Etaamb.openjustice.be
Meertalige weergave van Arrest van --
← Terug naar "Uittreksel uit arrest nr. 24/2017 van 16 februari 2017 Rolnummer : 6391 In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 325/7, § 1, vijfde lid, van het Burgerlijk Wetboek, gesteld door de Rechtbank van eerste aanleg Oost-Vlaanderen, Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters E. De Groot en J. Spreutels, en de recht(...)"
Uittreksel uit arrest nr. 24/2017 van 16 februari 2017 Rolnummer : 6391 In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 325/7, § 1, vijfde lid, van het Burgerlijk Wetboek, gesteld door de Rechtbank van eerste aanleg Oost-Vlaanderen, Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters E. De Groot en J. Spreutels, en de recht(...) Extrait de l'arrêt n° 24/2017 du 16 février 2017 Numéro du rôle : 6391 En cause : la question préjudicielle relative à l'article 325/7, § 1 er , alinéa 5, du Code civil, posée par le Tribunal de première instance de Flandre orie La Cour constitutionnelle, composée des présidents E. De Groot et J. Spreutels, et des juges L. (...)
GRONDWETTELIJK HOF COUR CONSTITUTIONNELLE
Uittreksel uit arrest nr. 24/2017 van 16 februari 2017 Extrait de l'arrêt n° 24/2017 du 16 février 2017
Rolnummer : 6391 Numéro du rôle : 6391
In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 325/7, § 1, vijfde En cause : la question préjudicielle relative à l'article 325/7, § 1er,
lid, van het Burgerlijk Wetboek, gesteld door de Rechtbank van eerste alinéa 5, du Code civil, posée par le Tribunal de première instance de
aanleg Oost-Vlaanderen, afdeling Gent, familierechtbank. Flandre orientale, division Gand, tribunal de la famille.
Het Grondwettelijk Hof, La Cour constitutionnelle,
samengesteld uit de voorzitters E. De Groot en J. Spreutels, en de composée des présidents E. De Groot et J. Spreutels, et des juges L.
rechters L. Lavrysen, A. Alen, J.-P. Moerman, F. Daoût en T. Giet, Lavrysen, A. Alen, J.-P. Moerman, F. Daoût et T. Giet, assistée du
bijgestaan door de griffier F. Meersschaut, onder voorzitterschap van voorzitter E. De Groot, greffier F. Meersschaut, présidée par le président E. De Groot,
wijst na beraad het volgende arrest : après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant :
I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging I. Objet de la question préjudicielle et procédure
Bij vonnis van 24 maart 2016 in zake B.W. tegen A.N., S.S. en Mr. Par jugement du 24 mars 2016 en cause de B.W. contre A.N., S.S. et Me
Delphine Huys, in haar hoedanigheid van voogd ad hoc over M.N., Delphine Huys, en sa qualité de tuteur ad hoc de M.N., dont
waarvan de expeditie ter griffie van het Hof is ingekomen op 7 april l'expédition est parvenue au greffe de la Cour le 7 avril 2016, le
2016, heeft de Rechtbank van eerste aanleg Oost-Vlaanderen, afdeling Tribunal de première instance de Flandre orientale, division Gand,
Gent, familierechtbank, de volgende prejudiciële vraag gesteld : tribunal de la famille, a posé la question préjudicielle suivante :
« Schendt artikel 325/7 § 1, vijfde lid van het Burgerlijk Wetboek « L'article 325/7, § 1er, alinéa 5, du Code civil viole-t-il les
artikel 10 en 11 van de Grondwet eventueel samen gelezen met artikel 8 articles 10 et 11 de la Constitution, éventuellement combinés avec les
en 14 van het Europees Verdrag voor de rechten van de mens en de articles 8 et 14 de la Convention européenne des droits de l'homme et
fundamentele vrijheden en met het Verdrag voor de rechten van het des libertés fondamentales et avec la Convention relative aux droits
Kind, doordat het een ongelijkheid in het leven roept tussen de de l'enfant, en ce qu'il crée une inégalité entre la contestation de
betwisting van de erkenning door de vrouw die het meemoederschap van la reconnaissance par la femme qui revendique la comaternité de
het kind opeist en die onverwijld kennis heeft kunnen nemen van de l'enfant et qui a pu prendre connaissance immédiatement de la
erkenning van het kind door een andere vrouw, en de betwisting van de reconnaissance de l'enfant par une autre femme et la contestation de
erkenning door de vrouw die het meemoederschap van het kind opeist en la reconnaissance par la femme qui revendique la comaternité de
die pas later kennis heeft kunnen nemen van de erkenning van het kind l'enfant et qui n'a pu prendre connaissance de la reconnaissance de
door een andere vrouw en zich op dat ogenblik in voorkomend geval l'enfant par une autre femme qu'ultérieurement et qui, le cas échéant,
reeds buiten de vervaltermijn van één jaar bevond ? ». se trouvait à ce moment déjà en dehors du délai de forclusion d'un an ? ».
(...) (...)
III. In rechte III. En droit
(...) (...)
B.1.1. Bij de wet van 5 mei 2014 houdende de vaststelling van de B.1.1. La loi du 5 mai 2014 portant établissement de la filiation de
afstamming van de meemoeder werd in titel VII van boek I van het la coparente a inséré dans le titre VII du livre I du Code civil un
Burgerlijk Wetboek een nieuw hoofdstuk 2/1 ingevoegd, met als
opschrift « Vaststelling van de afstamming van meemoederszijde » nouveau chapitre 2/1 intitulé « De l'établissement de la filiation à
(Belgisch Staatsblad, 7 juli 2014). Dat hoofdstuk bevat de nieuwe l'égard de la coparente » (Moniteur belge, 7 juillet 2014). Ce
artikelen 325/1 tot 325/10 van het Burgerlijk Wetboek. Bij de wet van chapitre contient les nouveaux articles 325/1 à 325/10 du Code civil.
