Etaamb.openjustice.be
Meertalige weergave van Arrest van --
← Terug naar "Uittreksel uit arrest nr. 116/2018 van 4 oktober 2018 Rolnummer 6573 In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 4, § 1, van de wet van 15 juni 1935 op het gebruik der talen in gerechtszaken, gesteld door de Franstalige Arbeidsre Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters F. Daoût en A. Alen, en de rechters L. L(...)"
Uittreksel uit arrest nr. 116/2018 van 4 oktober 2018 Rolnummer 6573 In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 4, § 1, van de wet van 15 juni 1935 op het gebruik der talen in gerechtszaken, gesteld door de Franstalige Arbeidsre Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters F. Daoût en A. Alen, en de rechters L. L(...) Extrait de l'arrêt n° 116/2018 du 4 octobre 2018 Numéro du rôle : 6573 En cause : la question préjudicielle relative à l'article 4, § 1 er , de la loi du 15 juin 1935 concernant l'emploi des langues en matière judiciaire, posée La Cour constitutionnelle, composée des présidents F. Daoût et A. Alen, et des juges L. Lavrysen(...)
GRONDWETTELIJK HOF COUR CONSTITUTIONNELLE
Uittreksel uit arrest nr. 116/2018 van 4 oktober 2018 Extrait de l'arrêt n° 116/2018 du 4 octobre 2018
Rolnummer 6573 Numéro du rôle : 6573
In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 4, § 1, van de wet En cause : la question préjudicielle relative à l'article 4, § 1er, de
van 15 juni 1935 op het gebruik der talen in gerechtszaken, gesteld la loi du 15 juin 1935 concernant l'emploi des langues en matière
door de Franstalige Arbeidsrechtbank te Brussel. judiciaire, posée par le Tribunal du travail francophone de Bruxelles.
Het Grondwettelijk Hof, La Cour constitutionnelle,
samengesteld uit de voorzitters F. Daoût en A. Alen, en de rechters L. composée des présidents F. Daoût et A. Alen, et des juges L. Lavrysen,
Lavrysen, J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E. Derycke, T. Merckx-Van Goey, J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E. Derycke, T. Merckx-Van Goey, P.
P. Nihoul, T. Giet en R. Leysen, bijgestaan door de griffier F. Nihoul, T. Giet et R. Leysen, assistée du greffier F. Meersschaut,
Meersschaut, onder voorzitterschap van voorzitter F. Daoût, présidée par le président F. Daoût,
wijst na beraad het volgende arrest : après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant :
I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging I. Objet de la question préjudicielle et procédure
Bij vonnis van 27 december 2016 in zake de vzw « Cité Joyeuse - Par jugement du 27 décembre 2016 en cause de l'ASBL « Cité Joyeuse -
Société royale - Le Foyer des Orphelins » tegen N.V. en het ABVV, Société royale - Le Foyer des Orphelins » contre N.V. et la FGTB, dont
waarvan de expeditie ter griffie van het Hof is ingekomen op 30 l'expédition est parvenue au greffe de la Cour le 30 décembre 2016, le
december 2016, heeft de Franstalige Arbeidsrechtbank te Brussel de Tribunal du travail francophone de Bruxelles a posé la question
volgende prejudiciële vraag gesteld : préjudicielle suivante :
« Schendt artikel 4, § 1, van de wet van 15 juni 1935 op het gebruik « L'article 4, § 1er, de la loi du 15 juin 1935 concernant l'emploi
der talen in gerechtszaken de artikelen 10, 11 of 30 van de Grondwet, des langues en matière judiciaire viole-t-il les articles 10, 11 ou 30
al dan niet in samenhang gelezen met artikel 6 van het Europees de la Constitution, lus isolément ou en combinaison avec l'article 6
Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele de la Convention européenne de sauvegarde des droits de l'homme et des
vrijheden, libertés fondamentales,
in zoverre het aan een werkgever, die een Franstalige werknemer in een en ce qu'il impose à un employeur, qui occupe un travailleur
gemeente van de Brusselse agglomeratie tewerkstelt en die, d'expression française dans une commune de l'agglomération bruxelloise
overeenkomstig artikel 52, § 1, tweede lid, van de gecoördineerde et qui, conformément à l'article 52, § 1er, alinéa 2, des lois
wetten van 18 juli 1966 op het gebruik van de talen in bestuurszaken, coordonnées du 18 juillet 1966 relatives à l'emploi des langues en
het Frans in de arbeidsverhoudingen heeft gebruikt, de verplichting matière administrative, a utilisé le français dans les relations de
oplegt om de gerechtelijke procedure die hij tegen die werknemer travail, d'introduire et, sauf demande de changement de langue
instelt in het kader van de wet van 19 maart 1991 houdende bijzondere formulée par le travailleur et soumise au pouvoir d'appréciation du
ontslagregeling voor de personeelsafgevaardigden in de juge sur la base du seul critère de la connaissance insuffisante de la
ondernemingsraden en in de comités voor veiligheid, gezondheid en langue de l'acte introductif d'instance à l'exclusion du critère de la
verfraaiing van de werkplaatsen alsmede voor de langue de la relation de travail, de poursuivre en langue néerlandaise
kandidaat-personeelsafgevaardigden, in te leiden en, behoudens een la procédure judiciaire qu'il intente contre ce travailleur dans le
door de werknemer geformuleerd en aan de beoordelingsbevoegdheid van cadre de la loi du 19 mars 1991 portant un régime de licenciement
de rechter onderworpen verzoek tot taalwijziging op grond van alleen particulier pour les délégués du personnel aux conseils d'entreprise
het criterium van de onvoldoende kennis van de taal van de et aux comités de sécurité, d'hygiène et d'embellissement des lieux de
gedinginleidende akte, met uitsluiting van het criterium van de taal travail, ainsi que pour les candidats délégués du personnel, au motif
van de arbeidsverhouding, voort te zetten in het Nederlands, om reden que ce travailleur est domicilié en région de langue néerlandaise,
dat die werknemer in het Nederlandse taalgebied woont,
terwijl een werkgever, die in dezelfde omstandigheden is geplaatst, de alors qu'un employeur, placé dans les mêmes circonstances, pourrait
procedure op geldige wijze in het Frans zou kunnen instellen en valablement introduire et poursuivre la procédure en langue française
voortzetten ten aanzien van een werknemer die in het Franse taalgebied à l'égard d'un travailleur domicilié en région de langue française ou
of in een gemeente van de Brusselse agglomeratie woont, dans une commune de l'agglomération bruxelloise,
en terwijl het instellen en het voortzetten van de procedure in het et alors que l'introduction et la poursuite de la procédure en langue
Nederlands tot gevolg zouden hebben dat aan die werkgever de
verplichting wordt opgelegd om in het kader van de gerechtelijke néerlandaise auraient pour conséquence d'imposer à cet employeur
procedure een andere taal dan die van de arbeidsverhouding te d'user dans le cadre de la procédure judiciaire d'une langue
gebruiken ? ». différente de celle de la relation de travail ? ».
(...) (...)
III. In rechte III. En droit
(...) (...)
