← Terug naar "Uittreksel uit arrest nr. 76/2017 van 15 juni 2017 Rolnummers 6513, 6514, 6515, 6522, 6523,
6524 en 6525 In zake : de prejudiciële vragen over artikel 38, § 6, van de wet betreffende
de politie over het wegverkeer, gecoördineerd op 16 ma Het Grondwettelijk
Hof, samengesteld uit de voorzitters J. Spreutels en E. De Groot, en de recht(...)"
Uittreksel uit arrest nr. 76/2017 van 15 juni 2017 Rolnummers 6513, 6514, 6515, 6522, 6523, 6524 en 6525 In zake : de prejudiciële vragen over artikel 38, § 6, van de wet betreffende de politie over het wegverkeer, gecoördineerd op 16 ma Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters J. Spreutels en E. De Groot, en de recht(...) | Extrait de l'arrêt n° 76/2017 du 15 juin 2017 Numéros du rôle : 6513, 6514, 6515, 6522, 6523, 6524 et 6525 En cause : les questions préjudicielles concernant l'article 38, § 6, de la loi relative à la police de la circulation routière, c La Cour constitutionnelle, composée des présidents J. Spreutels et E. De Groot, et des juges A. (...) |
---|---|
GRONDWETTELIJK HOF | COUR CONSTITUTIONNELLE |
Uittreksel uit arrest nr. 76/2017 van 15 juni 2017 | Extrait de l'arrêt n° 76/2017 du 15 juin 2017 |
Rolnummers 6513, 6514, 6515, 6522, 6523, 6524 en 6525 | Numéros du rôle : 6513, 6514, 6515, 6522, 6523, 6524 et 6525 |
In zake : de prejudiciële vragen over artikel 38, § 6, van de wet | En cause : les questions préjudicielles concernant l'article 38, § 6, |
betreffende de politie over het wegverkeer, gecoördineerd op 16 maart | de la loi relative à la police de la circulation routière, coordonnée |
1968, ingevoegd bij artikel 9 van de wet van 9 maart 2014, gesteld | le 16 mars 1968, inséré par l'article 9 de la loi du 9 mars 2014, |
door de Correctionele Rechtbank Luik, afdeling Verviers. | posées par le Tribunal correctionnel de Liège, division Verviers. |
Het Grondwettelijk Hof, | La Cour constitutionnelle, |
samengesteld uit de voorzitters J. Spreutels en E. De Groot, en de | composée des présidents J. Spreutels et E. De Groot, et des juges A. |
rechters A. Alen, T. Merckx-Van Goey, P. Nihoul, T. Giet en R. Leysen, | Alen, T. Merckx-Van Goey, P. Nihoul, T. Giet et R. Leysen, assistée du |
bijgestaan door de griffier F. Meersschaut, onder voorzitterschap van voorzitter J. Spreutels, | greffier F. Meersschaut, présidée par le président J. Spreutels, |
wijst na beraad het volgende arrest : | après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : |
I. Onderwerp van de prejudiciële vragen en rechtspleging | I. Objet des questions préjudicielles et procédure |
1. Bij drie vonnissen van 1 september 2016 in zake het openbaar | 1. Par trois jugements du 1er septembre 2016 en cause du ministère |
ministerie respectievelijk tegen P.G. en J.C., tegen N. K.F. en tegen | public respectivement contre P.G. et J.C., contre N. K.F. et contre |
V.B., waarvan de expedities ter griffie van het Hof zijn ingekomen op | |
21 september 2016, heeft de Correctionele Rechtbank Luik, afdeling | V.B., dont les expéditions sont parvenues au greffe de la Cour le 21 |
Verviers, de volgende prejudiciële vraag gesteld : | septembre 2016, le Tribunal correctionnel de Liège, division Verviers, |
a posé la question préjudicielle suivante : | |
« Schendt artikel 38, § 6, van de wet van 16 maart 1968, zoals | « L'article 38, § 6, de la loi du 16 mars 1968, tel qu'y introduit par |
ingevoegd bij artikel 9 van de wet van 9 maart 2014 tot wijziging van | l'article 9 de la loi du 9 mars 2014 modifiant la loi relative à la |
de wet betreffende de politie over het wegverkeer, de artikelen 10 en | police de la circulation routière, viole-t-il les articles 10 et 11 de |
11 van de Grondwet, in samenhang gelezen met de artikelen 2 van het | |
Strafwetboek, 15 van het Internationaal Verdrag inzake burgerrechten | la Constitution combinés avec les articles 2 du Code pénal, 15 du |
en politieke rechten van 19 december 1966 en 6 van het Verdrag tot | Pacte international relatif aux droits civils et politiques du 19 |
bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden, | décembre 1966 et 6 de la Convention de sauvegarde des droits de |
in zoverre het de rechter bij wie de zaak na de inwerkingtreding van | l'homme et des libertés fondamentales en ce qu'il impose au juge saisi |
de wet van 9 maart 2014 aanhangig is gemaakt, ertoe verplicht om, bij | après l'entrée en vigueur de la loi du 9 mars 2014, en cas de |
een veroordeling van een recidiverende beklaagde tot een straf van | condamnation d'un prévenu récidiviste à une peine de déchéance du |
verval van het recht tot het besturen van een motorvoertuig, wegens | droit de conduire tout véhicule à moteur, du chef d'une infraction |
een overtreding die vóór de inwerkingtreding van die wet is begaan, | commise avant l'entrée en vigueur de cette loi, de subordonner la |
het herstel van het recht tot sturen afhankelijk te maken van het | réintégration dans le droit de conduire à la réussite des examens |
slagen voor een theoretisch en een praktisch examen alsook voor een | théorique, pratique, médical et psychologique, dès lors que la |
geneeskundig en een psychologisch onderzoek, aangezien het opleggen | |
van die examens en onderzoeken de situatie van de beklaagde in feite | prononciation de ces examens aggrave en fait la situation du prévenu |
verergert ten opzichte van de stand van de vroegere wetgeving ? ». | par rapport à l'état de la législation antérieure ? ». |
2. Bij twee vonnissen van 8 september 2016 en twee vonnissen van 15 | 2. Par deux jugements du 8 septembre 2016 et deux jugements du 15 |
september 2016 in zake het openbaar ministerie respectievelijk tegen | septembre 2016 en cause du ministère public respectivement contre |
M.F., tegen D.W. en K.W., tegen R.D. en tegen R.D., waarvan de | M.F., contre D.W. et K.W., contre R.D. et contre R.D., dont les |
expedities ter griffie van het Hof zijn ingekomen op 5 oktober 2016, | expéditions sont parvenues au greffe de la Cour le 5 octobre 2016, le |
