Etaamb.openjustice.be
Meertalige weergave van Arrest van --
← Terug naar "Uittreksel uit arrest nr. 93/2016 van 16 juni 2016 Rolnummer : 6115 In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 2 van het koninklijk besluit nr. 236 van 20 januari 1936 tot vereenvoudiging van sommige vormen van de strafvordering ten Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters J. Spreutels en E. De Groot, en de recht(...)"
Uittreksel uit arrest nr. 93/2016 van 16 juni 2016 Rolnummer : 6115 In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 2 van het koninklijk besluit nr. 236 van 20 januari 1936 tot vereenvoudiging van sommige vormen van de strafvordering ten Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters J. Spreutels en E. De Groot, en de recht(...) Extrait de l'arrêt n° 93/2016 du 16 juin 2016 Numéro du rôle : 6115 En cause : la question préjudicielle relative à l'article 2 de l'arrêté royal n° 236 du 20 janvier 1936 simplifiant certaines formes de la procédure pénale à l'égard des déte La Cour constitutionnelle, composée des présidents J. Spreutels et E. De Groot, et des juges L. (...)
GRONDWETTELIJK HOF COUR CONSTITUTIONNELLE
Uittreksel uit arrest nr. 93/2016 van 16 juni 2016 Extrait de l'arrêt n° 93/2016 du 16 juin 2016
Rolnummer : 6115 Numéro du rôle : 6115
In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 2 van het En cause : la question préjudicielle relative à l'article 2 de
koninklijk besluit nr. 236 van 20 januari 1936 tot vereenvoudiging van l'arrêté royal n° 236 du 20 janvier 1936 simplifiant certaines formes
sommige vormen van de strafvordering ten opzichte van de
gedetineerden, bekrachtigd bij de wet van 4 mei 1936, gesteld door het de la procédure pénale à l'égard des détenus, confirmé par la loi du 4
Hof van Cassatie. mai 1936, posée par la Cour de cassation.
Het Grondwettelijk Hof, La Cour constitutionnelle,
samengesteld uit de voorzitters J. Spreutels en E. De Groot, en de composée des présidents J. Spreutels et E. De Groot, et des juges L.
rechters L. Lavrysen, A. Alen, J.-P. Moerman, E. Derycke en F. Daoût, Lavrysen, A. Alen, J.-P. Moerman, E. Derycke en F. Daoût, assistée du
bijgestaan door de griffier F. Meersschaut, onder voorzitterschap van voorzitter J. Spreutels, greffier F. Meersschaut, présidée par le président J. Spreutels,
wijst na beraad het volgende arrest : après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant :
I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging I. Objet de la question préjudicielle et procédure
Bij arrest van 26 november 2014 in zake Khalid Oussaih, waarvan de Par arrêt du 26 novembre 2014 en cause de Khalid Oussaih, dont
expeditie ter griffie van het Hof is ingekomen op 12 december 2014, l'expédition est parvenue au greffe de la Cour le 12 décembre 2014, la
heeft het Hof van Cassatie de volgende prejudiciële vraag gesteld : Cour de cassation a posé la question préjudicielle suivante :
« Schendt artikel 2 van het koninklijk besluit nr. 236 van 20 januari « L'article 2 de l'arrêté royal n° 236 du 20 janvier 1936 simplifiant
1936 tot vereenvoudiging van sommige vormen van de strafvordering ten certaines formes de la procédure pénale à l'égard des détenus,
opzichte van de gedetineerden, bekrachtigd bij de wet van 4 mei 1936, confirmé par la loi du 4 mai 1936, viole-t-il les articles 10 et 11 de
de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, al dan niet in samenhang
gelezen met de artikelen 6 en 13 van het Verdrag tot bescherming van la Constitution, lus isolément ou combinés avec les articles 6 et 13
de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden, in zoverre een de la Convention de sauvegarde des droits de l'homme et des libertés
beklaagde die bij verstek is veroordeeld en zich in een fondamentales, dans la mesure où un prévenu condamné par défaut et
strafinrichting in hechtenis bevindt, enkel verzet kan doen tegen de détenu dans un établissement pénitentiaire ne peut faire opposition
veroordelingen in strafzaken die zijn uitgesproken door de hoven van aux condamnations pénales prononcées par les cours d'appel, les
beroep, de correctionele rechtbanken en de politierechtbanken, door tribunaux correctionnels et les tribunaux de police, par déclaration à
middel van een verklaring aan de attaché-gevangenisdirecteur of l'attaché-directeur ou au conseiller-directeur de prison de
adviseur-gevangenisdirecteur van de strafinrichting of aan zijn l'établissement pénitentiaire ou à son délégué, qu'à la condition de
gemachtigde, op voorwaarde dat hij het vereiste bedrag om de kosten ne pas être détenteur de la somme nécessaire pour couvrir les frais
van de akte van deurwaarder te dekken niet in zijn bezit heeft, d'acte d'huissier, alors que, en vertu de l'article 1er de la loi du
terwijl, krachtens artikel 1 van de wet van 25 juli 1893 betreffende 25 juillet 1893 relative aux déclarations d'appel et de recours en
de aantekening van beroep of van voorziening in cassatie van cassation des personnes détenues ou internées, dans les établissements
gevangenzittende of geïnterneerde personen, in de strafinrichtingen de pénitentiaires, les déclarations d'appel ou de recours en cassation en
verklaringen van hoger beroep of van voorziening in verbreking in
strafzaken onbeperkt kunnen worden gedaan aan de bestuurders van die matière pénale peuvent être faites sans restriction aux directeurs de
inrichtingen of aan hun gemachtigde door de personen die erin ces établissements ou à leur délégué par les personnes qui y sont
opgesloten zijn ? ». détenues ? ».