B.1.1. Artikel 4 van de wet van 15 juni 1935 op het gebruik der talen B.1.1. L'article 4 de la loi du 15 juin 1935 concernant l'emploi des
in gerechtszaken (hierna : de wet van 15 juni 1935), zoals gewijzigd langues en matière judiciaire (ci-après : la loi du 15 juin 1935),
bij artikel 47 van de wet van 19 juli 2012 betreffende de hervorming modifié par l'article 47 de la loi du 19 juillet 2012 portant réforme
van het gerechtelijk arrondissement Brussel (hierna : de wet van 19 de l'arrondissement judiciaire de Bruxelles (ci-après : la loi du 19
juli 2012), bepaalt : juillet 2012), dispose :
« § 1. Behoudens de gevallen van artikel 3 wordt het gebruik der talen « § 1er. Sauf dans les cas prévus à l'article 3, l'emploi des langues
voor geheel de rechtspleging in betwiste zaken voor de gerechten van pour la procédure en matière contentieuse devant les juridictions de
eerste aanleg waarvan de zetel in het arrondissement Brussel is
gevestigd, en, wanneer de vordering het bedrag vastgesteld in artikel première instance dont le siège est établi dans l'arrondissement de
590 van het Gerechtelijk wetboek overschrijdt, voor de Bruxelles et, si la demande excède le montant fixé à l'article 590 du
politierechtbank van Brussel die zitting houdt in de aangelegenheden Code judiciaire, devant le tribunal de police de Bruxelles siégeant
bedoeld in artikel 601bis van hetzelfde Wetboek geregeld als volgt : De akte tot inleiding van het geding wordt in het Fransch gesteld, indien de verweerder woonachtig is in het Frans taalgebied; in het Nederlandsch, indien de verweerder woonachtig is in het Nederlands taalgebied; in het Fransch of in het Nederlandsch, ter keuze van den eischer, indien de verweerder woonachtig is in eene gemeente van de Brusselsche agglomeratie of geen gekende woonplaats in België heeft. De rechtspleging wordt voortgezet in de taal der akte tot inleiding van het geding, tenzij de verweerder, voor alle verweer en alle exceptie, zelfs van onbevoegdheid, vraagt dat de rechtspleging in de dans les matières visées à l'article 601bis du même Code est réglé comme suit : L'acte introductif d'instance est rédigé en français si le défendeur est domicilié dans la région de langue française; en néerlandais, si le défendeur est domicilié dans la région de langue néerlandaise; en français ou en néerlandais, au choix du demandeur, si le défendeur est domicilié dans une commune de l'agglomération bruxelloise ou n'a aucun domicile connu en Belgique. La procédure est poursuivie dans la langue employée pour la rédaction de l'acte introductif d'instance, à moins que le défendeur, avant toute défense et toute exception même d'incompétence, ne demande que
andere taal wordt voortgezet indien het een rechtspleging betreft die la procédure soit poursuivie dans l'autre langue s'il s'agit d'une
werd ingeleid voor de vrederechter, dan wel naar de anderstalige procédure introduite devant le juge de paix, ou renvoyée devant le
rechtbank van het arrondissement wordt verwezen, indien het een tribunal de l'autre langue de l'arrondissement, s'il s'agit d'une
rechtspleging betreft die werd ingeleid voor de rechtbank van eerste procédure introduite devant le tribunal de première instance, le
aanleg, de arbeidsrechtbank, de rechtbank van koophandel of de politierechtbank. § 2. De bij de vorige alinea voorziene aanvraag wordt mondeling gedaan door den verweerder die in persoon verschijnt; zij wordt schriftelijk ingediend, wanneer de verweerder bij lasthebber verschijnt. Het geschrift moet van de hand zijn van verweerder en door hem zelf onderteekend; het blijft aan het vonnis gehecht. De rechter doet op staande voet uitspraak. Hij kan weigeren op de aanvraag in te gaan, indien uit de elementen van de zaak blijkt dat de verweerder een toereikende kennis bezit van de taal gebruikt voor het opmaken van de akte tot inleiding van het geding. In afwijking van het tweede lid kan de rechter, wanneer de verweerder gedomicilieerd is in de Brusselse agglomeratie of in een van de zes tribunal du travail, le tribunal de commerce ou le tribunal de police. § 2. La demande prévue à l'alinéa précédent est faite oralement par le défendeur comparaissant en personne; elle est introduite par écrit lorsque le défendeur comparaît par mandataire. L'écrit doit être tracé et signé par le défendeur lui-même; il reste annexé au jugement. Le juge statue sur-le-champ. Il peut refuser de faire droit à la demande si les éléments de la cause établissent que le défendeur a une connaissance suffisante de la langue employée pour la rédaction de l'acte introductif d'instance. Par dérogation à l'alinéa 2, lorsque le défendeur est domicilié dans l'agglomération bruxelloise ou dans une des six communes périphériques
randgemeenten in de zin van de gecoördineerde wetten van 18 juli 1966 au sens des lois coordonnées du 18 juillet 1966 relatives à l'emploi
op het gebruik der talen in bestuurszaken, de vraag tot verwijzing of des langues en matière administrative, le juge ne peut refuser la
verandering van taal slechts weigeren om een van de twee volgende demande de renvoi ou de changement de langue que pour l'un des deux
redenen : motifs suivants :
- als die vraag tegengesteld is aan de taal van de meerderheid van de - si cette demande est contraire à la langue de la majorité des pièces
pertinente dossierstukken; - als die vraag tegengesteld is aan de taal van de arbeidsverhouding. Elke beslissing over een vraag tot verwijzing of verandering van taal wordt met redenen omkleed en bij gerechtsbrief of per fax zo spoedig mogelijk ter kennis gebracht. Bij gebrek aan beroep ingediend binnen de in artikel 23quater bedoelde termijn, wordt de beslissing uitvoerbaar op de minuut en voor registratie, zonder andere rechtspleging of vormvereisten. § 2bis. Wanneer de verweerder een administratieve overheid is, kan de rechter weigeren in te gaan op de vraag tot verwijzing naar de rechtbank van de andere taalrol of tot verandering van taal, als uit de elementen van de zaak blijkt dat zij een toereikende kennis bezit pertinentes du dossier; - si cette demande est contraire à la langue de la relation de travail. Toute décision se prononçant sur une demande de renvoi ou de changement de langue est motivée et notifiée par pli judiciaire ou par télécopie dans les meilleurs délais. A défaut de recours intenté dans le délai visé à l'article 23quater, la décision devient exécutoire sur minute et avant enregistrement, sans autres procédures ni formalités. § 2bis. Lorsque le défendeur est une autorité administrative, le juge peut refuser de faire droit à sa demande de renvoi vers le tribunal de l'autre rôle linguistique ou de changement de langue, si les éléments
van de taal gebruikt voor het opmaken van de akte tot inleiding van de la cause établissent qu'elle a une connaissance suffisante de la
het geding. De beslissing van de rechter wordt met redenen omkleed en zo spoedig langue employée pour la rédaction de l'acte introductif d'instance.
mogelijk bij gerechtsbrief of fax ter kennis gebracht. Bij gebrek aan La décision du juge est motivée et notifiée par pli judiciaire ou par
beroep ingediend binnen de in artikel 23quater bedoelde termijn, wordt télécopie dans les meilleurs délais. A défaut de recours intenté dans
de beslissing uitvoerbaar op de minuut en voor registratie, zonder le délai visé à l'article 23quater, la décision devient exécutoire sur
andere rechtspleging of vormvereisten. minute et avant enregistrement, sans autres procédures ni formalités.
§ 3. Dezelfde aanvraag tot voortzetting in de andere taal mag, onder § 3. La même demande de changement de langue peut être formulée sous
dezelfde voorwaarden, worden gedaan door de verweerders die les mêmes conditions par les défendeurs domiciliés dans une des
gedomicilieerd zijn in een der volgende gemeenten : Drogenbos, communes de Drogenbos, Kraainem, Linkebeek, Rhode-Saint-Genèse,
Kraainem, Linkebeek, Sint-Genesius-Rode, Wemmel, Wezembeek-Oppem ». Wemmel, Wezembeek-Oppem ».
B.1.2. De artikelen 1 tot 3 van de in het geding zijnde wet, zoals B.1.2. Les articles 1er à 3 de la loi en cause, modifiés par les
gewijzigd bij de artikelen 45 en 46 van de wet van 19 juli 2012, articles 45 et 46 de la loi du 19 juillet 2012, disposent :
bepalen : «

Artikel 1.Voor de burgerlijke rechtbanken en rechtbanken van

«

Art. 1er.Devant les juridictions civiles et commerciales de

koophandel van eerste aanleg, en de arbeidsrechtbanken, die hun première instance, et les tribunaux du travail qui exercent leur
rechtsmacht uitoefenen over de arrondissementen Henegouwen, Luik, juridiction dans les arrondissements du Hainaut, de Liège, de
Luxemburg, Namen en Waals-Brabant, alsook voor de Franstalige Luxembourg, de Namur et du Brabant wallon, ainsi que devant les
rechtbanken van het arrondissement Brussel, wordt de gehele tribunaux francophones de l'arrondissement de Bruxelles, toute la
rechtspleging in betwiste zaken in het Frans gevoerd. procédure en matière contentieuse est faite en français.

Art. 2.Voor de burgerlijke rechtbanken en rechtbanken van koophandel

Art. 2.Devant les juridictions civiles et commerciales de première

van eerste aanleg, en de arbeidsrechtbanken die hun rechtsmacht instance, et les tribunaux du travail qui exercent leur juridiction
uitoefenen over de arrondissementen Antwerpen, Oost-Vlaanderen, dans les arrondissements d'Anvers, de Flandre orientale, de Flandre
West-Vlaanderen, Limburg en Leuven, alsook voor de Nederlandstalige occidentale, du Limbourg et de Louvain, ainsi que devant les tribunaux
rechtbanken van het arrondissement Brussel, wordt de gehele néerlandophones de l'arrondissement de Bruxelles toute la procédure en
rechtspleging in betwiste zaken in het Nederlands gevoerd. matière contentieuse est faite en néerlandais.

Art. 2bis.Voor de burgerlijke rechtbanken en rechtbanken van

Art. 2bis.Devant les juridictions civiles et commerciales de première

koophandel van eerste aanleg, en de arbeidsrechtbank die hun zetel instance, et le tribunal du travail dont le siège est établi dans
hebben in het arrondissement Eupen wordt de gehele rechtspleging in l'arrondissement d'Eupen, toute la procédure en matière contentieuse
betwiste zaken in het Duits gevoerd. est faite en allemand.

