← Terug naar "Uittreksel uit arrest nr. 60/2016 van 28 april 2016 Rolnummer : 6183 In zake : de
prejudiciële vraag over artikel 1 van de wet van 12 januari 1993 betreffende een vorderingsrecht inzake
bescherming van het leefmilieu, in samenhang gelezen met Het
Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters E. De Groot en J. Spreutels, en de recht(...)"
Uittreksel uit arrest nr. 60/2016 van 28 april 2016 Rolnummer : 6183 In zake : de prejudiciële vraag over artikel 1 van de wet van 12 januari 1993 betreffende een vorderingsrecht inzake bescherming van het leefmilieu, in samenhang gelezen met Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters E. De Groot en J. Spreutels, en de recht(...) | Extrait de l'arrêt n° 60/2016 du 28 avril 2016 Numéro du rôle : 6183 En cause : la question préjudicielle relative à l'article 1 er de la loi du 12 janvier 1993 concernant un droit d'action en matière de protection de l'environnemen La Cour constitutionnelle, composée des présidents E. De Groot et J. Spreutels, et des juges L. (...) |
---|---|
GRONDWETTELIJK HOF | COUR CONSTITUTIONNELLE |
Uittreksel uit arrest nr. 60/2016 van 28 april 2016 | Extrait de l'arrêt n° 60/2016 du 28 avril 2016 |
Rolnummer : 6183 | Numéro du rôle : 6183 |
In zake : de prejudiciële vraag over artikel 1 van de wet van 12 | En cause : la question préjudicielle relative à l'article 1er de la |
januari 1993 betreffende een vorderingsrecht inzake bescherming van | loi du 12 janvier 1993 concernant un droit d'action en matière de |
het leefmilieu, in samenhang gelezen met artikel 194 van het Vlaamse | protection de l'environnement, lu en combinaison avec l'article 194 du |
Gemeentedecreet van 15 juli 2005, gesteld door de Rechtbank van eerste | décret communal flamand du 15 juillet 2005, posée par le Tribunal de |
aanleg Antwerpen, afdeling Antwerpen. | première instance d'Anvers, division Anvers. |
Het Grondwettelijk Hof, | La Cour constitutionnelle, |
samengesteld uit de voorzitters E. De Groot en J. Spreutels, en de | composée des présidents E. De Groot et J. Spreutels, et des juges L. |
rechters L. Lavrysen, A. Alen, J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E. | Lavrysen, A. Alen, J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E. Derycke, T. |
Derycke, T. Merckx-Van Goey, P. Nihoul, F. Daoût, T. Giet en R. | Merckx-Van Goey, P. Nihoul, F. Daoût, T. Giet et R. Leysen, assistée |
Leysen, bijgestaan door de griffier F. Meersschaut, onder voorzitterschap van voorzitter E. De Groot, | du greffier F. Meersschaut, présidée par le président E. De Groot, |
wijst na beraad het volgende arrest : | après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : |
I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging | I. Objet de la question préjudicielle et procédure |
Bij vonnis van 26 maart 2015 in zake de stad Antwerpen tegen de vzw « | Par jugement du 26 mars 2015 en cause de la ville d'Anvers contre |
Cultureel Centrum Mehmet Akif », waarvan de expeditie ter griffie van | l'ASBL « Cultureel Centrum Mehmet Akif », dont l'expédition est |
het Hof is ingekomen op 15 april 2015, heeft de Rechtbank van eerste | parvenue au greffe de la Cour le 15 avril 2015, le Tribunal de |
aanleg Antwerpen, afdeling Antwerpen, de volgende prejudiciële vraag | première instance d'Anvers, division Anvers, a posé la question |
gesteld : | préjudicielle suivante : |
« Schendt het artikel 1 van de wet van 12 januari 1993 betreffende een | « L'article 1er de la loi du 12 janvier 1993 concernant un droit |
vorderingsrecht inzake de bescherming van het leefmilieu juncto het | d'action en matière de protection de l'environnement juncto l'article |
artikel 194 Gemeentedecreet van 15 juli 2005 de artikelen 10 en 11 | 194 du décret communal du 15 juillet 2005 viole-t-il les articles 10 |
(gelijkheid en niet-discriminatie) en het artikel 23 (recht op | et 11 (égalité et non-discrimination) et l'article 23 (droit à l'aide |
juridische bijstand) van de Grondwet en het grondwettelijk beginsel | juridique) de la Constitution et le principe constitutionnel de |
van de bijstand door een vrij gekozen advocaat en in samenhang gelezen | l'assistance d'un avocat librement choisi, et combinés avec l'article |
met het artikel 6 van het EVRM (rechten van verdediging) en het | 6 de la Convention européenne des droits de l'homme (droit de la |
algemeen beginsel van het recht op verdediging, doordat, telkens | |
wanneer een inwoner optreedt namens de gemeente en daartoe een eigen | défense) et avec le principe général du droit de défense, en ce que, |
advocaat aanstelt om op te treden namens de gemeente, het College van | chaque fois qu'un habitant agit au nom de la commune et désigne à |
burgemeester en schepenen ook het recht heeft om een eigen raadsman | cette fin un propre avocat pour agir au nom de la commune, le collège |
aan te stellen die evenwel enkel zou kunnen optreden ter ondersteuning | des bourgmestre et échevins a également le droit de désigner un propre |
van de inwoner, aangezien de gemeente de vrije beschikking is verloren | conseil qui pourrait toutefois uniquement agir pour soutenir |
over de rechten die het voorwerp van de vordering uitmaken, terwijl | l'habitant, étant donné que la commune a perdu la libre disposition |
het feit dat de gemeente de vrije beschikking is verloren over de | des droits qui font l'objet de l'action, alors que le fait que la |
rechten die het voorwerp van de vordering uitmaken zich niet verzet | commune a perdu la libre disposition des droits qui font l'objet de |
tegen het gegeven dat de gemeente haar eigen visie over de vordering | l'action ne s'oppose pas à la circonstance que la commune expose sa |
uiteenzet, aangezien zulks niet raakt aan het uitoefenen van die | propre vision quant à l'action, étant donné que ceci n'affecte pas |
rechten door de inwoner ? ». | l'exercice de ces droits par l'habitant ? ». |
(...) | (...) |
III. In rechte | III. En droit |
(...) | (...) |
B.1.1. De prejudiciële vraag heeft betrekking op artikel 1 van de wet | B.1.1. La question préjudicielle porte sur l'article 1er de la loi du |