(...) (...)
III. In rechte III. En droit
(...) (...)
B.1.1. Artikel 2 van het koninklijk besluit nr. 236 van 20 januari B.1.1. L'article 2 de l'arrêté royal n° 236 du 20 janvier 1936 «
1936 « tot vereenvoudiging van sommige vormen van de strafvordering
ten opzichte van de gedetineerden » (bekrachtigd bij artikel 1, 84°, simplifiant certaines formes de la procédure pénale à l'égard des
van de wet van 4 mei 1936 « houdende bekrachtiging van zekere détenus » (confirmé par l'article 1er, 84°, de la loi du 4 mai 1936 «
koninklijke besluiten genomen ter uitvoering van de wet van 31 Juli portant confirmation de certains arrêtés royaux pris en exécution de
1934, verlengd en aangevuld bij de wetten van 7 December 1934, van 15 la loi du 31 juillet 1934, prorogée et complétée par les lois du 7
en van 30 Maart 1935 ») bepaalde, vóór de wijziging ervan bij artikel décembre 1934, du 15 et du 30 mars 1935 »), disposait, avant sa
7 van de wet van 19 december 2014 « houdende diverse bepalingen modification par l'article 7 de la loi du 19 décembre 2014 « portant
betreffende Justitie » : des dispositions diverses en matière de Justice » :
« Wanneer hij die verzet doet, zich in hechtenis bevindt en het « Lorsque l'opposant est détenu et n'est pas détenteur de la somme
vereischte bedrag niet in zijn bezit heeft om de kosten van de akte van deurwaarder te dekken, kan het verzet tegen de veroordeelingen in strafzaken, uitgesproken door de hoven van beroep, de correctioneele rechtbanken en de politiebanken, gedaan worden door middel van een verklaring aan den bestuurder van de strafinrichting of aan zijn gemachtigde. Van die verklaring wordt proces-verbaal opgemaakt in een daartoe bestemd register. In dit proces-verbaal wordt melding gemaakt van het feit dat hij die verzet doet, niet in het bezit is van het vereischte bedrag om de kosten van de deurwaardersakte te dekken. De bestuurder geeft van die verklaring onmiddelijk bericht aan den ambtenaar van het openbaar ministerie bij de rechtsmacht die de bestreden uitspraak verleend heeft en stelt hem, binnen vier en twintig uren, een uitgifte van het proces-verbaal in handen. Bericht en uitgifte worden bij den bundel gevoegd. De verklaring van verzet brengt van rechtswege dagvaarding mede op de eerstkomende terechtzitting na het verstrijken van de termijnen en wordt als ongedaan beschouwd, indien de eischer in verzet daar niet verschijnt. Onmiddellijk na de ontvangst van het bericht van den bestuurder, roept de ambtenaar van het openbaar ministerie den eischer in verzet voor die terechtzitting op in den in artikel 1 beschreven vorm ». nécessaire pour couvrir les frais de l'acte d'huissier, l'opposition aux condamnations pénales prononcées par les cours d'appel, les tribunaux correctionnels et les tribunaux de police peut être faite par déclaration au directeur de l'établissement pénitentiaire ou à son délégué. Il est dressé procès-verbal de cette déclaration dans un registre à ce destiné. Mention est faite dans ce procès-verbal de la circonstance que l'opposant n'est pas détenteur de la somme nécessaire pour couvrir les frais de l'acte d'huissier. Le directeur avise immédiatement de la déclaration l'officier du ministère public près la juridiction qui a rendu la décision attaquée et lui transmet, dans les vingt-quatre heures, une expédition du procès-verbal. Avis et expédition sont versés au dossier. La déclaration d'opposition emporte de droit citation à la première audience après expiration des délais et est réputée non avenue si l'opposant n'y comparaît pas. Dès réception de l'avis du directeur, l'officier du ministère public convoque l'opposant à cette audience, dans la forme décrite à l'article 1er ».