heeft de Correctionele Rechtbank Luik, afdeling Verviers, dezelfde | Tribunal correctionnel de Liège, division Verviers, a posé la même |
prejudiciële vraag gesteld. | question préjudicielle. |
Die zaken, ingeschreven onder de nummers 6513, 6514, 6515, 6522, 6523, | Ces affaires, inscrites sous les numéros 6513, 6514, 6515, 6522, 6523, |
6524 en 6525 van de rol van het Hof, werden samengevoegd. | 6524 et 6525 du rôle de la Cour, ont été jointes. |
(...) | (...) |
III. In rechte | III. En droit |
(...) | (...) |
B.1.1. Artikel 38, §§ 1 tot 5, van de wet betreffende de politie over | B.1.1. L'article 38, §§ 1er à 5, de la loi relative à la police de la |
het wegverkeer, gecoördineerd op 16 maart 1968 (hierna : | circulation routière, coordonnée le 16 mars 1968, repris sous la |
Wegverkeerswet), dat deel uitmaakt van afdeling 1 « Verval | section 1 intitulée « Déchéance prononcée à titre de peine », dispose |
uitgesproken als straf », bepaalt : | : |
« § 1. De rechter kan het verval van het recht tot het besturen van | « § 1. Le juge peut prononcer la déchéance du droit de conduire un |
een motorvoertuig uitspreken : | véhicule à moteur : |
1° indien hij veroordeelt wegens overtreding van de artikelen 34, 37, | 1° s'il condamne du chef d'infraction aux articles 34, 37, 37bis, § 1er, |
37bis, § 1, 49/1 of 62bis; | 49/1 ou 62bis; |
2° indien hij veroordeelt wegens een verkeersongeval te wijten aan het | 2° s'il condamne du chef d'accident de roulage imputable au fait |
persoonlijk toedoen van de dader en de veroordeling wordt uitgesproken | personnel de son auteur et que la condamnation est infligée pour cause |
wegens doding of verwonding; | d'homicide ou de blessures; |
3° indien hij veroordeelt wegens een van de overtredingen van de | 3° s'il condamne du chef d'une des infractions du 2e ou 3e degré |
tweede of de derde graad, zoals bedoeld in artikel 29, § 1; | visées à l'article 29, § 1er; |
3°bis indien hij veroordeelt wegens het overschrijden van de | 3°bis s'il condamne du chef d'un dépassement de la vitesse maximale |
toegelaten maximumsnelheid bepaald in de reglementen uitgevaardigd op | autorisée déterminée dans les règlements pris en exécution des |
grond van deze gecoördineerde wetten, op basis van artikel 29, § 3, | présentes lois coordonnées, sur base de l'article 29, § 3, lorsque : |
wanneer : - de toegelaten maximumsnelheid met meer dan 30 kilometer per uur en | - la vitesse maximale autorisée est dépassée de plus de 30 kilomètres |
hoogstens 40 kilometer per uur overschreden wordt, of : | par heure et de 40 kilomètres par heure au maximum, ou : |
- de toegelaten maximumsnelheid met meer dan 20 kilometer per uur en | - la vitesse maximale autorisée est dépassée de plus de 20 kilomètres |
hoogstens 30 kilometer per uur overschreden wordt in een bebouwde kom, | par heure et de 30 kilomètres par heure au maximum dans une |
in een zone 30, schoolomgeving, erf of woonerf; | agglomération, dans une zone 30, aux abords d'écoles, dans une zone de |
rencontre ou une zone résidentielle; | |
4° indien hij veroordeelt wegens enige overtreding van deze wet en van | 4° s'il condamne du chef d'une infraction quelconque à la présente loi |
de reglementen uitgevaardigd ter uitvoering ervan en de schuldige | et aux règlements pris en exécution de celle-ci et que, dans les trois |
binnen drie jaar vóór de overtreding driemaal hieromtrent werd | ans précédant l'infraction, le coupable a encouru trois condamnations |
veroordeeld; | dudit chef; |
5° indien hij veroordeelt wegens overtreding van de artikelen 30, § 1 | 5° s'il condamne du chef d'une infraction aux articles 30, § 1er ou |
of 33, § 1, 33, § 3, 1°. | 33, § 1er, 33, § 3, 1°. |
De vervallenverklaringen uitgesproken krachtens deze paragraaf | Les déchéances prononcées en vertu du présent paragraphe seront de |
bedragen ten minste acht dagen en ten hoogste vijf jaar; zij kunnen | huit jours au moins et de cinq ans au plus; elles peuvent toutefois |
evenwel uitgesproken worden voor een periode van meer dan vijf jaar of | être prononcées pour une période supérieure à cinq ans ou à titre |
voorgoed indien de schuldige binnen de drie jaar vóór de overtredingen | définitif, si, dans les trois ans précédant les infractions visées au |
bedoeld in 1° en 5°, veroordeeld is wegens een van deze overtredingen | 1° et au 5°, le coupable a encouru une condamnation du chef d'une de |
en voor het geval bedoeld in 4°. | ces infractions et dans le cas visé au 4°. |
§ 2. Indien de rechter tegelijkertijd veroordeelt wegens een | § 2. Si le juge condamne simultanément du chef d'une infraction à |
overtreding van artikel 419 van het Strafwetboek en wegens een | l'article 419 du Code pénal et d'une infraction aux articles 29, §§ 1er |
overtreding van de artikelen 29, § 1 en § 3, 34, § 2, 35 of 37bis, § | et 3, 34, § 2, 35 ou 37bis, § 1er, des présentes lois coordonnées, la |
1, van deze gecoördineerde wetten, zal het verval van het recht tot | |
sturen worden uitgesproken voor een duur van ten minste 3 maanden. | déchéance du droit de conduire sera prononcée pour une période de 3 |
Het herstel in het recht tot sturen is afhankelijk van het slagen voor | mois au moins. La réintégration dans le droit de conduire est subordonnée à la |
de vier examens en onderzoeken bedoeld in § 3, eerste lid. | réussite des quatre examens visés au § 3, alinéa 1er. |
Indien hij tegelijkertijd veroordeelt wegens een overtreding van | |
artikel 419 van het Strafwetboek en wegens een overtreding van de | S'il condamne simultanément du chef d'une infraction à l'article 419 |
artikelen 36 of 37bis, § 2, van deze gecoördineerde wetten, zal het | du Code pénal et d'une infraction aux articles 36 ou 37bis, § 2, des |
verval van het recht tot sturen worden uitgesproken voor een periode | présentes lois coordonnées, la déchéance du droit de conduire sera |
van ten minste 1 jaar. | prononcée pour une période de 1 an au moins. |