van 12 januari 1993 betreffende een vorderingsrecht inzake bescherming | 12 janvier 1993 concernant un droit d'action en matière de protection |
van het leefmilieu, in samenhang gelezen met artikel 194 van het | de l'environnement, lu en combinaison avec l'article 194 du décret |
Vlaamse Gemeentedecreet van 15 juli 2005. | communal flamand du 15 juillet 2005. |
B.1.2. Het Hof wordt meer bepaald ondervraagd over de bestaanbaarheid | B.1.2. La Cour est plus précisément interrogée sur la compatibilité de |
van die bepalingen met de artikelen 10, 11 en 23, derde lid, 2°, van | ces dispositions avec les articles 10, 11 et 23, alinéa 3, 2°, de la |
de Grondwet en met het « grondwettelijk beginsel van de bijstand door | Constitution, et avec le « principe constitutionnel du droit de se |
een vrij gekozen advocaat », al dan niet in samenhang gelezen met | faire assister par l'avocat de son choix », combinés ou non avec |
artikel 6 van het Europees Verdrag voor de rechten van de mens en met | l'article 6 de la Convention européenne des droits de l'homme et avec |
het algemeen beginsel van de rechten van verdediging, doordat, wanneer | le principe général des droits de la défense, en ce que, lorsqu'un |
habitant agit en justice au nom de la commune, sur la base de | |
een inwoner op grond van artikel 194 van het Gemeentedecreet in rechte | l'article 194 du décret communal, et désigne à cette fin un conseil, |
optreedt namens de gemeente en daartoe een raadsman aanstelt, het | le collège des bourgmestre et échevins, qui a le droit de désigner son |
college van burgemeester en schepenen, dat het recht heeft om een | propre conseil, ne peut intervenir que pour soutenir la demande de |
eigen raadsman aan te stellen, enkel kan optreden ter ondersteuning | |
van de vordering van de inwoner. | l'habitant. |
B.1.3. Het Hof beperkt zijn onderzoek tot de hypothese waarin de | B.1.3. La Cour limite son examen à l'hypothèse dans laquelle les |
inwoners namens de gemeente een milieustakingsvordering, bedoeld in | habitants intentent au nom de la commune une action en cessation |
artikel 1 van de wet van 12 januari 1993 betreffende een | environnementale, au sens de l'article 1er de la loi du 12 janvier |
vorderingsrecht inzake bescherming van het leefmilieu, instellen. | 1993 concernant un droit d'action en matière de protection de l'environnement. |
B.2.1. Artikel 1 van de wet van 12 januari 1993 betreffende een | B.2.1. L'article 1er de la loi du 12 janvier 1993 concernant un droit |
vorderingsrecht inzake bescherming van het leefmilieu bepaalt : | d'action en matière de protection de l'environnement dispose : |
« Onverminderd de bevoegdheid van andere rechtscolleges op basis van | « Sans préjudice des compétences d'autres juridictions en vertu |
andere wetsbepalingen, stelt de voorzitter van de rechtbank van eerste | d'autres dispositions légales, le président du tribunal de première |
aanleg, op verzoek van de procureur des Konings, van een | instance, à la requête du procureur du Roi, d'une autorité |
administratieve overheid of van een rechtspersoon zoals omschreven in | administrative ou d'une personne morale telle que définie à l'article |
artikel 2, het bestaan vast van een zelfs onder het strafrecht | 2, constate l'existence d'un acte même pénalement réprimé, constituant |
vallende handeling, die een kennelijke inbreuk is of een ernstige | une violation manifeste ou une menace grave de violation d'une [ou] de |
dreiging vormt voor een inbreuk op één of meer bepalingen van wetten, | plusieurs dispositions des lois, décrets, ordonnances, règlements ou |
decreten, ordonnanties, verordeningen of besluiten betreffende de | arrêtés relatifs à la protection de l'environnement. |
bescherming van het leefmilieu. | |
Hij kan de staking bevelen van handelingen waarvan de uitvoering reeds | Il peut ordonner la cessation d'actes qui ont formé un commencement |
is begonnen of maatregelen opleggen ter preventie van de uitvoering | d'exécution ou imposer des mesures visant à prévenir l'exécution de |
ervan of ter voorkoming van schade aan het leefmilieu. Voor elk debat | ces actes ou à empêcher des dommages à l'environnement. Avant tout |
over de grond van de zaak moet een verzoeningspoging plaatshebben. | débat au fond, une tentative de conciliation aura lieu. |
De voorzitter kan aan de overtreder een termijn toestaan om aan de | Le président peut accorder au contrevenant un délai pour se conformer |
opgelegde maatregelen te voldoen ». | aux mesures ordonnées ». |
B.2.2. Artikel 194 van het Vlaamse Gemeentedecreet van 15 juli 2005, | B.2.2. L'article 194 du décret communal flamand du 15 juillet 2005, |
zoals vervangen bij artikel 64 van het decreet van 29 juni 2012 tot | remplacé par l'article 64 du décret du 29 juin 2012 modifiant le |
wijziging van het Gemeentedecreet van 15 juli 2005 en gedeeltelijk | Décret communal du 15 juillet 2005, et partiellement annulé par |
vernietigd bij het arrest nr. 9/2014 van 23 januari 2014 van het Hof, bepaalt : « Als het college van burgemeester en schepenen of de gemeenteraad nalaten in rechte op te treden, kunnen een of meer inwoners in rechte optreden namens de gemeente, mits zij onder zekerheidstelling aanbieden om persoonlijk de kosten van het geding te dragen en in te staan voor de veroordeling tot schadevergoeding of boete wegens tergend en roekeloos geding of hoger beroep die kan worden uitgesproken. Dit recht staat ook open voor de rechtspersonen waarvan de maatschappelijke zetel in de gemeente is gevestigd. De gemeente kan over het geding geen dading aangaan of er afstand van doen zonder instemming van degene die het geding in haar naam heeft gevoerd. Op straffe van onontvankelijkheid kunnen personen vermeld in het eerste en tweede lid slechts namens de gemeente in rechte optreden indien zij de gedinginleidende akte aan het college van burgemeester en schepenen hebben betekend en, daaraan voorafgaand, het college van | l'arrêt n° 9/2014 du 23 janvier 2014 de la Cour, dispose : « Si le collège des bourgmestre et échevins ou le conseil communal omet d'agir en droit, un ou plusieurs habitants peuvent agir en droit au nom de la commune, à condition qu'ils garantissent de supporter personnellement les frais de procédure ainsi que d'assurer la condamnation à des dommages et intérêts ou une amende pour procédure téméraire et vexatoire ou pour un recours qui pourrait être prononcé. Ce droit est également ouvert aux personnes morales dont le siège social est établi dans la commune. La commune ne pourra pas accepter une transaction quant à la procédure ou y renoncer sans l'accord de ceux qui auront lancé la procédure en son nom. Sous peine d'irrecevabilité, les personnes visées aux alinéas premier et deux ne peuvent agir en droit au nom de la commune que si elles ont notifié l'acte introductif d'instance au collège des bourgmestre et échevins et, préalablement, ont mis en demeure le collège des |