18 december 2014 « tot wijziging van het Burgerlijk Wetboek, het La loi du 18 décembre 2014 « modifiant le Code civil, le Code de droit
Wetboek van internationaal privaatrecht, het Consulair Wetboek, de wet
van 5 mei 2014 houdende de vaststelling van de afstamming van de international privé, le Code consulaire, la loi du 5 mai 2014 portant
meemoeder en de wet van 8 mei 2014 tot wijziging van het Burgerlijk établissement de la filiation de la coparente et la loi du 8 mai 2014
Wetboek met het oog op de invoering van de gelijkheid tussen mannen en modifiant le Code civil en vue d'instaurer l'égalité de l'homme et de
vrouwen bij de wijze van naamsoverdracht aan het kind en aan de la femme dans le mode de transmission du nom à l'enfant et à l'adopté
geadopteerde » (Belgisch Staatsblad, 23 december 2014) werden in die » (Moniteur belge, 23 décembre 2014) a apporté quelques modifications
regeling enkele wijzigingen aangebracht. De bepalingen van dat nieuwe à ce régime. Les dispositions de ce nouveau chapitre sont entrées en
hoofdstuk traden in werking op 1 januari 2015. vigueur le 1er janvier 2015.
B.1.2. Koppels van hetzelfde geslacht konden ingevolge de wet van 13 B.1.2. La loi du 13 février 2003 ouvrant le mariage à des personnes de
februari 2003 tot openstelling van het huwelijk voor personen van
hetzelfde geslacht en tot wijziging van een aantal bepalingen van het même sexe et modifiant certaines dispositions du Code civil avait déjà
Burgerlijk Wetboek reeds met elkaar in het huwelijk treden, maar dat permis à des couples du même sexe de se marier, mais ce mariage
huwelijk had geen afstammingsrechtelijke gevolgen. Bij de wet van 18 n'avait pas d'effets en matière de filiation. La loi du 18 mai 2006
mei 2006 « tot wijziging van een aantal bepalingen van het Burgerlijk modifiant certaines dispositions du Code civil en vue de permettre
Wetboek, teneinde de adoptie door personen van hetzelfde geslacht l'adoption par des personnes de même sexe a ouvert l'adoption aux
mogelijk te maken » werd de adoptie opengesteld voor echtgenoten en époux et partenaires de même sexe. Il est cependant apparu que cette
partners van hetzelfde geslacht. Die procedure bleek evenwel te procédure était trop compliquée, prenait trop de temps et coûtait trop
omslachtig, te tijdrovend en te duur en zij maakte de meeouder cher, et qu'elle rendait en outre le coparent tributaire du
bovendien afhankelijk van de toestemming van de oorspronkelijke consentement du parent juridique d'origine (Doc. parl., Sénat,
juridische ouder (Parl. St., Senaat, 2013-2014, nr. 5-2445/1, pp. 1-2). 2013-2014, n° 5-2445/1, pp. 1-2).
Met de nieuwe artikelen 325/1 tot 325/10 van het Burgerlijk Wetboek Pour cette raison, le législateur voulait ouvrir le droit de la
wou de wetgever daarom het oorspronkelijke afstammingsrecht filiation d'origine aux couples de sexe féminin, en adoptant les
openstellen voor koppels van het vrouwelijke geslacht. Hij streefde nouveaux articles 325/1 à 325/10 du Code civil. Il a voulu, à cet
daarbij een parallellisme na met de bestaande regeling inzake de égard, établir un parallélisme avec la réglementation existante
vaststelling van het vaderschap (Parl. St., Senaat, 2013-2014, nr. concernant l'établissement de la paternité (Doc. parl., Sénat,
5-2445/1, p. 3). Aldus kan het meemoederschap thans worden vastgesteld 2013-2014, n° 5-2445/1, p. 3). Ainsi, la comaternité peut désormais
aan de hand van een vermoeden van meemoederschap (artikelen 325/2 en être établie sur la base d'une présomption de comaternité (articles
325/3 van het Burgerlijk Wetboek), een erkenning (artikelen 325/4 tot 325/2 et 325/3 du Code civil), d'une reconnaissance (articles 325/4 à
325/7 van het Burgerlijk Wetboek) en een onderzoek naar het 325/7 du Code civil) et d'une recherche de comaternité (articles 325/8
meemoederschap (artikelen 325/8 tot 325/10 van het Burgerlijk à 325/10 du Code civil).
Wetboek). B.1.3. De vaststelling van de afstammingsband van meemoederszijde is B.1.3. L'établissement du lien de filiation à l'égard de la coparente
niet gebaseerd op de biologische werkelijkheid, maar op de wil om een ne se fonde pas sur la réalité biologique mais sur la volonté de
gezamenlijk ouderschapsproject aan te gaan (Parl. St., Senaat, souscrire à un projet de parentalité commun (Doc. parl., Sénat,
2013-2014, nr. 5-2445/3, p. 21). Die wil wordt in beginsel aangetoond 2013-2014, n° 5-2445/3, p. 21). Cette volonté est en principe
aan de hand van de overeenkomst tussen de wensouders en het démontrée à l'aide de la convention établie entre les auteurs du
projet parental et le centre de fécondation, conformément à l'article
fertiliteitscentrum, bedoeld in artikel 7 van de wet van 6 juli 2007 7 de la loi du 6 juillet 2007 relative à la procréation médicalement
betreffende de medisch begeleide voortplanting en de bestemming van de assistée et à la destination des embryons surnuméraires et des gamètes
overtallige embryo's en de gameten (zie de artikelen 318, § 2, 325/3, (voyez les articles 318, § 2, 325/3, § 2, alinéa 3, 325/3, § 5, 325/4,
§ 2, derde lid, 325/3, § 5, 325/4, 325/7, § 1, vijfde lid, 325/7, § 4, 325/7, § 1er, alinéa 5, 325/7, § 4, 325/9, alinéas 2 et 3, et 330, § 1er,
325/9, tweede en derde lid, en 330, § 1, vierde lid, van het
Burgerlijk Wetboek). alinéa 4, du Code civil).