Het herstel in het recht tot sturen is afhankelijk van het slagen voor | La réintégration dans le droit de conduire est subordonnée à la |
de vier examens en onderzoeken bedoeld in § 3, eerste lid. | réussite des quatre examens visés au § 3, alinéa 1er. |
Indien hij tegelijkertijd veroordeelt wegens een overtreding van | |
artikel 420 van het Strafwetboek en wegens een overtreding van de | S'il condamne simultanément du chef d'une infraction à l'article 420 |
artikelen 36 of 37bis, § 2, van deze gecoördineerde wetten, zal het | du Code pénal et d'une infraction aux articles 36 ou 37bis, § 2, des |
verval van het recht tot sturen worden uitgesproken voor een periode | présentes lois coordonnées, la déchéance du droit de conduire sera |
van ten minste 6 maanden. | prononcée pour une période de 6 mois au moins. |
Het herstel in het recht tot sturen is afhankelijk van het slagen voor | La réintégration dans le droit de conduire est subordonnée à la |
de vier examens en onderzoeken bedoeld in § 3, eerste lid. | réussite des quatre examens visés au § 3, alinéa 1er. |
§ 2bis. Behoudens in geval van artikel 37/1, eerste lid, of als hij | § 2bis. Sauf dans le cas visé à l'article 37/1, alinéa 1er, ou |
het herstel in het recht tot sturen afhankelijk maakt van het slagen | lorsqu'il subordonne la réintégration dans le droit de conduire à la |
voor een of meer van de in § 3 vermelde examens en onderzoeken, kan de | condition d'avoir satisfait à un ou plusieurs des examens visés au § |
rechter lastens iedere bestuurder houder van een rijbewijs of het als | 3, le juge peut ordonner, à l'égard de tout conducteur détenteur d'un |
zodanig geldend bewijs, bevelen dat het effectief verval enkel wordt | permis de conduire ou d'un titre qui en tient lieu, que la déchéance |
uitgevoerd : | effective sera mise en exécution uniquement : |
- van vrijdag om 20 uur tot zondag om 20 uur; | - du vendredi 20 heures au dimanche 20 heures; |
- van 20 uur op de vooravond van een feestdag tot 20 uur op die | - à partir de 20 heures la veille d'un jour férié jusqu'à 20 heures le |
feestdag. | jour férié même. |
§ 3. De rechter kan het herstel in het recht tot sturen afhankelijk | § 3. Le juge peut subordonner la réintégration dans le droit de |
maken van het slagen voor een of meer van de hiernavermelde examens en | conduire à la condition d'avoir satisfait à un ou plusieurs des |
onderzoeken : | examens cités ci-après : |
1° een theoretisch examen; | 1° un examen théorique; |
2° een praktisch examen; | 2° un examen pratique; |
3° een geneeskundig onderzoek; | 3° un examen médical; |
4° een psychologisch onderzoek; | 4° un examen psychologique; |
5° specifieke scholingen bepaald door de Koning. | 5° des formations spécifiques déterminées par le Roi. |
De onderzoeken bedoeld in deze paragraaf zijn niet van toepassing op | Les examens prévus par le présent paragraphe ne sont pas applicables |
de houders van een buitenlands rijbewijs die niet voldoen aan de door | aux titulaires d'un permis de conduire étranger qui ne répondent pas |
de Koning bepaalde voorwaarden om een Belgisch rijbewijs te kunnen | aux conditions fixées par le Roi pour pouvoir obtenir un permis de |
verkrijgen. | conduire belge. |
§ 4. De rechter moet het herstel in het recht tot sturen van de vervallenverklaarde uit hoofde van een veroordeling wegens overtreding vermeld in § 1, 1° van dit artikel, en die bovendien lijdt aan een lichaamsgebrek of een aandoening zoals bepaald door de Koning ter uitvoering van artikel 23, 3°, afhankelijk maken van het bewijs door de vervallenverklaarde dat hij dit lichaamsgebrek of deze aandoening niet meer vertoont. Daartoe dient deze laatste een verzoek in bij een aan het openbaar ministerie gericht verzoekschrift voor het gerecht dat het verval heeft uitgesproken. Tegen de uitspraak van dit gerecht staat geen hoger beroep open. Wordt het verzoek afgewezen dan kan geen nieuw verzoek worden ingediend vóór een termijn van zes maanden, te rekenen van de datum der afwijzing, is verstreken. | § 4. Le juge doit subordonner la réintégration dans le droit de conduire du déchu du chef d'infraction mentionnée au § 1er, 1° de cet article et présentant un défaut physique ou une affection déterminé par le Roi, en exécution de l'article 23, 3°, à la preuve par le déchu qu'il ne présente plus ce défaut physique ou cette affection. A ces fins, ce dernier introduit une demande par requête donnée au ministère public devant la juridiction qui a prononcé la mesure de déchéance. Cette juridiction statue sans appel. Si la demande est rejetée, elle ne peut être renouvelée avant l'expiration d'un délai de six mois prenant cours à la date du rejet. |
In geval van overtreding van de artikelen 30, § 1, 3°, 35, 36 of | En cas d'infraction aux articles 30, § 1er, 3°, 3°, 35, 36 ou 37bis, § |
37bis, § 2, moet het herstel in het recht tot sturen afhankelijk | 2, la réintégration dans le droit de conduire doit être subordonnée à |
worden gemaakt van het slagen voor de onderzoeken bedoeld in § 3, 3° | la réussite des examens visés au § 3, 3° et 4°. |
en 4°. § 5. De rechter moet het verval van het recht tot sturen uitspreken en | § 5. Le juge doit prononcer la déchéance du droit de conduire et |
het herstel van het recht tot sturen minstens afhankelijk maken van | rendre la réintégration du droit de conduire dépendante au moins de la |
het slagen voor het theoretisch of praktisch examen indien hij | réussite des examens théorique ou pratique s'il condamne du chef d'une |
veroordeelt wegens een overtreding begaan met een motorvoertuig die | infraction commise avec un véhicule à moteur pouvant donner lieu à une |
tot een verval van het recht tot sturen kan leiden en de schuldige | déchéance du droit de conduire, et que le coupable est titulaire |
sinds minder dan twee jaar houder is van het rijbewijs B. | depuis moins de deux ans du permis de conduire B. |
Het eerste lid is niet van toepassing op artikel 38, § 1, 2°, in geval | L'alinéa 1er n'est pas d'application à l'article 38, § 1er, 2°, en cas |
