aan het publiek dat die ingreep nog altijd toegelaten is. Bovendien klagen deelnemers die de regels wel naleven regelmatig aan dat sommige keurmeesters nog steeds het meer traditionele uiterlijk van dieren die de pijnlijke ingreep ondergingen, zouden bevoordelen. Hierdoor ontstaat nombre inexplicablement élevé d'animaux, jusqu'à 100 %, ont tout de même subi une intervention interdite, sous le couvert d'une attestation vétérinaire. Il s'agit principalement de la caudectomie chez les chevaux et de l'écourtage d'oreilles et de queues chez certaines races canines. Une fois que l'intervention a été effectuée, il est toutefois très difficile, voire impossible, de prouver que cette intervention était nécessaire d'un point de vue vétérinaire. Il existe dès lors de très fortes présomptions d'un recours abusif à l'exception prévue pour les interventions nécessaires d'un point de vue vétérinaire. Le nombre élevé d'animaux participant à des expositions, à des expertises ou à des concours qui ont subi une intervention donne également au public l'impression que cette intervention est toujours autorisée. Par ailleurs, les participants qui respectent les règles se plaignent régulièrement de ce que certains certificateurs privilégieraient toujours l'apparence plus traditionnelle d'animaux qui ont subi l'intervention douloureuse. Il s'ensuit une concurrence
concurrentievervalsing » (Parl. St., Vlaams Parlement, 2017-2018, nr. déloyale » (Doc. parl., Parlement flamand, 2017-2018, n° 1482/1, p.
1482/1, p. 3). 3).
In het bijzonder met betrekking tot paarden preciseerde de bevoegde En ce qui concerne particulièrement les chevaux, le ministre compétent
minister in zijn toelichting voor de Commissie voor Leefmilieu, a précisé, dans son exposé devant la Commission de l'Environnement, de
Natuur, Ruimtelijke Ordening, Energie en Dierenwelzijn van het Vlaams la Nature, de l'Aménagement du territoire, de l'Energie et du
Parlement Bien-être animal du Parlement flamand que
« dat de traditie om trekpaarden te blokstaarten een routine was die « la tradition consistant à caudectomiser les chevaux de trait était
aanvankelijk was ingegeven door het nutsgebruik van het dier. Sommigen une routine initialement dictée par l'exploitation utilitaire de
vergelijken dit met het knippen van de haren, de minister vergelijkt l'animal. Certains comparent cette intervention à la coupe de la
het eerder met het knippen van de neus, want het gaat uiteindelijk om crinière, le ministre la compare à une ablation du museau, car il
de amputatie van het staartbeen. Daardoor wordt het dier het gebruik s'agit finalement de l'amputation du coccyx. L'animal ne peut de ce
van zijn staart ontzegd voor klimaatregeling, het wegslaan van fait pas utiliser sa queue pour se rafraîchir, pour chasser les
insecten en andere functies. Daarbij komt dat het nutsargument wegvalt insectes et pour d'autres fonctions. A cela s'ajoute que l'argument
door het bestaan van alternatieven als het inbinden en de staartzak. utilitaire disparaît dès lors que des alternatives existent, comme le
Het enige wat dus overblijft, is de traditie zelf, omdat het door nouage et le protège-queue. Ne reste plus donc que l'argument de la
sommigen mooier wordt bevonden » (Parl. St., Vlaams Parlement, tradition même, parce que certains trouvent cette apparence plus
2017-2018, nr. 1482/2, p. 4). B.8. Het principiële verbod om met dieren waarbij één of meer gevoelige delen van het lichaam werden verwijderd of beschadigd, deel te nemen aan tentoonstellingen, keuringen of wedstrijden, kan als noodzakelijk worden beschouwd om een doeltreffende bescherming van het welzijn van die dieren te verzekeren en om elk risico op fysieke of psychische mishandeling uit te sluiten. In weerwil van wat de verzoeker aanvoert, heeft de decreetgever in redelijkheid kunnen vaststellen dat het opleggen van minder verregaande maatregelen, zoals een doorgedreven controle van de diergeneeskundige attesten, niet toelaat het door hem beoogde minimumwelzijnsniveau te waarborgen. Zoals de afdeling wetgeving van de Raad van State reeds opmerkte bij het voorontwerp van decreet « kan geredelijk worden aangenomen dat het effectieve voorhanden zijn van een diergeneeskundige noodzaak achteraf niet of slechts zeer moeilijk kan worden ontkracht en dat mede