B.1.4. De wetgever hield vast aan het uitgangspunt dat ten aanzien van B.1.4. Le législateur s'en est tenu au postulat que deux liens de
een kind maximaal twee afstammingsbanden kunnen worden vastgesteld filiation au maximum peuvent être établis à l'égard d'un enfant (Doc.
(Parl. St., Senaat, 2013-2014, nr. 5-2445/1, p. 3). Daarom bepaalt parl., Sénat, 2013-2014, n° 5-2445/1, p. 3). C'est pour cette raison
artikel 325/1 van het Burgerlijk Wetboek dat het meemoederschap que l'article 325/1 du Code civil prévoit que la comaternité ne peut
slechts kan worden vastgesteld indien het vaderschap niet vaststaat. être établie que si la paternité n'est pas établie.
B.2.1. Artikel 325/7 van het Burgerlijk Wetboek bepaalt : B.2.1. L'article 325/7 du Code civil dispose :
« § 1. Tenzij het kind bezit van staat heeft ten aanzien van degene « § 1. A moins que l'enfant ait la possession d'état à l'égard de
die het heeft erkend, kan de erkenning van het meemoederschap worden celui qui l'a reconnu, la reconnaissance par la coparente peut être
betwist voor de familierechtbank door de man die het vaderschap opeist, de moeder, het kind, de vrouw die het kind erkend heeft en de vrouw die het meemoederschap van het kind opeist. De erkenner en zij die de voorafgaande, in artikel 329bis vereiste of bedoelde toestemmingen hebben gegeven, zijn echter alleen gerechtigd de erkenning te betwisten, indien zij bewijzen dat aan hun toestemming een gebrek kleefde. De erkenning kan niet worden betwist door hen die partij zijn geweest bij de beslissing waarbij de erkenning is toegestaan overeenkomstig artikel 329bis, of bij de beslissing waarbij de krachtens dat artikel gevorderde vernietiging is afgewezen. contestée devant le tribunal de la famille par l'homme qui revendique la paternité, la mère, l'enfant, la femme qui a reconnu l'enfant et la femme qui revendique la comaternité. Toutefois, l'auteur de la reconnaissance et ceux qui ont donné les consentements préalables requis ou visés par l'article 329bis ne sont recevables à contester la reconnaissance que s'ils prouvent que leur consentement a été vicié. La reconnaissance ne peut être contestée par ceux qui ont été parties à la décision qui l'a autorisée conformément à l'article 329bis ou à celle qui a refusé l'annulation demandée en vertu de cet article.
De vordering van de moeder en de persoon die het kind erkend heeft, L'action de la mère et de la personne qui a reconnu l'enfant doit être
moet worden ingesteld binnen een jaar na de ontdekking van het feit intentée dans l'année de la découverte du fait que la conception de
dat de verwekking van het kind niet het gevolg kan zijn van de daad l'enfant ne peut pas être la conséquence de l'acte auquel la personne
waarin de persoon die het kind erkend heeft overeenkomstig de wet van qui a reconnu l'enfant a consenti conformément à la loi du 6 juillet
6 juli 2007 betreffende de medisch begeleide voortplanting en de 2007 relative à la procréation médicalement assistée et à la
bestemming van de overtallige embryo's en de gameten heeft toegestemd. destination des embryons surnuméraires et des gamètes.
De vordering van de vrouw die het meemoederschap opeist, moet worden L'action de la femme qui revendique la comaternité doit être intentée
ingesteld binnen een jaar na de ontdekking van het feit dat zij heeft dans l'année de la découverte du fait qu'elle a consenti à la
toegestemd in de verwekking overeenkomstig de wet van 6 juli 2007 conception conformément à la loi du 6 juillet 2007 relative à la
betreffende de medisch begeleide voortplanting en de bestemming van de procréation médicalement assistée et à la destination des embryons
overtallige embryo's en de gameten en de verwekking het gevolg kan surnuméraires et des gamètes et que la conception peut être la
zijn van die daad. conséquence de cet acte.
De vordering van de man die het vaderschap van het kind opeist, moet L'action de l'homme qui revendique la paternité de l'enfant doit être
worden ingesteld binnen een jaar na de ontdekking van het feit dat hij intentée dans l'année de la découverte du fait qu'il est le père de
de vader van het kind is. l'enfant.
De vordering van het kind moet worden ingesteld op zijn vroegst op de L'action de l'enfant doit être intentée au plus tôt le jour où il a
dag waarop het de leeftijd van twaalf jaar heeft bereikt en uiterlijk atteint l'âge de douze ans et au plus tard le jour où il a atteint
op de dag waarop het de leeftijd van tweeëntwintig jaar heeft bereikt l'âge de vingt-deux ans ou dans l'année de la découverte du fait que
of binnen een jaar na de ontdekking van het feit dat de verwekking sa conception ne peut être la conséquence de l'acte auquel l'auteur de
niet het gevolg kan zijn van de daad waarin de erkenner overeenkomstig la reconnaissance a consenti conformément à la loi du 6 juillet 2007
de wet van 7 juli 2007 betreffende de medisch begeleide voortplanting relative à la procréation médicalement assistée et à la destination
en de bestemming van de overtallige embryo's en de gameten heeft des embryons surnuméraires et des gamètes.
toegestemd. § 2. Onverminderd het bepaalde in § 1, wordt de erkenning § 2. Sans préjudice du § 1er, la reconnaissance est mise à néant s'il
tenietgedaan, indien door alle wettelijke middelen is bewezen dat de
betrokkene niet heeft toegestemd in de verwekking overeenkomstig de est prouvé par toutes voies de droit que l'intéressé n'a pas consenti
wet van 6 juli 2007 betreffende de medisch begeleide voortplanting en à la conception conformément à la loi du 6 juillet 2007 relative à la
de bestemming van de overtallige embryo's en de gameten of de procréation médicalement assistée et à la destination des embryons
verwekking hiervan niet het gevolg kan zijn. surnuméraires et des gamètes ou que la conception ne peut en être la
§ 3. De vordering tot betwisting die wordt ingesteld door de persoon conséquence. § 3. La demande en contestation introduite par la personne qui se
die beweert de biologische vader van het kind te zijn, is maar gegrond prétend le père biologique de l'enfant n'est fondée que si sa
als diens vaderschap is komen vast te staan. De beslissing welke die paternité est établie. La décision faisant droit à cette action en
vordering tot betwisting inwilligt, brengt van rechtswege de
vaststelling van de afstammingsband van de verzoeker met zich. De contestation entraîne de plein droit l'établissement de la filiation
familierechtbank gaat na of aan de voorwaarden van artikel du demandeur. Le tribunal de la famille vérifie que les conditions de
332quinquies is voldaan. In ontkennend geval wordt de vordering l'article 332quinquies sont respectées. A défaut, l'action est
afgewezen. rejetée.