B.1.2. Artikel 1 van de wet van 25 juli 1893 « betreffende de B.1.2. L'article 1er de la loi du 25 juillet 1893 « relative aux
aanteekening van beroep of van voorziening in cassatie van déclarations d'appel ou de recours en cassation des personnes détenues
gevangenzittende of geïnterneerde personen », bepaalde, vóór de ou internées » disposait, avant sa modification par l'article 46 de la
wijziging ervan bij artikel 46 van de wet van 14 februari 2014 « met loi du 14 février 2014 « relative à la procédure devant la Cour de
betrekking tot de rechtspleging voor het Hof van Cassatie in strafzaken » : Cassation en matière pénale » :
« In de centrale gevangenissen, de huizen van verzekering, de huizen « Dans les prisons centrales, les maisons de sûreté, les maisons
van arrest en de inrichtingen voorzien bij de wet van 9 April 1930, tot bescherming der maatschappij, de bedelaarsgestichten, de toevluchtshuizen en de Rijksweldadigheidsgestichten, worden door de personen die er in opgesloten of geïnterneerd zijn, de verklaringen van hooger beroep of van voorziening in verbreking in strafzaken, aan de bestuurders van die inrichtingen of aan hun gemachtigde gedaan. Die verklaringen hebben dezelfde uitwerking als die ter griffie of door den griffier ontvangen. Er wordt daarvan proces-verbaal opgemaakt in een daartoe bestemd register. De bestuurders geven er terstond bericht van aan den griffier der rechtbank of van het hof waarvan de aangevallen beslissing uitgaat, en zenden hem, binnen de vier en twintig uren, afschrift van het proces-verbaal ». B.2. Uit de motieven van de verwijzingsbeslissing blijkt dat het Hof wordt verzocht zich uit te spreken over de bestaanbaarheid, met de d'arrêt et les établissements prévus par la loi de défense sociale du 9 avril 1930, les dépôts de mendicité, les maisons de refuge et les écoles de bienfaisance de l'Etat, les déclarations d'appel ou de recours en cassation en matière pénale sont faites aux directeurs de ces établissements ou à leur délégué par les personnes qui y sont détenues ou internées. Ces déclarations ont les mêmes effets que celles reçues au greffe ou par le greffier. Il en est dressé procès-verbal dans un registre à ce destiné. Les directeurs en avisent immédiatement le greffier du tribunal ou de la cour qui a rendu la décision attaquée, et lui transmettent, dans les vingt-quatre heures, une expédition du procès-verbal ». B.2. Il ressort des motifs de la décision de renvoi que la Cour est
artikelen 10 en 11 van de Grondwet, al dan niet in samenhang gelezen invitée à statuer sur la compatibilité, avec les articles 10 et 11 de
la Constitution, lus isolément ou en combinaison avec les articles 6
met de artikelen 6 en 13 van het Europees Verdrag voor de rechten van et 13 de la Convention européenne des droits de l'homme, de l'article
de mens, van artikel 2, eerste lid, van het koninklijk besluit van 20 2, alinéa 1er, de l'arrêté royal du 20 janvier 1936 en ce que les mots
januari 1936 in zoverre de woorden « en het vereischte bedrag niet in « et n'est pas détenteur de la somme nécessaire pour couvrir les frais
zijn bezit heeft om de kosten van de akte van deurwaarder te dekken » een verschil in behandeling invoeren tussen twee categorieën van gedetineerden in een gevangenis die een op een strafvordering gewezen beslissing tot veroordeling wensen te betwisten en die in het bezit zijn van het vereiste bedrag om de kosten van een betekening van een verzetsakte te dekken : enerzijds, diegenen die tegen een vonnis hoger beroep wensen aan te tekenen of tegen een vonnis of een arrest een cassatieberoep wensen in te stellen en, anderzijds, diegenen die verzet wensen aan te tekenen tegen een vonnis van de correctionele rechtbank waarbij zij bij verstek correctioneel zijn veroordeeld. Alleen de eerstgenoemden kunnen, met toepassing van artikel 1, eerste de l'acte d'huissier » introduisent une différence de traitement entre deux catégories de personnes détenues dans une prison qui souhaitent contester une décision de condamnation, rendue sur l'action publique, et qui détiennent la somme nécessaire pour couvrir les frais d'une signification d'un acte d'opposition : d'une part, celles qui souhaitent interjeter appel d'un jugement ou exercer un recours en cassation contre un jugement ou un arrêt et, d'autre part, celles qui souhaitent faire opposition à un jugement du tribunal correctionnel les condamnant par défaut en matière correctionnelle. Seules les premières peuvent, en application de l'article 1er, alinéa
lid, van de wet van 25 juli 1893, hun beroep op geldige wijze 1er, de la loi du 25 juillet 1893, valablement introduire leur recours
instellen door middel van een verklaring afgelegd aan de directeur van par une déclaration faite au directeur de la prison ou à son délégué.
