Etaamb.openjustice.be
Meertalige weergave van Arrest van --
← Terug naar "Uittreksel uit arrest nr. 103/2016 van 30 juni 2016 Rolnummer : 6255 In zake : de prejudiciële vraag over artikel 58 van de ordonnantie van het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest van 5 maart 2009 betreffende het beheer en de sanering van veront Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters E. De Groot en J. Spreutels, en de recht(...)"
Uittreksel uit arrest nr. 103/2016 van 30 juni 2016 Rolnummer : 6255 In zake : de prejudiciële vraag over artikel 58 van de ordonnantie van het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest van 5 maart 2009 betreffende het beheer en de sanering van veront Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters E. De Groot en J. Spreutels, en de recht(...) Extrait de l'arrêt n° 103/2016 du 30 juin 2016 Numéro du rôle : 6255 En cause : la question préjudicielle concernant l'article 58 de l'ordonnance de la Région de Bruxelles-Capitale du 5 mars 2009 relative à la gestion et à l'assainissement de La Cour constitutionnelle, composée des présidents E. De Groot et J. Spreutels, et des juges L. (...)
GRONDWETTELIJK HOF COUR CONSTITUTIONNELLE
Uittreksel uit arrest nr. 103/2016 van 30 juni 2016 Extrait de l'arrêt n° 103/2016 du 30 juin 2016
Rolnummer : 6255 Numéro du rôle : 6255
In zake : de prejudiciële vraag over artikel 58 van de ordonnantie van En cause : la question préjudicielle concernant l'article 58 de
het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest van 5 maart 2009 betreffende het l'ordonnance de la Région de Bruxelles-Capitale du 5 mars 2009
beheer en de sanering van verontreinigde bodems, gesteld door de relative à la gestion et à l'assainissement des sols pollués, posée
Nederlandstalige Rechtbank van eerste aanleg te Brussel. par le Tribunal de première instance néerlandophone de Bruxelles.
Het Grondwettelijk Hof, La Cour constitutionnelle,
samengesteld uit de voorzitters E. De Groot en J. Spreutels, en de composée des présidents E. De Groot et J. Spreutels, et des juges L.
rechters L. Lavrysen, A. Alen, J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E. Lavrysen, A. Alen, J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E. Derycke, T.
Derycke, T. Merckx-Van Goey, P. Nihoul, F. Daoût, T. Giet en R. Merckx-Van Goey, P. Nihoul, F. Daoût, T. Giet et R. Leysen, assistée
Leysen, bijgestaan door de griffier F. Meersschaut, onder voorzitterschap van voorzitter E. De Groot, du greffier F. Meersschaut, présidée par le président E. De Groot,
wijst na beraad het volgende arrest : après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant :
I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging I. Objet de la question préjudicielle et procédure
Bij vonnis van 30 juli 2015 in zake de nv « Immo W » tegen de nv « Par jugement du 30 juillet 2015 en cause de la SA « Immo W » contre la
Infrabel », waarvan de expeditie ter griffie van het Hof is ingekomen SA « Infrabel », dont l'expédition est parvenue au greffe de la Cour
op 6 augustus 2015, heeft de Nederlandstalige Rechtbank van eerste le 6 août 2015, le Tribunal de première instance néerlandophone de
aanleg te Brussel de volgende prejudiciële vraag gesteld : Bruxelles a posé la question préjudicielle suivante :
« Schendt artikel 58 van de ordonnantie van 5 maart 2009 betreffende « L'article 58 de l'ordonnance du 5 mars 2009 relative à la gestion et
het beheer en de sanering van verontreinigde bodems, in de à l'assainissement des sols pollués, interprété en ce sens que le juge
interpretatie dat hieruit volgt dat het de rechter niet is toegestaan n'est pas autorisé, lors de la fixation de l'indemnité
om bij de bepaling van de onteigeningsvergoeding de te verwachten d'expropriation, à déduire les coûts d'assainissement auxquels il faut
saneringskosten in mindering te brengen, de artikelen 10, 11 en/of 16 s'attendre, viole-t-il les articles 10, 11 et/ou 16 de la Constitution
van de Grondwet ? ». ? ».
(...) (...)
III. In rechte III. En droit
(...) (...)
B.1. Artikel 58 van de ordonnantie van het Brusselse Hoofdstedelijke B.1. L'article 58 de l'ordonnance de la Région de Bruxelles-Capitale
Gewest van 5 maart 2009 betreffende het beheer en de sanering van du 5 mars 2009 relative à la gestion et à l'assainissement des sols
verontreinigde bodems bepaalt : pollués dispose :
« § 1. De overheid die een terrein wenst te onteigenen, verzoekt het « § 1er. L'autorité qui souhaite exproprier un terrain demande par
Instituut per aangetekend schrijven of via elektronische weg om een lettre recommandée ou par voie électronique à l'Institut une
bodemattest voor elk betrokken perceel, en dit vóór het voorlopig attestation du sol pour chaque parcelle concernée, avant le jugement
vonnis dat wordt uitgesproken door de vrederechter in het kader van de provisionnel rendu par le juge de paix dans le cadre de la procédure
onteigeningsprocedure. Het attest of de attesten worden verstrekt in en expropriation. La ou les attestations sont délivrées selon les
overeenstemming met de modaliteiten bedoeld in artikel 12, § 3 en § 4. modalités visées à l'article 12, §§ 3 et 4.