§ 4. De vordering tot betwisting die wordt ingesteld door de vrouw die § 4. La demande en contestation introduite par la femme qui revendique
het meemoederschap opeist, is maar gegrond als bewezen wordt dat zij la comaternité n'est fondée que s'il est prouvé qu'elle [a] consenti à
overeenkomstig artikel 7 van de wet van 6 juli 2007 betreffende de la procréation médicalement assistée conformément à la loi du 6
medisch begeleide voortplanting en de bestemming van de overtallige juillet 2007 relative à la procréation médicalement assistée et à la
embryo's en de gameten heeft toegestemd tot medisch begeleide destination des embryons surnuméraires et des gamètes et que la
voortplanting en de verwekking van het kind hiervan het gevolg kan conception de l'enfant peut en être la conséquence. La décision
zijn. De beslissing welke die vordering tot betwisting inwilligt, faisant droit à cette action en contestation entraîne de plein droit
brengt van rechtswege de vaststelling van de afstammingsband van de l'établissement de la filiation du demandeur. Le tribunal de la
verzoeker met zich. De familierechtbank gaat na of aan de voorwaarden
van artikel 332quinquies, §§ 1, 1/1, 2 en 4, is voldaan. In ontkennend famille vérifie que les conditions de l'article 332quinquies, §§ 1er,
geval wordt de vordering afgewezen ». 1er/1, 2 et 4 sont respectées. A défaut, l'action est rejetée ».
B.2.2. De prejudiciële vraag heeft betrekking op het vertrekpunt van B.2.2. La question préjudicielle porte sur le point de départ du délai
de vervaltermijn van een jaar, bepaald in artikel 325/7, § 1, vijfde de forclusion d'un an, fixé par l'article 325/7, § 1er, alinéa 5, du
lid, van het Burgerlijk Wetboek, van de vordering tot betwisting van
een erkenning van meemoederschap. Het geschil voor de verwijzende Code civil, pour l'action en contestation d'une reconnaissance de
rechter betreft een « vrouw die het meemoederschap van het kind opeist comaternité. Le litige devant le juge a quo concerne « une femme qui
», zodat krachtens die bepaling haar vordering diende te worden revendique la comaternité de l'enfant », de sorte que, conformément à
ingesteld « binnen een jaar na de ontdekking van het feit dat zij cette disposition, son action devait être intentée « dans l'année de
heeft toegestemd in de verwekking overeenkomstig de wet van 6 juli la découverte du fait qu'elle a consenti à la conception, conformément
2007 betreffende de medisch begeleide voortplanting en de bestemming à la loi du 6 juillet 2007 relative à la procréation médicalement
assistée et à la destination des embryons surnuméraires et des
van de overtallige embryo's en de gameten en de verwekking het gevolg gamètes, et du fait que la conception peut être la conséquence de cet
kan zijn van die daad ». acte ».
B.3.1. Het beginsel van gelijkheid en niet-discriminatie sluit niet B.3.1. Le principe d'égalité et de non-discrimination n'exclut pas
uit dat een verschil in behandeling tussen bepaalde categorieën van qu'une différence de traitement soit établie entre des catégories de
personen wordt ingesteld, voor zover dat verschil op een objectief personnes, pour autant qu'elle repose sur un critère objectif et
criterium berust en het redelijk verantwoord is. qu'elle soit raisonnablement justifiée.
Het bestaan van een dergelijke verantwoording moet worden beoordeeld L'existence d'une telle justification doit s'apprécier en tenant
rekening houdend met het doel en de gevolgen van de betwiste maatregel compte du but et des effets de la mesure critiquée ainsi que de la
en met de aard van de ter zake geldende beginselen; het beginsel van nature des principes en cause; le principe d'égalité et de
gelijkheid en niet-discriminatie is geschonden wanneer vaststaat dat non-discrimination est violé lorsqu'il est établi qu'il n'existe pas
geen redelijk verband van evenredigheid bestaat tussen de aangewende de rapport raisonnable de proportionnalité entre les moyens employés
middelen en het beoogde doel. et le but visé.
B.3.2. Artikel 22 van de Grondwet bepaalt : B.3.2. L'article 22 de la Constitution dispose :
« Ieder heeft recht op eerbiediging van zijn privéleven en zijn « Chacun a droit au respect de sa vie privée et familiale, sauf dans
gezinsleven, behoudens in de gevallen en onder de voorwaarden door de wet bepaald. les cas et conditions fixés par la loi.
De wet, het decreet of de in artikel 134 bedoelde regel waarborgen de La loi, le décret ou la règle visée à l'article 134 garantissent la
bescherming van dat recht ». protection de ce droit ».
Artikel 8 van het Europees Verdrag voor de rechten van de mens bepaalt L'article 8 de la Convention européenne des droits de l'homme dispose
: :
« 1. Eenieder heeft recht op eerbiediging van zijn privéleven, zijn « 1. Toute personne a droit au respect de sa vie privée et familiale,
gezinsleven, zijn huis en zijn briefwisseling. de son domicile et de sa correspondance.