van een verkeersongeval met enkel lichtgewonden. | d'un accident de la circulation avec seulement des blessés légers. |
Het eerste lid is niet van toepassing op de overtredingen van de | L'alinéa 1er n'est pas d'application aux infractions du deuxième degré |
tweede graad, zoals bedoeld in artikel 29, § 1 ». | visées à l'article 29, § 1er ». |
B.1.2. Artikel 38, § 6, van de Wegverkeerswet, dat het voorwerp van de | B.1.2. L'article 38, § 6, de cette loi, qui fait l'objet des questions |
prejudiciële vragen uitmaakt, is ingevoegd bij artikel 9 van de wet | préjudicielles, a été inséré par l'article 9 de la loi du 9 mars 2014, |
van 9 maart 2014, in werking getreden op 1 januari 2015. Het bepaalt : | entré en vigueur le 1er janvier 2015. Il dispose : |
« Behoudens in geval van artikel 37/1, eerste lid, moet de rechter het | « Sauf dans le cas visé à l'article 37/1, alinéa 1er, le juge doit |
verval van het recht tot het besturen van een motorvoertuig van ten | prononcer la déchéance du droit de conduire un véhicule à moteur pour |
minste 3 maanden uitspreken, en het herstel van het recht tot sturen | une période de 3 mois au moins, et subordonner la réintégration dans |
afhankelijk maken van het slagen voor de vier examens en onderzoeken | le droit de conduire à la réussite des quatre examens visés au § 3, |
bedoeld in § 3, eerste lid, wanneer de schuldige, in de periode van 3 | alinéa 1er, si le coupable, dans la période de 3 ans à compter du jour |
jaar te rekenen van de dag van de uitspraak van een vorig veroordelend | du prononcé d'un précédent jugement de condamnation coulé en force de |
vonnis dat in kracht van gewijsde is gegaan voor één van de | |
overtredingen bedoeld in de artikelen 29, § 1, eerste lid, 29, § 3, | chose jugée du chef de l'une des infractions visées aux articles 29, § |
derde lid, 30, §§ 1, 2 en 3, 33, §§ 1 en 2, 34, § 2, 35, 37, 37bis, § | 1er, alinéa 1er, 29, § 3, alinéa 3, 30, §§ 1er, 2 et 3, 33, §§ 1er et |
1, 48 en 62bis, opnieuw één van deze overtredingen begaat. | 2, 34, § 2, 35, 37, 37bis, § 1er, 48 et 62bis, commet à nouveau l'une |
de ces infractions. | |
Wanneer de schuldige binnen 3 jaar te rekenen van de dag van de | Si le coupable, dans les 3 ans à compter du jour du prononcé d'un |
uitspraak van een vorig veroordelend vonnis dat in kracht van gewijsde | précédent jugement de condamnation coulé en force de chose jugée du |
is gegaan voor één van de in het eerste lid bedoelde overtredingen, | chef de l'une des infractions visées à l'alinéa 1er, commet à nouveau |
twee van deze overtredingen opnieuw begaat, bedraagt het verval van | deux de ces infractions, la déchéance du droit de conduire un véhicule |
het recht tot het besturen van een motorvoertuig ten minste 6 maanden | à moteur est de 6 mois au moins et la réintégration dans le droit de |
en is het herstel van het recht tot sturen afhankelijk van het slagen | conduire est subordonnée à la réussite des quatre examens visés au § |
voor de vier examens en onderzoeken bedoeld in § 3, eerste lid. | 3, alinéa 1er. |
Wanneer de schuldige binnen 3 jaar te rekenen van de dag van de | Si le coupable, dans les 3 ans à compter du jour du prononcé d'un |
uitspraak van een vorig veroordelend vonnis dat in kracht van gewijsde | |
is gegaan voor één van de in het eerste lid bedoelde overtredingen, | précédent jugement de condamnation coulé en force de chose jugée du |
drie of meer van deze overtredingen opnieuw begaat, bedraagt het | chef de l'une des infractions visées à l'alinéa 1er, commet à nouveau |
verval van het recht tot het besturen van een motorvoertuig ten minste | trois ou plus de ces infractions, la déchéance du droit de conduire un |
9 maanden en is het herstel van het recht tot sturen afhankelijk van | véhicule à moteur est de 9 mois au moins et la réintégration dans le |
het slagen voor de vier examens en onderzoeken bedoeld in § 3, eerste | droit de conduire est subordonnée à la réussite des quatre examens |
lid ». | visés au § 3, alinéa 1er ». |
B.2.1. Zoals hij heeft gedaan in de zaken die aanleiding hebben | B.2.1. Comme il l'a fait dans les affaires qui ont donné lieu à |
gegeven tot het arrest nr. 168/2016 van 22 december 2016, stelt de | l'arrêt n° 168/2016 du 22 décembre 2016, le juge a quo interroge la |
verwijzende rechter aan het Hof een vraag over de bestaanbaarheid van | Cour sur la compatibilité de cette disposition avec les articles 10 et |
die bepaling met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, in samenhang | 11 de la Constitution, combinés avec l'article 2 du Code pénal, avec |
gelezen met artikel 2 van het Strafwetboek, met artikel 15 van het | l'article 15 du Pacte international relatif aux droits civils et |
Internationaal Verdrag inzake burgerrechten en politieke rechten en | |
met artikel 6 van het Europees Verdrag voor de rechten van de mens, in | politiques et avec l'article 6 de la Convention européenne des droits |
zoverre zij de rechter bij wie de zaak na de inwerkingtreding van de | de l'homme, en ce qu'elle impose au juge saisi après l'entrée en |
wet van 9 maart 2014 aanhangig is gemaakt, ertoe verplicht om, bij een | vigueur de la loi du 9 mars 2014, en cas de condamnation d'un prévenu |
veroordeling van een recidiverende beklaagde tot een straf van verval | récidiviste à une peine de déchéance du droit de conduire tout |
van het recht tot het besturen van een motorvoertuig, wegens een | véhicule à moteur, du chef d'une infraction commise avant l'entrée en |
overtreding die vóór de inwerkingtreding van die wet is begaan, het | vigueur de cette loi, de subordonner la réintégration dans le droit de |
herstel in het recht tot sturen afhankelijk te maken van het slagen | conduire à la réussite des examens théorique, pratique, médical et |
voor een theoretisch en een praktisch examen alsook voor een | |
geneeskundig en een psychologisch onderzoek, aangezien het opleggen | |