burgemeester en schepenen wegens het niet-optreden in gebreke hebben | bourgmestre et échevins en raison de l'inaction, et si, après un délai |
gesteld en na een termijn van tien dagen na de betekening van deze | de dix jours suivant cette notification de la mise en demeure, aucune |
ingebrekestelling geen optreden in rechte vanwege het gemeentebestuur | action en droit de la part de l'administration communale n'a eu lieu. |
heeft plaatsgevonden. In geval van hoogdringendheid is geen voorafgaande ingebrekestelling vereist ». | En cas d'urgence, une mise en demeure préalable n'est pas requise ». |
B.3.1. Artikel 194 van het Vlaamse Gemeentedecreet gaat terug op | B.3.1. L'article 194 du décret communal flamand trouve son origine |
dans l'article 271, § 1er, de la nouvelle loi communale et dans | |
l'article 150 de la loi communale du 30 mars 1836. | |
artikel 271, § 1, van de Nieuwe Gemeentewet en op artikel 150 van de | Selon les travaux préparatoires de l'article 150 de la loi communale |
Gemeentewet van 30 maart 1836. | du 30 mars 1836, cette disposition visait le cas où la commune refuse |
Volgens de parlementaire voorbereiding van artikel 150 van de | d'intervenir et laisse se produire des infractions aux dépens de |
Gemeentewet van 30 maart 1836 beoogde die bepaling het geval waarbij | |
de gemeente weigert op te treden en inbreuken laat geschieden ten | certains habitants (Pasin., 1836, p. 388). Ainsi, les intérêts de la |
koste van bepaalde inwoners (Pasin., 1836, p. 388). Aldus worden de | commune sont protégés contre l'inaction de sa propre administration. |
belangen van de gemeente beschermd tegen het stilzitten van haar eigen | B.3.2. Un habitant d'une commune qui agit en justice sur la base de |
bestuur. B.3.2. Een inwoner van een gemeente die op grond van artikel 194 van | l'article 194 du décret communal flamand n'agit pas en son nom propre, |
het Vlaamse Gemeentedecreet in rechte optreedt, treedt niet op uit | |
eigen naam, maar enkel uit naam en als vertegenwoordiger van de | mais uniquement au nom et en tant que représentant de la commune. |
gemeente. De vordering dient te steunen op een recht van de gemeente | L'action doit être fondée sur un droit de la commune et a pour but de |
en heeft tot doel een collectief belang te verdedigen. Bijgevolg | défendre un intérêt collectif. Par conséquent, un habitant d'une |
vermag een inwoner van een gemeente slechts namens haar in rechte op | commune ne peut agir en justice au nom de celle-ci que pour autant que |
te treden voor zover de gemeente in kwestie zelf een ontvankelijke | la commune en question soit elle-même recevable à agir. |
vordering kan instellen. | |
B.3.3. Artikel 1, eerste lid, van de wet van 12 januari 1993 verleent | B.3.3. L'article 1er, alinéa 1er, de la loi du 12 janvier 1993 accorde |
een vorderingsrecht inzake bescherming van het leefmilieu aan onder | un droit d'action en matière de protection de l'environnement |
meer een « administratieve overheid ». Tot de administratieve | notamment à une « autorité administrative ». Parmi les autorités |
overheden bedoeld in artikel 1 van de wet behoren de gemeenten. | administratives visées à l'article 1er de la loi figurent les |
Bijgevolg kan een gemeente op grond van die bepaling een vordering tot | communes. Par conséquent, cette disposition habilite une commune à |
staking instellen ter bescherming van het leefmilieu of ter voorkoming | introduire une action en cessation en vue de protéger l'environnement |
van een ernstige dreiging voor het leefmilieu op haar grondgebied voor | ou d'empêcher une menace grave pour l'environnement sur son |
zover die bescherming van dat aspect van het leefmilieu tot haar | territoire, pour autant que la protection de cet aspect de |
bevoegdheid behoort (Cass., 14 februari 2002, Arr. Cass., 2002, nr. | l'environnement relève de sa compétence (Cass., 14 février 2002, Pas., |
104). | 2002, n° 104). |
De gemeente wordt geacht in een dergelijk geval een belang te hebben | La commune est réputée avoir un intérêt à cet égard (Cass., 14 février |
(Cass., 14 februari 2002, voormeld; in dezelfde zin Cass., 10 maart | 2002, précité; dans le même sens, Cass., 10 mars 2008, Pas., 2008, n° |
2008, Arr. Cass., 2008, nr. 163). Bijgevolg moet de gemeente niet doen | 163). En conséquence, la commune ne doit pas justifier d'un intérêt |
blijken van een eigen belang in de zin van artikel 17 van het | propre au sens de l'article 17 du Code judiciaire. Son droit d'action |
Gerechtelijk Wetboek. Haar vorderingsrecht vloeit rechtstreeks voort | |
uit de wet van 12 januari 1993. | découle directement de la loi du 12 janvier 1993. |
B.3.4. Uit de combinatie van de in het geding zijnde bepalingen volgt | B.3.4. La lecture combinée des dispositions en cause fait apparaître |
dat een inwoner een vordering tot staking namens de gemeente kan | qu'un habitant peut introduire une action en cessation au nom de la |
commune lorsque le collège des bourgmestre et échevins ou le conseil | |
instellen, als het college van burgemeester en schepenen of de | communal s'abstiennent de le faire. Puisque cette action est |
gemeenteraad nalaten dat te doen. Vermits die vordering « namens de | introduite « au nom de la commune », l'habitant agit dans ce cas en |