Art. 3.De bij artikel 2 vastgestelde regel geldt insgelijks voor de

Art. 3.La règle énoncée à l'article 2 s'applique également aux

vredegerechten en, wanneer de vordering het bedrag, vastgesteld in justices de paix et, si la demande n'excède pas le montant fixé à
artikel 590 van het Gerechtelijk Wetboek, niet overschrijdt, voor de l'article 590 du Code judiciaire, aux tribunaux de police de
politierechtbanken van het arrondissement Brussel die zitting houden l'arrondissement de Bruxelles qui siègent dans les matières visées à
in de aangelegenheden bedoeld in artikel 601bis van hetzelfde Wetboek l'article 601bis du même Code et dont le ressort est composé
en wier rechtsgebied uitsluitend uit Vlaamse gemeenten bestaat gelegen exclusivement de communes flamandes, sises en dehors de
buiten de Brusselse agglomeratie. l'agglomération bruxelloise.
Hij is eveneens van toepassing op de vorderingen die worden ingesteld Elle est pareillement applicable aux demandes portées devant le
voor de rechtbank van eerste aanleg, de arbeidsrechtbank, de rechtbank tribunal de première instance, le tribunal du travail, le tribunal de
van koophandel en, wanneer de vordering het bedrag vastgesteld in
artikel 590 van het Gerechtelijk Wetboek overschrijdt, de commerce et, si la demande excède le montant fixé à l'article 590 du
politierechtbanken die zitting houden in de aangelegenheden bedoeld in Code judiciaire, les tribunaux de police qui siègent dans les matières
artikel 601bis van het Gerechtelijk Wetboek, waarvan de zetel in het visées à l'article 601bis du Code judiciaire, dont le siège est établi
arrondissement Brussel is gevestigd, wanneer een zaak voor de dans l'arrondissement de Bruxelles, lorsque le tribunal a été saisi en
rechtbank aanhangig wordt gemaakt op grond van een territoriale raison d'une compétence territoriale déterminée par un lieu situé dans
bevoegdheid bepaald door een plaats welke zich op het grondgebied van
een van voormelde gemeenten bevindt ». l'une des communes précitées ».
B.1.3. Krachtens artikel 3 van de wet van 15 juni 1935 wordt de gehele B.1.3. En vertu de l'article 3 de la loi du 15 juin 1935, toute la
rechtspleging in betwiste zaken in het Nederlands gevoerd wanneer een procédure en matière contentieuse est faite en néerlandais lorsque le
zaak voor de rechtbank aanhangig wordt gemaakt op grond van een
territoriale bevoegdheid bepaald door een plaats die zich op het tribunal a été saisi en raison d'une compétence territoriale
grondgebied van een van de Vlaamse gemeenten « gelegen buiten de déterminée par un lieu situé dans l'une des communes flamandes « sises
Brusselse agglomeratie » bevindt. Wanneer een zaak daarentegen voor de en dehors de l'agglomération bruxelloise ». En revanche, lorsque le
rechtbank aanhangig wordt gemaakt op grond van een territoriale tribunal a été saisi en raison d'une compétence territoriale
bevoegdheid bepaald door een plaats die zich op het grondgebied van déterminée par un lieu situé dans la région bilingue de
het tweetalige gebied Brussel-Hoofdstad bevindt, is artikel 4 van toepassing. Bruxelles-Capitale, l'article 4 s'applique.
Artikel 4, § 1, tweede lid, bepaalt de taal van de akte tot inleiding L'article 4, § 1er, alinéa 2, détermine la langue de l'acte
van het geding. Artikel 4, § 1, derde lid, regelt het taalgebruik voor introductif d'instance. L'article 4, § 1er, alinéa 3, règle l'emploi
de voortzetting van de rechtspleging. des langues pour la poursuite de la procédure.
B.1.4. Uit de parlementaire voorbereiding van artikel 4, § 1, van de B.1.4. Il ressort des travaux préparatoires de l'article 4, § 1er, de
wet van 15 juni 1935 blijkt dat met deze regeling de wetgever « la loi du 15 juin 1935 que, par cette réglementation, le législateur
voorrang aan de taal van den verweerder [geeft]. Deze moet dus vóór accorde « la prédominance à la langue du défendeur. Il faut avant tout
alles weten wat men van hem vergt » (Parl. St., Senaat, 1934-1935, nr. que celui-ci sache ce [qu'on] lui réclame » (Doc. parl., Sénat,
86, p. 14). Om de taal van de verweerder te bepalen, is de wetgever 1934-1935, n° 86, p. 14). Afin de déterminer la langue du défendeur,
van oordeel dat het taalgebied van de woonplaats van de verweerder het le législateur estime que la région linguistique du domicile du
meest geschikte criterium is dat de verweerder de grootste bescherming défendeur est le critère le plus adéquat qui puisse protéger au mieux
biedt. Tijdens de parlementaire voorbereiding werd benadrukt dat dit le défendeur. Au cours des travaux préparatoires, il a été souligné
geen absolute regel is, maar een criterium dat omringd is met qu'il ne s'agit pas d'une règle absolue, mais d'un critère qui est
verscheidene waarborgen (Hand., Senaat, 11 april 1935, p. 516). entouré des différentes garanties (Ann., Sénat, 11 avril 1935, p.
B.1.5. Uit dezelfde parlementaire voorbereiding blijkt dat de regel 516). B.1.5. Il ressort des mêmes travaux préparatoires que la règle selon
volgens welke enkel de verweerder, krachtens artikel 4, § 1, derde laquelle seul le défendeur peut, en vertu de l'article 4, § 1er,
lid, kan vragen om de taal van de rechtspleging te veranderen, in het alinéa 3, solliciter un changement de langue de la procédure s'inscrit
verlengde ligt van artikel 4, § 1, tweede lid, dat de taal van de dans le prolongement de l'article 4, § 1er, alinéa 2, qui détermine la
gedinginleidende akte bepaalt. Zodoende bevestigt de wetgever ook hier langue de l'acte introductif d'instance. Ce faisant, le législateur
de voorrang van de taal van de verweerder, die moet kunnen begrijpen confirme ici aussi la prédominance de la langue du défendeur, qui doit
wat van hem wordt geëist (Parl. St., Senaat, 1934-1935, nr. 86, p. 14; savoir ce qu'on lui réclame (Doc. parl., Sénat, 1934-1935, n° 86, p.
Hand., Senaat, 11 april 1935, p. 516). 14; Ann., Sénat, 11 avril 1935, p. 516).
B.1.6. Bij de wijziging van de voormelde artikelen door de wet van 19 B.1.6. Lors de la modification des articles précités par la loi du 19
juli 2012 werd aan de fundamentele beginselen van de wet van 15 juni juillet 2012, les principes fondamentaux de la loi du 15 juin 1935
1935 niet geraakt en werd beklemtoond dat de rechten van de partijen sont restés inchangés et il a été souligné que les droits des parties
die voortvloeien uit deze taalwet integraal worden gevrijwaard (Parl. qui découlent de cette loi linguistique étaient intégralement
St., Kamer, 2011-2012, DOC 53-2140/001, pp. 9-11, en DOC 53-2140/005, préservés (Doc. parl., Chambre, 2011-2012, DOC 53-2140/001, pp. 9-11,
pp. 7 en 25). Wel is voorzien in bijkomende mogelijkheden tot et DOC 53-2140/005, pp. 7 et 25). Des possibilités supplémentaires de
verwijzing of wijziging van de taal van de rechtspleging (Parl. St., renvoi ou de changement de langue de la procédure ont toutefois été
Kamer, 2011-2012, DOC 53-2140/001, pp. 9-11). prévues (Doc. parl., Chambre, 2011-2012, DOC 53-2140/001, pp. 9-11).
Ook tijdens de parlementaire voorbereiding van het ontwerp tot Lors des travaux préparatoires du projet de révision de la
herziening van de Grondwet dat tot artikel 157bis van de Grondwet Constitution qui a abouti à l'article 157bis de la Constitution, le
heeft geleid, heeft de bevoegde staatssecretaris benadrukt dat « de secrétaire d'Etat compétent a également insisté sur le fait que « les
fundamentele uitgangspunten van de taalwetgeving niet worden gewijzigd principes fondamentaux de la législation linguistique restent
» en dat « de rechtsleer en rechtspraak die zich hebben ontwikkeld inchangés » et que « la doctrine et la jurisprudence développées quant
inzake de toepassing van die regelgeving onverkort [blijven] gelden » à l'application de cette réglementation restent applicables sans
(Parl. St., Senaat, 2011-2012, nr. 5-1673/3, pp. 14-16 en 178). réserve » (Doc. parl., Sénat, 2011-2012, n° 5-1673/3, pp. 14-16 et 178).
B.1.7. Artikel 157bis van de Grondwet bepaalt : B.1.7. L'article 157bis de la Constitution dispose :
« De essentiële elementen van de hervorming met betrekking tot het « Les éléments essentiels de la réforme qui concernent l'emploi des
gebruik der talen in gerechtszaken in het gerechtelijk arrondissement langues en matière judiciaire au sein de l'arrondissement judiciaire
Brussel, alsook de ermee overeenstemmende aspecten inzake het parket, de Bruxelles, ainsi que les aspects y afférents relatifs au parquet,
de zetel en het rechtsgebied, kunnen niet worden gewijzigd dan bij een au siège et au ressort, ne pourront être modifiés que par une loi
wet aangenomen met de in artikel 4, laatste lid, bepaalde meerderheid adoptée à la majorité prévue à l'article 4, dernier alinéa ».