om die esthétique » (Doc. parl., Parlement flamand, 2017-2018, n° 1482/2, p. 4). B.8. L'interdiction de principe de participer à des expositions, à des expertises ou à des concours avec des animaux dont une ou plusieurs parties sensibles du corps ont été amputées ou lésées peut être considérée comme étant nécessaire pour garantir une protection efficace du bien-être de ces animaux et pour exclure tout risque de maltraitance physique ou psychique. En dépit de ce que le requérant fait valoir, le législateur décrétal a pu raisonnablement constater que le fait d'imposer des mesures moins extrêmes, comme un contrôle renforcé des attestations vétérinaires, ne permet pas de garantir le niveau minimum de bien-être qu'il souhaitait atteindre. Comme l'a déjà observé la section de législation du Conseil d'Etat dans le cadre de l'avant-projet de décret, « il peut raisonnablement être admis que l'existence effective d'une nécessité vétérinaire ne pourra, par après, pas, ou très difficilement, être infirmée et que,
reden het disciplinaire en strafrechtelijke optreden tegen pour cette raison aussi, l'intervention disciplinaire et pénale à
dierenartsen niet effectief is om de doelstelling te bereiken. Wanneer l'encontre de vétérinaires n'est pas efficace pour atteindre
blijkt dat dergelijke handhavingsmaatregelen in de praktijk niet l'objectif. S'il s'avère que de telles mesures ne peuvent, dans la
kunnen leiden tot het effectieve naleven, door houders en pratique, aboutir au respect effectif, par les détenteurs et par les
vétérinaires, de l'interdiction contenue dans l'article 17bis de la
dierenartsen, van het verbod vervat in artikel 17bis van de wet van 14 loi du 14 août 1986, le législateur décrétal peut estimer que d'autres
augustus 1986, kan de decreetgever van oordeel zijn dat andere
regelgevende maatregelen nodig zijn om de effectieve naleving van het mesures réglementaires sont nécessaires pour garantir le respect
verbod te bereiken » (ibid., p. 26). effectif de l'interdiction » (ibid., p. 26).
Daarbij wees de Raad van State ook erop « dat de decreetgever niet Le Conseil d'Etat a ajouté que « le législateur décrétal n'est pas
bevoegd is om regelgevend op te treden ten aanzien van de orde van compétent pour légiférer à l'égard de l'Ordre des vétérinaires ou des
dierenartsen of ten aanzien van het specifiek diergeneeskundige actes vétérinaires spécifiques pratiqués par les vétérinaires et que
optreden van dierenartsen en dat zijn bevoegdheden inzake de ses compétences en ce qui concerne le traitement pénal d'infractions à
strafrechtelijke afhandeling van overtredingen van artikel 17bis l'article 17bis sont extrêmement limitées. Un contrôle obligatoire de
uiterst beperkt zijn. Een verplichte voorafgaande controle van la part de l'autorité avant que de telles interventions soient
overheidswege vooraleer tot dergelijke ingrepen wordt overgegaan zou pratiquées non seulement représenterait une charge considérable pour
niet alleen een beduidende belasting inhouden voor de administratie, l'administration, mais serait également impossible à exécuter en ce
maar zou onmogelijk zijn voor ingrepen die in een ander gewest of in qui concerne les interventions qui ont lieu dans une autre région ou à
het buitenland plaatsvinden of voor noodzakelijk dringende ingrepen. l'étranger, ou les interventions urgentes nécessaires. Le législateur
De decreetgever vermag dan ook van oordeel te zijn dat een verbetering décrétal peut dès lors estimer qu'il n'est pas possible d'améliorer
van de handhaving niet mogelijk is, dat een sensibiliseringscampagne les contrôles, qu'une campagne de sensibilisation n'a pas de sens dans
niet zinvol is in een situatie waar de betrokkenen blijkbaar een une situation où les intéressés perçoivent manifestement une impunité
feitelijke straffeloosheid percipiëren en dat enkel bijkomende de fait et que seules des mesures complémentaires réprimant
maatregelen die inhaken op het gebruik dat wordt gemaakt van de dieren l'utilisation qui est faite d'animaux qui subissent une intervention
die een ingreep ondergaan met een (terecht of onterecht) beroep op de sous prétexte (à juste titre ou non) de la nécessité vétérinaire,
diergeneeskundige noodzaak, effectief kunnen zijn » (ibid., pp. peuvent être efficaces » (ibid., pp. 26-27).