gemeente » wordt ingesteld, treedt die inwoner in dat geval op als | tant que représentant de la commune. Dès lors, cet habitant ne doit |
vertegenwoordiger van de gemeente. Bijgevolg dient die inwoner in dat | pas non plus justifier dans ce cas d'un intérêt au sens de l'article |
geval evenmin van een belang in de zin van artikel 17 van het | 17 du Code judiciaire et c'est à lui qu'il appartient de choisir un |
Gerechtelijk Wetboek te doen blijken, en komt het hem toe een raadsman | |
te kiezen om de gemeente te laten bijstaan in de procedure. | conseil pour assister la commune dans la procédure. |
B.4. Wanneer een of meer inwoners namens de gemeente in rechte | B.4. Lorsqu'un ou plusieurs habitants agissent en justice au nom de la |
optreden, verliest het orgaan dat in de regel bevoegd is om de | |
gemeente in rechte te vertegenwoordigen, zijnde het college van | commune, l'organe normalement compétent pour représenter la commune, |
burgemeester en schepenen, de vrije beschikking over de rechten die | c'est-à-dire le collège des bourgmestre et échevins, perd la libre |
het voorwerp van de vordering uitmaken (Cass., 23 september 2010, Arr. | disposition des droits faisant l'objet de l'action (Cass., 23 |
septembre 2010, Pas., n° 542). Conformément à l'alinéa 3 de l'article | |
Cass., 2010, nr. 542). Krachtens het derde lid van artikel 194 van het | 194 du décret communal, la commune ne peut effectivement pas conclure |
Gemeentedecreet kan de gemeente over het geding immers geen dading | une transaction quant à l'instance ou se désister de celle-ci sans |
aangaan of er afstand van doen zonder instemming van degene die het | l'accord de ceux qui ont engagé la procédure en son nom. |
geding namens haar heeft gevoerd. | |
B.5.1. Het Hof heeft zich reeds meermaals over het in het geding | B.5.1. La Cour s'est déjà prononcée à plusieurs reprises sur le droit |
zijnde vorderingsrecht van de inwoners uitgesproken. | d'action en cause des habitants. |
B.5.2. Bij zijn arresten nrs. 70/2007 van 26 april 2007 en 121/2007 | B.5.2. Par ses arrêts nos 70/2007, du 26 avril 2007, et 121/2007, du |
van 19 september 2007, gewezen op prejudiciële vragen, heeft het Hof | 19 septembre 2007, rendus sur questions préjudicielles, la Cour a dit |
voor recht gezegd dat artikel 1 van de wet van 12 januari 1993 | pour droit que l'article 1er de la loi du 12 janvier 1993 concernant |
betreffende een vorderingsrecht inzake bescherming van het leefmilieu, | un droit d'action en matière de protection de l'environnement, combiné |
in samenhang gelezen met artikel 271, § 1, van de Nieuwe Gemeentewet, | avec l'article 271, § 1er, de la Nouvelle loi communale ne violait pas |
de artikelen 10 en 11 van de Grondwet niet schendt, wanneer die | les articles 10 et 11 de la Constitution lorsque ces dispositions sont |
bepalingen in die zin worden geïnterpreteerd dat een inwoner van een | interprétées en ce sens qu'un habitant d'une commune peut intenter une |
gemeente namens die gemeente een vordering tot staking kan instellen, | action en cessation au nom de cette commune, même si l'acte contesté |
zelfs indien de betwiste handeling in overeenstemming is met een | est conforme à une autorisation ou à un avis favorable de cette |
vergunning of een gunstig advies van die gemeente. | commune. |
Artikel 159 van de Grondwet belet een administratieve overheid immers | En effet, l'article 159 de la Constitution n'empêche pas une autorité |
niet om voor een rechter de onwettigheid aan te voeren van een besluit | administrative d'invoquer devant un juge l'illégalité d'une décision |
dat zij zelf heeft genomen. Er zou ook niet kunnen worden aangevoerd | qu'elle a elle-même prise. On ne saurait en outre alléguer que la |
dat de gemeente - en dus ook de inwoner die namens de gemeente | commune - et donc également l'habitant qui agit au nom de la commune - |
optreedt - geen belang zou hebben bij een dergelijke vordering, | n'a aucun intérêt à semblable action, étant donné qu'une commune qui |
vermits een gemeente die op grond van artikel 1 van de wet van 12 | intente une action en cessation sur la base de l'article 1er de la loi |
januari 1993 een vordering tot staking instelt ter bescherming van het | du 12 janvier 1993 en vue de protéger l'environnement ou de prévenir |
leefmilieu of ter voorkoming van een ernstige dreiging voor het | |
leefmilieu op haar grondgebied, wordt geacht een belang te hebben | une menace grave pour l'environnement sur son territoire est réputée |
(Cass., 14 februari 2002, Arr. Cass., 2002, nr. 104; Cass., 10 maart | avoir un intérêt (Cass., 14 février 2002, Pas., 2002, n° 104; Cass., |
2008, Arr. Cass., 2008, nr. 163). | 10 mars 2008, Pas., 2008, n° 163). |
B.5.3. Bij zijn arrest nr. 29/2011 van 24 februari 2011, gewezen op | B.5.3. Par son arrêt n° 29/2011, du 24 février 2011, rendu sur |
een prejudiciële vraag, diende het Hof zich uit te spreken over de | question préjudicielle, la Cour devait se prononcer sur la |
grondwettigheid van artikel 1 van de wet van 12 januari 1993 | constitutionnalité de l'article 1er de la loi du 12 janvier 1993 |
betreffende een vorderingsrecht inzake bescherming van het leefmilieu, | concernant un droit d'action en matière de protection de |
in samenhang gelezen met artikel 194 van het Vlaamse Gemeentedecreet | l'environnement, combiné avec l'article 194 du décret communal flamand |
van 15 juli 2005, in die zin geïnterpreteerd dat de gemeente niet de | du 15 juillet 2005, interprétés en ce sens que la commune n'aurait pas |
mogelijkheid zou hebben om zich in een procedure die door een inwoner | la possibilité de se faire assister par un avocat de son choix dans |
namens die gemeente is ingeleid, te laten bijstaan door een zelf gekozen advocaat. | une procédure qu'un habitant a introduite au nom de cette commune. |
Het Hof heeft bij dat arrest geoordeeld dat het feit dat een vordering | Par cet arrêt, la Cour a jugé que le fait qu'une action soit intentée |
is ingeleid namens de gemeente door een inwoner, niet belet dat het | au nom de la commune par un de ses habitants n'empêche pas que le |
