Uittreksel uit arrest nr. 3/2016 van 14 januari 2016 Rolnummer : 6086 In zake : het beroep tot gedeeltelijke vernietiging van de wet van 25 april 2014 houdende diverse bepalingen betreffende Justitie en van de wet van 8 mei 2014 houdende wijz Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters A. Alen en J. Spreutels, en de rechters (...) | Extrait de l'arrêt n° 3/2016 du 14 janvier 2016 Numéro du rôle : 6086 En cause : le recours en annulation partielle de la loi du 25 avril 2014 portant des dispositions diverses en matière de Justice et de la loi du 8 mai 2014 portant modifica La Cour constitutionnelle, composée des présidents A. Alen et J. Spreutels, et des juges E. De G(...) |
---|---|
GRONDWETTELIJK HOF | COUR CONSTITUTIONNELLE |
Uittreksel uit arrest nr. 3/2016 van 14 januari 2016 | Extrait de l'arrêt n° 3/2016 du 14 janvier 2016 |
Rolnummer : 6086 | Numéro du rôle : 6086 |
In zake : het beroep tot gedeeltelijke vernietiging van de wet van 25 | En cause : le recours en annulation partielle de la loi du 25 avril |
april 2014 houdende diverse bepalingen betreffende Justitie en van de | 2014 portant des dispositions diverses en matière de Justice et de la |
wet van 8 mei 2014 houdende wijziging en coördinatie van diverse | loi du 8 mai 2014 portant modification et coordination de diverses |
wetten inzake Justitie (I), ingesteld door de Orde van Vlaamse balies | lois en matière de Justice (I), introduit par l'« Orde van Vlaamse |
en Dominique Matthys. | balies » et Dominique Matthys. |
Het Grondwettelijk Hof, | La Cour constitutionnelle, |
samengesteld uit de voorzitters A. Alen en J. Spreutels, en de | composée des présidents A. Alen et J. Spreutels, et des juges E. De |
rechters E. De Groot, L. Lavrysen, J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E. | Groot, L. Lavrysen, J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E. Derycke, P. |
Derycke, P. Nihoul, T. Giet en R. Leysen, bijgestaan door de griffier | Nihoul, T. Giet et R. Leysen, assistée du greffier P.-Y. Dutilleux, |
P.-Y. Dutilleux, onder voorzitterschap van voorzitter A. Alen, | présidée par le président A. Alen, |
wijst na beraad het volgende arrest : | après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : |
I. Onderwerp van het beroep en rechtspleging | I. Objet du recours et procédure |
Bij verzoekschrift dat aan het Hof is toegezonden bij op 13 november | Par requête adressée à la Cour par lettre recommandée à la poste le 13 |
2014 ter post aangetekende brief en ter griffie is ingekomen op 14 | novembre 2014 et parvenue au greffe le 14 novembre 2014, un recours en |
november 2014, is beroep tot gedeeltelijke vernietiging ingesteld van | |
de wet van 25 april 2014 houdende diverse bepalingen betreffende | annulation partielle de la loi du 25 avril 2014 portant des |
Justitie en van de wet van 8 mei 2014 houdende wijziging en | dispositions diverses en matière de Justice et de la loi du 8 mai 2014 |
coördinatie van diverse wetten inzake Justitie (I) (bekendgemaakt in | portant modification et coordination de diverses lois en matière de |
het Belgisch Staatsblad van 14 mei 2014, tweede editie) door de Orde | Justice (I) (publiées au Moniteur belge du 14 mai 2014, deuxième |
van Vlaamse balies en Dominique Matthys, bijgestaan en | édition) a été introduit par l'« Orde van Vlaamse balies » et |
vertegenwoordigd door Mr. E. Cloots en Mr. S. Sottiaux, advocaten bij | Dominique Matthys, assistés et représentés par Me E. Cloots et Me S. |
de balie te Antwerpen. | Sottiaux, avocats au barreau d'Anvers. |
(...) | (...) |
II. In rechte | II. En droit |
(...) | (...) |
Ten aanzien van de bestreden bepalingen | Quant aux dispositions attaquées |
B.1.1. De verzoekende partijen vorderen de vernietiging van de | B.1.1. Les parties requérantes demandent l'annulation des articles |
artikelen 159, 160 en 161 van de wet van 25 april 2014 houdende | 159, 160 et 161 de la loi du 25 avril 2014 portant des dispositions |
diverse bepalingen betreffende Justitie (hierna : de wet van 25 april | diverses en matière de Justice (ci-après : la loi du 25 avril 2014) et |
2014) en van de artikelen 49, 6° en 7°, en 52, 3°, van de wet van 8 | des articles 49, 6° et 7°, et 52, 3°, de la loi du 8 mai 2014 portant |
mei 2014 houdende wijziging en coördinatie van diverse wetten inzake | modification et coordination de diverses lois en matière de Justice |
Justitie (I) (hierna : de wet van 8 mei 2014). | (I) (ci-après : la loi du 8 mai 2014). |
B.1.2. De bestreden artikelen van de wet van 25 april 2014 bepalen : | B.1.2. Les articles attaqués de la loi du 25 avril 2014 disposent : |
« Art. 159.Artikel 76 van het Gerechtelijk Wetboek, laatstelijk |
« Art. 159.L'article 76 du Code judiciaire, modifié en dernier lieu |
gewijzigd bij de wet van 21 april 2007, wordt aangevuld met een lid, | par la loi du 21 avril 2007, est complété par un alinéa rédigé comme |
luidende : | suit : |
' De raadkamer kan zitting hebben in de gevangenis voor de behandeling | ' La chambre du conseil peut siéger en prison pour traiter des |
van zaken in toepassing van de artikelen 21, 22 en 22bis van de wet | affaires en application des articles 21, 22 et 22bis de la loi du 20 |
van 20 juli 1990 betreffende de voorlopige hechtenis [...]. ' ». | juillet 1990 relative à la détention préventive [...]. ' ». |
« Art. 160.Artikel 101 van hetzelfde Wetboek, laatstelijk gewijzigd |
« Art. 160.L'article 101 du même Code, modifié en dernier lieu par la |
bij de wet van 3 december 2006, wordt aangevuld met een lid, luidende : | loi du 3 décembre 2006, est complété par un alinéa rédigé comme suit : |
' De kamer van inbeschuldigingstelling kan zitting hebben in de | ' La chambre des mises en accusation peut siéger en prison pour |
gevangenis voor de behandeling van zaken in toepassing van artikel 30 | traiter des affaires en application de l'article 30 de la loi du 20 |
van de wet van 20 juli 1990 betreffende de voorlopige hechtenis [...]. ' ». | juillet 1990 relative à la détention préventive [...]. ' ». |
« Art. 161.De artikelen 159 en 160 hebben uitwerking vanaf 1 januari |
« Art. 161.Les articles 159 et 160 ont effet à partir du 1er janvier |
2014 ». | 2014 ». |