§ 2. Voor een terrein dat is opgenomen in de inventaris van de § 2. Une reconnaissance de l'état du sol doit être réalisée à charge
bodemtoestand in categorie 0, moet er op dit terrein een verkennend de l'autorité expropriante d'un terrain inscrit à l'inventaire de
bodemonderzoek uitgevoerd worden ten laste van de onteigenende l'état du sol dans la catégorie 0, sur ce terrain, et ce avant le
overheid, vóór het voorlopig vonnis betreffende de onteigening. jugement provisoire relatif à cette expropriation.
De onteigenende overheid laat ambtshalve een verkennend bodemonderzoek L'autorité expropriante fait réaliser d'office la reconnaissance de
uitvoeren en kan ambtshalve een gedetailleerd onderzoek op het l'état du sol et peut faire réaliser d'office une étude détaillée sur
betreffende terrein laten uitvoeren. le terrain concerné.
De bepalingen van deze ordonnantie zijn naar analogie van toepassing, Les dispositions de la présente ordonnance s'appliquent par analogie,
doordat de onteigenende overheid de verplichtingen van de houder van moyennant l'exécution des obligations du titulaire de droits réels par
zakelijke rechten vervult ». l'autorité expropriante ».
B.2.1. Artikel 3 van de voormelde ordonnantie definieert de B.2.1. Les principales notions de l'ordonnance précitée sont définies à l'article 3 de cette dernière.
voornaamste in die ordonnantie gehanteerde begrippen. La « pollution du sol » est « toute contamination du sol qui est
Bodemverontreiniging is « elke bodemaantasting die rechtstreeks of préjudiciable ou risque d'être préjudiciable, directement ou
onrechtstreeks schadelijk is of schadelijk kan zijn voor de indirectement, à la santé humaine ou à l'état écologique, chimique ou
volksgezondheid of de ecologische, chemische of kwantitatieve toestand quantitatif, ou au potentiel écologique du sol et des masses d'eau, du
of het ecologische potentieel van de bodem en de watermassa's, doordat fait de l'introduction directe ou indirecte en surface ou dans le sol
er rechtstreeks of onrechtstreeks stoffen, preparaten, organismen of
micro-organismen zijn aangebracht aan de oppervlakte of zijn de substances, préparations, organismes ou microorganismes » (article
binnengedrongen in de bodem » (artikel 3, 2°). 3, 2°).
Afhankelijk van de oorzaak wordt de bodemverontreiniging Selon la cause de la pollution du sol, celle-ci est qualifiée tantôt
gekwalificeerd als een eenmalige verontreiniging, een gemengde
verontreiniging of een weesverontreiniging. Een « eenmalige de « pollution unique », tantôt de « pollution mélangée » ou encore de
verontreiniging » is een apart identificeerbare bodemverontreiniging, « pollution orpheline ». Une « pollution unique » est une « pollution
veroorzaakt door een exploitant, door een houder van zakelijke rechten du sol, identifiable distinctement, générée par un exploitant, par un
op het betreffende terrein of, indien de verontreiniging is titulaire de droits réels sur le terrain concerné ou, si la pollution
veroorzaakt na 20 januari 2005, door een eenduidig geïdentificeerde a été engendrée après le 20 janvier 2005, par une personne clairement
persoon (artikel 3, 16°). Een « gemengde verontreiniging » is een identifiée » (article 3, 16°). Une « pollution mélangée » est une «
bodemverontreiniging veroorzaakt door verschillende personen in niet pollution du sol générée par plusieurs personnes dans des proportions
afzonderlijk identificeerbare proporties, onder wie een exploitant, non identifiables distinctement, dont un exploitant, un titulaire de
een houder van zakelijke rechten op het betreffende terrein, of, droits réels sur le terrain concerné ou, si la pollution a été
indien de verontreiniging is veroorzaakt na 20 januari 2005, een engendrée après le 20 janvier 2005, par une personne clairement
eenduidig geïdentificeerde persoon (artikel 3, 17°). Een « identifiée » (article 3, 17°). Une « pollution orpheline » est une
weesverontreiniging » is elke bodemverontreiniging die geen eenmalige pollution n'entrant pas dans le champ des définitions de la «
verontreiniging of gemengde verontreiniging is (artikel 3, 18°). pollution unique » ou de la « pollution mélangée » (article 3, 18°).
De behandeling van een bodemverontreiniging kan bestaan in maatregelen Le traitement d'une pollution du sol peut consister à mettre en oeuvre
van risicobeheer of een sanering. Een maatregel van risicobeheer is des mesures de gestion du risque ou un assainissement. Une mesure de «
een behandeling van de bodemverontreiniging om de risico's voor de gestion du risque » est un « traitement de la pollution du sol visant
volksgezondheid en het milieu te beoordelen en die te handhaven of à évaluer les risques pour la santé humaine et l'environnement et à
aanvaardbaar te maken (artikel 3, 21°). Een sanering is de behandeling les maintenir ou à les rendre tolérables » (article 3, 21°). Un «
assainissement » est le « traitement de la pollution du sol visant à
van de bodemverontreiniging om aan de saneringsnormen te voldoen of om atteindre les normes d'assainissement ou à éliminer l'accroissement de
een toename van de verontreiniging uit te sluiten (artikel 3, 22°). pollution » (article 3, 22°).