college van burgemeester en schepenen het recht heeft om zelf een | collège des bourgmestre et échevins ait le droit de choisir lui-même |
raadsman te kiezen en aan te stellen (B.13). De voormelde bepalingen | un conseil et de le désigner (B.13). Les dispositions précitées ne |
beperken bijgevolg het recht van de gemeente om vrij een raadsman te | limitent donc pas le droit, pour la commune, de choisir librement un |
kiezen niet (B.14). | conseil (B.14). |
B.5.4. Bij zijn arrest nr. 9/2014 van 23 januari 2014 heeft het Hof | B.5.4. Par son arrêt n° 9/2014 du 23 janvier 2014, la Cour s'est |
geoordeeld over een beroep tot vernietiging van onder meer artikel 64 | prononcée sur un recours en annulation de l'article 64 du décret |
van het Vlaamse decreet van 29 juni 2012 tot wijziging van het | flamand du 29 juin 2012 modifiant le Décret communal du 15 juillet |
Gemeentedecreet van 15 juli 2005, dat het recht van de inwoners om | 2005, qui limitait le droit des habitants d'agir au nom de la commune, |
namens de gemeente op te treden, zoals daarin is voorzien in artikel | |
194 van het Vlaamse Gemeentedecreet, beperkte tot de gevallen waarin | comme le prévoit l'article 194 du décret communal flamand, aux cas où |
schade aan het leefmilieu wordt toegebracht. Het Hof oordeelde : | un dommage est causé à l'environnement. La Cour a jugé : |
« B.5.2. Uit de [...] parlementaire voorbereiding blijkt dat de | « B.5.2. Il ressort des travaux préparatoires [...] qu'en adoptant les |
Vlaamse decreetgever met de bestreden bepalingen met name beoogde om, | dispositions attaquées, le législateur décrétal flamand entendait en |
in het domein van de ruimtelijke ordening, de combinatie van het recht | particulier limiter, dans le domaine de l'aménagement du territoire, |
om namens de gemeente of de provincie in rechte op te treden met de | l'utilisation combinée du droit d'agir en justice au nom de la commune |
milieustakingsvordering bedoeld in de wet van 12 januari 1993 aan | ou de la province et de l'action en cessation environnementale prévue |
banden te leggen, omdat hij oordeelde dat van die combinatie misbruik | par la loi du 12 janvier 1993, parce qu'il jugeait qu'il en avait été |
werd gemaakt en dat het college van burgemeester en schepenen en de | fait un usage abusif et que, dans cette procédure, le collège des |
deputatie in die procedure worden benadeeld, doordat zij niet in het | bourgmestre et échevins et la députation sont désavantagés, parce |
geding kunnen tussenkomen om hun visie op het gemeentelijk of het | qu'ils ne peuvent pas intervenir dans la cause pour exposer leur |
provinciaal belang uiteen te zetten of om aan te voeren dat de namens | vision de l'intérêt communal ou provincial ou pour soutenir que |
de gemeente of de provincie ingestelde vordering onontvankelijk of | l'action introduite au nom de la commune ou de la province doit être |
ongegrond moet worden verklaard. | déclarée irrecevable ou non fondée. |
B.5.3. In de materies die tot de gemeentelijke of de provinciale | B.5.3. Dans les matières qui relèvent des compétences communales ou |
bevoegdheden behoren, komt het aan de gemeentelijke en de provinciale | provinciales, il revient aux autorités communales et provinciales de |
overheden toe om onwettige handelingen te doen ophouden of te | faire cesser ou de prévenir des actes illicites et, au besoin, d'agir |
voorkomen en om daartoe desnoods in rechte op te treden. Artikel 194 | en justice à cette fin. L'article 194 du Décret communal et l'article |
van het Gemeentedecreet en artikel 187 van het Provinciedecreet beogen de inwoners van een gemeente of van een provincie in de mogelijkheid te stellen om namens de gemeente of de provincie in rechte op te treden indien het college van burgemeester en schepenen of de deputatie dat ten onrechte nalaten. Het komt daarbij aan de rechter bij wie de zaak aanhangig is gemaakt, toe om de vordering of het beroep onontvankelijk te verklaren indien de inwoners die namens de gemeente of de provincie in rechte optreden, geen collectief, maar een louter persoonlijk belang zouden nastreven. Bovendien zal de rechter de vordering of het beroep ongegrond verklaren indien geen onwettigheid werd begaan. De omstandigheid dat het college van burgemeester en schepenen of de | 187 du Décret provincial visent à permettre aux habitants d'une commune ou d'une province d'agir en justice au nom de la commune ou de la province si le collège des bourgmestre et échevins ou la députation s'en abstiennent à tort. Il appartient, dans ce cadre, au juge saisi de l'affaire de déclarer l'action ou le recours irrecevables, si les habitants qui agissent en justice au nom de la commune ou de la province poursuivaient non pas un intérêt collectif mais un intérêt purement personnel. En outre, le juge déclarera l'action ou le recours non fondés si aucune illégalité n'a été commise. La circonstance que le collège des bourgmestre et échevins ou la |
deputatie daarbij de vrije beschikking verliezen over de rechten die | députation perdent à cette occasion la libre disposition des droits |
het voorwerp van de vordering uitmaken, is het gevolg van het | qui font l'objet de l'action est la conséquence de l'inaction de ces |
stilzitten van die organen ». | organes ». |
Het Hof besloot dat de afschaffing, in alle aangelegenheden die geen | La Cour a conclu que la suppression, dans toutes les matières qui ne |
betrekking hebben op het leefmilieu sensu stricto, van de mogelijkheid | concernent pas l'environnement au sens strict, de la possibilité pour |
van de inwoners om het algemeen belang van hun gemeente te beschermen | les habitants de défendre l'intérêt général de leur commune contre |
tegen het onverantwoorde stilzitten van hun bestuur, niet kon worden | l'inaction infondée de leur administration ne pouvait être justifiée. |
verantwoord. Bijgevolg vernietigde het in artikel 194 van het Vlaamse | Par conséquent, la Cour a annulé, dans l'article 194 du décret |
Gemeentedecreet, gewijzigd bij artikel 64 van het Vlaamse decreet van | communal flamand, modifié par l'article 64 du décret flamand du 29 |