de gevangenis of aan diens gemachtigde.
B.3. Het verschil in behandeling tussen bepaalde categorieën van B.3. La différence de traitement entre certaines catégories de
personen dat voortvloeit uit de toepassing van verschillende personnes qui découle de l'application de règles procédurales
procedureregels in verschillende omstandigheden houdt op zich geen différentes dans des circonstances différentes n'est pas
discriminatie in. Van discriminatie zou slechts sprake zijn indien het discriminatoire en soi. Il ne pourrait être question de discrimination
verschil in behandeling dat voortvloeit uit de toepassing van die que si la différence de traitement qui découle de l'application de ces
procedureregels een onevenredige beperking van de rechten van de règles de procédure entraînait une limitation disproportionnée des
daarbij betrokken personen met zich zou meebrengen. droits des personnes concernées.
B.4.1. Om hoger beroep aan te tekenen tegen een vonnis van de B.4.1. Pour interjeter appel d'un jugement du tribunal correctionnel,
correctionele rechtbank, moet een strafrechtelijk veroordeelde in la personne condamnée pénalement doit, en principe, faire une «
principe een « verklaring van hoger beroep [doen] op de griffie van de déclaration d'appeler [...] au greffe du tribunal qui a rendu le
rechtbank die het vonnis heeft gewezen » (artikel 203, § 1, van het jugement » (article 203, § 1er, du Code d'instruction criminelle).
Wetboek van strafvordering).
Die persoon kan die verklaring in persoon of via een advocaat afleggen Cette personne peut faire cette déclaration personnellement ou par
(artikel 203bis van het Wetboek van strafvordering). avocat (article 203bis du Code d'instruction criminelle).
B.4.2. Op het ogenblik van de uitspraak van de verwijzingsbeslissing B.4.2. Au moment du prononcé de la décision de renvoi, le pourvoi en
moest de voorziening in cassatie ingesteld door een strafrechtelijk cassation introduit par la personne condamnée pénalement contre un
veroordeelde tegen een vonnis van een correctionele rechtbank of tegen
een arrest van een hof van beroep, in principe de vorm aannemen van jugement de tribunal correctionnel ou contre un arrêt de cour d'appel
een « verklaring van beroep [...] op de griffie [...] door [hem] en devait, en principe, prendre la forme d'une « déclaration de recours
door de griffier getekend » (artikel 417, eerste lid, van het Wetboek [...] au greffier [...] signée d'elle et du greffier » (article 417,
van strafvordering, vóór de vervanging ervan bij artikel 17 van de wet alinéa 1er, du Code d'instruction criminelle, avant son remplacement
van 14 februari 2014). par l'article 17 de la loi du 14 février 2014).
Die verklaring, die ook kon uitgaan van een advocaat, moest worden Cette déclaration, qui pouvait aussi émaner d'un avocat, devait être
gedaan op de griffie van het rechtscollege dat de bestreden beslissing faite au greffe de la juridiction ayant rendu la décision attaquée
had gewezen (Cass., 13 juni 1990, Arr. Cass., 1989-1990, nr. 592; (Cass., 13 juin 1990, Pas., 1990, n° 592; Cass., 17 septembre 1997,
Cass., 17 september 1997, Arr. Cass., 1997, nr. 356; Cass., 31 januari Pas., 1997, n° 356; Cass., 31 janvier 2001, Pas., 2001, n° 61; Cass.,
2001, Arr. Cass., 2001, nr. 61; Cass., 31 oktober 2001, Arr. Cass., 31 octobre 2001, Pas., 2001, n° 590).