van die examens en onderzoeken de situatie van de beklaagde in feite | psychologique, dès lors que la prononciation de ces examens aggrave en |
verergert ten opzichte van de vroegere wetgeving. | fait la situation du prévenu par rapport à la législation antérieure. |
B.2.2. Artikel 2 van het Strafwetboek bepaalt : | B.2.2. L'article 2 du Code pénal dispose : |
« Geen misdrijf kan worden gestraft met straffen die bij de wet niet | « Nulle infraction ne peut être punie de peines qui n'étaient pas |
waren gesteld voordat het misdrijf werd gepleegd. | portées par la loi avant que l'infraction fût commise. |
Indien de straf, ten tijde van het vonnis bepaald, verschilt van die | Si la peine établie au temps du jugement diffère de celle qui était |
welke ten tijde van het misdrijf was bepaald, wordt de minst zware | portée au temps de l'infraction, la peine la moins forte sera |
straf toegepast ». | appliquée ». |
Die bepaling verbiedt om op de beklaagde een strengere straf toe te | Cette disposition interdit d'appliquer à un prévenu une peine plus |
passen dan die welke van toepassing was op het ogenblik van het | forte que celle qui était applicable au moment de l'infraction. |
misdrijf. B.2.3. Artikel 15, lid 1, van het Internationaal Verdrag inzake | B.2.3. L'article 15, paragraphe 1, du Pacte international relatif aux |
burgerrechten en politieke rechten bepaalt : | droits civils et politiques dispose : |
« Niemand kan worden veroordeeld wegens een handelen of nalaten, dat | « Nul ne sera condamné pour des actions ou omissions qui ne |
geen strafbaar feit naar nationaal of internationaal recht uitmaakte | constituaient pas un acte délictueux d'après le droit national ou |
ten tijde dat het handelen of nalaten geschiedde. Evenmin, mag een | international au moment où elles ont été commises. De même, il ne sera |
zwaardere straf worden opgelegd dan die welke ten tijde van het begaan | infligé aucune peine plus forte que celle qui était applicable au |
van het strafbare feit van toepassing was. Indien, na het begaan van | moment où l'infraction a été commise. Si, postérieurement à cette |
het strafbare feit de wet mocht voorzien in de oplegging van een | infraction, la loi prévoit l'application d'une peine plus légère, le |
lichtere straf, dient de overtreder daarvan te profiteren ». | délinquant doit en bénéficier ». |
B.2.4. Het Hof is niet bevoegd om de in het geding zijnde bepaling te | B.2.4. La Cour n'est pas compétente pour contrôler la disposition en |
toetsen aan wetskrachtige normen. Het houdt echter rekening met het | cause au regard de normes législatives. Elle prend cependant en compte |
algemeen beginsel van de niet-retroactiviteit van de wetten in | le principe général de la non-rétroactivité des lois en matière |
strafzaken, zoals het met name is uitgedrukt in artikel 15 van het | pénale, tel qu'il est notamment exprimé par l'article 15 du Pacte |
Internationaal Verdrag inzake burgerrechten en politieke rechten en in | international relatif aux droits civils et politiques et par l'article |
artikel 2 van het Strafwetboek. | 2 du Code pénal. |
B.3.1. Uit de motieven van de verwijzingsbeslissingen blijkt dat de | B.3.1. Il ressort des motifs des décisions de renvoi que le juge a quo |
verwijzende rechter zich in hoger beroep moet uitspreken over | |
vonnissen van de Politierechtbank waarbij de beklaagden zijn | est saisi en appel de jugements du Tribunal de police condamnant les |
veroordeeld tot een gevangenisstraf, tot een werkstraf of tot een | prévenus à une peine d'emprisonnement, à une peine de travail ou à une |
geldboete, alsook tot een verval van het recht tot het besturen van | amende ainsi qu'à une déchéance du droit de conduire tout véhicule à |
elk motorvoertuig en waarbij hun herstel in het recht tot sturen | moteur et subordonnant leur réintégration dans le droit de conduire à |
afhankelijk wordt gemaakt van het slagen voor een theoretisch en een | la condition d'avoir réussi les examens théorique, pratique, médical |
praktisch examen en voor een geneeskundig en een psychologisch | et psychologique pour des faits intervenus avant l'entrée en vigueur |
onderzoek, wegens feiten die zich hebben voorgedaan vóór de | |
inwerkingtreding van artikel 9 van de wet van 9 maart 2014. | de l'article 9 de la loi du 9 mars 2014. |
De vaststelling dat aan de voorwaarden van herhaling is voldaan noopt | Le constat que les conditions de la récidive sont réunies conduit, |
volgens de verwijzende rechter tot de onmiddellijke toepassing, in die | selon le juge a quo, à l'application immédiate, dans ces affaires, de |
zaken, van de in het geding zijnde bepaling, in zoverre zij de rechter | la disposition en cause en ce qu'elle oblige le juge à subordonner la |
ertoe verplicht het herstel in het recht tot het besturen van een | réintégration dans le droit de conduire un véhicule à moteur à la |
motorvoertuig afhankelijk te maken van het slagen voor een theoretisch | réussite des quatre examens, théorique, pratique, médical et |
en een praktisch examen en voor een geneeskundig en een psychologisch | psychologique, lorsqu'une peine de déchéance est prononcée à |
onderzoek, wanneer een verval wordt uitgesproken ten aanzien van een | l'encontre d'un prévenu se trouvant en état de récidive. Il se fonde à |
recidiverende beklaagde. Hij steunt daarvoor op de arresten van het | cet égard sur les arrêts de la Cour de cassation des 1er février 2005 |
Hof van Cassatie van 1 februari 2005 (Arr. Cass., 2005, nr. 64) en 27 | (Pas., 2005, n° 64) et 27 avril 2016 (P.15.1468.F) qui ont jugé que |
april 2016 (P.15.1468.F), waarin is geoordeeld dat de verplichting om | l'obligation de se soumettre à ces examens avant d'obtenir la |
die examens af te leggen en onderzoeken te ondergaan teneinde het | réintégration dans le droit de conduire constitue une mesure de sûreté |
herstel in het recht tot sturen te verkrijgen, een | |
beveiligingsmaatregel is die van toepassing is vanaf de | applicable dès l'entrée en vigueur de la loi qui les prévoit, |