». B.2. Uit de elementen van de zaak en de motieven van de B.2. Il ressort des éléments de la cause et des motifs de la décision
verwijzingsbeslissing blijkt dat de verwerende partij voor de de renvoi que la partie défenderesse devant le juge a quo habite dans
verwijzende rechter woonachtig is in de gemeente Dilbeek, in het la commune de Dilbeek, en région de langue néerlandaise, et a
Nederlandse taalgebied, en heeft gewerkt voor de vzw « Cité Joyeuse - travaillé pour l'ASBL « Cité joyeuse - Société royale - Le Foyer des
Société royale - Le Foyer des Orphelins », eisende partij voor de Orphelins », partie demanderesse devant le juge a quo, dont le siège
verwijzende rechter, waarvan de maatschappelijke zetel en de social et le siège d'exploitation sont établis sur le territoire de la
exploitatiezetel gevestigd zijn op het grondgebied van het tweetalige
gebied Brussel-Hoofdstad. Die twee partijen voor de verwijzende région bilingue de Bruxelles-Capitale. Ces deux parties devant le juge
rechter hebben, volgens de aan het Hof voorgelegde stukken, het Frans a quo ont, selon les pièces produites à la Cour, employé le français
gebruikt in hun sociale betrekkingen. dans leurs relations sociales.
B.3.1. Artikel 627, 9°, van het Gerechtelijk Wetboek bepaalt dat, voor B.3.1. L'article 627, 9°, du Code judiciaire dispose que, pour les
de geschillen inzake arbeidsovereenkomsten, enkel « de rechter van de contestations relatives aux contrats de louage de travail, est seul
plaats waar de mijn, de fabriek, de werkplaats, het magazijn, het compétent pour connaître de la demande « le juge de la situation de la
kantoor gelegen is en in het algemeen, van de plaats die bestemd is mine, de l'usine, de l'atelier, du magasin, du bureau et, en général,
voor de exploitatie van de onderneming, de uitoefening van het beroep de l'endroit affecté à l'exploitation de l'entreprise, à l'exercice de
of de werkzaamheid van de vennootschap » bevoegd is om kennis te nemen van de vordering. la profession ou à l'activité de la société ».
B.3.2. Te dezen is de exploitatiezetel van de vzw, eisende partij voor B.3.2. En l'espèce, le siège d'exploitation de l'ASBL, partie
de verwijzende rechter, gelegen in het tweetalige gebied demanderesse devant le juge a quo, est situé dans la région bilingue
Brussel-Hoofdstad. Zoals de verwijzende rechter heeft vastgesteld, de Bruxelles-Capitale. Comme l'a constaté le juge a quo, en
diende, met toepassing van artikel 4, § 1, van de wet van 15 juni application de l'article 4, § 1er, de la loi du 15 juin 1935, l'acte
1935, de akte tot inleiding van het geding in het Nederlands te worden introductif d'instance devait être établi en néerlandais. Cette
opgesteld. Die bepaling regelt eveneens de taal waarin de disposition règle également la langue dans laquelle la procédure est
rechtspleging wordt voortgezet. poursuivie.
B.4. De verwijzende rechter vraagt het Hof of artikel 4, § 1, van de B.4. Le juge a quo demande à la Cour si l'article 4, § 1er, de la loi
wet van 15 juni 1935 de artikelen 10, 11 of 30 van de Grondwet du 15 juin 1935 viole les articles 10, 11 ou 30 de la Constitution,
schendt, al dan niet in samenhang gelezen met artikel 6 van het lus ou non en combinaison avec l'article 6 de la Convention européenne
Europees Verdrag voor de rechten van de mens, in zoverre een werkgever des droits de l'homme, en ce qu'un employeur qui occupe un travailleur
die een Franstalige werknemer in het tweetalige gebied francophone dans la région bilingue de Bruxelles-Capitale, avec lequel
Brussel-Hoofdstad tewerkstelt met wie hij, overeenkomstig artikel 52, il utilise, conformément à l'article 52, § 1er, des lois coordonnées
§ 1, van de gecoördineerde wetten van 18 juli 1966 op het gebruik van du 18 juillet 1966 sur l'emploi des langues en matière administrative,
de talen in bestuurszaken, in de sociale betrekkingen het Frans
gebruikt, de verplichting heeft om de vordering die hij tegen zijn le français dans les relations sociales a l'obligation d'introduire et
werknemer instelt bij de Arbeidsrechtbank te Brussel, in te leiden en, de poursuivre en néerlandais l'action qu'il intente auprès du Tribunal
behoudens een door de werknemer geformuleerd en aan de du travail de Bruxelles contre son travailleur, sauf en cas d'une
beoordelingsbevoegdheid van de rechter onderworpen verzoek tot demande de changement de langue formulée par le travailleur et soumise
taalwijziging op grond van alleen het criterium van de onvoldoende au pouvoir d'appréciation du juge sur la base du seul critère de la
kennis van de taal van de gedinginleidende akte, met uitsluiting van connaissance insuffisante de la langue de l'acte introductif
het criterium van de taal van de arbeidsverhouding, voort te zetten in d'instance, à l'exclusion du critère de la langue de la relation de
het Nederlands wanneer die werknemer in het Nederlandse taalgebied travail, lorsque ce travailleur est domicilié en région de langue
woont, terwijl een werkgever, die in dezelfde omstandigheden is néerlandaise, alors qu'un employeur, placé dans les mêmes
geplaatst, de vordering die hij tegen zijn werknemer instelt, in het circonstances, peut introduire et poursuivre en français l'action
Frans kan inleiden en voortzetten wanneer die in het Franse taalgebied qu'il intente contre son travailleur lorsque celui-ci est domicilié en
of in het tweetalige gebied Brussel-Hoofdstad woont. région de langue française ou dans la région bilingue de
B.5.1. Bij zijn arrest nr. 98/2010 van 16 september 2010 heeft het Hof Bruxelles-Capitale. B.5.1. Par son arrêt n° 98/2010 du 16 septembre 2010, la Cour a jugé
geoordeeld dat artikel 4, § 1, tweede lid, van de wet van 15 juni 1935 que l'article 4, § 1er, alinéa 2, de la loi du 15 juin 1935 viole les
de artikelen 10 en 11 van de Grondwet schendt indien die bepaling in articles 10 et 11 de la Constitution s'il est interprété en ce sens
die zin wordt geïnterpreteerd dat zij het een werknemer wiens qu'il ne permet pas à un travailleur dont les prestations sont liées à
prestaties zijn verbonden aan een exploitatiezetel gelegen op het un siège d'exploitation situé sur le territoire de la région bilingue
grondgebied van het tweetalige gebied Brussel-Hoofdstad, niet mogelijk de Bruxelles-Capitale d'introduire et de poursuivre son action contre
maakt zijn vordering tegen zijn werkgever in te stellen en voort te son employeur dans la langue dans laquelle ce dernier doit s'adresser
zetten in de taal waarin deze laatste zich krachtens artikel 52, § 1, à lui en vertu de l'article 52, § 1er, des lois coordonnées du 18
van de gecoördineerde wetten van 18 juli 1966 op het gebruik van de juillet 1966 sur l'emploi des langues en matière administrative.
talen in bestuurszaken tot hem dient te richten.
Het Hof heeft evenwel vastgesteld dat artikel 4, § 1, tweede lid, van La Cour a toutefois constaté que l'article 4, § 1er, alinéa 2, de la
de wet van 15 juni 1935 anders kon worden geïnterpreteerd. Zo heeft loi du 15 juin 1935 pouvait recevoir une autre interprétation. Ainsi
het geoordeeld dat, in het licht van de teksten vermeld in B.7 van a-t-elle jugé qu'à la lumière des textes cités en B.7 de son arrêt n°
zijn arrest nr. 98/2010, de bewoordingen « indien de verweerder 98/2010, les termes « si le défendeur est domicilié dans la région »
woonachtig is in het [...] taalgebied [...] » in die zin kunnen worden peuvent s'interpréter comme désignant, dans les litiges relatifs au
geïnterpreteerd dat zij, in de geschillen met betrekking tot het droit du travail, l'endroit où les parties ont noué des relations
arbeidsrecht, de plaats aanwijzen waar de partijen sociale sociales, c'est-à-dire au siège d'exploitation. La Cour a conclu
betrekkingen hebben aangeknoopt, namelijk op de exploitatiezetel. Het
Hof heeft besloten dat het voormelde artikel 4, § 1, tweede lid, aldus qu'ainsi interprété, l'article 4, § 1er, alinéa 2, précité ne violait
geïnterpreteerd, de artikelen 10 en 11 van de Grondwet niet schond. pas les articles 10 et 11 de la Constitution.