2001, nr. 590). B.4.3. De toekenning, bij artikel 1 van de wet van 25 juli 1893, aan B.4.3. L'attribution, par l'article 1er de la loi du 25 juillet 1893,
de gevangenisdirecteur of diens gemachtigde, van de bevoegdheid om de au directeur de la prison ou à son délégué de la compétence de
verklaring van hoger beroep of de verklaring van cassatieberoep in recevoir la déclaration d'appel ou la déclaration de recours en
strafzaken, afgelegd door een gedetineerde, in ontvangst te nemen, had cassation en matière pénale, formée par un détenu, avait pour but de
tot doel die verklaringen te vergemakkelijken teneinde de nadelen te faciliter ces déclarations afin de porter remède aux inconvénients
verhelpen die voortvloeiden uit het feit dat, voor die verklaringen, « résultant du fait que ces déclarations nécessitaient le « transport,
hetzij de bevoegde griffier naar de inrichting moest worden gevoerd, soit du greffier compétent à l'établissement, soit du reclus au greffe
hetzij de gedetineerde naar de griffie » (Parl. St., Kamer, 1892-1893, » (Doc. parl., Chambre, 1892-1893, n° 89, annexe; Doc. parl., Sénat,
nr. 89, bijlage; Parl. St., Senaat, 1892-1893, nr. 112, p. 1). 1892-1893, n° 112, p. 1).
Die verplaatsingen hinderden de « werking van de diensten » en hielden Ces déplacements troublaient la « marche des services » et exposaient
voor de betrokkenen het risico in van uitstel, traagheid of
moeilijkheden die hun rechten konden aantasten of voor hen ernstige les intéressés à des retards, lenteurs ou difficultés qui pouvaient
nadelen konden teweegbrengen (Parl. St., Kamer, 1892-1893, nr. 89, compromettre leurs droits ou leur causer de sérieux inconvénients
bijlage; ibid., nr. 109, p. 1; Parl. St., Senaat, 1892-1893, nr. 112, (Doc. parl., Chambre, 1892-1893, n° 89, annexe; ibid., n° 109, p. 1;
p. 1). Doc. parl., Sénat, 1892-1893, n° 112, p. 1).
B.5.1. Op het ogenblik van de uitspraak van de verwijzingsbeslissing B.5.1. Au moment du prononcé de la décision de renvoi, pour faire
moest een strafrechtelijk veroordeelde, om op geldige wijze verzet aan valablement opposition à un jugement de tribunal correctionnel, la
te tekenen tegen een vonnis van een correctionele rechtbank, het in personne condamnée pénalement devait, en principe, la faire signifier
principe laten betekenen « aan het openbaar ministerie, aan de « au ministère public, à la partie poursuivante ou aux autres parties
vervolgende partij of aan de andere partijen in de zaak » (artikel en cause » (article 187, alinéa 4, du Code d'instruction criminelle,
187, vierde lid, van het Wetboek van strafvordering, vóór de
vervanging ervan bij artikel 83 van de wet van 5 februari 2016). avant son remplacement par l'article 83 de la loi du 5 février 2016).
B.5.2. Het verslag aan de Koning dat voorafgaat aan het koninklijk B.5.2. Le rapport au Roi précédant l'arrêté royal n° 236 du 20 janvier
besluit nr. 236 van 20 januari 1936 verantwoordt artikel 2 van dat 1936 justifie l'article 2 de cet arrêté comme suit, en tant qu'il
besluit als volgt, in zoverre het betrekking heeft op het verzet tegen concerne l'opposition à un jugement du tribunal correctionnel prononcé
een vonnis van een correctionele rechtbank uitgesproken op een
strafvordering in correctionele zaken : sur l'action publique en matière correctionnelle :
« Het komt voor dat een gedetineerde, aangehouden na bij verstek « Il arrive qu'un détenu, arrêté après avoir été condamné par défaut
veroordeeld geweest te zijn door [...] een correctioneele rechtbank [...] moeilijkheden ondervindt om verzet te doen. De wet voorziet geen anderen vorm van verzet dan de beteekening van een deurwaardersexploot aan het openbaar ministerie en aan de in de zaak betrokken partijen. [...] De gedetineerde, die verzet wil doen tegen de veroordeeling, moet derhalve de medewerking inroepen van een deurwaarder en de kosten van het exploot betalen of [...] het voordeel bekomen van den gerechtelijken bijstand en de toelating om kosteloos te procedeeren. Het feit dat hij van zijn vrijheid beroofd is kan hem beletten, vóór het verstrijken van den korten termijn die hem is toegestaan, dat te bekomen en, om het recht van verzet niet te verhinderen, werd het bestuur der gevangenissen er soms toe gebracht de kosten van verzet voor te schieten. par [...] un tribunal correctionnel [...] éprouve des difficultés à faire opposition. La loi ne prévoit d'autre forme d'opposition que la signification d'un exploit d'huissier au ministère public et aux parties en cause [...]. Le détenu qui veut faire opposition à la condamnation doit donc s'assurer le concours d'un huissier et couvrir les frais de l'exploit ou obtenir le bénéfice de l'assistance judiciaire et de la procédure gratuite [...]. La circonstance qu'il est privé de sa liberté peut l'empêcher d'y parvenir avant l'expiration du court délai qui lui est imparti et, pour que l'exercice du droit d'opposition ne fût pas vinculé, l'administration pénitentiaire a été parfois amenée à faire à des détenus l'avance des frais d'opposition.