29 juni 2012 tot wijziging van het Gemeentedecreet van 15 juli 2005, | juin 2012 modifiant le Décret communal du 15 juillet 2005, les mots « |
de woorden « en als gevolg van dit stilzitten het leefmilieu schade | et si cette inaction résulte en des dommages environnementaux et en |
toegebracht wordt of een ernstige dreiging op schade aan het leefmilieu ontstaat, ». | une menace grave de dommages environnementaux, ». |
B.6. In onderhavige zaak wenst de verwijzende rechter van het Hof te | B.6. Dans la présente affaire, le juge a quo demande à la Cour si les |
vernemen of de in het geding zijnde in samenhang gelezen bepalingen op | dispositions en cause lues en combinaison affectent de manière |
discriminerende wijze afbreuk doen aan het recht op juridische | discriminatoire le droit à l'aide juridique et les droits de la |
bijstand en aan de rechten van verdediging, in die interpretatie dat | défense, dans l'interprétation selon laquelle le conseil qui est |
de raadsman die wordt aangesteld door het college van burgemeester en | désigné par le collège des bourgmestre et échevins ne peut agir que |
schepenen enkel kan optreden ter ondersteuning van de vordering die | pour soutenir la demande qui a été introduite par un habitant au nom |
een inwoner namens de gemeente heeft ingesteld, « aangezien de | de la commune, « étant donné que la commune a perdu la libre |
gemeente de vrije beschikking is verloren over de rechten die het | |
voorwerp van de vordering uitmaken, terwijl het feit dat de gemeente | disposition des droits qui font l'objet de l'action, alors que le fait |
de vrije beschikking is verloren over de rechten die het voorwerp van | que la commune a perdu la libre disposition des droits qui font |
de vordering uitmaken zich niet verzet tegen het gegeven dat de | l'objet de l'action ne s'oppose pas à la circonstance que la commune |
gemeente haar eigen visie over de vordering uiteenzet, aangezien zulks | expose son propre point de vue quant à l'action, étant donné que ceci |
niet raakt aan het uitoefenen van die rechten door de inwoner ». | n'affecte pas l'exercice de ces droits par l'habitant ». |
Het is in die interpretatie dat het Hof de prejudiciële vraag | C'est dans cette interprétation que la Cour répond à la question |
beantwoordt. Het Hof heeft in de voormelde arresten nog geen uitspraak | préjudicielle. Dans les arrêts précités, la Cour n'a pas encore statué |
gedaan over die vraag. B.7.1. Het verlies door het college van burgemeester en schepenen van de vrije beschikking over de rechten die het voorwerp van de vordering uitmaken, strekt ertoe te verhinderen dat de gemeente een einde zou maken aan het door een inwoner ingesteld geding zonder instemming van laatstgenoemde. Om die reden bepaalt het derde lid van artikel 194 van het Vlaamse Gemeentedecreet dat de gemeente over het geding geen dading kan aangaan of er afstand van kan doen zonder instemming van degene die het geding namens haar heeft gevoerd. De rechter bij wie de zaak aanhangig is gemaakt, zou op die wijze immers worden verhinderd het betrokken geschil te beslechten. Die doelstelling om het recht van de inwoners te vrijwaren om namens de gemeente in rechte op te treden, kan evenwel niet verantwoorden dat de gemeente, vertegenwoordigd door haar college van burgemeester en schepenen, enkel mag deelnemen aan het geding ter ondersteuning van de vordering die door een inwoner namens haar is ingesteld, doch niet om die vordering te betwisten. | sur cette question. B.7.1. La perte, par le collège des bourgmestre et échevins, de la libre disposition des droits qui font l'objet de l'action vise à empêcher que la commune mette fin à l'instance introduite par un habitant sans l'accord de ce dernier. C'est pour cette raison que l'alinéa 3 de l'article 194 du décret communal flamand dispose que la commune ne peut pas conclure une transaction concernant la procédure ou se désister de celle-ci sans l'accord de ceux qui ont engagé la procédure en son nom. En effet, le juge saisi de l'affaire serait ainsi empêché de trancher le litige en question. Cet objectif de garantir le droit des habitants d'agir en justice au nom de la commune ne peut toutefois pas justifier que la commune, représentée par son collège des bourgmestre et échevins, ne puisse être partie à la cause que pour soutenir l'action introduite par un habitant en son nom, mais non pour contester cette action. |
B.7.2. Zoals is vermeld in B.6.1 van de voormelde arresten nrs. | B.7.2. Comme il est dit en B.6.1 des arrêts nos 70/2007 et 121/2007, |
70/2007 en 121/2007, en zoals het in het geding voor de verwijzende | précités, et comme c'est le cas dans l'instance devant le juge a quo, |
rechter het geval is, kan de voorzitter van de rechtbank van eerste | le président du tribunal de première instance peut, dans le cadre |
aanleg in het kader van een procedure tot staking ertoe worden | d'une procédure en cessation, être amené à examiner, sur la base de |
gebracht op grond van artikel 159 van de Grondwet de geldigheid van een door de gemeente genomen beslissing te onderzoeken, omdat de staking wordt gevorderd van een handeling die er een uitvoering van is. Op grond van de in het geding zijnde bepalingen kunnen de beslissingen van de gemeente aldus op onrechtstreekse wijze worden aangevochten door haar inwoners. Het stilzitten van de gemeente is dan ook niet noodzakelijkerwijs een gevolg van een nalatigheid of onwilligheid om het gemeentelijk belang te behartigen, doch kan evenzeer de uiting zijn van een weloverwogen keuze, omdat de gemeente van oordeel is dat er geen onwettigheid is begaan en er dus geen aanleiding is om een | l'article 159 de la Constitution, la validité d'une décision prise par la commune, parce qu'est demandée la cessation d'un acte qui en est une exécution. Les décisions de la commune peuvent donc être attaquées de manière indirecte par ses habitants sur la base des dispositions en cause. L'inaction de la commune n'est donc pas nécessairement une conséquence d'une négligence ou mauvaise volonté par rapport à la défense de l'intérêt communal, mais peut traduire tout autant un choix mûrement réfléchi parce que la commune juge qu'aucune illégalité n'a été commise et qu'il n'y a donc pas lieu d'introduire une action en |