B.2.2. Artikel 13 van de ordonnantie van 5 maart 2009 somt de feiten B.2.2. L'article 13 de l'ordonnance du 5 mars 2009 énumère les faits
op die aanleiding geven tot het uitvoeren van een verkennend qui donnent lieu à une reconnaissance de l'état du sol. Dans certaines
bodemonderzoek. Een dergelijk onderzoek is, onder bepaalde circonstances, une telle reconnaissance est requise avant l'aliénation
omstandigheden, vereist vóór de vervreemding van een zakelijk recht op d'un droit réel sur le terrain inscrit à l'inventaire de l'état du sol
een terrein dat in de inventaris van de bodemtoestand in categorie 0 dans la catégorie 0, dans le cadre d'activités à risque, d'une demande
is opgenomen, in het kader van risicoactiviteiten, in het kader van de ou de la prolongation d'un permis d'environnement relatif à une
aanvraag voor of verlenging van een milieuvergunning voor een activité à risque, avant la délivrance d'un permis d'urbanisme visant
risicoactiviteit, vóór de afgifte van een stedenbouwkundige vergunning un terrain inscrit à l'inventaire de l'état du sol dans la catégorie
voor een terrein dat in de inventaris van de bodemtoestand in 0, dans le cadre de travaux d'excavation ou lorsqu'un événement ayant
categorie 0 is opgenomen, in het kader van uitgravingswerken of indien
op het terrein een gebeurtenis plaatsvindt die bodemverontreiniging engendré une pollution du sol survient sur le terrain. Un « état du
veroorzaakt. Een bodemtoestand van categorie 0 betreft « mogelijk sol de catégorie 0 » vise « les parcelles potentiellement polluées,
verontreinigde percelen, d.w.z. percelen waarvoor een vermoeden van c'est-à-dire les parcelles pour lesquelles il existe une présomption
bodemverontreiniging bestaat, met inbegrip van de percelen waarop een de pollution du sol, y compris les parcelles sur lesquelles s'exerce
risicoactiviteit wordt uitgeoefend » (artikel 3, 15°). une activité à risque » (article 3, 15°).
Een verkennend bodemonderzoek dat wordt uitgevoerd vóór de Une reconnaissance de l'état du sol qui est réalisée avant
vervreemding van een zakelijk recht op een terrein dat in de l'aliénation d'un droit réel sur un terrain inscrit à l'inventaire de
inventaris van de bodemtoestand in categorie 0 is opgenomen, valt ten l'état du sol dans la catégorie 0 est à charge du titulaire du droit
laste van de houder van het zakelijk recht. réel.
Krachtens artikel 14 van de ordonnantie van 5 maart 2009 bepaalt het En vertu de l'article 14 de l'ordonnance du 5 mars 2009, la
verkennend bodemonderzoek de toestand van de bodem door een eventuele reconnaissance de l'état du sol détermine l'état du sol en mettant en
bodemverontreiniging aan het licht te brengen. Het houdt een beperkte évidence une pollution éventuelle du sol. Elle implique un prélèvement
monsterneming in, rekening houdend met onder andere de vermoedelijke limité d'échantillons tenant compte, entre autres, de la localisation
locatie van de verontreiniging, waarvan de analyseresultaten met de présumée de la pollution, dont les résultats d'analyse sont comparés
interventie- en saneringsnormen worden vergeleken. Het wordt aux normes d'intervention et d'assainissement. Elle est réalisée sur
uitgevoerd op een zone waarvan de grenzen overeenstemmen met de une zone délimitée par l'entièreté d'une ou de plusieurs parcelles.
grenzen van één of meer percelen. Het formuleert met redenen omklede Elle formule des conclusions motivées par parcelle, quant à
conclusies per perceel wat betreft de raming van de omvang en de aard l'estimation de l'ampleur et de la nature de la pollution, à la
van de verontreiniging, de noodzaak om al dan niet een gedetailleerd nécessité ou non de réaliser une étude détaillée et, le cas échéant,
onderzoek uit te voeren en in voorkomend geval de termijn waarbinnen quant au délai de notification d'une telle étude à l'Institut
een dergelijk onderzoek aan het Brussels Instituut voor Milieubeheer bruxellois pour la gestion de l'environnement. La reconnaissance de
moet worden betekend. Het bepaalt indien mogelijk of er sprake is van l'état du sol détermine, si possible, le ou les types de pollutions :
een eenmalige verontreiniging, een gemengde verontreiniging of een pollution unique, mélangée ou orpheline et, le cas échéant, les
weesverontreiniging, alsook, in voorkomend geval, de te nemen mesures de sécurité à prendre.
veiligheidsmaatregelen.