B.1.3. De bestreden artikelen van de wet van 8 mei 2014 bepalen : | B.1.3. Les articles attaqués de la loi du 8 mai 2014 disposent : |
« Art. 49.In artikel 102 van dezelfde wet, dat artikel 76 van het |
« Art. 49.A l'article 102 de la même loi, qui remplace l'article 76 |
Gerechtelijk Wetboek vervangt, worden de volgende wijzigingen aangebracht : | du Code judiciaire, les modifications suivantes sont apportées : |
[...] | [...] |
6° artikel 76, § 4, van het Gerechtelijk Wetboek wordt vervangen als | 6° l'article 76, § 4, du Code judiciaire est remplacé par ce qui suit |
volgt : | : |
' § 4. Behoudens voor de uitspraak van de vonnissen waarvoor zij | ' § 4. Sauf pour le prononcé des jugements pour lesquels elles siègent |
zitting houden in elke rechtbank van eerste aanleg gevestigd in het | dans tout tribunal de première instance situé dans le ressort de la |
rechtsgebied van het hof van beroep, houden de strafuitvoeringskamers | cour d'appel, les chambres de l'application des peines siègent dans la |
zitting in de gevangenis ten aanzien van de veroordeelden die in de | prison à l'égard des condamnés qui séjournent en prison. Elles peuvent |
gevangenis verblijven. Zij mogen zitting houden in de gevangenis of in | siéger dans la prison ou dans tout tribunal de première instance situé |
elke rechtbank van eerste aanleg gevestigd in het rechtsgebied van het | dans le ressort de la cour d'appel à l'égard des condamnés qui ne |
hof van beroep ten aanzien van de veroordeelden die niet in de | séjournent pas en prison. Lorsqu'il est fait application de l'article |
gevangenis verblijven. Wanneer artikel 36 van de wet van 17 mei 2006 | 36 de la loi du 17 mai 2006 relative au statut externe des personnes |
betreffende de externe rechtspositie van de veroordeelden tot een | condamnées à une peine privative de liberté et aux droits des victimes |
vrijheidsstraf en de aan het slachtoffer toegekende rechten in het | dans le cadre des modalités d'exécution de la peine, elles siègent |
raam van de strafuitvoeringsmodaliteiten wordt toegepast, houden zij | dans tout tribunal de première instance situé dans le ressort de la |
zitting in elke rechtbank van eerste aanleg gevestigd in het | |
rechtsgebied van het hof van beroep. '; | cour d'appel. '; |
7° het artikel 76 van het Gerechtelijk Wetboek wordt aangevuld met een | 7° l'article 76 du Code judiciaire est complété par un § 5 rédigé |
§ 5, luidende : | comme suit : |
' § 5. De raadkamer kan zitting hebben in de gevangenis voor de | ' § 5. La chambre du conseil peut siéger en prison pour traiter des |
behandeling van zaken in toepassing van de artikelen 21, 22 en 22bis | affaires en application des articles 21, 22 et 22bis de la loi du 20 |
van de wet van 20 juli 1990 betreffende de voorlopige hechtenis. ' ». | juillet 1990 relative à la détention préventive. ' ». |
« Art. 52.In artikel 110 van dezelfde wet, dat artikel 101 van het |
« Art. 52.A l'article 110 de la même loi, qui remplace l'article 101 |
Gerechtelijk Wetboek vervangt, worden de volgende wijzigingen aangebracht : | du Code judicaire, les modifications suivantes sont apportées : |
[...] | [...] |
3° artikel 101 van het Gerechtelijk Wetboek wordt aangevuld met een § | 3° l'article 101 du Code judiciaire est complété par un § 3 rédigé |
3, luidende : | comme suit : |
' § 3. De kamer van inbeschuldigingstelling kan zitting hebben in de | ' § 3. La chambre des mises en accusation peut siéger en prison pour |
gevangenis voor de behandeling van zaken met toepassing van artikel 30 | traiter des affaires en application de l'article 30 de la loi du 20 |
van de wet van 20 juli 1990 betreffende de voorlopige hechtenis. ' ». | juillet 1990 relative à la détention préventive. ' ». |
Ten aanzien van het belang | Quant à l'intérêt |
B.2. De Ministerraad voert aan dat de verzoekende partijen en de | B.2. Le Conseil des ministres fait valoir que les parties requérantes |
tussenkomende partijen niet doen blijken van het rechtens vereiste | et les parties intervenantes ne justifient pas de l'intérêt requis |
belang nu zij niet ongunstig worden geraakt door de bestreden | puisqu'elles ne sont pas affectées défavorablement par les |
bepalingen. | dispositions attaquées. |
B.3. De Grondwet en de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het | B.3. La Constitution et la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur la Cour |
Grondwettelijk Hof vereisen dat elke natuurlijke persoon of | constitutionnelle imposent à toute personne physique ou morale qui |
rechtspersoon die een beroep tot vernietiging instelt, doet blijken | introduit un recours en annulation de justifier d'un intérêt. Ne |
van een belang. Van het vereiste belang doen slechts blijken de | justifient de l'intérêt requis que les personnes dont la situation |
personen wier situatie door de bestreden norm rechtstreeks en | pourrait être affectée directement et défavorablement par la norme |
ongunstig zou kunnen worden geraakt. | attaquée. |
B.4.1. De Orde van Vlaamse balies en haar voorzitter, verzoekende | B.4.1. L'« Orde van Vlaamse balies » et son président, parties |
partijen, en de « Ordre des barreaux francophones et germanophone », | requérantes, et l'Ordre des barreaux francophones et germanophone, |
tussenkomende partij, hebben met name als taak te waken over de | partie intervenante, ont pour mission de veiller aux intérêts |
gemeenschappelijke beroepsbelangen van hun leden (artikel 495, eerste | professionnels communs de leurs membres (article 495, alinéa 1er, du |
lid, van het Gerechtelijk Wetboek) en kunnen initiatieven en | |
maatregelen nemen die nuttig zijn voor de behartiging van de belangen | Code judiciaire) et peuvent prendre les initiatives et les mesures |
van de advocaat en van de rechtzoekende (artikel 495, tweede lid, van | utiles pour la défense des intérêts de l'avocat et du justiciable |
het Gerechtelijk Wetboek). Artikel 495 van het Gerechtelijk Wetboek | (article 495, alinéa 2, du Code judiciaire). L'article 495 du Code |
machtigt die Ordes ertoe een beroep tot vernietiging in te stellen of | judiciaire habilite ces Ordres à introduire ou à soutenir un recours |