inwerkingtreding van de wet die daarin voorziet, waarbij artikel 2 van | l'article 2 du Code pénal concernant uniquement les peines proprement |
het Strafwetboek alleen betrekking heeft op de eigenlijke straffen en | |
niet op de beveiligingsmaatregelen die de bescherming van het algemeen | dites et non les mesures de sûreté qui visent à la protection de |
belang beogen. | l'intérêt général. |
B.3.2. Volgens de Ministerraad is de prejudiciële vraag onduidelijk in | B.3.2. Selon le Conseil des ministres, la question préjudicielle est |
zoverre zij een groep van burgers niet op voldoende nauwkeurige wijze | obscure en ce qu'elle ne vise pas un groupe de citoyens de manière |
beoogt en geen enkele vergelijking maakt. | suffisamment précise et n'opère aucune comparaison. |
In tegenstelling tot wat de Ministerraad verklaart, blijkt uit de | Contrairement à ce qu'affirme le Conseil des ministres, la question |
prejudiciële vraag voldoende duidelijk welke categorieën van personen | préjudicielle fait apparaître de manière suffisamment claire quelles |
moeten worden vergeleken : de recidiverende beklaagden van een | catégories de personnes doivent être comparées : les prévenus |
overtreding die is begaan vóór de inwerkingtreding van de in het | récidivistes d'une infraction commise avant l'entrée en vigueur de la |
geding zijnde bepaling naargelang zij voor die overtreding zijn | disposition en cause selon qu'ils sont condamnés du chef de cette |
veroordeeld vóór of na de inwerkingtreding van die bepaling. Daarenboven, wanneer een schending van het beginsel van gelijkheid en niet-discriminatie wordt aangevoerd, in samenhang gelezen met een ander grondrecht dat in de Grondwet of in een internationaalrechtelijke bepaling is gewaarborgd, of uit een algemeen rechtsbeginsel voortvloeit, dient de categorie van personen voor wie dat grondrecht wordt geschonden, te worden vergeleken met de categorie van personen ten opzichte van wie dat grondrecht wordt gewaarborgd. Uit de memorie van de Ministerraad blijkt overigens dat die de vraag goed heeft begrepen en dus een dienstig verweer heeft kunnen voeren. | infraction avant ou après l'entrée en vigueur de cette disposition. Par ailleurs, lorsqu'une violation du principe d'égalité et de non-discrimination est alléguée en combinaison avec un autre droit fondamental garanti par la Constitution ou par une disposition de droit international, ou découlant d'un principe général du droit, la catégorie de personnes pour lesquelles ce droit fondamental est violé doit être comparée à la catégorie de personnes envers lesquelles ce droit fondamental est garanti. Il ressort du reste du mémoire du Conseil des ministres que celui-ci a bien compris la question et a donc été en mesure de mener une défense utile. |
B.4. Uit de parlementaire voorbereiding van de wet van 9 maart 2014 | B.4. Il découle des travaux préparatoires de la loi du 9 mars 2014 |
volgt dat de wetgever, teneinde het doel te bereiken dat de | |
Staten-Generaal van de verkeersveiligheid voor 2020 heeft | qu'en vue d'atteindre l'objectif fixé pour 2020 par les Etats Généraux |
de la sécurité routière, conformément à la proposition de la | |
vooropgesteld, overeenkomstig het voorstel van de Europese Commissie, | Commission européenne, qui consiste à diminuer le nombre annuel de |
namelijk het jaarlijks aantal verkeersdoden doen dalen, maatregelen | morts sur les routes, le législateur a voulu prendre des mesures qui |
heeft willen nemen die een impact op lange termijn hebben en met name | ont un impact à long terme et notamment renforcer la sévérité de la |
de herhaling bij overtredingen van de wet betreffende de politie over | répression de la récidive en matière d'infractions à la loi relative à |
het wegverkeer strenger heeft willen bestraffen (Parl. St., Kamer, | la police de la circulation routière (Doc. parl., Chambre, 2012-2013, |
2012-2013, DOC 53-2880/001, p. 3) : | DOC 53-2880/001, p. 3) : |
« Daarnaast wordt recidive van de zwaarste overtredingen zwaarder | « De plus, la récidive des infractions les plus graves sera punie plus |
bestraft. Sedert de wetswijziging van 2 december 2011 is er reeds | sévèrement. Depuis la modification légale du 2 décembre 2011, il est |
sprake van recidive voor de combinatie rijden onder invloed van | déjà question de récidive en cas de combinaison de conduite sous |
influence de l'alcool, d'ivresse et de conduite sous l'emprise de | |
alcohol, dronkenschap en rijden onder invloed van drugs. Nu komt daar | drogues. A présent, c'est également le cas pour le délit de fuite, la |
vluchtmisdrijf, rijden zonder rijbewijs, overtredingen van de vierde | conduite sans permis de conduire, les infractions du quatrième degré, |
graad, de zwaarste snelheidsovertredingen en het gebruik van de | les infractions les plus graves en matière de vitesse et l'usage d'un |
radardetector bij. Wanneer men veroordeeld wordt voor één van deze | détecteur de radar. Lorsque l'on est condamné pour l'une de ces |
overtredingen en men één van deze overtredingen opnieuw begaat binnen | infractions et que l'on commet à nouveau l'une de ces infractions dans |
een periode van drie jaar, zal de rechter een verplicht verval van het | une période de trois ans, le juge devra prononcer une déchéance |
recht tot het besturen van een motorvoertuig moeten uitspreken, naast | obligatoire du droit de conduire un véhicule automobile, à côté de |
het verplicht opleggen van het theoretisch en praktisch examen en het | l'obligation de repasser l'examen théorique et pratique et l'examen |
geneeskundig en psychologisch onderzoek. De duur van het verplicht | médical et psychologique. La durée de la déchéance obligatoire varie |
verval varieert in functie van de ' mate ' van recidive. | en fonction de ' l'importance ' de la récidive. |
Een uitzondering op het verplicht verval van het recht tot sturen | Une exception à la déchéance obligatoire du droit de conduire est |