2. Geen inmenging van enig openbaar gezag is toegestaan met betrekking 2. Il ne peut y avoir ingérence d'une autorité publique dans
tot de uitoefening van dit recht dan voor zover bij de wet is voorzien l'exercice de ce droit que pour autant que cette ingérence est prévue
en in een democratische samenleving nodig is in het belang van 's par la loi et qu'elle constitue une mesure qui, dans une société
lands veiligheid, de openbare veiligheid, of het economisch welzijn démocratique, est nécessaire à la sécurité nationale, à la sûreté
van het land, de bescherming van de openbare orde en het voorkomen van publique, au bien-être économique du pays, à la défense de l'ordre et
strafbare feiten, de bescherming van de gezondheid of de goede zeden, à la prévention des infractions pénales, à la protection de la santé
of voor de bescherming van de rechten en vrijheden van anderen ». ou de la morale, ou à la protection des droits et libertés d'autrui ».
Artikel 14 van het Europees Verdrag voor de rechten van de mens L'article 14 de la Convention européenne des droits de l'homme dispose
bepaalt : :
« Het genot van de rechten en vrijheden, welke in dit Verdrag zijn « La jouissance des droits et libertés reconnus dans la présente
vermeld, is verzekerd zonder enig onderscheid op welke grond ook, Convention doit être assurée, sans distinction aucune, fondée
zoals geslacht, ras, kleur, taal, godsdienst, politieke of andere notamment sur le sexe, la race, la couleur, la langue, la religion,
overtuiging, nationale of maatschappelijke afkomst, het behoren tot les opinions politiques ou toutes autres opinions, l'origine nationale
een nationale minderheid, vermogen, geboorte of andere status ». ou sociale, l'appartenance à une minorité nationale, la fortune, la naissance ou toute autre situation ».
B.3.3. De Grondwetgever heeft gestreefd naar een zo groot mogelijke B.3.3. Le Constituant a recherché la plus grande concordance possible
concordantie tussen artikel 22 van de Grondwet en artikel 8 van het entre l'article 22 de la Constitution et l'article 8 de la Convention
voormelde Europees Verdrag (Parl. St., Kamer, 1992-1993, nr. 997/5, p. européenne précitée (Doc. parl., Chambre, 1992-1993, n° 997/5, p. 2).
2). De draagwijdte ervan is analoog aan die van de voormelde La portée de cet article 8 est analogue à celle de la disposition
grondwetsbepaling, zodat de waarborgen die beide bepalingen bieden, constitutionnelle précitée, de sorte que les garanties que fournissent
een onlosmakelijk geheel vormen. ces deux dispositions forment un ensemble indissociable.
B.4.1. Het recht op de eerbiediging van het privéleven en het B.4.1. Le droit au respect de la vie privée et familiale, tel qu'il
gezinsleven, zoals het door de voormelde bepalingen wordt gewaarborgd, est garanti par les dispositions précitées, a pour but essentiel de
beoogt in wezen de personen te beschermen tegen inmengingen in hun protéger les personnes contre des ingérences dans leur vie privée et
privéleven en hun gezinsleven. leur vie familiale.
Artikel 22, eerste lid, van de Grondwet en artikel 8.2 van het L'article 22, alinéa 1er, de la Constitution et l'article 8.2 de la
Europees Verdrag voor de rechten van de mens sluiten een Convention européenne des droits de l'homme n'excluent pas une
overheidsinmenging in het recht op eerbiediging van het privé- en ingérence d'une autorité publique dans le droit au respect de la vie
gezinsleven niet uit, maar vereisen dat die inmenging wordt toegestaan privée et familiale mais ils exigent que cette ingérence soit
door een voldoende precieze wettelijke bepaling, dat zij een wettig autorisée par une disposition législative suffisamment précise,
doel nastreeft en dat zij noodzakelijk is in een democratische qu'elle poursuive un but légitime et qu'elle soit nécessaire dans une
samenleving. Die bepalingen houden voor de overheid bovendien de société démocratique. Ces dispositions engendrent de surcroît
positieve verplichting in om maatregelen te nemen die een
daadwerkelijke eerbiediging van het privéleven en het gezinsleven l'obligation positive pour l'autorité publique de prendre des mesures
verzekeren, zelfs in de sfeer van de onderlinge verhoudingen tussen qui assurent le respect effectif de la vie privée et familiale, même
individuen (EHRM, 27 oktober 1994, Kroon e.a. t. Nederland, § 31; dans la sphère des relations entre les individus (CEDH, 27 octobre
1994, Kroon et autres c. Pays-Bas, § 31; grande chambre, 12 novembre
grote kamer, 12 november 2013, Söderman t. Zweden, § 78; 3 april 2014, 2013, Söderman c. Suède, § 78; 3 avril 2014, Konstantinidis c. Grèce,
Konstantinidis t. Griekenland, § 42). § 42).
B.4.2. De procedures met betrekking tot het vaststellen of betwisten B.4.2. Les procédures relatives à l'établissement ou à la contestation
van de afstamming raken het privéleven omdat de materie van de de la filiation concernent la vie privée, parce que la matière de la
afstamming belangrijke aspecten van iemands persoonlijke identiteit filiation englobe d'importants aspects de l'identité personnelle d'un
omvat (EHRM, 28 november 1984, Rasmussen t. Denemarken, § 33; 24 individu (CEDH, 28 novembre 1984, Rasmussen c. Danemark, § 33; 24
november 2005, Shofman t. Rusland, § 30; 12 januari 2006, Mizzi t. novembre 2005, Shofman c. Russie, § 30; 12 janvier 2006, Mizzi c.
Malta, § 102; 16 juni 2011, Pascaud t. Frankrijk, §§ 48-49; 21 juni Malte, § 102; 16 juin 2011, Pascaud c. France, §§ 48-49; 21 juin 2011,
2011, Kruskovic t. Kroatië, § 20; 22 maart 2012, Ahrens t. Duitsland, Kruskovic c. Croatie, § 20; 22 mars 2012, Ahrens c. Allemagne, § 60;
§ 60; 12 februari 2013, Krisztissn Barnabsss Tóth t. Hongarije, § 28). 12 février 2013, Krisztissn Barnabsss Tóth c. Hongrie, § 28).