te ondersteunen van bepalingen die de belangen van de advocaat en van | en annulation de dispositions susceptibles de porter atteinte aux |
de rechtzoekende op een nadelige wijze kunnen raken. De bestreden | intérêts de l'avocat et du justiciable. Les dispositions attaquées, |
bepalingen, die betrekking hebben op het zetelen in de gevangenis, | qui concernent la possibilité, pour certaines juridictions, de siéger |
kunnen de belangen van de advocaten en rechtzoekenden rechtstreeks en | en prison, peuvent affecter directement et défavorablement les |
ongunstig raken. De verzoekende partijen en de tussenkomende partij | intérêts des avocats et des justiciables. Les parties requérantes et |
beschikken dus over het vereiste belang bij het beroep. | la partie intervenante disposent donc de l'intérêt requis au recours. |
B.4.2. Aangezien die partijen doen blijken van een belang om in rechte | B.4.2. Dès lors que ces parties justifient d'un intérêt à agir, la |
te treden, dient het Hof het belang van de andere partijen niet te | Cour ne doit pas examiner l'intérêt des autres parties. |
onderzoeken. | |
De exceptie wordt verworpen. | L'exception est rejetée. |
Ten aanzien van de ontvankelijkheid ratione temporis | Quant à la recevabilité ratione temporis |
B.5. De Ministerraad voert aan dat de middelen aangevoerd tegen | B.5. Le Conseil des ministres soutient que les moyens invoqués contre |
artikel 49, 6°, van de wet van 8 mei 2014 niet ontvankelijk zijn | l'article 49, 6°, de la loi du 8 mai 2014 ne sont pas recevables pour |
wegens laattijdigheid, omdat de principiële verplichting voor de | raison de tardiveté, parce que l'obligation de principe, pour les |
strafuitvoeringskamers om te zetelen in de gevangenis voortvloeit uit | chambres de l'application des peines, de siéger en prison, découle |
eerdere wetgeving. | d'une législation antérieure. |
B.6.1. Bij artikel 49, 6°, van de wet van 8 mei 2014 heeft de wetgever | B.6.1. Par l'article 49, 6°, de la loi du 8 mai 2014, le législateur a |
het volledige artikel 76, § 4, van het Gerechtelijk Wetboek vervangen. | remplacé l'intégralité de l'article 76, § 4, du Code judiciaire. |
B.6.2. Wanneer de wetgever in een nieuwe wetgeving een oude bepaling | B.6.2. Lorsque, dans une législation nouvelle, le législateur reprend |
overneemt en zich op die wijze de inhoud ervan toe-eigent, kan tegen | une disposition ancienne et s'approprie de cette manière son contenu, |
de overgenomen bepaling een beroep worden ingesteld binnen zes maanden | un recours peut être introduit contre la disposition reprise, dans les |
na de bekendmaking ervan. | six mois de sa publication. |
De exceptie wordt verworpen. | L'exception est rejetée. |
Ten gronde | Quant au fond |
Wat betreft de mogelijkheid voor de raadkamer en voor de kamer van | En ce qui concerne la possibilité pour la chambre du conseil et pour |
inbeschuldigingstelling om te zetelen in de gevangenis (de artikelen | la chambre des mises en accusation de siéger en prison (les articles |
159, 160 en 161 van de wet van 25 april 2014 en de artikelen 49, 7°, | 159, 160 et 161 de la loi du 25 avril 2014 et les articles 49, 7°, et |
en 52, 3°, van de wet van 8 mei 2014) | 52, 3°, de la loi du 8 mai 2014) |
B.7. De verzoekende partijen voeren in het eerste en het tweede middel | B.7. Dans les premier et deuxième moyens, les parties requérantes font |
aan dat de artikelen 159 en 160 van de wet van 25 april 2014 en de | valoir que les articles 159 et 160 de la loi du 25 avril 2014 et les |
artikelen 49, 7°, en 52, 3°, van de wet van 8 mei 2014 in strijd zijn | articles 49, 7°, et 52, 3°, de la loi du 8 mai 2014 sont contraires au |
met het beginsel van de onpartijdigheid van de rechter, het recht om | principe de l'impartialité du juge, au droit d'être entendu |
in het openbaar te worden gehoord en het vermoeden van onschuld, zoals | publiquement et à la présomption d'innocence, garantis par les |
gewaarborgd in de artikelen 10, 11 en 13 van de Grondwet, in samenhang | articles 10, 11 et 13 de la Constitution, combinés avec l'article 148 |
gelezen met artikel 148 van de Grondwet, met de artikelen 5, lid 4, en | |
6 van het Europees Verdrag voor de rechten van de mens, met de | de la Constitution, avec les articles 5, paragraphe 4, et 6 de la |
Convention européenne des droits de l'homme, avec les articles 9, | |
artikelen 9, lid 4, en 14 van het Internationaal Verdrag inzake | paragraphe 4, et 14 du Pacte international relatif aux droits civils |
burgerrechten en politieke rechten en met het algemeen rechtsbeginsel | |
dat het recht op toegang tot de rechter waarborgt, doordat ze voorzien | et politiques et avec le principe général de droit garantissant le |
in de mogelijkheid voor de raadkamer en de kamer van | droit d'accès au juge, en ce qu'ils prévoient la possibilité pour la |
inbeschuldigingstelling om bij zittingen over de handhaving van de | chambre du conseil et la chambre des mises en accusation de siéger en |
voorlopige hechtenis te zetelen in de gevangenis. | prison lors d'audiences concernant le maintien de la détention préventive. |
B.8.1. Artikel 13 van de Grondwet bepaalt : | B.8.1. L'article 13 de la Constitution dispose : |
« Niemand kan tegen zijn wil worden afgetrokken van de rechter die de | « Nul ne peut être distrait, contre son gré, du juge que la loi lui |
wet hem toekent ». | assigne ». |
B.8.2. Artikel 148 van de Grondwet bepaalt : | B.8.2. L'article 148 de la Constitution dispose : |
« De terechtzittingen van de rechtbanken zijn openbaar, tenzij de | « Les audiences des tribunaux sont publiques, à moins que cette |
openbaarheid gevaar oplevert voor de orde of de goede zeden; in dat | publicité ne soit dangereuse pour l'ordre ou les moeurs; et, dans ce |
geval wordt zulks door de rechtbank bij vonnis verklaard. | cas, le tribunal le déclare par un jugement. |
Inzake politieke misdrijven en drukpersmisdrijven kan het sluiten der | En matière de délits politiques et de presse, le huis clos ne peut |
deuren niet dan met algemene stemmen worden uitgesproken ». | être prononcé qu'à l'unanimité ». |
B.8.3. Artikel 5, lid 4, van het Europees Verdrag voor de rechten van | B.8.3. L'article 5, paragraphe 4, de la Convention européenne des |