B.2.3. Wanneer een verkennend bodemonderzoek wijst op ofwel een B.2.3. En vertu de l'article 19 de l'ordonnance du 5 mars 2009,
overschrijding van de interventienormen, ofwel een overschrijding van lorsqu'une reconnaissance de l'état du sol indique soit un dépassement
des normes d'intervention, soit un dépassement des normes
de saneringsnormen en een toename van de verontreiniging, moet d'assainissement et un accroissement de pollution, une étude détaillée
krachtens artikel 19 van de ordonnantie van 5 maart 2009 een relative à cette pollution doit être réalisée. Lorsqu'une
gedetailleerd onderzoek naar de verontreiniging worden gevoerd. Indien reconnaissance de l'état du sol permet de déterminer distinctement le
het verkennend bodemonderzoek het mogelijk maakt het type type de pollution, l'étude détaillée est à charge du titulaire de
verontreiniging te bepalen, is het gedetailleerd onderzoek ten laste l'obligation de traitement de la pollution. Dans le cas contraire,
van de houder van de verplichting inzake behandeling van de l'étude détaillée est à charge de la personne tenue de réaliser la
verontreiniging. Zo niet is het ten laste van de persoon die het reconnaissance de l'état du sol.
verkennend bodemonderzoek moet uitvoeren.
B.2.4. De artikelen 20 tot 22 van de ordonnantie van 5 maart 2009 B.2.4. Les articles 20 à 22 de l'ordonnance du 5 mars 2009 déterminent
bepalen wie de houder van de verplichtingen is voor wat betreft de à qui incombe les obligations relatives à l'assainissement, à la
sanering, het risicobeheer en de veiligheidsmaatregelen. gestion du risque et aux mesures de sécurité.
Indien uit het gedetailleerd onderzoek een weesverontreiniging blijkt, Lorsqu'une étude détaillée indique la présence d'une pollution
moet een risico-onderzoek worden uitgevoerd ten laste van de orpheline, une étude de risque relative à cette pollution doit être
exploitant van de site betrokken bij de verontreiniging, indien zij is réalisée à charge de l'exploitant du site concerné par la pollution,
veroorzaakt na 20 januari 2005, of ten laste van de houder van si celle-ci a été engendrée après le 20 janvier 2005 ou du titulaire
zakelijke rechten op het terrein getroffen door de verontreiniging, de droits réels sur le terrain concerné par la pollution, si celle-ci
indien zij is veroorzaakt vóór 20 januari 2005, of indien zij is a été engendrée avant le 20 janvier 2005 ou, si elle a été engendrée
veroorzaakt na 20 januari 2005, bij ontstentenis van een exploitant après le 20 janvier 2005, en absence d'exploitant sur ce terrain
van het terrein (artikel 20, § 1). (article 20, § 1er).
Indien uit het gedetailleerd onderzoek een gemengde verontreiniging Lorsqu'une étude détaillée indique la présence d'une pollution
blijkt, moet een risico-onderzoek worden uitgevoerd ten laste van de mélangée, une étude de risque relative à cette pollution doit être
exploitant die een deel ervan heeft veroorzaakt, de houder van réalisée à charge de l'exploitant ayant généré une partie de cette
zakelijke rechten die een deel ervan heeft veroorzaakt, of de pollution, du titulaire de droits réels ayant généré une partie de
geïdentificeerde persoon die een deel ervan heeft veroorzaakt (artikel cette pollution, ou de la personne identifiée ayant généré une partie
20, § 2). de cette pollution (article 20, § 2).
Indien dat risico-onderzoek wijst op een overschrijding van de Lorsque l'étude de risque indique un dépassement des valeurs de
risicowaarden, moeten de risico's aanvaardbaar voor de volksgezondheid risque, les risques pour la santé humaine et pour l'environnement
en het milieu worden gemaakt door het opstellen van een doivent être rendus tolérables, par la réalisation d'un projet de
risicobeheersvoorstel en de uitvoering van risicobeheersmaatregelen, gestion du risque et la mise en oeuvre de mesures de gestion du
of eventueel door de uitvoering van een saneringsvoorstel of risque, ou éventuellement par la réalisation d'un projet
saneringswerken ten laste van de persoon die het risico-onderzoek d'assainissement et l'exécution de travaux d'assainissement, à charge
dient uit te voeren (artikel 20, § 3). de la personne tenue de réaliser l'étude de risque (article 20, § 3).
Indien uit het gedetailleerd onderzoek een eenmalige verontreiniging Lorsque l'étude détaillée indique la présence d'une pollution unique,
blijkt, moeten een saneringsvoorstel en saneringswerken met betrekking un projet d'assainissement et des travaux d'assainissement relatifs à
tot die verontreiniging worden uitgevoerd ten laste van de exploitant cette pollution doivent être réalisés à charge de l'exploitant ayant
die haar heeft veroorzaakt, de houder van zakelijke rechten die haar généré cette pollution, du titulaire de droits réels ayant généré
heeft veroorzaakt of de geïdentificeerde persoon die haar heeft cette pollution ou de la personne identifiée ayant généré cette
veroorzaakt. De saneringswerken hebben tot doel te voldoen aan de pollution. Les travaux d'assainissement visent à atteindre les normes
saneringsnormen (artikel 21). d'assainissement (article 21).
Indien uit het gedetailleerde onderzoek blijkt dat de gemengde Si l'étude détaillée indique que la pollution mélangée a été
verontreiniging volledig werd veroorzaakt door de personen bedoeld in entièrement générée par des personnes visées à l'article 20, § 2, de
artikel 20, § 2, van de ordonnantie van 5 maart 2009, moeten de l'ordonnance du 5 mars 2009, un traitement de cette pollution par
saneringswerken van de verontreiniging solidair worden uitgevoerd door assainissement doit être réalisé solidairement à charge des personnes
de personen die haar hebben veroorzaakt (artikel 22, § 1). ayant généré la pollution (article 22, § 1er).