prévue si le juge impose un éthylotest antidémarrage. La combinaison | |
wordt voorzien indien de rechter een alcoholslot oplegt. Ook de | éthylotest antidémarrage - déchéance du week-end, déchéance du |
combinatie alcoholslot-weekendverval, weekendverval-herstelexamens | week-end - examen de réintégration est rendue impossible. En effet, il |
wordt onmogelijk gemaakt. Het is immers niet logisch dat iemand in het | est illogique qu'une personne soit inapte médicalement et |
weekend medisch en psychologisch ongeschikt zou zijn maar niet tijdens de week. | psychologiquement le week-end et qu'elle ne le soit pas en semaine. |
In dezelfde logica wordt ook de combinatie van de beperking van het | Dans la même logique, la combinaison de la déchéance du droit de |
verval tot bepaalde categorieën motorvoertuigen met herstelexamens | conduire limitée à certaines catégories de véhicules avec des examens |
uitgesloten » (ibid., p. 4). | de réintégration est exclue » (ibid., p. 4). |
B.5. Het staat aan de wetgever, in het bijzonder wanneer hij een plaag | B.5. Il appartient au législateur, spécialement lorsqu'il entend |
wil bestrijden die andere preventieve maatregelen tot nog toe | lutter contre un fléau que d'autres mesures préventives n'ont pu |
onvoldoende hebben kunnen indijken, te beslissen of voor een strengere bestraffing van sommige vormen van delinquentie moet worden geopteerd. Het aantal verkeersongevallen en de gevolgen daarvan verantwoorden dat diegenen die de verkeersveiligheid in het gedrang brengen het voorwerp uitmaken van daartoe geëigende procedures en sancties. B.6.1. Om de prejudiciële vraag te beantwoorden moet het Hof nagaan of de verplichting die bestaat in het slagen voor een theoretisch en een praktisch examen en voor een medisch en een psychologisch onderzoek teneinde het herstel in het recht tot sturen te verkrijgen nadat het verval van het recht tot sturen bij vonnis is uitgesproken, een straf is. | jusqu'ici suffisamment endiguer, de décider s'il convient d'opter pour une répression aggravée à l'égard de certaines formes de délinquance. Le nombre d'accidents de la route et les conséquences qui en découlent justifient que les auteurs d'atteintes à la sécurité routière fassent l'objet de procédures et de sanctions propres. B.6.1. Pour répondre à la question préjudicielle, la Cour doit déterminer si l'obligation de réussir des examens théorique, pratique, médical et psychologique pour obtenir la réintégration dans le droit de conduire après avoir été déchu par jugement du droit de conduire est une peine. |
B.6.2. Bij het vaststellen van het bestaan van een « strafvervolging » | B.6.2. Afin de déterminer l'existence d'une « accusation en matière |
in de zin van artikel 6 van het Europees Verdrag voor de rechten van | pénale » au sens de l'article 6 de la Convention européenne des droits |
de mens houdt het Europees Hof voor de Rechten van de Mens rekening | de l'homme, la Cour européenne des droits de l'homme a égard à trois |
met drie criteria : « de juridische kwalificatie van de betwiste | critères : « la qualification juridique de la mesure litigieuse en |
maatregel in het nationaal recht, de aard zelf ervan en de aard en de | droit national, la nature même de celle-ci, et la nature et le degré |
strengheid van de ' sanctie ' » (zie met name, in verband met de | de sévérité de la ' sanction ' » (voy. notamment, concernant le |
onmiddellijke intrekking van het rijbewijs, EHRM, 28 oktober 1999, | retrait immédiat de permis, CEDH, 28 octobre 1999, Escoubet c. |
Escoubet t. België, § 32). Dat Hof hanteert dezelfde criteria voor de | Belgique, § 32). Cette Cour utilise les mêmes critères pour |
toepassing van artikel 7 van het voormelde Verdrag, dat een | l'application de l'article 7 de la Convention précitée, qui a une |
soortgelijke draagwijdte heeft als artikel 15 van het Internationaal | portée analogue à celle de l'article 15 du Pacte international relatif |
Verdrag inzake burgerrechten en politieke rechten (bv. EHRM, 4 oktober | aux droits civils et politiques (par exemple, CEDH, 4 octobre 2016, |
2016, Zaja t. Kroatië, § 86). | Zaja c. Croatie, § 86). |
B.6.3. Zoals de verwijzende rechter opmerkt, is het Hof van Cassatie | B.6.3. Comme le relève le juge a quo, la Cour de cassation considère |
van oordeel dat de verplichting om die examens en onderzoeken te | que l'obligation de se soumettre à ces examens avant d'obtenir la |
ondergaan alvorens het herstel in het recht tot sturen te verkrijgen, | réintégration dans le droit de conduire constitue une mesure de |
een beveiligingsmaatregel vormt. | sûreté. |
B.6.4. Het Hof moet voorts nagaan of die verplichting, gelet op de | B.6.4. La Cour doit encore vérifier si, en raison de sa nature ou de |
aard of de strengheid ervan, moet worden beschouwd als een straf. | sa sévérité, cette obligation doit être considérée comme une peine. |
Het Europees Hof herinnert in dat opzicht, in zijn reeds aangehaalde | La Cour européenne rappelle à cet égard dans son arrêt Escoubet c. |
arrest Escoubet t. België, eraan « dat ' volgens de gewone betekenis | Belgique précité « que ' selon le sens ordinaire des termes, relèvent |
van de woorden, die overtredingen onder het strafrecht vallen die | en général du droit pénal les infractions dont les auteurs s'exposent |
aanleiding kunnen geven tot straffen die met name een ontradend effect | à des peines destinées notamment à exercer un effet dissuasif et qui |
moeten hebben en die gewoonlijk bestaan in vrijheidsbeperkende | consistent d'habitude en des mesures privatives de liberté et en des |
maatregelen en geldboeten ' (arrest Özturk, voormeld, pp. 20-21, § | amendes ' (arrêt Özturk précité, pp. 20-21, § 53), à l'exception de ' |
53), met uitzondering van ' die welke wegens de aard, de duur of de | celles qui par leur nature, leur durée ou leurs modalités d'exécution |
uitvoeringsvoorwaarden ervan geen aanzienlijke schade zouden kunnen | ne sauraient causer un préjudice important ' (voir, en matière de |