B.5.2. Verder heeft het Hof geoordeeld, bij zijn arrest nr. 11/2014 B.5.2. La Cour a encore jugé, par son arrêt n° 11/2014 du 23 janvier
van 23 januari 2014, dat artikel 4, § 1, tweede lid, van de wet van 15 2014, que l'article 4, § 1er, alinéa 2, de la loi du 15 juin 1935
juni 1935 de artikelen 10, 11 en 30 van de Grondwet schond doordat die violait les articles 10, 11 et 30 de la Constitution en ce qu'il ne
bepaling het een werknemer wiens prestaties zijn verbonden aan een permet pas à un travailleur, dont les prestations sont liées à un
exploitatiezetel gelegen op het grondgebied van het tweetalige gebied siège d'exploitation situé sur le territoire de la région bilingue de
Brussel-Hoofdstad en die het slachtoffer van een arbeidsongeval is, Bruxelles-Capitale, victime d'un accident du travail, d'introduire et
niet mogelijk maakt zijn vordering tegen de door zijn werkgever de poursuivre son action contre l'assureur-loi choisi par son
gekozen wetsverzekeraar in te stellen en voort te zetten in de taal employeur dans la langue dans laquelle cet assureur-loi doit
waarin die wetsverzekeraar zich krachtens de artikelen 41, § 1, 42 en s'adresser à lui en vertu des articles 41, § 1er, 42 et 46, § 1er, des
46, § 1, van de gecoördineerde wetten van 18 juli 1966 op het gebruik lois coordonnées du 18 juillet 1966 sur l'emploi des langues en
van de talen in bestuurszaken tot hem dient te richten. matière administrative.
B.5.3. Bovendien, aangezien het Hof bij zijn arresten nrs. 98/2010 en B.5.3. En outre, dès lors que la Cour a jugé, par ses arrêts nos
11/2014 heeft geoordeeld dat bij de interpretatie van artikel 4, § 1, 98/2010 et 11/2014, que, pour interpréter l'article 4, § 1er, alinéa
tweede lid, van de wet van 15 juni 1935 rekening dient te worden 2, de la loi du 15 juin 1935, il faut tenir compte des dispositions
gehouden met de bepalingen van de gecoördineerde wetten van 18 juli des lois coordonnées du 18 juillet 1966 sur l'emploi des langues en
1966 op het gebruik van de talen in bestuurszaken die het gebruik van matière administrative qui prescrivent l'emploi d'une langue dans les
een taal voorschrijven in de sociale betrekkingen, dient te worden relations sociales, il convient d'observer qu'aux termes de l'article
opgemerkt dat luidens artikel 52, § 1, van die wetten, ondernemingen 52, § 1er, de ces lois, les entreprises ayant un siège d'exploitation
met een exploitatiezetel in het Nederlandse taalgebied in hun bij de dans la région de langue néerlandaise doivent faire usage, pour les
wetten en reglementen voorgeschreven akten en bescheiden de taal van actes et documents imposés par la loi et les règlements, de la langue
dat taalgebied moeten gebruiken. de cette région linguistique.
B.5.4. Bij zijn arrest nr. 75/2014 van 8 mei 2014 heeft het Hof B.5.4. Par son arrêt n° 75/2014 du 8 mai 2014, la Cour a jugé que
geoordeeld dat artikel 4, § 1, tweede lid, van de wet van 15 juni 1935 l'article 4, § 1er, alinéa 2, de la loi du 15 juin 1935 ne violait pas
de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, in samenhang gelezen met les articles 10 et 11 de la Constitution, combinés avec l'article 6,
artikel 6, lid 1, van het Europees Verdrag voor de rechten van de paragraphe 1, de la Convention européenne des droits de l'homme, en ce
mens, niet schond, in zoverre een partij bij een arbitrage die voor de qu'une partie à un arbitrage qui demande devant le Tribunal de
Rechtbank van eerste aanleg te Brussel de aanvaarding van de wraking première instance de Bruxelles l'admission de la récusation de
van de arbiter vordert, ertoe wordt verplicht die vordering in te l'arbitre est obligée d'introduire cette demande en établissant sa
stellen door haar dagvaarding in het Nederlands op te stellen wanneer citation en néerlandais lorsque l'arbitre est domicilié dans la région
de arbiter woonachtig is in het Nederlandse taalgebied. de langue néerlandaise.
B.5.5. Bij zijn arrest nr. 2/2015 van 22 januari 2015 heeft het Hof B.5.5. Par son arrêt n° 2/2015 du 22 janvier 2015, la Cour a enfin
ten slotte geoordeeld dat artikel 3, tweede lid, van de wet van 15 jugé que l'article 3, alinéa 2, de la loi du 15 juin 1935 ne violait
juni 1935 de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, in samenhang gelezen pas les articles 10 et 11 de la Constitution, combinés avec l'article
met artikel 6, lid 1, van het Europees Verdrag voor de rechten van de mens, niet schond, in zoverre een werknemer wiens prestaties zijn verbonden aan een maatschappelijke zetel en aan een exploitatiezetel gelegen op het grondgebied van een gemeente met een bijzondere taalregeling in het Nederlandse taalgebied en die, in strijd met artikel 52 van de gecoördineerde wetten van 18 juli 1966 op het gebruik van de talen in bestuurszaken, het Frans heeft gebruikt in zijn sociale betrekkingen met zijn werkgever, ertoe wordt verplicht de dagvaarding in het Nederlands op te stellen. B.6.1. Uit de verwijzingsbeslissing en de voorliggende vraag blijkt dat de verwijzende rechter ervan uitgaat dat in casu het taalgebruik 6, paragraphe 1, de la Convention européenne des droits de l'homme, en ce qu'un travailleur dont les prestations sont liées à un siège social et à un siège d'exploitation situés sur le territoire d'une commune à régime linguistique spécial dans la région de langue néerlandaise et qui, en violation de l'article 52 des lois coordonnées du 18 juillet 1966 sur l'emploi des langues en matière administrative, a utilisé le français dans ses relations sociales avec son employeur, est tenu de rédiger la citation en néerlandais.
in de sociale betrekkingen tussen de eisende partij en de verwerende B.6.1. Il ressort de la décision de renvoi et de la question soumise à
partij geregeld wordt door artikel 52, § 1, tweede lid, van de la Cour que le juge a quo postule que l'article 52, § 1er, alinéa 2,
gecoördineerde wetten van 18 juli 1966 op het gebruik van de talen in des lois coordonnées du 18 juillet 1966 sur l'emploi des langues en
matière administrative règle en l'espèce l'emploi des langues dans les
relations sociales entre la partie demanderesse et la partie
bestuurszaken. défenderesse.
B.6.2. Artikel 52, § 1, van de gecoördineerde wetten van 18 juli 1966 B.6.2. L'article 52, § 1er, des lois coordonnées du 18 juillet 1966
op het gebruik van de talen in bestuurszaken bepaalt : sur l'emploi des langues en matière administrative dispose :
« Voor de akten en bescheiden, die voorgeschreven zijn bij de wetten « Pour les actes et documents imposés par la loi et les règlements et
en reglementen en voor die welke bestemd zijn voor hun personeel, pour ceux qui sont destinés à leur personnel, les entreprises
gebruiken de private nijverheids-, handels- en financiebedrijven de industrielles, commerciales ou financières font usage de la langue de
taal van het gebied waar hun exploitatiezetel of onderscheiden la région où est ou sont établis leur siège ou leurs différents sièges
exploitatiezetels gevestigd zijn. d'exploitation.
In Brussel-Hoofdstad stellen de bedrijven die bescheiden in het Dans Bruxelles-Capitale, ces documents destinés au personnel
Nederlands wanneer zij bestemd zijn voor het nederlandssprekend
personeel en in het Frans wanneer zij bestemd zijn voor het d'expression française sont rédigés en français et ceux destinés au
franssprekend personeel ». personnel d'expression néerlandaise en néerlandais ».
B.6.3. Met toepassing van artikel 52, § 1, van de gecoördineerde B.6.3. En application de l'article 52, § 1er, des lois coordonnées du
wetten van 18 juli 1966 op het gebruik van de talen in bestuurszaken 18 juillet 1966 sur l'emploi des langues en matière administrative,
gebruiken « de private nijverheids-, handels- en financiebedrijven », pour les actes et documents imposés par la loi et les règlements et
voor de akten en bescheiden die bij de wetten en reglementen zijn pour ceux qui sont destinés à leur personnel, « les entreprises
voorgeschreven en voor die welke bestemd zijn voor hun personeel, de industrielles, commerciales ou financières » font usage de la langue
taal van het gebied waar « hun exploitatiezetel of onderscheiden de la région où est ou sont établis « leur siège ou leurs différents
exploitatiezetels » gevestigd zijn, waarbij die bescheiden, in het sièges d'exploitation », ces documents étant rédigés, dans la région
tweetalige gebied Brussel-Hoofdstad, in het Frans of in het Nederlands bilingue de Bruxelles-Capitale, en français ou en néerlandais selon
worden gesteld naargelang het personeel voor wie zij bestemd zijn, que le personnel auquel ils sont destinés est d'expression française
Frans of Nederlands spreekt. ou néerlandaise.