de mens bepaalt : | droits de l'homme dispose : |
« Eenieder die door arrestatie of gevangenhouding van zijn vrijheid is | « Toute personne privée de sa liberté par arrestation ou détention a |
beroofd heeft het recht voorziening te vragen bij de rechter opdat | le droit d'introduire un recours devant un tribunal, afin qu'il statue |
deze op korte termijn beslist over de wettigheid van zijn | |
gevangenhouding en zijn invrijheidstelling beveelt, indien de | à bref délai sur la légalité de sa détention et ordonne sa libération |
gevangenhouding onrechtmatig is ». | si la détention est illégale ». |
B.8.4. Artikel 6 van het Europees Verdrag voor de rechten van de mens | B.8.4. L'article 6 de la Convention européenne des droits de l'homme |
bepaalt : | disposent : |
« 1. Bij het vaststellen van zijn burgerlijke rechten en | « 1. Toute personne a droit à ce que sa cause soit entendue |
verplichtingen of bij het bepalen van de gegrondheid van een tegen hem | équitablement, publiquement et dans un délai raisonnable, par un |
ingestelde strafvervolging heeft eenieder recht op een eerlijke en | tribunal indépendant et impartial, établi par la loi, qui décidera, |
openbare behandeling van zijn zaak, binnen een redelijke termijn, door | soit des contestations sur ses droits et obligations de caractère |
een onafhankelijke en onpartijdige rechterlijke instantie welke bij de | civil, soit du bien-fondé de toute accusation en matière pénale |
wet is ingesteld. Het vonnis moet in het openbaar worden gewezen maar | dirigée contre elle. Le jugement doit être rendu publiquement, mais |
de toegang tot de rechtszaal kan aan de pers en het publiek worden | l'accès de la salle d'audience peut être interdit à la presse et au |
ontzegd gedurende het gehele proces of een deel daarvan, in het belang | public pendant la totalité ou une partie du procès dans l'intérêt de |
van de goede zeden, van de openbare orde of 's lands veiligheid in een | la moralité, de l'ordre public ou de la sécurité nationale dans une |
democratische samenleving, wanneer de belangen van minderjarigen of de | société démocratique, lorsque les intérêts des mineurs ou la |
bescherming van het privéleven van partijen bij het proces dit eisen | protection de la vie privée des parties au procès l'exigent, ou dans |
of, in die mate als door de rechter onder bepaalde omstandigheden | la mesure jugée strictement nécessaire par le tribunal, lorsque dans |
strikt noodzakelijk wordt geoordeeld, wanneer openbaarmaking de | des circonstances spéciales la publicité serait de nature à porter |
belangen van de rechtspraak zou schaden. | atteinte aux intérêts de la justice. |
2. Eenieder, die wegens een strafbaar feit wordt vervolgd wordt voor | 2. Toute personne accusée d'une infraction est présumée innocente |
onschuldig gehouden totdat zijn schuld volgens de wet bewezen wordt. | jusqu'à ce que sa culpabilité ait été légalement établie. |
[...] ». | [...] ». |
B.8.5. Artikel 9, lid 4, van het Internationaal Verdrag inzake | B.8.5. L'article 9, paragraphe 4, du Pacte international relatif aux |
burgerrechten en politieke rechten bepaalt : | droits civils et politiques dispose : |
« Een ieder die door arrestatie of gevangenhouding van zijn vrijheid | « Quiconque se trouve privé de sa liberté par arrestation ou détention |
is beroofd, heeft het recht voorziening te vragen bij de rechter, | a le droit d'introduire un recours devant un tribunal afin que |
opdat die rechter binnen korte termijn beslist over de wettigheid van | celui-ci statue sans délai sur la légalité de sa détention et ordonne |
zijn gevangenhouding en zijn invrijheidstelling beveelt, indien zijn | |
gevangenhouding onrechtmatig is ». | sa libération si la détention est illégale ». |
B.8.6. Artikel 14 van het Internationaal Verdrag inzake burgerrechten | B.8.6. L'article 14 du Pacte international relatif aux droits civils |
en politieke rechten bepaalt : | et politiques disposent : |
« 1. Allen zijn gelijk voor de rechtbanken en de rechterlijke | « 1. Tous sont égaux devant les tribunaux et les cours de justice. |
instanties. Bij het bepalen van de gegrondheid van een tegen hem | Toute personne a droit à ce que sa cause soit entendue équitablement |
ingestelde strafvervolging, of het vaststellen van zijn rechten en | et publiquement par un tribunal compétent, indépendant et impartial, |
verplichtingen in een rechtsgeding, heeft een ieder recht op een | établi par la loi, qui décidera soit du bien-fondé de toute accusation |
eerlijke en openbare behandeling door een bevoegde, onafhankelijke en | en matière pénale dirigée contre elle, soit des contestations sur ses |
onpartijdige bij de wet ingestelde rechterlijke instantie. De toegang | droits et obligations de caractère civil. Le huis clos peut être |
tot de rechtszaal kan aan de pers en het publiek worden ontzegd, | prononcé pendant la totalité ou une partie du procès soit dans |
gedurende het gehele proces of een deel daarvan, in het belang van de | l'intérêt des bonnes moeurs, de l'ordre public ou de la sécurité |
goede zeden, van de openbare orde of de nationale veiligheid in een democratische samenleving, of wanneer het belang van het privé-leven van de partijen bij het proces dit eist, of in die mate als door de rechter onder bepaalde omstandigheden strikt noodzakelijk wordt geoordeeld, wanneer openbaarmaking de belangen van de rechtspraak zou schaden; evenwel dient elk vonnis dat wordt gewezen in een strafzaak of een rechtsgeding openbaar te worden gemaakt, tenzij het belang van jeugdige personen zich daartegen verzet of het proces echtelijke twisten of het voogdijschap over kinderen betreft. 2. Een ieder die wegens een strafbaar feit wordt vervolgd wordt voor onschuldig gehouden, totdat zijn schuld volgens de wet is bewezen. | nationale dans une société démocratique, soit lorsque l'intérêt de la vie privée des parties en cause l'exige, soit encore dans la mesure où le tribunal l'estimera absolument nécessaire lorsqu'en raison des circonstances particulières de l'affaire la publicité nuirait aux intérêts de la justice; cependant, tout jugement rendu en matière pénale ou civile sera public, sauf si l'intérêt de mineurs exige qu'il en soit autrement ou si le procès porte sur des différents matrimoniaux ou sur la tutelle des enfants. 2. Toute personne accusée d'une infraction pénale est présumée innocente jusqu'à ce que sa culpabilité ait été légalement établie. |