berokkenen ' (zie, inzake vrijheidsberoving, het arrest Engel en | privation de liberté, l'arrêt Engel et autres précité, pp. 34-35, § |
anderen, voormeld, pp. 34-35, § 82) » ( § 36). | 82) » ( § 36). |
B.6.5. In tegenstelling tot het verval van het recht tot sturen (zie | B.6.5. Contrairement à la déchéance du droit de conduire (voy. l'arrêt |
het arrest nr. 88/2016 van 2 juni 2016, B.4.2) is de verplichting om | n° 88/2016 du 2 juin 2016, B.4.2), l'obligation de réussir des examens |
te slagen voor een theoretisch en een praktisch examen en voor een | théorique, pratique, médical et psychologique pour obtenir la |
medisch en een psychologisch onderzoek om het herstel in het recht tot | |
sturen te verkrijgen nadat het verval van het recht tot sturen bij | réintégration dans le droit de conduire après avoir été déchu par |
vonnis is uitgesproken, geen strafrechtelijke sanctie, maar een | jugement du droit de conduire n'est pas une sanction pénale mais |
preventieve beveiligingsmaatregel die een doel van algemeen belang | constitue une mesure préventive de sûreté dans un objectif d'intérêt |
nastreeft. Die examens en onderzoeken maken het immers mogelijk na te | général. Ces examens permettent, en effet, de vérifier que l'état |
gaan of de medische en psychologische toestand van gevaarlijke bestuurders, voldoet aan de wettelijke minimumnormen voor het besturen van een voertuig in alle veiligheid, teneinde het risico van herhaling te beperken en de verkeersveiligheid te waarborgen. Het toekennen van het recht tot sturen door de overheid is immers afhankelijk van het slagen voor examens. Die maatregel past in het kader van het bewaken van de verkeersveiligheid door het deelnemen aan het verkeer met een motorvoertuig voor te behouden aan personen die hun kennis van de verkeersregels en hun rijvaardigheid hebben aangetoond en dus voldoende bekwaam zijn om zich op een veilige manier in het verkeer te begeven. B.6.6. De verplichting om te slagen voor een theoretisch en praktisch examen en voor een medisch en psychologisch onderzoek om het herstel in het recht tot sturen te verkrijgen nadat het verval van het recht tot sturen bij vonnis is uitgesproken, beoogt dus niet de recidiverende bestuurder te bestraffen, maar de maatschappij tegen onverantwoord verkeersgedrag te beschermen. De maatregel die beoogt te waarborgen dat een bestuurder over de vereiste bekwaamheden en kwalificaties beschikt om zich in het verkeer te begeven, is evenredig met de nagestreefde doelstelling en zou niet als een strafmaatregel kunnen worden beschouwd louter vanwege de gestrengheid ervan. Hij houdt dus geen beslissing in over de gegrondheid van een | médical et psychologique de conducteurs dangereux répond aux normes minimales légales requises pour la conduite d'un véhicule en toute sécurité, de manière à réduire le risque de récidive et à garantir la sécurité routière. Les autorités publiques subordonnent, en effet, l'octroi du droit de conduire à la réussite d'examens. Cette mesure fait partie du contrôle de la sécurité routière, en réservant la participation à la circulation avec un véhicule motorisé aux personnes qui ont démontré leur connaissance des règles de circulation et leur aptitude à conduire et qui sont donc suffisamment aptes à se déplacer de manière sûre dans la circulation. B.6.6. L'obligation de réussir des examens théorique, pratique, médical et psychologique pour obtenir la réintégration dans le droit de conduire après avoir été déchu par jugement du droit de conduire ne vise donc pas à sanctionner le conducteur récidiviste, mais à protéger la société contre les comportements irresponsables dans la circulation. La mesure qui vise à s'assurer qu'une personne réunit les capacités et qualifications nécessaires pour circuler sur la voie publique est proportionnée au but poursuivi et ne pourrait pas être considérée comme une mesure pénale uniquement en raison de sa sévérité. Elle n'implique donc pas une décision sur le bien-fondé |
strafvervolging in de zin van artikel 6 van het Europees Verdrag voor | d'une accusation en matière pénale au sens de l'article 6 de la |
de rechten van de mens en vormt geen straf in de zin van artikel 15, | Convention européenne des droits de l'homme et ne constitue pas une |
lid 1, van het Internationaal Verdrag inzake burgerrechten en | peine au sens de l'article 15, paragraphe 1, du Pacte international |
politieke rechten. | relatif aux droits civils et politiques. |
B.7. De prejudiciële vraag dient derhalve ontkennend te worden beantwoord. | B.7. La question préjudicielle appelle dès lors une réponse négative. |
Om die redenen, | Par ces motifs, |
het Hof | la Cour |
zegt voor recht : | dit pour droit : |
Artikel 38, § 6, van de wet betreffende de politie over het | L'article 38, § 6, de la loi relative à la police de la circulation |
wegverkeer, gecoördineerd op 16 maart 1968, ingevoegd bij artikel 9 | routière, coordonnée le 16 mars 1968, inséré par l'article 9 de la loi |
van de wet van 9 maart 2014, schendt niet de artikelen 10 en 11 van de | du 9 mars 2014, ne viole pas les articles 10 et 11 de la Constitution |
Grondwet, in samenhang gelezen met artikel 15, lid 1, van het | combinés avec l'article 15, paragraphe 1, du Pacte international |
Internationaal Verdrag inzake burgerrechten en politieke rechten en | |
met artikel 6 van het Europees Verdrag voor de rechten van de mens. | relatif aux droits civils et politiques et avec l'article 6 de la |
Convention européenne des droits de l'homme. | |
Aldus gewezen in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig artikel | Ainsi rendu en langue française et en langue néerlandaise, |
65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof, | conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur |
op 15 juni 2017. | la Cour constitutionnelle, le 15 juin 2017. |
De griffier, | Le greffier, |
F. Meersschaut | F. Meersschaut |
De voorzitter, | Le président, |
J. Spreutels | J. Spreutels |