Artikel 2 van het besluit wil een einde maken aan dien toestand. Het L'article 2 de l'arrêté vise à mettre fin à cette situation. Il
is ingegeven door de wet van 25 juli 1893 waarbij het hooger beroep en de voorziening in verbreking geregeld worden door een verklaring ten overstaan van den gevangenisbestuurder; het geeft toelating verzet te doen door een verklaring ten overstaan van dien ambtenaar, wanneer hij die verzet doet zich in hechtenis bevindt en niet in het bezit is van het noodig bedrag om de kosten van de deurwaardersakte te betalen. De omstandigheid dat de gedetineerde, ter griffie van de gevangenis, het bedrag dat hem in staat zou stellen een exploot van verzet door een deurwaarder te doen aanzeggen, niet te zijner beschikking heeft, wordt, als het ware, als een vermoeden van behoeftigheid beschouwd. Het is een recht dat het besluit aan de gedetineerde geeft; deze zal door middel van een deurwaardersexploot kunnen handelen, indien hij zulks nuttig acht en indien hij de middelen bezit of het voordeel van den gerechtelijken bijstand bekomt. De nieuwe vorm van verzet door een verklaring ten overstaan van den bestuurder van de strafinrichting zal slechts toegelaten zijn ten aanzien van veroordeelingen in strafzaken uitgesproken door [...] de correctioneele rechtbanken [...]; de verklaring ten overstaan van den bestuurder zal de plaats innemen van het exploot van verzet, aangezegd aan het openbaar ministerie [...]. s'inspire de la loi du 25 juillet 1893 qui a organisé l'appel et le pourvoi en cassation par déclaration au directeur de la prison; il permet l'opposition par déclaration à ce fonctionnaire, lorsque l'opposant est détenu et n'est pas détenteur de la somme nécessaire pour couvrir les frais de l'acte d'huissier. La circonstance que le détenu n'a pas à sa disposition, au greffe de la prison, la somme qui lui permettrait de faire notifier un exploit d'opposition par huissier est, en quelque sorte, érigée en présomption d'indigence. C'est une faculté que l'arrêté donne au détenu; celui-ci pourra recourir à l'exploit d'huissier s'il le juge utile et s'il en a les moyens ou s'il obtient le bénéfice de l'assistance judiciaire. La forme nouvelle d'opposition par déclaration au directeur de l'établissement pénitentiaire ne sera admise qu'à l'égard des condamnations pénales prononcées par [...], les tribunaux correctionnels [...]; la déclaration au directeur tiendra lieu de l'exploit d'opposition notifié au ministère public [...].
[...] [...]
Het besluit, terwijl het de beginselen van het Wetboek van
Strafvordering en van de wet van 9 Maart 1908 eerbiedigt, organiseert L'arrêté, tout en respectant les principes du Code d'instruction
een nieuwe wijze om verzet te doen, waardoor de uitoefening van het criminelle et de la loi du 9 mars 1908, organise un mode nouveau
recht van verzet door de behoeftige gedetineerden ten volle d'opposition qui assure pleinement l'exercice du droit d'opposition
gevrijwaard wordt, zonder hen van een enkelen waarborg te berooven ». par les détenus nécessiteux, sans priver ceux-ci d'aucune garantie ».
B.6.1. Artikel 13 van de Grondwet houdt een recht in op toegang tot de B.6.1. L'article 13 de la Constitution implique un droit d'accès au
bevoegde rechter. Dat recht wordt eveneens gewaarborgd bij artikel 6.1 juge compétent. Ce droit est également garanti par l'article 6.1 de la
van het Europees Verdrag voor de rechten van de mens en bij een Convention européenne des droits de l'homme et par un principe général
algemeen rechtsbeginsel. de droit.
Artikel 13 van het Europees Verdrag voor de rechten van de mens L'article 13 de la Convention européenne des droits de l'homme
waarborgt voor personen van wie de rechten en vrijheden vermeld in dat garantit le droit à un recours effectif devant une instance nationale
Verdrag zijn geschonden, een recht op daadwerkelijke rechtshulp voor à toute personne dont les droits et libertés mentionnés dans cette
een nationale instantie. Convention ont été violés.