De in het geding zijnde regeling voor het betwisten van de erkenning Le régime de contestation de la reconnaissance de comaternité en cause
van het meemoederschap valt derhalve onder de toepassing van artikel relève donc de l'application de l'article 22 de la Constitution et de
22 van de Grondwet en van artikel 8 van het Europees Verdrag voor de l'article 8 de la Convention européenne des droits de l'homme.
rechten van de mens.
B.5. De wetgever beschikt bij de uitwerking van een regeling die een B.5. Le législateur, lorsqu'il élabore un régime qui entraîne une
overheidsinmenging in het privéleven inhoudt, over een ingérence de l'autorité publique dans la vie privée, jouit d'une marge
appreciatiemarge om rekening te houden met een billijk evenwicht d'appréciation pour tenir compte du juste équilibre à ménager entre
tussen de tegenstrijdige belangen van het individu en de samenleving les intérêts concurrents de l'individu et de la société dans son
in haar geheel (EHRM, 26 mei 1994, Keegan t. Ierland, § 49; 27 oktober ensemble (CEDH, 26 mai 1994, Keegan c. Irlande, § 49; 27 octobre 1994,
1994, Kroon e.a. t. Nederland, § 31; 2 juni 2005, Znamenskaya t. Kroon et autres c. Pays-Bas, § 31; 2 juin 2005, Znamenskaya c. Russie,
Rusland, § 28; 24 november 2005, Shofman t. Rusland, § 34; 20 december § 28; 24 novembre 2005, Shofman c. Russie, § 34; 20 décembre 2007,
2007, Phinikaridou t. Cyprus, §§ 51 tot 53; 25 februari 2014, Ostace Phinikaridou c. Chypre, §§ 51 à 53; 25 février 2014, Ostace c.
t. Roemenië, § 33). Roumanie, § 33).
Die appreciatiemarge van de wetgever is evenwel niet onbegrensd : om Cette marge d'appréciation du législateur n'est toutefois pas
te oordelen of een wettelijke regeling verenigbaar is met het recht op illimitée : pour apprécier si une règle législative est compatible
de eerbiediging van het privéleven, moet worden nagegaan of de avec le droit au respect de la vie privée, il convient de vérifier si
wetgever een billijk evenwicht heeft gevonden tussen alle rechten en le législateur a trouvé un juste équilibre entre tous les droits et
belangen die in het geding zijn. Zulks vereist dat de wetgever niet intérêts en cause. Pour cela, il ne suffit pas que le législateur
alleen een afweging maakt tussen de belangen van het individu ménage un équilibre entre les intérêts concurrents de l'individu et de
tegenover die van de samenleving in haar geheel, maar tevens tussen de la société dans son ensemble mais il doit également ménager un
tegenstrijdige belangen van de betrokken personen (EHRM, 6 juli 2010, équilibre entre les intérêts contradictoires des personnes concernées
Backlund t. Finland, § 46; 15 januari 2013, Laakso t. Finland, § 46; (CEDH, 6 juillet 2010, Backlund c. Finlande, § 46; 15 janvier 2013,
29 januari 2013, Röman t. Finland, § 51). Laakso c. Finlande, § 46; 29 janvier 2013, Röman c. Finlande, § 51).
Bij het uitwerken van een wettelijke regeling inzake afstamming dient Lorsqu'il élabore un régime légal en matière de filiation, le
de wetgever de bevoegde overheden in beginsel de mogelijkheid te législateur doit en principe permettre aux autorités compétentes de
bieden om in concreto een afweging te maken tussen de belangen van de procéder in concreto à la mise en balance des intérêts des différentes
verschillende betrokken personen, op gevaar af anders een maatregel te personnes concernées, sous peine de prendre une mesure qui ne serait
nemen die niet evenredig zou zijn met de nagestreefde wettige pas proportionnée aux objectifs légitimes poursuivis.
doelstellingen.
Zowel artikel 22bis, vierde lid, van de Grondwet als artikel 3, lid 1, Tant l'article 22bis, alinéa 4, de la Constitution que l'article 3,
van het Verdrag inzake de rechten van het kind verplichten de paragraphe 1, de la Convention relative aux droits de l'enfant
rechtscolleges om in de eerste plaats het belang van het kind in imposent aux juridictions de prendre en compte, de manière
aanmerking te nemen in de procedures die op het kind betrekking primordiale, l'intérêt de l'enfant dans les procédures le concernant.
hebben. Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens heeft La Cour européenne des droits de l'homme a précisé que, dans la
verduidelijkt dat, bij het afwegen van de in het geding zijnde balance des intérêts en jeu, il y a lieu de faire prévaloir les
belangen, de belangen van het kind dienen te primeren (EHRM, 5 intérêts de l'enfant (CEDH, 5 novembre 2002, Yousef c. Pays-Bas, § 73;
november 2002, Yousef t. Nederland, § 73; 26 juni 2003, Maire t. 26 juin 2003, Maire c. Portugal, §§ 71 et 77; 8 juillet 2003,
Portugal, §§ 71 en 77; 8 juli 2003, Sommerfeld t. Duitsland, §§ 64 en Sommerfeld c. Allemagne, §§ 64 et 66; 28 juin 2007, Wagner et J.M.W.L.
66; 28 juni 2007, Wagner en J.M.W.L. t. Luxemburg, § 119; 6 juli 2010, c. Luxembourg, § 119; 6 juillet 2010, Neulinger et Shuruk c. Suisse, §
Neulinger en Shuruk t. Zwitserland, § 135; 22 maart 2012, Ahrens t. 135; 22 mars 2012, Ahrens c. Allemagne, § 63).
Duitsland, § 63).