Indien uit het gedetailleerd onderzoek blijkt dat de verontreiniging Si l'étude détaillée démontre que la pollution a été entièrement
volledig werd veroorzaakt vóór 1 januari 1993, moet een behandeling générée avant le 1er janvier 1993, un traitement de cette pollution
van de verontreiniging door risicobeheer worden uitgevoerd ten laste par gestion du risque doit être réalisé à charge de l'exploitant ou du
van de exploitant of de houder van zakelijke rechten die de
verontreiniging heeft veroorzaakt (artikel 22, § 2). titulaire de droits réels ayant généré la pollution (article 22, § 2).
B.2.5. Artikel 24 van de ordonnantie van 5 maart 2009 bepaalt wie B.2.5. L'article 24 de l'ordonnance du 5 mars 2009 détermine la
aansprakelijk is voor de kosten gemaakt voor de uitvoering van een personne responsable des frais exposés pour la réalisation d'une
verkennend bodemonderzoek en voor de behandeling van de reconnaissance de l'état du sol et pour le traitement de la pollution
verontreiniging door de houders van die verplichtingen, alsmede voor par celui ou ceux à qui incombent ces obligations, ainsi que pour les
de schade die door die onderzoeken, maatregelen of werken wordt dommages causés par ces études, mesures ou travaux.
teweeggebracht. Krachtens artikel 24, § 1, is de aansprakelijke hij die de En vertu de l'article 24, § 1er, celui qui a généré une pollution du
bodemverontreiniging heeft veroorzaakt. Krachtens artikel 24, § 2, is sol est responsable. En vertu de l'article 24, § 2, l'exploitant d'une
de exploitant van een inrichting onderworpen aan een milieuvergunning installation soumise à permis d'environnement est responsable si la
aansprakelijk indien de bodemverontreiniging werd veroorzaakt door de pollution du sol a été engendrée par l'exploitation de cette
uitbating van die inrichting, tenzij indien hij kan bewijzen dat hij installation, à moins qu'il apporte la preuve qu'il n'a pas commis de
geen fout of nalatigheid heeft begaan en dat de verontreiniging te faute ou de négligence et que la pollution du sol est due à une
wijten is aan een emissie die of een voorval dat uitdrukkelijk is émission ou à un événement expressément autorisé. Conformément à
toegestaan. Wanneer verscheidene personen aansprakelijk zijn voor
dezelfde verontreiniging, zijn zij krachtens artikel 24, § 3, solidair l'article 24, § 3, lorsque plusieurs personnes sont responsables de la
aansprakelijk.
De bepalingen van de ordonnantie van 5 maart 2009 doen krachtens même pollution du sol, elles sont solidairement responsables.
artikel 24, § 4, ervan geen afbreuk aan het recht van de En vertu de l'article 24, § 4, de l'ordonnance du 5 mars 2009, les
aansprakelijke persoon om andere rechtsmiddelen aan te wenden om dispositions de cette dernière ne portent pas atteinte à la faculté
dont dispose la personne responsable d'invoquer d'autres moyens de
verhaal te zoeken. Zij doen krachtens artikel 24, § 5, evenmin afbreuk droit pour exercer son recours. En vertu de l'article 24, § 5, ces
aan de andere rechten die de benadeelde personen of personen die mêmes dispositions ne portent pas atteinte aux autres droits exercés
kosten aangaan, doen gelden tegen de aansprakelijke of andere par les personnes lésées ou exposant des frais contre les personnes
personen. responsables ou contre d'autres personnes.
Artikel 24 van de ordonnantie van 5 maart 2009 waarborgt dat de houder L'article 24 de l'ordonnance du 5 mars 2009 garantit que la personne à
van de verplichtingen om een maatregel van risicobeheer te nemen of om laquelle incombent des obligations de prendre des mesures de gestion
du risque ou à faire réaliser des travaux d'assainissement peut
de saneringswerken te doen uitvoeren, de oorspronkelijke vervuiler kan réclamer au pollueur initial le remboursement de tous les frais qu'il
aanspreken voor alle door hem opgelopen kosten (Parl. St., Brussels a exposés (Doc. parl., Parlement de la Région de Bruxelles-Capitale,
Hoofdstedelijk Parlement, 2008-2009, A-533/1, p. 33), althans indien 2008-2009, A-533/1, p. 33), du moins lorsque la personne responsable
de aansprakelijke kan worden geïdentificeerd en solvabel is en indien peut être identifiée et lorsque l'action n'est pas encore prescrite.
die vordering nog niet is verjaard. Die bepaling is ingegeven door het Cette disposition s'inspire du principe du « pollueur payeur » (Doc.
beginsel « de vervuiler betaalt » (Parl. St., Brussels Hoofdstedelijk parl., Parlement de la Région de Bruxelles-Capitale, 2008-2009,
Parlement, 2008-2009, A-533/1, p. 9). A-533/1, p. 9).