B.6.2. Volgens artikel 185 van het Wetboek van strafvordering moet de B.6.2. Selon l'article 185 du Code d'instruction criminelle, le
beklaagde persoonlijk verschijnen of in de persoon van een advocaat. prévenu doit comparaître en personne ou par un avocat. Si un prévenu
Indien een beklaagde bij verstek wordt veroordeeld, beschikt hij over est condamné par défaut, celui-ci dispose du droit à une nouvelle
het recht op een nieuwe beoordeling in feite en in rechte, waarbij hij appréciation en fait et en droit et du droit d'être entendu, sauf s'il
wordt gehoord, tenzij hij afstand heeft gedaan van zijn recht om te
verschijnen en zich te verdedigen of tenzij hij de bedoeling heeft a renoncé à son droit de comparaître et de se défendre ou s'il a
zich aan de justitie te onttrekken (EHRM, 24 mei 2007, Da Luz l'intention de se soustraire à la justice (CEDH, 24 mai 2007, Da Luz
Domingues Ferreira t. België, § 54; 1 maart 2011, Faniel t. België, § Domingues Ferreira c. Belgique, § 54; 1er mars 2011, Faniel c.
26). Belgique, § 26).
Het recht om in verzet te komen tegen een verstekvonnis mag weliswaar Le droit de former opposition à un jugement par défaut peut certes se
worden omgeven met procedurele vereisten bij het aanwenden van prêter à des exigences procédurales en ce qui concerne l'utilisation
rechtsmiddelen, maar die vereisten mogen het de beklaagde niet de voies de recours, mais ces exigences ne peuvent empêcher le prévenu
onmogelijk maken de beschikbare rechtsmiddelen aan te wenden (EHRM, 28 de faire usage des voies de recours disponibles (CEDH, 28 octobre
oktober 1998, Pérez de Rada Cavanilles t. Spanje, §§ 44-45; 24 mei 1998, Pérez de Rada Cavanilles c. Espagne, §§ 44-45; 24 mai 2007, Da
2007, Da Luz Domingues Ferreira t. België, § 57; 1 maart 2011, Faniel Luz Domingues Ferreira c. Belgique, § 57; 1er mars 2011, Faniel c.
t. België, § 26). Belgique, § 26).
Aan het recht op toegang tot de rechter kan eveneens afbreuk worden Le droit d'accès au juge peut également se trouver atteint par
gedaan door ontvankelijkheidsvoorwaarden die onvoldoende duidelijk en l'existence de conditions de recevabilité qui ne présentent pas une
coherent zijn (EHRM, 15 december 2015, Raihani t. België, § 34). cohérence et une clarté suffisantes (CEDH, 15 décembre 2015, Raihani
Bovendien zijn de vereisten van een « eerlijk proces » strikter in c. Belgique, § 34). En outre, les exigences du « procès équitable »
strafzaken (EHRM, 26 juni 2012, Ghirea t. Moldavië, § 34). sont plus strictes en matière pénale (CEDH, 26 juin 2012, Ghirea c.
Moldavie, § 34).
B.6.3. Het recht op toegang tot de rechter, dat met inachtneming van B.6.3. Le droit d'accès à un juge, qui doit être garanti à chacun dans
de artikelen 10 en 11 van de Grondwet aan eenieder moet worden le respect des articles 10 et 11 de la Constitution, peut faire
gewaarborgd, kan het voorwerp uitmaken van beperkingen, ook van
financiële aard, voor zover die beperkingen geen afbreuk doen aan de l'objet de limitations, y compris de nature financière, pour autant
essentie zelf van het recht op toegang tot een rechter. que ces limitations ne portent pas atteinte au droit d'accès à un
Het recht op toegang tot de rechter dient evenwel op een juge, dans sa substance même.
niet-discriminerende wijze te worden gewaarborgd (zie arrest nr. Le droit d'accès à un juge doit toutefois être garanti d'une manière
74/2014 van 8 mei 2014, B.12.2). non discriminatoire (voy. l'arrêt n° 74/2014 du 8 mai 2014, B.12.2).