B.6.1. Krachtens artikel 325/4 van het Burgerlijk Wetboek kan een B.6.1. Conformément à l'article 325/4 du Code civil, une femme peut
vrouw als meemoeder een kind erkennen indien geen vermoeden van reconnaître un enfant, en qualité de coparente, si aucune présomption
meemoederschap in de zin van artikel 325/2 van het Burgerlijk Wetboek de comaternité n'a été établie au sens de l'article 325/2 du Code
is gevestigd. De voorwaarden bepaald in artikel 329bis van het civil. Les conditions prévues par l'article 329bis du Code civil
Burgerlijk Wetboek zijn op die erkenning van toepassing. Aldus is in s'appliquent à cette reconnaissance. Le consentement de la mère est
beginsel de toestemming van de moeder vereist. Ook de toestemming van donc en principe requis. Le consentement de l'enfant est en principe
het kind is in beginsel vereist indien het meerderjarig of ontvoogd is également requis s'il est majeur ou émancipé ou s'il a douze ans accomplis.
of indien het de volle leeftijd van twaalf jaar heeft bereikt. A défaut de ces consentements, la femme qui souhaite reconnaître
Bij gebreke van die toestemmingen dagvaardt de vrouw die het kind als l'enfant en qualité de coparente cite devant le tribunal les personnes
meemoeder wil erkennen de personen wier toestemming vereist is voor de dont le consentement est requis. Les parties sont entendues en chambre
rechtbank. De partijen worden in raadkamer gehoord. De rechtbank poogt du conseil. Le tribunal tente de les concilier. S'il concilie les
ze te verzoenen. Indien de rechtbank de partijen tot verzoening parties, le tribunal reçoit les consentements nécessaires (article
brengt, ontvangt zij de nodige toestemmingen (artikel 329bis, § 2, 329bis, § 2, alinéa 3, du Code civil). A défaut de conciliation, la
derde lid, van het Burgerlijk Wetboek). Bij gebreke van verzoening
wordt het verzoek verworpen als vaststaat dat de « verzoeker » niet demande est rejetée s'il est prouvé que le « demandeur » n'a pas
heeft toegestemd in de verwekking overeenkomstig de wet van 6 juli consenti à la conception, conformément à la loi du 6 juillet 2007
2007 betreffende de medisch begeleide voortplanting en de bestemming relative à la procréation médicalement assistée et à la destination
van de overtallige embryo's en de gameten of de verwekking hiervan des embryons surnuméraires et des gamètes, ou que la conception ne
niet het gevolg kan zijn (artikel 325/4, tweede lid, van het peut en être la conséquence (article 325/4, alinéa 2, du Code civil).
Burgerlijk Wetboek). Als het verzoek een kind betreft dat op het Lorsque la demande concerne un enfant âgé d'un an ou plus au moment de
tijdstip van de indiening van het verzoek een jaar of ouder is, kan de l'introduction de la demande, le tribunal peut en outre refuser la
rechtbank bovendien de erkenning weigeren als ze kennelijk strijdig is reconnaissance si elle est manifestement contraire à l'intérêt de
met de belangen van het kind (artikel 329bis, § 2, derde lid, van het l'enfant (article 329bis, § 2, alinéa 3, du Code civil).
Burgerlijk Wetboek).
B.6.2. Een erkenning van het meemoederschap kan krachtens artikel
325/7, § 1, eerste lid, van het Burgerlijk Wetboek slechts worden B.6.2. Conformément à l'article 325/7, § 1er, alinéa 1er, du Code
betwist indien het kind geen bezit van staat heeft ten aanzien van civil, une reconnaissance par la coparente ne peut être contestée que
degene die het heeft erkend. Alleen de man die het vaderschap opeist, si l'enfant n'a pas la possession d'état à l'égard de celle qui l'a
de moeder, het kind, de vrouw die het kind erkend heeft en de vrouw reconnu. Seul l'homme qui revendique la paternité, la mère, l'enfant,
die het meemoederschap van het kind opeist kunnen krachtens die la femme qui a reconnu l'enfant et la femme qui revendique la
bepaling de erkenning van het meemoederschap betwisten. comaternité peuvent contester la reconnaissance par la coparente en
De vordering tot betwisting die wordt ingesteld door de vrouw die het vertu de cette disposition.
meemoederschap opeist, is krachtens artikel 325/7, § 4, van het Conformément à l'article 325/7, § 4, du Code civil, la demande en
contestation introduite par la femme qui revendique la comaternité
Burgerlijk Wetboek maar gegrond als bewezen wordt dat zij n'est fondée que s'il est prouvé qu'elle a consenti à la procréation
overeenkomstig artikel 7 van de wet van 6 juli 2007 betreffende de médicalement assistée, conformément à l'article 7 de la loi du 6
medisch begeleide voortplanting en de bestemming van de overtallige juillet 2007 relative à la procréation médicalement assistée et à la
embryo's en de gameten heeft toegestemd in medisch begeleide destination des embryons surnuméraires et des gamètes, et que la
voortplanting en de verwekking van het kind hiervan het gevolg kan conception de l'enfant peut en être la conséquence. La décision
zijn. De beslissing welke die vordering tot betwisting inwilligt, faisant droit à cette action en contestation entraîne de plein droit
brengt van rechtswege de vaststelling van de afstammingsband van de « l'établissement de la filiation du « demandeur ».
verzoeker » met zich mee.
B.7. Aangezien de termijnen voor de betwisting van een erkenning van B.7. Etant donné que les délais prévus pour la contestation d'une
het meemoederschap mutatis mutandis zijn overgenomen van de regeling reconnaissance par la coparente ont été repris mutatis mutandis des
inzake de betwisting van een vaderlijke erkenning, bedoeld in artikel dispositions concernant la contestation d'une reconnaissance
330, § 1, vierde lid, van het Burgerlijk Wetboek, kan worden paternelle, visée à l'article 330, § 1er, alinéa 4, du Code civil, il
aangenomen dat aan de in het geding zijnde termijnen dezelfde peut être admis que des objectifs identiques sont à la base des délais
doelstellingen ten grondslag liggen. en cause.