B.6.4. De eisende partij voor de verwijzende rechter is evenwel een B.6.4. La partie demanderesse devant le juge a quo est toutefois une
vereniging zonder winstoogmerk die integrale jeugdhulp met huisvesting association sans but lucratif qui a pour activité principale l'aide
als hoofdactiviteit heeft en die geen nijverheids-, handels- of intégrale à la jeunesse avec logement et qui n'exerce pas d'activité
financiënactiviteiten uitoefent. Zij kan aldus niet worden beschouwd industrielle, commerciale ou financière. Elle ne peut dès lors être
als een privaat nijverheids-, handels- of financiënbedrijf dat valt considérée comme une entreprise industrielle, commerciale ou
onder het toepassingsgebied van artikel 1, § 1, 6°, van de financière qui relève du champ d'application de l'article 1er, § 1er,
gecoördineerde wetten van 18 juli 1966 op het gebruik van de talen in 6°, des lois coordonnées du 18 juillet 1966 sur l'emploi des langues
bestuurszaken. en matière administrative.
De voorschriften inzake taalgebruik neergelegd in artikel 52, § 1, Les prescriptions relatives à l'emploi des langues contenues dans
tweede lid, van de voormelde wet zijn derhalve niet van toepassing op l'article 52, § 1er, alinéa 2, de la loi précitée ne sont dès lors pas
de sociale betrekkingen tussen de partijen voor de verwijzende applicables aux relations sociales entre les parties devant le juge a
rechter. Aldus houdt het Hof geen rekening met die bepaling bij de quo. La Cour ne tient donc pas compte de cette disposition pour
beantwoording van de prejudiciële vraag. répondre à la question préjudicielle.
B.6.5. Rekening houdend met het bovenstaande wordt het Hof derhalve B.6.5. Compte tenu de ce qui précède, la Cour est dès lors interrogée
ondervraagd over artikel 4, § 1, van de wet van 15 juni 1935, in au sujet de l'article 4, § 1er, de la loi du 15 juin 1935 en ce qu'il
zoverre het, inzake het gebruik van de talen in gerechtszaken, tussen établit, concernant l'emploi des langues en matière judiciaire, une
de werkgevers wier exploitatiezetel in het tweetalige gebied différence de traitement en fonction du domicile de leurs travailleurs
Brussel-Hoofdstad is gelegen en die, zonder daartoe verplicht te zijn entre les employeurs dont le siège d'exploitation est situé dans la
op grond van de in B.6.2 vermelde bepaling, het Frans in de sociale région bilingue de Bruxelles-Capitale et qui, sans y être tenus en
betrekkingen hebben gebruikt, tot een verschil in behandeling leidt vertu de la disposition mentionnée en B.6.2, ont utilisé le français
naargelang de woonplaats van hun werknemers. dans les relations sociales.
De taal die overeenkomstig artikel 4, § 1, dient te worden gebruikt La langue qui, conformément à l'article 4, § 1er, doit être utilisée
voor de inleiding van de akte en, behoudens een verzoek tot pour l'introduction de l'acte et, sauf demande de modification de la
taalwijziging, voor de voortzetting van het geding, zal enkel met de langue, pour la poursuite de l'instance, ne pourra correspondre à la
taal van de sociale betrekkingen kunnen overeenstemmen indien de langue des relations sociales que si le travailleur a son domicile
werknemer zijn woonplaats heeft in het Franse taalgebied of in het dans la région de langue française ou dans la région bilingue de
tweetalige gebied Brussel-Hoofdstad, doch niet wanneer hij zijn Bruxelles-Capitale, mais pas lorsqu'il a son domicile en région de
woonplaats heeft in het Nederlandse taalgebied. langue néerlandaise.
B.7.1. Bij de regeling van het taalgebruik in gerechtszaken dient de B.7.1. Lorsqu'il règle l'emploi des langues en matière judiciaire, le
législateur doit concilier la liberté individuelle qu'a le justiciable
wetgever de individuele vrijheid van de rechtsonderhorige om zich van d'utiliser la langue de son choix et le bon fonctionnement de
de taal van zijn keuze te bedienen te verzoenen met de goede werking l'administration de la justice. Ce faisant, le législateur doit en
van de rechtsbedeling. Bovendien dient de wetgever daarbij rekening te outre tenir compte de la diversité linguistique consacrée par
houden met de taalverscheidenheid die verankerd is in artikel 4 van de l'article 4 de la Constitution, qui établit quatre régions
Grondwet, dat vier taalgebieden vastlegt, waarvan er één tweetalig is. linguistiques, dont une est bilingue. Il peut dès lors subordonner la
Hij vermag dan ook de individuele vrijheid van de rechtsonderhorige liberté individuelle du justiciable au bon fonctionnement de
ondergeschikt te maken aan de goede werking van de rechtsbedeling. l'administration de la justice.
B.7.2. Dat neemt niet weg dat, wanneer de wetgever, ter uitvoering van B.7.2. Il reste que, lorsqu'il règle l'emploi des langues pour les
artikel 30 van de Grondwet, het gebruik van de talen regelt voor affaires judiciaires, en exécution de l'article 30 de la Constitution,
le législateur doit respecter le principe d'égalité et de
gerechtszaken, hij hierbij het in de artikelen 10 en 11 van de non-discrimination garanti par les articles 10 et 11 de la
Grondwet gewaarborgde beginsel van gelijkheid en niet-discriminatie en Constitution ainsi que le droit d'accès au juge garanti par l'article
het door artikel 13 van de Grondwet en door artikel 6, lid 1, van het 13 de la Constitution et par l'article 6, paragraphe 1, de la
Europees Verdrag voor de rechten van de mens gewaarborgde recht van
toegang tot de rechter dient te eerbiedigen. Convention européenne des droits de l'homme.
B.7.3. Het recht van toegang tot een rechter is evenwel niet absoluut. B.7.3. Le droit d'accès à un juge n'est toutefois pas absolu. Les
De beperkingen van dat recht, bijvoorbeeld met betrekking tot de limitations apportées à ce droit, relatives par exemple aux conditions
voorwaarden inzake de ontvankelijkheid van een rechtsmiddel, mogen de recevabilité d'un recours, ne peuvent cependant porter atteinte à
echter geen afbreuk doen aan de inhoud van dat recht. Zij moeten la substance de ce droit. Elles doivent, en outre, être
bovendien redelijk evenredig zijn met het gewettigde doel dat zij raisonnablement proportionnées au but légitime qu'elles poursuivent
nastreven (EHRM, Stagno t. België, 7 juli 2009, § 25; grote kamer, (CEDH, Stagno c. Belgique, 7 juillet 2009, § 25; grande chambre,
Stanev t. Bulgarije, 17 januari 2012, § § 229-230). De reglementering Stanev c. Bulgarie, 17 janvier 2012, § § 229-230). La réglementation
inzake het recht van toegang tot een rechter moet steeds de du droit d'accès à un juge ne peut cesser de servir les buts de la
rechtszekerheid en de goede rechtsbedeling nastreven en mag geen soort sécurité juridique et de la bonne administration de la justice et
van belemmering vormen die de rechtzoekende belet dat de inhoud van constituer une sorte de barrière qui empêche le justiciable de voir la
zijn geschil wordt beslecht door het bevoegde rechtscollege (EHRM, substance de son litige tranchée par la juridiction compétente (CEDH,
Stagno t. België, 7 juli 2009, § 25; RTBF t. België, 29 maart 2011, § Stagno c. Belgique, 7 juillet 2009, § 25; RTBF c. Belgique, 29 mars
69). 2011, § 69).
De verenigbaarheid van die beperkingen met het recht van toegang tot
een rechter wordt beoordeeld rekening houdend met de bijzonderheden La compatibilité de ces limitations avec le droit d'accès à un juge
van de in het geding zijnde procedure en van het hele proces (EHRM, s'apprécie en tenant compte des particularités de la procédure en
RTBF t. België, 29 maart 2011, § 70). cause et de l'ensemble du procès (CEDH, RTBF c. Belgique, 29 mars
B.8.1. Het verschil in behandeling waarover het Hof wordt ondervraagd 2011, § 70). B.8.1. La différence de traitement au sujet de laquelle la Cour est
vloeit voort uit artikel 4, § 1, van de wet van 15 juni 1935. interrogée découle de l'article 4, § 1er, de la loi du 15 juin 1935.