B.2.6. De in het geding zijnde bepaling regelt wie de houder van B.2.6. La disposition en cause détermine à qui incombent les
voormelde verplichtingen is indien de verontreinigde percelen niet het obligations précitées lorsque les parcelles polluées ne font pas
voorwerp uitmaken van een consensuele overdracht van zakelijke l'objet d'un transfert consensuel de droits réels mais d'une
rechten, maar worden onteigend. De ordonnantiegever beoogde rekening expropriation. Le législateur ordonnanciel entendait tenir compte du
te houden met het specifieke karakter van een onteigening, met name caractère spécifique d'une expropriation, à savoir son caractère non
het onvrijwillige karakter ervan (Parl. St., Brussels Hoofdstedelijk volontaire (Doc. parl., Parlement de la Région de Bruxelles-Capitale,
Parlement, 2008-2009, A-533/2, p. 12). 2008-2009, A-533/2, p. 12).
Hieromtrent werd in de parlementaire voorbereiding het volgende A cet égard, les travaux préparatoires mentionnent ce qui suit :
vermeld : « De artikels 58 en 59 organiseren de procedure voor twee specifieke « Les articles 58 et 59 organisent la procédure pour deux faits
schadeverwekkende feiten. Vanwege hun specificiteit worden de kalender générateurs particuliers. Leur spécificité entraîne en effet que le
en de houder van de verplichtingen voorzien in artikel 13 enigszins calendrier et le titulaire des obligations prévus à l'article 13
aangepast. soient quelque peu adaptés.
Artikel 58 stipuleert dat in geval van onteigening de onteigenende L'article 58 stipule qu'en cas d'expropriation, c'est l'autorité
autoriteit - en niet de houder van de zakelijke rechten - het verkennend bodemonderzoek eventueel automatisch moet uitvoeren. Deze studie dient te worden uitgevoerd alvorens het vonnis tot vaststelling van de tijdelijke vergoedingen wordt uitgesproken. Rekening houdend met het onvrijwillig karakter van de onteigening, is de onteigende inderdaad niet gehouden tot het uitvoeren van de eerste onderzoeken. Daarenboven is het zo dat de autoriteit die wenst te onteigenen, opdat zij over informatie zou kunnen beschikken betreffende de bodemtoestand voor de onteigening, eventueel een gedetailleerde studie, een risicostudie, een risicobeheerontwerp of een saneringsontwerp kan uitvoeren. Door deze informatie zal de rechtbank rekening kunnen houden met de behandelingskosten van de verontreiniging bij het bepalen van de tijdelijke onteigeningsvergoeding. expropriante - et non le titulaire de droits réels exproprié - qui doit réaliser, éventuellement d'office, la reconnaissance de l'état du sol. Cette étude doit être réalisée avant le jugement fixant les indemnités provisoires. Tenant compte [lire : compte tenu] du caractère non volontaire de l'expropriation, l'exproprié ne doit en effet pas être tenu [à] la réalisation des premières études. Par ailleurs, afin que l'autorité expropriante puisse disposer d'informations relatives à l'état du sol du terrain exproprié avant l'expropriation, elle peut éventuellement réaliser une étude détaillée, une étude de risque, un projet de gestion du risque ou un projet d'assainissement. Ces informations permettront également au tribunal [de] tenir compte des frais de traitement de la pollution, dans la fixation de l'indemnité provisoire correspondante à l'expropriation.
Om te verzekeren dat de onteigenende autoriteit de juiste informatie Afin de garantir la bonne information de l'autorité expropriante sur
ontvangt inzake de toepassing van deze bepaling, moet ze bij het l'application de cette disposition, celle-ci doit demander à
Instituut een bodemattest aanvragen dat onder andere bevestigt dat de l'Institut une attestation du sol pour toutes les parcelles concernées
bodem van alle percelen betrokken bij het te onteigenen terrein deel par le terrain à exproprier indiquant notamment si celui-ci est repris
uitmaakt van de categorie 0 van de inventaris van de bodemtoestand. dans la catégorie 0 de l'inventaire de l'état du sol.
De bepalingen van de ordonnantie, voortvloeiend uit het verkennend Les dispositions de l'ordonnance découlant de la reconnaissance de
bodemonderzoek, zijn daarna naar analogie van toepassing, door middel l'état du sol s'appliquent ensuite par analogie moyennant la prise en
van het opnemen door de onteigenende autoriteit van de verbintenissen charge des obligations du titulaire de droits réels exproprié par
van de eigenaar van de zakelijke rechten » (Parl. St., Brussels l'autorité expropriante » (Doc. parl., Parlement de
Hoofdstedelijk Parlement, 2008-2009, A-533/1, pp. 56-57). Bruxelles-Capitale, 2008-2009, A-533/1, pp. 56-57).
B.2.7. Krachtens de in het geding zijnde bepaling zijn de bepalingen B.2.7. En vertu de la disposition en cause, les dispositions de
van de ordonnantie van 5 maart 2009 naar analogie van toepassing op l'ordonnance du 5 mars 2009 s'appliquent par analogie au transfert de
een eigendomsoverdracht die het gevolg is van een onteigening, doordat propriété résultant d'une expropriation, en ce que l'autorité
de onteigenende overheid de verplichtingen van de houder van zakelijke expropriante remplit les obligations du titulaire de droits réels.
rechten vervult.