Artikel 16 van de wet van 1 juli 2006 tot wijziging van de bepalingen L'article 16 de la loi du 1er juillet 2006 modifiant des dispositions
van het Burgerlijk Wetboek met betrekking tot het vaststellen van de du Code civil relatives à l'établissement de la filiation et aux
afstamming en de gevolgen ervan heeft voor de betwisting van een effets de celle-ci a prévu pour la contestation d'une reconnaissance
vaderlijke erkenning in korte vervaltermijnen en in een beperkt aantal paternelle de brefs délais de forclusion et un nombre limité de
titularissen voorzien, terwijl alle belanghebbenden onder de vroegere titulaires, alors que sous l'empire de l'ancienne règle, tous les
regeling beschikten over een termijn van dertig jaar die liep vanaf intéressés disposaient d'un délai de trente ans, qui courait à compter
het opmaken van de erkenningsakte. de l'établissement de l'acte de reconnaissance.
Met die wijziging beoogde de wetgever « de gezinscel van het kind En adoptant cette modification, le législateur a voulu « protéger
zoveel mogelijk te beschermen [...] door termijnen te bepalen voor het autant que possible la cellule familiale de l'enfant [...] en fixant
instellen van de vordering » (Parl. St., Kamer, 2004-2005, DOC des délais d'action » (Doc. parl., Chambre, 2004-2005, DOC
51-0597/026, p. 6). Bovendien streefde de wetgever een zo groot 51-0597/026, p. 6). En outre, le législateur a voulu réaliser un
mogelijk parallellisme na tussen de procedure van betwisting van het parallélisme maximal entre la procédure de contestation de la
vaderschapsvermoeden en de procedure van betwisting van een vaderlijke présomption de paternité et la procédure de contestation d'une
erkenning (Parl. St., Senaat, 2004-2005, nr. 3-1402/7, pp. 51-52). reconnaissance paternelle (Doc. parl., Sénat, 2004-2005, n° 3-1402/7, pp. 51-52).
B.8.1. Die doelstellingen mogen evenwel niet als gevolg hebben dat B.8.1. Ces objectifs ne peuvent cependant avoir pour effet que, pour
voor een bepaald type van betwisting van een erkenning van het un type déterminé de contestation d'une reconnaissance par la
meemoederschap de vordering onmogelijk kan worden gemaakt. Het recht coparente, l'action puisse être rendue impossible. En effet, le droit
op toegang tot de rechter zou immers worden geschonden indien aan een d'accès au juge serait violé s'il était imposé à une partie au procès
procespartij een excessief formalisme wordt opgelegd in de vorm van un formalisme excessif, sous la forme d'un délai dont le respect est
een termijn waarvan de haalbaarheid afhankelijk is van omstandigheden
buiten zijn wil (EHRM, 22 juli 2010, Melis t. Griekenland, §§ 27-28). tributaire de circonstances échappant à son pouvoir (CEDH, 22 juillet
2010, Melis c. Grèce, §§ 27-28).
B.8.2. Ook het belang van het kind kan niet verantwoorden dat in alle B.8.2. L'intérêt de l'enfant ne saurait davantage justifier que la
gevallen de erkenning door de vrouw die heeft toegestemd in zijn reconnaissance par la femme qui a consenti à sa conception,
verwekking overeenkomstig artikel 7 van de wet van 6 juli 2007 conformément à l'article 7 de la loi du 6 juillet 2007 relative à la
betreffende de medisch begeleide voortplanting en de bestemming van de procréation médicalement assistée et à la destination des embryons
overtallige embryo's en de gameten, kan worden verhinderd door een surnuméraires et des gamètes, puisse, dans toutes les hypothèses, être
weigering van de moeder en een daaropvolgende leugenachtige erkenning. empêchée par un refus de la mère, suivi d'une reconnaissance
Of het belang van het kind het meest gebaat is met de erkenning door mensongère. La réponse à la question de savoir si l'enfant a davantage
de vrouw die heeft toegestemd in zijn verwekking dan wel met de intérêt à la reconnaissance par la femme qui a consenti à sa
erkenning door een derde, zal afhangen van de concrete omstandigheden van elk geval. conception qu'à la reconnaissance par un tiers dépendra des
B.9. Omdat de in het geding zijnde bepaling toelaat dat de termijn circonstances concrètes de chaque cas.
opgelegd aan de vrouw die het meemoederschap opeist, aanvangt B.9. Dès lors qu'elle permet que le délai imparti à la femme qui
vooraleer zij kennis heeft kunnen nemen van het feit dat een erkenning revendique la comaternité commence à courir avant qu'elle ait pu
heeft plaatsgevonden, is zij niet bestaanbaar met de artikelen 10 en savoir qu'une reconnaissance a eu lieu, la disposition en cause n'est
11 van de Grondwet, al dan niet in samenhang gelezen met de artikelen pas compatible avec les articles 10 et 11 de la Constitution, combinés
8 en 14 van het Europees Verdrag voor de rechten van de mens. ou non avec les articles 8 et 14 de la Convention européenne des
B.10. De prejudiciële vraag dient bevestigend te worden beantwoord. droits de l'homme. B.10. La question préjudicielle appelle une réponse affirmative.
Om die redenen, Par ces motifs,
het Hof la Cour
zegt voor recht : dit pour droit :
Artikel 325/7, § 1, vijfde lid, van het Burgerlijk Wetboek schendt de L'article 325/7, § 1er, alinéa 5, du Code civil viole les articles 10
artikelen 10 en 11 van de Grondwet, al dan niet in samenhang gelezen et 11 de la Constitution, combinés ou non avec les articles 8 et 14 de
met de artikelen 8 en 14 van het Europees Verdrag voor de rechten van la Convention européenne des droits de l'homme, en ce que le délai de
de mens, in zoverre de daarin bepaalde vervaltermijn voor de vrouw die forclusion imparti par cette disposition à la femme qui revendique la
het meemoederschap opeist, kan aanvangen vooraleer de betwiste comaternité peut débuter avant la reconnaissance contestée.
erkenning plaatsvindt.
Aldus gewezen in het Nederlands en het Frans, overeenkomstig artikel Ainsi rendu en langue néerlandaise et en langue française,
65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof, conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur
op 16 februari 2017. la Cour constitutionnelle, le 16 février 2017.
De griffier, Le greffier,
F. Meersschaut F. Meersschaut
De voorzitter, Le président,
E. De Groot E. De Groot
^