B.6.4. Door de mogelijkheid om het beschikbare rechtsmiddel in te B.6.4. En réservant la possibilité d'exercer la voie de recours
stellen door middel van een verklaring afgelegd aan de directeur van disponible par une déclaration faite au directeur de la prison ou à
de gevangenis of aan diens gemachtigde, voor te behouden aan de
gedetineerden die tegen een vonnis hoger beroep wensen aan te tekenen son délégué, aux détenus qui souhaitent interjeter appel d'un jugement
of tegen een vonnis of een arrest een cassatieberoep wensen in te
stellen, en diezelfde mogelijkheid uit te sluiten voor de ou se pourvoir en cassation contre un jugement ou un arrêt et en
gedetineerden die verzet wensen aan te tekenen tegen een vonnis van de excluant cette même possibilité pour les détenus qui souhaitent faire
correctionele rechtbank waarbij zij bij verstek correctioneel zijn opposition à un jugement du tribunal correctionnel les condamnant par
veroordeeld, heeft de wetgever zonder redelijke verantwoording afbreuk défaut à une peine correctionnelle, le législateur a porté atteinte,
gedaan aan het recht op gelijke toegang tot de rechter. sans justification raisonnable, au droit à un égal accès au juge.
B.7. Bij artikel 124, 1°, van de wet van 5 februari 2016 « tot B.7. L'article 124, 1°, de la loi du 5 février 2016 « modifiant le
wijziging van het strafrecht en de strafvordering en houdende diverse droit pénal et la procédure pénale et portant des dispositions
bepalingen inzake justitie » worden, in artikel 2 van het koninklijk diverses en matière de justice » abroge, à l'article 2 de l'arrêté
besluit van 20 januari 1936, de woorden « en het vereischte bedrag royal du 20 janvier 1936, les mots « et n'est pas détenteur de la
niet in zijn bezit heeft om de kosten van de akte van deurwaarder te somme nécessaire pour couvrir les frais de l'acte d'huissier ».
dekken » opgeheven.
Het doel dat met die opheffing wordt nagestreefd, is dat het recht om L'objectif poursuivi par cette abrogation est que le droit de faire
verzet aan te tekenen door middel van een gewone verklaring « niet opposition au moyen d'une simple déclaration « ne soit plus
langer onderworpen is aan een voorwaarde betreffende de middelen subordonnée [...] à une condition liée aux ressources dont dispose
waarover de gedetineerden beschikken » (Parl. St., Kamer, 2015-2016, [nt] les détenus » (Doc. parl., Chambre, 2015-2016, DOC 54-1418/001,
DOC 54-1418/001, p. 118). p. 118).
De voormelde voorwaarde « betreffende de middelen waarover de La condition précitée « liée aux ressources dont disposent les détenus
gedetineerden beschikken » wordt niet langer beschouwd als een
voorwaarde die « kan [...] worden verantwoord », en zij « leidt [...] » n'est plus considérée comme « justifiable » et est vue comme une «
tot verwikkelingen en onrecht en heeft geen enkel praktisch belang » source de complications et d'injustices sans avoir aucun intérêt
(Parl. St., Kamer, 2015-2016, DOC 54-1418/005, p. 22). pratique » (Doc. parl., Chambre, 2015-2016, DOC 54-1418/005, p. 22).
B.8. De prejudiciële vraag dient bevestigend te worden beantwoord. B.8. La question préjudicielle appelle une réponse positive.
Om die redenen, Par ces motifs,
het Hof la Cour
zegt voor recht : dit pour droit :
De woorden « en het vereischte bedrag niet in zijn bezit heeft om de Les mots « et n'est pas détenteur de la somme nécessaire pour couvrir
kosten van de akte van deurwaarder te dekken » in artikel 2 van het les frais de l'acte d'huissier », qui étaient contenus dans l'article
koninklijk besluit nr. 236 van 20 januari 1936 « tot vereenvoudiging 2 de l'arrêté royal n° 236 du 20 janvier 1936 « simplifiant certaines
van sommige vormen van de strafvordering ten opzichte van de formes de la procédure pénale à l'égard des détenus » avant leur
gedetineerden », vóór de opheffing ervan bij artikel 124, 1°, van de
wet van 5 februari 2016 tot wijziging van het strafrecht en de abrogation par l'article 124, 1°, de la loi du 5 février 2016
strafvordering en houdende diverse bepalingen inzake justitie, modifiant le droit pénal et la procédure pénale et portant des
schenden de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, in samenhang gelezen dispositions diverses en matière de justice, violent les articles 10
met de artikelen 6 en 13 van het Europees Verdrag voor de rechten van et 11 de la Constitution, lus en combinaison avec les articles 6 et 13
de mens. de la Convention européenne des droits de l'homme.
Aldus gewezen in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig artikel Ainsi rendu en langue française et en langue néerlandaise,
65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof, conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur
op 16 juni 2016. la Cour constitutionnelle, le 16 juin 2016.
De griffier, Le greffier,
F. Meersschaut F. Meersschaut
De voorzitter, Le président,
J. Spreutels J. Spreutels
^