In zoverre de onteigende als houder van zakelijke rechten de houder Dans la mesure où l'exproprié était, en tant que titulaire de droits
van de verplichtingen bedoeld in de artikelen 19 tot 22 van de réels, celui auquel incombaient les obligations visées aux articles 19
ordonnantie van 5 maart 2009 was, neemt de onteigenende overheid à 22 de l'ordonnance du 5 mars 2009, l'autorité expropriante est
krachtens de in het geding zijnde bepaling tevens de in artikel 24 van également subrogée, conformément à la disposition en cause, dans le
de ordonnantie van 5 maart 2009 bedoelde regresvordering ten aanzien droit d'action récursoire, visé à l'article 24 de l'ordonnance du 5
van de aansprakelijke voor de vervuiling over. mars 2009, contre la personne responsable de la pollution.
B.3. De verwijzende rechter vraagt het Hof of de in het geding zijnde B.3. Le juge a quo demande à la Cour si la disposition en cause est
bepaling, in de interpretatie dat het de rechter niet is toegestaan om
bij de bepaling van de onteigeningsvergoeding de te verwachten
saneringskosten in mindering te brengen, bestaanbaar is met de artikelen 10, 11 en 16 van de Grondwet. compatible avec les articles 10, 11 et 16 de la Constitution, dans l'interprétation selon laquelle le juge n'est pas autorisé, lors de la
fixation de l'indemnité d'expropriation, à déduire les coûts
d'assainissement escomptés.
B.4.1. De Brusselse Hoofdstedelijke Regering betwist de relevantie van B.4.1. Le Gouvernement de la Région de Bruxelles-Capitale conteste la
de prejudiciële vraag voor de beslechting van het geschil voor de pertinence de la question préjudicielle pour la solution du litige
verwijzende rechter, aangezien in casu sprake zou zijn van een « devant le juge a quo, en ce qu'il serait question, en l'espèce, d'une
weesverontreiniging ». « pollution orpheline ».
B.4.2. Het staat in de regel aan het rechtscollege dat een B.4.2. C'est en règle à la juridiction qui interroge la Cour qu'il
prejudiciële vraag aan het Hof stelt, om te oordelen of het antwoord appartient d'apprécier si la réponse à la question préjudicielle est
op die vraag nuttig is voor het oplossen van het geschil dat het moet utile à la solution du litige qu'elle doit trancher. Ce n'est que
beslechten. Alleen indien dat klaarblijkelijk niet het geval is, kan lorsque tel n'est manifestement pas le cas que la Cour peut décider
het Hof beslissen dat de vraag geen antwoord behoeft. que la question n'appelle pas de réponse.
B.4.3. Uit het verwijzingsvonnis kan niet worden afgeleid of in casu B.4.3. L'on ne saurait déduire de l'arrêt de renvoi s'il est question,
sprake is van een « eenmalige verontreiniging », een « gemengde en l'espèce, d'une « pollution unique », d'une « pollution mélangée »
verontreiniging » of een « weesverontreiniging ». Overigens maken noch ou d'une « pollution orpheline ». Du reste, ni la disposition en
de in het geding zijnde bepaling, noch artikel 24 van de ordonnantie cause, ni l'article 24 de l'ordonnance du 5 mars 2009 n'établissent
van 5 maart 2009 een onderscheid naar gelang van het type une distinction selon le type de pollution ou l'identité de l'auteur
verontreiniging of de identiteit van de veroorzaker ervan. de cette pollution.
Het blijkt derhalve niet dat het antwoord op de prejudiciële vraag Il n'apparaît dès lors pas que la réponse à la question préjudicielle
klaarblijkelijk niet nuttig zou zijn voor het bodemgeschil. ne serait manifestement pas utile à la solution du litige a quo.
B.5.1. De in het geding zijnde bepaling draagt het verkennend B.5.1. La disposition en cause confie à l'autorité expropriante
bodemonderzoek en de verdere stappen in de behandeling van de l'obligation de reconnaissance de l'état du sol et les étapes
eventueel vastgestelde vervuiling op het onteigende terrein op aan de ultérieures de traitement de la pollution éventuellement constatée sur
onteigenende overheid. le terrain exproprié.
Aldus behandelt zij de eigenaars van vervuilde terreinen die worden Elle instaure dès lors une différence de traitement entre les
onteigend anders dan de eigenaars van vervuilde gronden die niet propriétaires de terrains pollués qui sont expropriés et les
propriétaires de sols pollués qui ne sont pas expropriés, ces derniers
worden onteigend, aangezien die laatsten onder bepaalde devant réaliser à leur charge, dans certaines circonstances - et
omstandigheden, en met name indien zij het terrein willen verkopen, notamment s'ils souhaitent vendre le terrain - la reconnaissance de
dienen in te staan voor het verkennend bodemonderzoek en in voorkomend l'état du sol et entreprendre, le cas échéant, les étapes ultérieures
geval voor de verdere stappen in de behandeling van de vastgestelde du traitement de la pollution constatée. La disposition en cause fait
vervuiling. Tevens behandelt zij de eigenaars van vervuilde terreinen également naître une différence de traitement entre les propriétaires
anders dan de eigenaars van terreinen die zijn behept met een ander de terrains pollués et les propriétaires de terrains entachés d'un
gebrek. autre vice.