[...] ». | [...] ». |
B.9.1. Artikel 13 van de Grondwet houdt een recht in op toegang tot de | B.9.1. L'article 13 de la Constitution implique un droit d'accès au |
bevoegde rechter. Een persoon die door arrestatie of gevangenhouding | |
van zijn vrijheid is beroofd, heeft op grond van artikel 5, lid 4, van | juge compétent. Conformément à l'article 5, paragraphe 4, de la |
het Europees Verdrag voor de rechten van de mens en van artikel 9, lid | Convention européenne des droits de l'homme et à l'article 9, |
4, van het Internationaal Verdrag inzake burgerrechten en politieke | paragraphe 4, du Pacte international relatif aux droits civils et |
politiques, une personne privée de sa liberté par arrestation ou | |
rechten een recht op rechterlijke controle over de rechtmatigheid van | détention a droit à un contrôle juridictionnel de la légalité de sa |
zijn gevangenhouding. Artikel 5, lid 4, van het Europees Verdrag voor | détention. L'article 5, paragraphe 4, de la Convention européenne des |
de rechten van de mens voorziet in bepaalde procedurele waarborgen | droits de l'homme prévoit pour un détenu certaines garanties |
voor een gedetineerde, die grotendeels overeenstemmen met die waarin | procédurales qui coïncident en grande partie avec celles prévues par |
artikel 6 van het Europees Verdrag voor de rechten van de mens | l'article 6 de la Convention européenne des droits de l'homme (CEDH, |
voorziet (EHRM, 25 oktober 2007, Lebedev t. Rusland, § 71). Hieruit | 25 octobre 2007, Lebedev c. Russie, § 71). Il en ressort notamment que |
vloeit onder meer voort dat de onafhankelijkheid en onpartijdigheid | l'indépendance et l'impartialité des juridictions concernées (CEDH, |
van de betrokken rechtscolleges (EHRM, grote kamer, 29 maart 2001, | grande chambre, 29 mars 2001, D.N. c. Suisse, § 42), la présomption |
D.N. t. Zwitserland, § 42), het vermoeden van onschuld (EHRM, 16 maart | d'innocence (CEDH, 16 mars 2010, Jiga c. Roumanie, § 100) et le droit |
2010, Jiga t. Roemenië, § 100) en het recht om te worden gehoord | |
(EHRM, grote kamer, 25 maart 1999, Nikolova t. Bulgarije, § 58) moeten | d'être entendu (CEDH, grande chambre, 25 mars 1999, Nikolova c. |
worden gewaarborgd. | Bulgarie, § 58) doivent être garantis. |
B.9.2. Daarnaast kunnen ook bepaalde strafrechtelijke waarborgen | B.9.2. En outre, certaines garanties en matière pénale relevant du |
inzake het recht op een eerlijk proces van toepassing zijn vóór de | droit à un procès équitable peuvent également s'appliquer au cours de |
aanhangigmaking van de zaak bij de rechter ten gronde, indien en voor | la phase préalable à la procédure pénale devant les juridictions qui |
zover de initiële miskenning van de vereisten ervan het eerlijk | statuent sur le bien-fondé de l'action publique, si et dans la mesure |
karakter van het proces ernstig in het gedrang dreigt te brengen | où une inobservation initiale risque de compromettre gravement le |
(EHRM, 24 november 1993, Imbrioscia t. Zwitserland, § 36; 16 oktober | caractère équitable du procès (CEDH, 24 novembre 1993, Imbrioscia c. |
2001, Brennan t. Verenigd Koninkrijk, § 45; grote kamer, 27 november | Suisse, § 36; 16 octobre 2001, Brennan c. Royaume-Uni, § 45; 27 |
2008, Salduz t. Turkije, § 50). Aangezien het recht op persoonlijke | novembre 2008, grande chambre, Salduz c. Turquie, § 50). Etant donné |
que le droit à la liberté individuelle constitue un droit de caractère | |
vrijheid een burgerlijk recht is in de zin van artikel 6, lid 1, van | civil au sens de l'article 6, paragraphe 1, de la Convention |
het Europees Verdrag voor de rechten van de mens, is die bepaling | européenne des droits de l'homme, cette disposition s'applique aussi à |
eveneens van toepassing op de voorlopig gehechte (vgl. EHRM, 30 juli | la personne qui se trouve en détention préventive (Cf. CEDH, 30 |
1998, Aerts t. België, § 59; 7 januari 2003, Laidin t. Frankrijk (nr. | juillet 1998, Aerts c. Belgique, § 59; 7 janvier 2003, Laidin c. |
2), § 76). Hieruit vloeit voort dat het recht op een eerlijk proces | France (n° 2), § 76). Il en résulte que le droit à un procès équitable |
de la personne qui se trouve en détention préventive est garanti par | |
van de voorlopig gehechte wordt gewaarborgd bij artikel 6 van het | l'article 6 de la Convention européenne des droits de l'homme ainsi |
Europees Verdrag voor de rechten van de mens, alsmede bij artikel 14 | que par l'article 14 du Pacte international relatif aux droits civils |
van het Internationaal Verdrag inzake burgerrechten en politieke | |
rechten. | et politiques. |
B.10.1. Het is van fundamenteel belang in een democratische | B.10.1. Il est d'une importance fondamentale, dans un Etat de droit |
rechtsstaat dat de hoven en rechtbanken het vertrouwen genieten van | démocratique, que les cours et tribunaux bénéficient de la confiance |
het publiek en van de procespartijen (EHRM, 26 februari 1993, Padovani | du public et des parties au procès (CEDH, 26 février 1993, Padovani c. |
t. Italië, § 27). Daartoe vereisen de artikelen 5, lid 4, en 6, lid 1, | Italie, § 27). A cette fin, les articles 5, paragraphe 4, et 6, |
van het Europees Verdrag voor de rechten van de mens dat de | paragraphe 1, de la Convention européenne des droits de l'homme |
rechtscolleges waarop die bepaling van toepassing is, onpartijdig zijn | exigent que les juridictions auxquelles cette disposition s'applique |
(EHRM, grote kamer, 29 maart 2001, D.N. t. Zwitserland, § 42). | soient impartiales (CEDH, grande chambre, 29 mars 2001, D.N. c. |
Die onpartijdigheid dient op twee manieren te worden onderzocht. De | Suisse, § 42). Cette impartialité doit s'apprécier de deux manières. L'impartialité |
subjectieve onpartijdigheid, die wordt vermoed tot het bewijs van het | subjective, qui se présume jusqu'à preuve du contraire, exige que dans |
tegendeel, vereist dat de rechter in een zaak waarover hij dient te | une affaire sur laquelle il doit statuer, le juge n'ait ni de parti |