Krachtens deze bepaling wordt, indien de territoriale bevoegdheid van En vertu de cette disposition, si la compétence territoriale du
de rechtbank niet wordt bepaald door een plaats die zich in een van de tribunal n'est pas déterminée par un lieu situé dans l'une des
gemeenten van het Nederlandse taalgebied bevindt, het gebruik van de communes de la région de langue néerlandaise, l'emploi des langues
talen voor de rechtspleging in betwiste zaken voor de rechtbanken van pour la procédure en matière contentieuse devant les juridictions de
eerste aanleg waarvan de zetel in het arrondissement Brussel is première instance dont le siège est établi dans l'arrondissement de
gevestigd, als volgt geregeld : de akte tot inleiding van het geding Bruxelles est réglé comme suit : l'acte introductif d'instance est
wordt in het Nederlands opgesteld indien de verweerder woonachtig is rédigé en français si le défendeur est domicilié dans la région de
in het Nederlandse taalgebied, in het Frans indien de verweerder langue française, en néerlandais si le défendeur est domicilié dans la
woonachtig is in het Franse taalgebied, of in een van beide talen, ter région de langue néerlandaise, ou dans l'une des deux langues, au
keuze van de eiser, indien de verweerder woonachtig is in de Brusselse choix du demandeur, si le défendeur est domicilié dans l'agglomération
agglomeratie of geen gekende woonplaats in België heeft (artikel 4, § bruxelloise ou n'a aucun domicile connu en Belgique (article 4, § 1er,
1, tweede lid). alinéa 2).
B.8.2. De rechtspleging wordt in beginsel voortgezet in de taal van de B.8.2. La procédure est en principe poursuivie dans la langue de
akte tot inleiding van het geding. De werknemer kan evenwel als l'acte introductif d'instance. Le travailleur peut toutefois, en tant
verweerder vóór elk verweer en elke exceptie, zelfs van onbevoegdheid, que défendeur, avant toute défense et exception, même d'incompétence,
vragen dat de rechtspleging in de andere taal wordt voortgezet demander que la procédure soit poursuivie dans l'autre langue (article
(artikel 4, § 1, derde lid, van de wet van 15 juni 1935). Ingevolge de 4, § 1er, alinéa 3, de la loi du 15 juin 1935). Par suite de la loi du
wet van 19 juli 2012 betreffende de hervorming van het gerechtelijk 19 juillet 2012 portant réforme de l'arrondissement judiciaire de
arrondissement Brussel staat een verzoek tot taalwijziging dat is Bruxelles, une demande de changement de langue introduite devant le
ingediend voor de rechtbank van eerste aanleg, de arbeidsrechtbank, de tribunal de première instance, le tribunal du travail, le tribunal de
rechtbank van koophandel of de politierechtbank van Brussel, gelijk commerce ou le tribunal de police de Bruxelles est assimilée à une
met een verzoek tot verwijzing naar de overeenkomstige anderstalige demande de renvoi devant le tribunal correspondant de l'autre langue
rechtbank van het arrondissement.
De rechter kan enkel weigeren op de aanvraag in te gaan, indien uit de de l'arrondissement.
elementen van de zaak blijkt dat de verweerder een toereikende kennis Le juge peut uniquement refuser d'accéder à la demande s'il ressort
bezit van de taal die wordt gebruikt voor het opmaken van de akte tot des éléments de la cause que le défendeur a une connaissance
inleiding van het geding (artikel 4, § 2, tweede lid, van de wet van suffisante de la langue utilisée pour l'établissement de l'acte
15 juni 1935). introductif d'instance (article 4, § 2, alinéa 2, de la loi du 15 juin
B.8.3. Wanneer de verweerder een natuurlijke persoon is, is de 1935). B.8.3. Lorsque le défendeur est une personne physique, le domicile
woonplaats waarvan sprake is in artikel 4, § 1, tweede lid, van de wet dont il est question à l'article 4, § 1er, alinéa 2, de la loi du 15
van 15 juni 1935 de woonplaats in de zin van artikel 36 van het juin 1935 est le domicile au sens de l'article 36 du Code judiciaire,
Gerechtelijk Wetboek, namelijk « de plaats waar de persoon in de c'est-à-dire le « lieu où la personne [concernée] est inscrite à titre
bevolkingsregisters is ingeschreven als hebbende aldaar zijn
hoofdverblijf » (Cass., 29 januari 2009, Arr. Cass., 2009, nr. 76). principal sur les registres de la population » (Cass., 29 janvier
B.9.1. Zoals is vermeld in B.1.4 en B.1.5 beoogt de wetgever met de in 2009, Pas., 2009, n° 76). B.9.1. Comme il est dit en B.1.4 et B.1.5, par la disposition en
het geding zijnde bepaling het recht van verdediging van de verweerder cause, le législateur entend préserver les droits de la défense du
te vrijwaren en streeft hij een wettig doel na. Het verschil in défendeur et poursuit un but légitime. La différence de traitement
behandeling inzake het taalgebruik bij de gedinginleidende akte en bij relative à l'emploi des langues dans le cadre de l'acte introductif
de voortzetting van de rechtspleging berust op een objectief d'instance et de la poursuite de la procédure repose sur un critère
criterium, met name de woonplaats van de verweerder in een van de objectif, à savoir le domicile du défendeur dans l'une des régions
taalgebieden vermeld in artikel 4 van de Grondwet. linguistiques mentionnées à l'article 4 de la Constitution.
Dat onderscheid is ook pertinent in het licht van de door de wetgever
nagestreefde doelstelling om prioritair rekening te houden met de Cette distinction est également pertinente à la lumière du but
situatie van de verweerder in het geding. De wetgever vermocht immers poursuivi par le législateur consistant à tenir compte prioritairement
redelijkerwijs aan te nemen dat de taal van de verweerder in de regel de la situation du défendeur. En effet, le législateur a pu
overeenstemt met de taal van het taalgebied waarin hij woonachtig is. raisonnablement considérer que la langue du défendeur correspond en
Aldus wordt vermeden dat, wanneer de eisende partij de règle à la langue de la région linguistique où il est domicilié. Il
gedinginleidende akte in een andere taal zou stellen dan de taal van est ainsi évité qu'au cas où la partie demanderesse établirait l'acte
het taalgebied waarin de verweerder woonachtig is, het aan de introductif d'instance dans une autre langue que la langue de la
verweerder zou toekomen aan te tonen dat hij die andere taal région linguistique où est domicilié le défendeur, il appartienne au
onvoldoende machtig is om zich tegen het gebruik daarvan te verzetten. défendeur de démontrer qu'il ne maîtrise pas suffisamment cette autre
Eveneens ter bescherming van de belangen van de verweerder is het langue pour s'opposer à l'emploi de celle-ci. Afin de protéger
pertinent dat het initiatief om een taalwijziging te vragen, van hem moet uitgaan. également les intérêts du défendeur, il est pertinent que l'initiative
B.9.2. De in het geding zijnde bepaling regelt op algemene wijze het
gebruik van de taal voor de gedinginleidende akte en voor de pour demander le changement de langue émane de lui.
verderzetting van de rechtspleging, ongeacht de aard van het geschil B.9.2. La disposition en cause règle de manière générale l'emploi de
en de bevoegdheid van de rechtbank, en geldt op gelijke wijze voor la langue pour l'acte introductif d'instance et pour la poursuite de
alle rechtsonderhorigen. la procédure, quelles que soient la nature du litige et la compétence
Het feit dat de werkgever en de werknemer in de sociale betrekkingen du tribunal, et s'applique de manière égale à tous les justiciables.
een andere taal gebruiken dan die van het taalgebied waar de werknemer Le fait que l'employeur et le travailleur utilisent dans les relations
woonachtig is, zonder dat zij daartoe verplicht zijn op grond van de sociales une autre langue que celle de la région linguistique du
in B.6.2 vermelde bepaling, zou geen afwijking van deze regeling voor domicile du travailleur, sans qu'ils soient tenus de le faire en vertu
de arbeidsgerechten kunnen verantwoorden. Er anders over oordelen zou de la disposition mentionnée en B.6.2, ne saurait justifier une
immers tot gevolg hebben dat de taal van de gedinginleidende akte niet dérogation à cette règle devant les juridictions du travail. Toute
door de woonplaats van de verweerder, maar door de keuze van de autre appréciation aurait en effet pour conséquence que la langue de
partijen bij de arbeidsovereenkomst zou worden bepaald. Gelet op de l'acte introductif d'instance soit déterminée non pas par le domicile
gezagsrelatie tussen de werkgever en de werknemer bij het sluiten van du défendeur mais par le choix des parties dans le contrat de travail.
de arbeidsovereenkomst staat het niet vast dat in een dergelijk geval Eu égard à la relation d'autorité entre l'employeur et le travailleur
de gekozen taal diegene is die de voorkeur van de werknemer wegdraagt dans le cadre de l'établissement du contrat de travail, il n'est pas
certain qu'en pareil cas, la langue choisie sera celle qui emporte la
en die zijn belangen het best beschermt, wanneer hij zich in een préférence du travailleur et qui protège au mieux ses intérêts,
geschil met de werkgever dient te verweren. De wetgever vermocht er lorsqu'il doit se défendre dans un litige l'opposant à l'employeur.
ook in dit geval ervan uit te gaan dat de taal van de verweerder in de Dans ce cas aussi, le législateur pouvait estimer que la langue du
regel overeenstemt met de taal van het taalgebied waarin hij défendeur correspond en règle à la langue de la région linguistique de
woonachtig is. son domicile.