stakingsvordering in te stellen. De inwoner die optreedt namens de | cessation. Dans ce cas, l'habitant qui agit au nom de la commune, |
gemeente, enerzijds, en het college van burgemeester en schepenen, | d'une part, et le collège des bourgmestre et échevins, d'autre part, |
anderzijds, hebben in dat geval klaarblijkelijk tegenstrijdige | ont dans l'instance des intérêts manifestement contradictoires. Les |
belangen in het geding. De rechten van verdediging van de gemeente, | droits de la défense de la commune, représentée par son collège, |
vertegenwoordigd door haar college, worden op onevenredige wijze | |
beperkt in zoverre de gemeente in een dergelijk geding enkel zou | seraient limités de manière disproportionnée si, dans une telle |
kunnen optreden ter ondersteuning van de vordering van een inwoner, | instance, la commune ne pouvait intervenir que pour soutenir l'action |
doch niet om die vordering te betwisten en haar beslissing te | d'un habitant, mais pas pour contester cette action et défendre sa |
verdedigen. | décision. |
Dat geldt des te meer nu, in zoverre de rechter bij wie het geschil | Il en va d'autant plus ainsi que lorsque le juge qui est saisi du |
aanhangig is gemaakt de beslissing van de gemeente onwettig verklaart | litige déclare illégale la décision de la commune et en écarte |
en op grond van artikel 159 van de Grondwet buiten toepassing laat, | l'application sur la base de l'article 159 de la Constitution, cette |
die gemeente kan worden blootgesteld aan een mogelijke vordering tot | commune peut être exposée à une éventuelle action en dommages-intérêts |
schadevergoeding vanwege de begunstigde van die beslissing. Mede in | introduite par le bénéficiaire de cette décision. A la lumière de ces |
het licht van die gevolgen, kan het niet worden verantwoord dat die | conséquences, il ne saurait être justifié que cette commune, |
gemeente, vertegenwoordigd door haar college van burgemeester en | représentée par son collège des bourgmestre et échevins, ne puisse |
schepenen, geen verweer zou kunnen voeren wat betreft de vordering die | opposer aucune défense à la demande introduite par un habitant en son |
door een inwoner namens haar is ingesteld in het kader van een op | nom dans le cadre d'une procédure contradictoire. |
tegenspraak gevoerde procedure. | |
B.8. Uit hetgeen voorafgaat volgt dat de in het geding zijnde | B.8. Il résulte de ce qui précède que les dispositions en cause ne |
bepalingen niet bestaanbaar zijn met de artikelen 10 en 11 van de | sont pas compatibles avec les articles 10 et 11 de la Constitution, |
Grondwet, in samenhang gelezen met het algemeen beginsel van de | lus en combinaison avec le principe général des droits de la défense, |
rechten van verdediging, in zoverre de gemeente, vertegenwoordigd door | en ce que la commune, représentée par son collège des bourgmestre et |
haar college van burgemeester en schepenen, enkel kan deelnemen aan | échevins, ne peut participer à l'instance concernant l'action en |
het door een inwoner op grond van artikel 194 van het Vlaamse | cessation introduite par un habitant sur la base de l'article 194 du |
Gemeentedecreet en artikel 1 van de wet van 12 januari 1993 ingestelde | décret communal flamand et de l'article 1er de la loi du 12 janvier |
geding betreffende de vordering tot staking om de vordering van de | 1993 que pour soutenir la demande de l'habitant. |
inwoner te ondersteunen. | |
B.9. In die interpretatie van de in het geding zijnde bepalingen dient | B.9. Dans cette interprétation des dispositions en cause, la question |
de prejudiciële vraag bevestigend te worden beantwoord. | préjudicielle appelle une réponse affirmative. |
B.10. De in het geding zijnde bepalingen, in samenhang gelezen, kunnen | B.10. Cependant, les dispositions en cause, lues en combinaison, |
evenwel anders worden geïnterpreteerd, in die zin dat de gemeente, | peuvent être interprétées différemment, en ce sens que la commune, |
représentée par son collège des bourgmestre et échevins, peut | |
vertegenwoordigd door haar college van burgemeester en schepenen, kan | participer à l'instance introduite par un habitant sur la base de |
deelnemen aan het door een inwoner op grond van artikel 194 van het | l'article 194 du décret communal flamand, non seulement pour soutenir |
Vlaamse Gemeentedecreet ingesteld geding, niet enkel om de vordering | la demande de l'habitant, mais également pour exposer son propre point |
van de inwoner te ondersteunen, maar ook om haar eigen visie ter zake | de vue et, le cas échéant, contester cette demande. |
uiteen te zetten en die vordering in voorkomend geval te betwisten. | Dans cette interprétation, les dispositions en cause sont compatibles |
In die interpretatie zijn de in het geding bepalingen bestaanbaar met | |
de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, in samenhang gelezen met het | avec les articles 10 et 11 de la Constitution, lus en combinaison avec |
algemeen beginsel van de rechten van verdediging. | le principe général des droits de la défense. |
B.11. Overigens doen de in het geding zijnde bepalingen in die | B.11. Par ailleurs, dans cette interprétation, les dispositions en |
interpretatie geen afbreuk aan het recht van de inwoners om namens de | cause ne portent pas atteinte au droit des habitants d'agir en justice |
gemeente in rechte op te treden. | au nom de la commune. |
De gemeente verliest immers de vrije beschikking over de rechten die | La commune perd en effet la libre disposition des droits qui font |
het voorwerp van de vordering uitmaken wanneer een of meer inwoners | l'objet de la demande lorsqu'un ou plusieurs habitants sont intervenus |
namens haar in rechte zijn opgetreden. De uitoefening door de | |
gemeente, vertegenwoordigd door haar college van burgemeester en | en justice en son nom. L'exercice par la commune, représentée par son |
schepenen, van haar recht om aan het door een inwoner ingesteld geding | collège des bourgmestre et échevins, de son droit de participer à |