oordelen, niet vooringenomen is, noch vooroordelen heeft, en dat hij | pris ni de préjugés et qu'il n'ait pas d'intérêt à l'issue de |
geen belang heeft bij de uitkomst ervan. De objectieve onpartijdigheid | celle-ci. L'impartialité objective exige qu'il y ait suffisamment de |
vereist dat er voldoende waarborgen zijn om ook een gerechtvaardigde | garanties pour exclure également des appréhensions justifiées sur ces |
vrees op die punten uit te sluiten (EHRM, 1 oktober 1982, Piersack t. | |
België, § 30; 16 december 2003, Grieves t. Verenigd Koninkrijk, § 69). | points (CEDH, 1er octobre 1982, Piersack c. Belgique, § 30; 16 |
décembre 2003, Grieves c. Royaume-Uni, § 69). | |
B.10.2. Wat de objectieve onpartijdigheid betreft, moet worden | B.10.2. En ce qui concerne l'impartialité objective, il y a lieu de |
nagegaan of er, los van het gedrag van de rechters, aantoonbare feiten | vérifier si, indépendamment du comportement des juges, il existe des |
bestaan die twijfel doen ontstaan omtrent die onpartijdigheid. In dat | faits démontrables faisant naître un doute au sujet de cette |
opzicht kan zelfs een gewekte schijn van partijdigheid belangrijk zijn | impartialité. A cet égard, même une apparence de partialité peut |
(EHRM, 6 juni 2000, Morel t. Frankrijk, § 42). | revêtir de l'importance (CEDH, 6 juin 2000, Morel c. France, § 42). |
Indien dient te worden onderzocht of een rechter in een concreet geval | S'il faut examiner si un juge a suscité, dans un cas concret, de |
aanleiding heeft gegeven tot een dergelijke vrees, wordt het standpunt | telles appréhensions, le point de vue du justiciable est pris en |
van de rechtzoekende in aanmerking genomen, maar speelt het geen | compte mais ne joue pas un rôle décisif. Ce qui est par contre |
doorslaggevende rol. Wat wel doorslaggevend is, is of de vrees van de | déterminant, c'est de savoir si les appréhensions de l'intéressé |
betrokkene als objectief verantwoord kan worden beschouwd (EHRM, 21 | peuvent passer pour objectivement justifiées (CEDH, 21 décembre 2000, |
december 2000, Wettstein t. Zwitserland, § 44). | Wettstein c. Suisse, § 44). |
B.11.1. De mogelijkheid tot het zetelen in de gevangenis is beperkt | B.11.1. La possibilité de siéger en prison est limitée à des audiences |
tot zittingen over de handhaving van de voorlopige hechtenis. De | sur le maintien de la détention préventive. La possibilité de siéger |
mogelijkheid om te zetelen in de gevallen van de regeling van de | en prison dans les cas de règlement de la procédure lorsque la |
rechtspleging indien de betrokkene gedetineerd is, werd geschrapt | personne concernée est détenue a été supprimée lors des travaux |
tijdens de parlementaire voorbereiding om tegemoet te komen aan de | préparatoires, pour répondre à la préoccupation concernant les |
bezorgdheid voor de belangen van de burgerlijke partijen. Bij de | intérêts des parties civiles. Lors du règlement de la procédure, la |
regeling van de rechtspleging is de burgerlijke partij vaak aanwezig, | partie civile est souvent présente, de sorte qu'une audience en prison |
zodat een zitting in de gevangenis een belastende ervaring kan zijn | |
(Parl. St., Senaat, 2013-2014, nr. 5-2443/2, p. 15; Parl. St., Senaat, | peut être une expérience éprouvante (Doc. parl., Sénat, 2013-2014, n° |
2013-2014, nr. 5-2443/3, p. 48). | 5-2443/2, p. 15; Doc. parl., Sénat, 2013-2014, n° 5-2443/3, p. 48). |
B.11.2. Wat betreft het ruimtelijk kader waarin de onderzoeksgerechten | B.11.2. En ce qui concerne l'espace dans lequel siégeront les |
zetelen, beklemtoont de parlementaire voorbereiding dat in « de nieuwe | juridictions d'instruction, les travaux préparatoires soulignent que |
gevangenissen zittingszalen [zijn] voorzien op de rand van de | dans « les nouvelles prisons, des salles d'audience sont prévues au |
veiligheidsperimeter en op de plaats waar de administratie is | bord du périmètre de sécurité et à l'endroit où l'administration est |
gevestigd, met als doel de geografische nabijheid tussen de | établie, et ce afin de garantir la proximité géographique entre |
penitentiaire instelling en de raadkamer te garanderen » (Parl. St., | l'établissement pénitentiaire et la chambre du conseil » (Doc. parl., |
Senaat, 2013-2014, nr. 5-2443/3, p. 48) en dat « de verschijning als | Sénat, 2013-2014, n° 5-2443/3, p. 48), et que « la comparution |
het ware niet in de gevangenis zal plaatsvinden, maar wel in de | n'aurait pas lieu dans la prison proprement dite, mais dans les locaux |
lokalen waar de administratie is gevestigd » (ibid., p. 49). De | où l'administration est établie » (ibid., p. 49). La disposition |
bestreden bepaling moet in die zin worden geïnterpreteerd. | attaquée doit être interprétée en ce sens. |
B.11.3. Tevens wordt benadrukt dat het « geenszins de bedoeling [...] | B.11.3. Il est également souligné que « l'intention [...] n'est |
is om alle zittingen van de raadkamer en de kamer van | nullement de faire en sorte que toutes les audiences de la chambre du |
inbeschuldigingstelling in de gevangenis te laten plaatsvinden. [...] | conseil et de la chambre des mises en accusation se tiennent en |
Het zetelen in de gevangenis zal om veiligheidsredenen plaatsvinden en | prison. [...] Les chambres siégeront en prison pour des raisons de |
op voorwaarde dat de betrokkene in voorhechtenis zit en reeds in de ' | sécurité et à condition que l'intéressé soit en détention préventive |
gevangenissite ' verblijft » (Parl. St., Senaat, 2013-2014, nr. | et réside déjà sur le ' site de la prison ' » (Doc. parl., Sénat, |
5-2443/3, p. 48). Hierbij wordt het voorbeeld aangehaald van « zwaar | 2013-2014, n° 5-2443/3, p. 48). L'on cite en outre les exemples du « |
banditisme of terrorisme waar belangrijke veiligheidsrisico's aanwezig | grand banditisme et du terrorisme, qui peuvent évidemment impliquer |
kunnen zijn » (ibid.). Hieruit moet worden afgeleid dat de rechter | des risques considérables pour la sécurité » (ibid.). Il faut en |
zich bij de beslissing om al dan niet te zetelen in de gevangenis, | déduire que le juge fonde sa décision de siéger ou non en prison sur |