B.10.1. De partij die de in artikel 4, § 1, tweede lid, van de wet van B.10.1. La partie qui n'a pas respecté la règle prévue à l'article 4,
15 juni 1935 bepaalde regel niet heeft nageleefd, en wier vordering op § 1er, alinéa 2, de la loi du 15 juin 1935 et dont la demande est
grond van artikel 40 van die wet nietig wordt verklaard, beschikt over déclarée nulle en vertu de l'article 40 de cette loi dispose d'un
nouveau délai, lequel correspond au délai originaire dont elle
een nieuwe termijn, die overeenstemt met de oorspronkelijke termijn disposait, afin d'introduire une nouvelle demande auprès du juge
waarover zij beschikte, om met naleving van de wet van 15 juni 1935 compétent dans le respect de la loi du 15 juin 1935. En effet, les
een nieuwe vordering bij de bevoegde rechter aanhangig te maken. De actes déclarés nuls interrompent la prescription ainsi que les délais
aldus nietig verklaarde akten stuiten immers de verjaring alsmede de de procédure impartis à peine de déchéance.
op straffe van verval toegekende termijnen van rechtspleging.
B.10.2. Overigens kan een verzoek tot taalwijziging niet enkel uitgaan B.10.2. Par ailleurs, une demande de changement de langue peut émaner
van de verweerder maar kunnen volgens artikel 7, § 1, van de wet van non seulement du défendeur, mais aussi, en vertu de l'article 7, § 1er,
15 juni 1935 de partijen « eenstemmig » vragen dat de rechtspleging de la loi du 15 juin 1935, des parties, qui peuvent demander « de
wordt voortgezet in een andere landstaal, waarop de zaak wordt « commun accord » que la procédure soit poursuivie dans une autre langue
verwezen naar het gerecht van dezelfde rang en van de gevraagde taal nationale, après quoi « la cause est renvoyée à la juridiction de même
van hetzelfde arrondissement of naar het gerecht van dezelfde rang dat ordre et de la langue demandée du même arrondissement ou à la
in een ander taalgebied gevestigd is en het meest nabij is of naar het juridiction de même ordre la plus proche située dans une autre région
gerecht van dezelfde rang uit een ander taalgebied, dat door de linguistique, ou à la juridiction de même ordre d'une autre région
partijen gezamenlijk wordt gekozen ». linguistique désignée par le choix commun des parties ».
De aanvraag moet door de eiser gedaan worden in de gedinginleidende Le demandeur doit faire la demande dans l'acte introductif d'instance.
akte. Zij kan ook door de verweerder worden gedaan. Beide partijen Cette demande peut également être introduite par le défendeur. Les
moeten ze aanvaarden vóór alle verweer en exceptie, ook die van deux parties doivent l'accepter avant toute défense et exception, même
onbevoegdheid. De aanvaarding gebeurt hetzij op de inleidende zitting, d'incompétence. L'acceptation doit se faire soit à l'audience
hetzij door middel van een schrijven aan de griffie van het d'introduction, soit par un écrit adressé au greffe de la juridiction
rechtscollege waarbij de zaak aanhangig wordt gemaakt, na ontvangst saisie, dès réception de la signification ou de la notification de
van de betekening of van de kennisgeving van de gedinginleidende akte, l'acte introductif d'instance, et au plus tard huit jours avant
dit ten laatste acht dagen vóór de inleidende zitting (artikel 7, § 1, l'audience d'introduction (article 7, § 1er, de la loi du 15 juin
van de wet van 15 juni 1935, zoals gewijzigd bij artikel 50 van de wet 1935, tel qu'il a été modifié par l'article 50 de la loi du 19 juillet
van 19 juli 2012). 2012).
B.10.3. Bovendien, wanneer de partijen in het gerechtelijk B.10.3. En outre, lorsque les parties sont domiciliées dans
arrondissement Brussel gedomicilieerd zijn en indien zij, na het l'arrondissement judiciaire de Bruxelles et qu'elles parviennent,
ontstaan van het geschil, een onderlinge overeenstemming bereiken wat après la naissance du litige, à un accord au sujet de la langue de la
de taal van de rechtspleging betreft, kunnen zij vrijwillig voor de procédure, elles peuvent comparaître volontairement ou introduire une
rechtbank van de taal van hun keuze verschijnen of er een gezamenlijk requête conjointe devant le tribunal de la langue de leur choix, en
verzoekschrift indienen, krachtens artikel 7ter van dezelfde wet. vertu de l'article 7ter de la même loi.
B.10.4. Bijgevolg kunnen de partijen bij een arbeidsovereenkomst die B.10.4. Par conséquent, les parties à un contrat de travail qui
een onderlinge overeenstemming bereiken wat de taal van de parviennent à un accord au sujet de la langue de la procédure peuvent
rechtspleging betreft, gebruikmaken van de in de artikelen 7 en 7ter faire usage des possibilités prévues aux articles 7 et 7ter de la loi
van de wet van 15 juni 1935 bedoelde mogelijkheden om de zaak du 15 juin 1935 afin de saisir le tribunal de la langue utilisée dans
aanhangig te maken bij de rechtbank van de taal die in hun sociale leurs relations sociales (lorsqu'elles sont domiciliées dans
betrekkingen is gebruikt (wanneer zij in het gerechtelijk
arrondissement Brussel zijn gedomicilieerd), of vragen dat de l'arrondissement judiciaire de Bruxelles), ou de demander que la
rechtspleging wordt voortgezet voor die rechtbank. procédure soit poursuivie devant ce tribunal.
Overeenkomstig de beginselen die aan de basis liggen van artikel 4, § Conformément aux principes qui fondent l'article 4, § 1er, de la loi
1, van de wet van 15 juni 1935 is het evenwel niet zonder redelijke du 15 juin 1935, il n'est toutefois pas dénué de justification
verantwoording dat hiertoe de instemming van de verweerder in het raisonnable que l'accord du défendeur soit requis à cet effet.
geding is vereist. B.10.5. Ten slotte dient erop te worden gewezen dat overeenkomstig B.10.5. Enfin, il convient de relever que, conformément à l'article 30
artikel 30 van de wet van 15 juni 1935 de procespartijen voor hun de la loi du 15 juin 1935, les parties au procès peuvent, pour leurs
verklaringen op de zitting van de rechtbank de taal kunnen gebruiken déclarations à l'audience du tribunal, utiliser la langue de leur
die zij verkiezen. choix.
B.11. Bijgevolg doet de in het geding zijnde bepaling niet op B.11. Par conséquent, la disposition en cause ne porte pas une
onevenredige wijze afbreuk aan het recht van de werkgever op toegang atteinte disproportionnée au droit de l'employeur d'avoir accès à un
tot de rechter. juge.
B.12. De prejudiciële vraag dient ontkennend te worden beantwoord. B.12. La question préjudicielle appelle une réponse négative.
Om die redenen, Par ces motifs,
het Hof la Cour
zegt voor recht : dit pour droit :
Artikel 4, § 1, van de wet van 15 juni 1935 op het gebruik der talen L'article 4, § 1er, de la loi du 15 juin 1935 concernant l'emploi des
in gerechtszaken schendt niet de artikelen 10, 11 en 30 van de langues en matière judiciaire ne viole pas les articles 10, 11 et 30
Grondwet, in samenhang gelezen met artikel 6 van het Europees Verdrag de la Constitution, combinés avec l'article 6 de la Convention
voor de rechten van de mens, in zoverre het een werkgever, die geen européenne des droits de l'homme, en ce qu'il impose à un employeur
privaat nijverheids-, handels- of financiebedrijf is, wiens qui n'est pas une entreprise industrielle, commerciale ou financière,
exploitatiezetel in het tweetalige gebied Brussel-Hoofdstad is dont le siège d'exploitation est situé dans la région bilingue de
gelegen, ertoe verplicht de akte tot inleiding van het geding tegen Bruxelles-Capitale, d'établir en néerlandais l'acte introductif
een werknemer die in het Nederlandse taalgebied woonachtig is in het d'instance contre un travailleur domicilié dans la région de langue
Nederlands te stellen en in zoverre, behoudens een verzoek tot néerlandaise et en ce que, sauf demande de changement de langue
taalwijziging uitgaande van de werknemer, het geding in het Nederlands émanant du travailleur, l'instance est poursuivie en néerlandais,
wordt voortgezet, terwijl de partijen in hun sociale betrekkingen het alors que les parties ont utilisé le français dans leurs relations
Frans hebben gebruikt. sociales.
Aldus gewezen in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig artikel Ainsi rendu en langue française et en langue néerlandaise,
65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof, conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur
op 4 oktober 2018. la Cour constitutionnelle, le 4 octobre 2018.
De griffier, Le greffier,
F. Meersschaut F. Meersschaut
De voorzitter, Le président,
F. Daoût F. Daoût
^