deel te nemen, heeft derhalve niet tot gevolg dat de inwoner niet | l'instance introduite par un habitant, n'a donc pas pour effet que |
langer het geding mag voeren teneinde de rechten van de gemeente te | l'habitant n'est plus admis à poursuivre l'instance en vue de faire |
doen gelden (Cass., 23 september 2010, Arr. Cass., 2010, nr. 542). | valoir les intérêts communaux (Cass., 23 septembre 2010, Pas., 2010, |
Bovendien kan de gemeente over het geding geen dading aangaan of er | n° 542). En outre, la commune ne peut pas accepter une transaction |
afstand van doen zonder instemming van de inwoner die het geding | quant à la procédure ou y renoncer sans l'accord de l'habitant qui a |
namens haar heeft gevoerd. | lancé la procédure en son nom. |
Het komt aan de rechter bij wie de zaak aanhangig is gemaakt toe te | Il appartient au juge qui a été saisi de l'affaire d'apprécier la |
oordelen over de ontvankelijkheid en de gegrondheid van de vordering | recevabilité et le bien-fondé de la demande qui a été introduite par |
die door een inwoner namens de gemeente is ingesteld. De omstandigheid | un habitant au nom de la commune. Le fait que la commune, représentée |
dat de gemeente, vertegenwoordigd door haar college van burgemeester | par son collège des bourgmestre et échevins, peut exposer son point de |
en schepenen, haar visie over die vordering kan uiteenzetten en die | vue sur cette demande et, le cas échéant, contester cette demande dans |
vordering in voorkomend geval kan betwisten in kader van een op | |
tegenspraak gevoerde procedure, doet op geen enkele wijze afbreuk aan | le cadre d'une procédure contradictoire, ne porte nullement atteinte |
het recht van de inwoners om namens de gemeente in rechte op te treden | au droit des habitants d'agir en justice au nom de la commune et de |
en het geschil door een rechter te laten beslechten. | faire trancher le litige par un juge. |
B.12. Zonder dat het noodzakelijk is te onderzoeken of de overige in | B.12. Sans qu'il soit nécessaire d'examiner si les autres normes de |
de prejudiciële vraag vermelde referentienormen te dezen toepassing | référence mentionnées dans la question préjudicielle peuvent |
kunnen vinden, volstaat het vast te stellen dat de toetsing aan die | s'appliquer en l'espèce, il suffit de constater que le contrôle au |
normen niet tot een ander resultaat zou kunnen leiden. | regard de ces normes ne saurait conduire à un autre résultat. |
B.13. In de in B.10 vermelde interpretatie van de in het geding zijnde | B.13. Dans l'interprétation des dispositions en cause mentionnée en |
bepalingen dient de prejudiciële vraag ontkennend te worden beantwoord. | B.10, la question préjudicielle appelle une réponse négative. |
Om die redenen, | Par ces motifs, |
het Hof | la Cour |
zegt voor recht : | dit pour droit : |
- Artikel 1 van de wet van 12 januari 1993 betreffende een | - L'article 1er de la loi du 12 janvier 1993 concernant un droit |
vorderingsrecht inzake bescherming van het leefmilieu, in samenhang | d'action en matière de protection de l'environnement, lu en |
gelezen met artikel 194 van het Vlaamse Gemeentedecreet van 15 juli | combinaison avec l'article 194 du décret communal flamand du 15 |
2005, schendt de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, in samenhang | juillet 2005, viole les articles 10 et 11 de la Constitution, lus en |
gelezen met het algemeen beginsel van de rechten van verdediging, in | combinaison avec le principe général des droits de la défense, dans |
die interpretatie dat de gemeente, vertegenwoordigd door haar college | l'interprétation selon laquelle la commune, représentée par son |
van burgemeester en schepenen, kan deelnemen aan het door een inwoner | collège des bourgmestre et échevins, peut participer à l'instance |
op grond van artikel 194 van het Vlaamse Gemeentedecreet ingesteld | introduite par un habitant sur la base de l'article 194 du décret |
geding, doch enkel om de vordering van de inwoner te ondersteunen. | communal flamand, mais uniquement pour soutenir la demande de l'habitant. |
- Artikel 1 van de wet van 12 januari 1993 betreffende een | - L'article 1er de la loi du 12 janvier 1993 concernant un droit |
vorderingsrecht inzake bescherming van het leefmilieu, in samenhang | d'action en matière de protection de l'environnement, lu en |
gelezen met artikel 194 van het Vlaamse Gemeentedecreet van 15 juli | combinaison avec l'article 194 du décret communal flamand du 15 |
2005, schendt niet de artikelen 10, 11 en 23 van de Grondwet, in | juillet 2005, ne viole pas les articles 10, 11 et 23 de la |
samenhang gelezen met het artikel 6 van het Europees Verdrag voor de | Constitution, lus en combinaison avec l'article 6 de la Convention |
rechten van de Mens en met het algemeen beginsel van de rechten van | européenne des droits de l'homme et avec le principe général des |
verdediging, in die interpretatie dat de gemeente, vertegenwoordigd | droits de la défense, dans l'interprétation selon laquelle la commune, |
représentée par son collège des bourgmestre et échevins, peut | |
door haar college van burgemeester en schepenen, kan deelnemen aan het | participer à l'instance introduite par un habitant sur la base de |
door een inwoner op grond van artikel 194 van het Vlaamse | l'article 194 du décret communal flamand, non seulement pour soutenir |
Gemeentedecreet ingesteld geding, niet enkel om de vordering van de | la demande de l'habitant, mais également pour exposer son propre point |
inwoner te ondersteunen, maar ook om haar eigen visie uiteen te zetten | |
en die vordering in voorkomend geval te betwisten. | de vue et, le cas échéant, contester cette demande. |
Aldus gewezen in het Nederlands en het Frans, overeenkomstig artikel | Ainsi rendu en langue néerlandaise et en langue française, |
65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof, | conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur |
op 28 april 2016. | la Cour constitutionnelle, le 28 avril 2016. |
De griffier, | Le greffier, |
F. Meersschaut | F. Meersschaut |
De voorzitter, | Le président, |
E. De Groot | E. De Groot |