baseert op de veiligheidsrisico's die het transport van de voorlopig | les risques en matière de sécurité qu'implique le transport de la |
gehechte met zich meebrengt. De bestreden bepaling moet in die zin | personne en détention préventive. La disposition attaquée doit être |
worden geïnterpreteerd. | interprétée en ce sens. |
B.11.4. Die voorafgaande beslissing van de rechter brengt evenwel noch | B.11.4. Cette décision préalable du juge ne compromet cependant ni son |
zijn onpartijdigheid, noch het vermoeden van onschuld van de voorlopig | impartialité, ni la présomption d'innocence de la personne en |
gehechte in het gedrang (zie in dezelfde zin, wat het vermoeden van | détention préventive (voir dans le même sens en ce qui concerne la |
onschuld betreft, Cass., 20 juni 1990, Arr. Cass., 1990, nr. 613, en | présomption d'innocence, Cass., 20 juin 1990, Pas., 1990, n° 613, et |
Cass., 4 april 2000, Arr. Cass., 2000, nr. 224). | Cass., 4 avril 2000, Pas., 2000, n° 224). |
Het loutere feit dat een rechter al bepaalde voorafgaande beslissingen | On ne saurait considérer que le simple fait qu'un juge ait déjà pris |
heeft genomen, kan niet op zich worden geacht een vrees over zijn | certaines décisions préalables justifie en soi des appréhensions quant |
onpartijdigheid te rechtvaardigen (EHRM, 22 april 1994, Saraiva De | à son impartialité (CEDH, 22 avril 1994, Saraiva De Carvalho c. |
Carvalho t. Portugal, §§ 35-39). Een beslissing om al dan niet te | Portugal, §§ 35-39). Une décision de siéger ou non en prison n'est pas |
zetelen in de gevangenis is niet van die aard dat ze een beslissende | de nature à exercer une influence décisive sur l'opinion du juge quant |
invloed heeft op de mening van de rechter over de grond van de zaak. | au fond de l'affaire. |
B.11.5. De bestreden bepalingen maken geen inbreuk op het recht van de | B.11.5. Les dispositions attaquées ne portent pas atteinte au droit de |
voorlopig gehechte om door de rechter te worden gehoord, zoals | la personne en détention préventive d'être entendue par un juge, |
gewaarborgd bij artikel 5, lid 4, van het Europees Verdrag voor de | garanti par l'article 5, paragraphe 4, de la Convention européenne des |
rechten van de mens. | droits de l'homme. |
Daarenboven vloeit het niet-openbare karakter van de rechtspleging | Par ailleurs, le caractère non public de la procédure devant la |
voor de raadkamer en voor de kamer van inbeschuldigingstelling niet | chambre du conseil et la chambre des mises en accusation ne découle |
voort uit de bestreden bepalingen, maar uit de artikelen 23, 1°, en | pas des dispositions attaquées mais des articles 23, 1°, et 30, § 3, |
30, § 3, laatste lid, van de wet van 20 juli 1990 betreffende de | dernier alinéa, de la loi du 20 juillet 1990 relative à la détention |
voorlopige hechtenis. | préventive. |
B.11.6. Uit het bovenstaande volgt dat de bestreden bepalingen, in | B.11.6. Il ressort de ce qui précède que les dispositions attaquées, |
zoverre zij de raadkamer en de kamer van inbeschuldigingstelling | en ce qu'elles permettent à la chambre du conseil et à la chambre des |
toelaten te zetelen in de gevangenis, geen afbreuk doen aan de | mises en accusation de siéger dans la prison, ne portent pas atteinte |
grondwets- en verdragsbepalingen en de algemene rechtsbeginselen | aux dispositions constitutionnelles et conventionnelles ni aux |
vermeld in B.7. | principes généraux de droit mentionnés en B.7. |
B.12. Onder voorbehoud van de in B.11.2 en B.11.3 vermelde | B.12. Sous réserve des interprétations mentionnées en B.11.2 et |
interpretaties, zijn het eerste en het tweede middel niet gegrond. | B.11.3, les premier et deuxième moyens ne sont pas fondés. |
B.13. De verzoekende partijen voeren in het derde middel aan dat de | B.13. Dans le troisième moyen, les parties requérantes font valoir que |
bestreden bepalingen een niet redelijk verantwoord verschil in | les dispositions attaquées créent une différence de traitement non |
behandeling in het leven roepen tussen, enerzijds, de verdachten die | raisonnablement justifiée entre, d'une part, les inculpés qui doivent |
voor een onderzoeksgerecht moeten verschijnen en die recht hebben op | comparaître devant une juridiction d'instruction et qui ont droit à ce |
een openbare behandeling van hun zaak krachtens artikel 24 van de wet | que leur cause soit examinée publiquement en vertu de l'article 24 de |
van 20 juli 1990 en, anderzijds, de veroordeelden die in de gevangenis | la loi du 20 juillet 1990 et, d'autre part, les condamnés qui |
verblijven en die voor een strafuitvoeringskamer moeten verschijnen en | séjournent en prison et qui doivent comparaître devant une chambre de |
die recht hebben op een openbare behandeling van hun zaak krachtens | l'application des peines et qui ont droit à ce que leur cause soit |
artikel 36 van de wet van 17 mei 2006 betreffende de externe | examinée publiquement en vertu de l'article 36 de la loi du 17 mai |
2006 relative au statut juridique externe des personnes condamnées à | |
rechtspositie van de veroordeelden tot een vrijheidsstraf en de aan | une peine privative de liberté et aux droits reconnus à la victime |
het slachtoffer toegekende rechten in het raam van de | dans le cadre des modalités d'exécution de la peine (ci-après : la loi |
strafuitvoeringsmodaliteiten (hierna : de wet van 17 mei 2006). | du 17 mai 2006). Alors que pour la catégorie précitée de condamnés, le |
Terwijl de wetgever voor de voormelde categorie van veroordeelden | législateur a explicitement prévu que l'audience doit nécessairement |
uitdrukkelijk erin heeft voorzien dat de zitting noodzakelijk in de | se tenir au tribunal, pour en garantir la publicité, cette obligation |
rechtbank moet plaatsvinden om de openbaarheid ervan te waarborgen, | n'aurait pas été prévue pour la catégorie d'inculpés visée à l'article |
zou in die verplichting niet zijn voorzien voor de categorie van | |
verdachten bedoeld in artikel 24 van de wet van 20 juli 1990. | 24 de la loi du 20 juillet 1990. |
B.14.1. Artikel 76, § 4, van het Gerechtelijk Wetboek, zoals vervangen | B.14.1. L'article 76, § 4, du Code judiciaire, remplacé par l'article |