B.5.2. Die onderscheiden behandelingen zijn pertinent om de met de in B.5.2. Ces différences de traitement sont pertinentes pour atteindre
het geding zijnde bepaling nagestreefde doelstelling te bereiken. De
ordonnantiegever beoogde immers om in het kader van het onderzoek naar l'objectif poursuivi par la disposition en cause. Le législateur
en de behandeling van de bodemvervuiling rekening te houden met het ordonnanciel entendait en effet tenir compte, dans le cadre de
specifieke karakter van een onteigening, met name het onvrijwillige l'analyse et du traitement des sols pollués, du caractère spécifique
karakter ervan (Parl. St., Brussels Hoofdstedelijk Parlement, de l'expropriation, à savoir son caractère non volontaire (Doc. parl.,
2008-2009, A-533/2, p. 12). Parlement de la Région de Bruxelles-Capitale, 2008 2009, A-533/2, p. 12).
B.5.3. De onteigeningsvergoeding stemt in beginsel overeen met de B.5.3. L'indemnité d'expropriation correspond, en principe, à la
marktwaarde van het onroerend goed. Die marktwaarde wordt beïnvloed valeur de marché du bien immobilier. Cette valeur de marché est
door de op het onteigende goed rustende saneringsverplichting. Bij het influencée par l'obligation d'assainissement qui grève le bien. Pour
bepalen van de venale waarde van een onroerend goed moet immers déterminer la valeur vénale d'un bien immobilier, il faut en effet
rekening gehouden worden met alle elementen die deze waarde tenir compte de tous les éléments qui influencent cette valeur,
beïnvloeden, in gunstige of in ongunstige zin. favorablement et défavorablement.
Indien de onteigende de vervuiling heeft veroorzaakt, kan de rechtbank Si l'exproprié a généré la pollution, le tribunal peut, selon les
blijkens de parlementaire voorbereiding van de in het geding zijnde travaux préparatoires de la disposition en cause, tenir compte des
bepaling rekening houden met de behandelingskosten van de frais de traitement de cette pollution lorsqu'il fixe l'indemnité
bodemverontreiniging bij het bepalen van de voorlopige provisoire d'expropriation (Doc. parl., Parlement de la Région de
onteigeningsvergoeding (Parl. St., Brussels Hoofdstedelijk Parlement,
2008-2009, A-533/1, p. 57). Mocht dit niet het geval zijn, zou de Bruxelles-Capitale, 2008-2009, A-533/1, p. 57). Si tel n'était pas le
onteigende zich op onrechtmatige wijze verrijken. cas, l'exproprié s'enrichirait de manière abusive.
B.5.4. Indien de onteigende de vervuiling niet heeft veroorzaakt en B.5.4. Si l'exproprié n'a pas généré la pollution et n'est pas tenu à
niet saneringsplichtig is, vereist artikel 16 van de Grondwet l'obligation d'assainissement, l'article 16 de la Constitution exige
daarentegen dat de rechtbank de behandelingskosten van de en revanche que le tribunal ne déduise pas les frais de traitement de
bodemverontreiniging niet in mindering brengt bij het bepalen van de la pollution du sol lorsqu'il fixe le montant de l'indemnité
voorlopige onteigeningsvergoeding. Mocht zij dat wel doen, zou dat als provisoire d'expropriation. Une telle déduction aurait pour
gevolg hebben dat de onteigende de kosten verbonden aan de behandeling conséquence que l'exproprié devrait supporter définitivement les coûts
definitief dient te dragen en mogelijkerwijze een te lage de traitement et recevrait éventuellement une indemnité
onteigeningsvergoeding ontvangt, aangezien hij niet over de regresvordering bedoeld in artikel 24 van de ordonnantie van 5 maart 2009 beschikt. Om die redenen, het Hof zegt voor recht : Artikel 58 van de ordonnantie van het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest van 5 maart 2009 betreffende het beheer en de sanering van verontreinigde bodems schendt de artikelen 10, 11 en 16 van de d'expropriation trop faible, puisqu'il ne dispose pas du droit d'action récursoire visé à l'article 24 de l'ordonnance du 5 mars 2009. Par ces motifs, la Cour dit pour droit : L'article 58 de l'ordonnance de la Région de Bruxelles-Capitale du 5 mars 2009 relative à la gestion et à l'assainissement des sols pollués viole les articles 10, 11 et 16 de la Constitution en ce que les coûts
Grondwet in zoverre de geraamde behandelingskosten in mindering worden d'assainissement estimés sont déduits de l'indemnité d'expropriation,
gebracht van de onteigeningsvergoeding wanneer de onteigende de lorsque l'exproprié n'a pas causé la pollution des sols et n'est pas
bodemverontreiniging niet heeft veroorzaakt en niet saneringsplichtig is. tenu à l'obligation d'assainissement.
Aldus gewezen in het Nederlands en het Frans, overeenkomstig artikel Ainsi rendu en langue néerlandaise et en langue française,
65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof, conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur
op 30 juni 2016. la Cour constitutionnelle, le 30 juin 2016.
De griffier, Le greffier,
F. Meersschaut F. Meersschaut
De voorzitter, Le président,
E. De Groot E. De Groot
^