26-27). B.9. Het decretale verbod schendt evenmin de vrijheid van vereniging. B.9. L'interdiction décrétale ne viole pas non plus la liberté
De bestreden bepaling belet de verzoeker niet om deel uit te maken van d'association. La disposition attaquée n'empêche le requérant ni de
een vereniging, noch om deel te nemen aan de activiteiten van die vereniging. In weerwil van wat hij beweert, waarborgen de aangehaalde grondwets- en verdragsartikelen niet het onbeperkte en onvoorwaardelijke recht op deelname aan alle activiteiten tot verwezenlijking van de doelstellingen van de vereniging. Dat is des te minder het geval wanneer die activiteiten op onevenredige wijze afbreuk zouden kunnen doen aan de in B.6 vooropgestelde zorg voor het dierenwelzijn. B.10. Het verbod om met bepaalde dieren deel te nemen aan tentoonstellingen, keuringen of wedstrijden is ten slotte geen strafsanctie, maar een preventieve maatregel die een doel van algemeen belang nastreeft, namelijk het waarborgen van de fysieke integriteit en het welzijn van de betrokken dieren. faire partie d'une association, ni de participer aux activités de cette association. Contrairement à ce qu'il affirme, les dispositions constitutionnelles et conventionnelles citées ne garantissent pas le droit illimité et inconditionnel de participer à toutes les activités visant à réaliser les objectifs de l'association. Tel est d'autant moins le cas lorsque ces activités pourraient porter une atteinte disproportionnée au souci, mis en avant en B.6, du bien-être animal. B.10. Enfin, l'interdiction de participer, avec certains animaux, à des expositions, à des expertises ou à des concours n'est pas une sanction pénale, mais une mesure préventive qui poursuit un objectif d'intérêt général, à savoir garantir l'intégrité physique et le bien-être des animaux concernés.
Krachtens de rechtspraak van het Europees Hof voor de Rechten van de En vertu de la jurisprudence de la Cour européenne des droits de
Mens is een maatregel een strafsanctie in de zin van artikel 6, lid 1, l'homme, une mesure constitue une sanction pénale au sens de l'article
van het Europees Verdrag voor de rechten van de mens, indien hij 6, paragraphe 1, de la Convention européenne des droits de l'homme si
volgens de internrechtelijke kwalificatie een strafrechtelijk karakter elle a un caractère pénal selon sa qualification en droit interne ou
heeft, of indien uit de aard van het strafbaar feit, namelijk de s'il ressort de la nature de l'infraction, à savoir de la portée
algemene draagwijdte en het preventieve en repressieve doel van de générale et du caractère préventif et répressif de la sanction, qu'il
bestraffing, blijkt dat het om een strafsanctie gaat, of nog indien
uit de aard en de ernst van de sanctie die de betrokkene ondergaat, s'agit d'une sanction pénale ou encore s'il ressort de la nature et de
blijkt dat hij een bestraffend en daardoor ontradend karakter heeft la sévérité de la sanction subie par l'intéressé qu'elle a un
(EHRM, grote kamer, 15 november 2016, A en B t. Noorwegen, § § caractère punitif et donc dissuasif (CEDH, grande chambre, 15 novembre
105-107; grote kamer, 10 februari 2009, Zolotoukhine t. Rusland, § 53; 2016, A et B c. Norvège, § § 105-107; grande chambre, 10 février 2009,
grote kamer, 23 november 2006, Jussila t. Finland, § § 30-31). Dat Hof Zolotoukhine c. Russie, § 53; grande chambre, 23 novembre 2006,
Jussila c. Finlande, § § 30-31). Cette Cour utilise les mêmes critères
hanteert dezelfde criteria voor de toepassing van artikel 7 van pour l'application de l'article 7 de la même Convention (pour exemple
hetzelfde Verdrag (bv. EHRM, 4 oktober 2016, Zaja t. Kroatië, § 86; 4 CEDH, 4 octobre 2016, Zaja c. Croatie, § 86; 4 juin 2019, Rola c.
juni 2019, Rola t. Slovenië, § 54). Slovénie, § 54).
Bij gebrek aan enig repressief karakter, beantwoordt de maatregel aan Faute du moindre caractère répressif, la mesure ne remplit aucune des
geen van de voorwaarden van artikel 7 van het Europees Verdrag voor de conditions fixées à l'article 7 de la Convention européenne des droits
rechten van de mens, zodat die bepaling, in samenhang gelezen met de de l'homme, de sorte que cette disposition, lue en combinaison avec
artikelen 10 en 11 van de Grondwet, niet geschonden kan zijn. B.11. Het enige middel is niet gegrond. Om die redenen, het Hof verwerpt het beroep. Aldus gewezen in het Nederlands, het Frans en het Duits, overeenkomstig artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof, op 24 oktober 2019. De griffier, F. Meersschaut De voorzitter, les articles 10 et 11 de la Constitution, ne saurait être violée. B.11. Le moyen unique n'est pas fondé. Par ces motifs, la Cour rejette le recours. Ainsi rendu en langue néerlandaise, en langue française et en langue allemande, conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur la Cour constitutionnelle, le 24 octobre 2019. Le greffier, F. Meersschaut Le président,
A. Alen A. Alen
^