bij het bestreden artikel 49, 6°, van de wet van 8 mei 2014, bepaalt | 49, 6°, attaqué, de la loi du 8 mai 2014, prévoit que lorsqu'il est |
dat wanneer artikel 36 van de wet van 17 mei 2006 wordt toegepast, de | fait application de l'article 36 de la loi du 17 mai 2006, les |
strafuitvoeringskamers zitting houden in elke rechtbank van eerste | chambres de l'application des peines siègent dans tout tribunal de |
aanleg gevestigd in het rechtsgebied van het hof van beroep. | première instance situé dans le ressort de la cour d'appel. |
B.14.2. Artikel 36 van de wet van 17 mei 2006 bepaalt : | B.14.2. L'article 36 de la loi du 17 mai 2006 dispose : |
« De zitting vindt plaats met gesloten deuren. | « L'audience se déroule à huis clos. |
Wanneer de strafuitvoeringsrechter driemaal heeft geweigerd om een | Lorsque le juge de l'application des peines a refusé trois fois |
strafuitvoeringsmodaliteit toe te kennen, kan de veroordeelde | d'accorder une modalité d'exécution de la peine, le condamné peut |
verzoeken om in openbare terechtzitting te verschijnen. | demander de comparaître en audience publique. |
Dit verzoek kan, bij een met redenen omklede beslissing, enkel worden | Cette demande ne peut être rejetée, par décision motivée, que si cette |
geweigerd indien deze openbaarheid gevaar oplevert voor de openbare | publicité est dangereuse pour l'ordre public, les bonnes moeurs ou la |
orde, de goede zeden of de nationale veiligheid ». | sécurité nationale ». |
B.15.1. In artikel 24 van de wet van 20 juli 1990 voorziet de wetgever | B.15.1. A l'article 24 de la loi du 20 juillet 1990, le législateur |
uitdrukkelijk in het recht voor de voorlopig gehechte om voor de | prévoit explicitement le droit pour la personne placée en détention |
raadkamer of de kamer van inbeschuldigingstelling in openbare | préventive de comparaître devant la chambre du conseil ou la chambre |
terechtzitting te verschijnen. Dat artikel bepaalt : | des mises en accusation en audience publique. Cet article dispose : |
« Na zes maanden vrijheidsbeneming indien het maximum van de van | « Après six mois de privation de liberté si le maximum de la peine |
toepassing zijnde straf vijftien jaar opsluiting niet te boven gaat, | applicable ne dépasse pas quinze ans de réclusion ou après un an dans |
of na een jaar in het andere geval, kan de verdachte bij zijn | le cas contraire, l'inculpé pourra, lors de sa comparution en chambre |
verschijning voor de raadkamer of voor de kamer van | du conseil ou en chambre des mises en accusation en application des |
inbeschuldigingstelling met toepassing van de artikelen 22 of 30, vragen om in openbare terechtzitting te verschijnen. Dit verzoek kan, bij een met redenen omklede beslissing, enkel worden geweigerd : - indien deze openbaarheid gevaar oplevert voor de orde, de goede zeden of de nationale veiligheid; - indien de belangen van de minderjarigen of de bescherming van het privé-leven van de slachtoffers of van de andere verdachten dit vereisen; - indien de openbaarheid de belangen van de justitie kan schaden wegens de gevaren die zij meebrengt voor de veiligheid van de | articles 22 ou 30, demander de comparaître en audience publique. Cette demande ne pourra être rejetée, par décision motivée, que : - si cette publicité est dangereuse pour l'ordre, les moeurs ou la sécurité nationale; - si les intérêts des mineurs ou la protection de la vie privée des victimes ou des autres inculpés l'exigent; - si la publicité est de nature à porter atteinte aux intérêts de la justice en raison des dangers qu'elle entraîne pour la sécurité des |
slachtoffers of van de getuigen ». | victimes ou des témoins ». |
B.15.2. Volgens de bestreden bepalingen kunnen de raadkamer en de | B.15.2. Selon les dispositions attaquées, la chambre du conseil et la |
kamer van inbeschuldigingstelling zitting hebben in de gevangenis voor | chambre des mises en accusation peuvent siéger dans la prison pour |
de behandeling van zaken met toepassing van de artikelen 21, 22 en | traiter des affaires en application des articles 21, 22 et 22bis de la |
22bis van de wet van 20 juli 1990 betreffende de voorlopige hechtenis. | loi du 20 juillet 1990 relative à la détention préventive. La |
In de mogelijkheid om te zetelen in de gevangenis wordt dus niet | |
voorzien voor de behandeling van de zaken met toepassing van artikel | possibilité de siéger en prison n'est donc pas prévue pour examiner |
24 van die wet. | des causes en application de l'article 24 de cette loi. |
Met betrekking tot die bepaling vermeldt de parlementaire voorbereiding : | A propos de cette disposition, les travaux préparatoires indiquent : |
« De mogelijkheid ingesteld bij artikel 24 van de wet betreffende de | « La possibilité prévue à l'article 24 de la loi relative à la |
voorlopige hechtenis om te verschijnen in openbare terechtzitting | détention préventive de comparaître en audience publique est maintenue |
blijft onverkort gelden » (Parl. St., Kamer, 2013-2014, DOC | sans restriction » (Doc. parl., Chambre, 2013-2014, DOC 53-3149/004, |
53-3149/004, p. 17). | p. 17). |
B.15.3. Uit het bovenstaande blijkt dat de raadkamer en de kamer van | B.15.3. Il ressort de ce qui précède que la chambre du conseil et la |
inbeschuldigingstelling niet kunnen zetelen in de gevangenis wanneer | chambre des mises en accusation ne peuvent siéger en prison lorsque le |
de verdachte recht heeft op een openbare behandeling van zijn zaak op | prévenu a droit à ce que sa cause soit examinée publiquement sur la |
grond van artikel 24 van de wet van 20 juli 1990, zodat het | base de l'article 24 de la loi du 20 juillet 1990, de sorte que la |
bekritiseerde verschil in behandeling niet bestaat. | différence de traitement critiquée est inexistante. |
B.16. Het derde middel is niet gegrond. | B.16. Le troisième moyen n'est pas fondé. |
B.17. Volgens het eerste onderdeel van het vierde middel zouden de | B.17. Selon la première branche du quatrième moyen, les dispositions |
bestreden bepalingen niet bestaanbaar zijn met het wettigheidsbeginsel | attaquées ne seraient pas compatibles avec le principe de légalité en |
in strafzaken, zoals gewaarborgd door de artikelen 10, 11 en 12, | matière pénale, garanti par les articles 10, 11 et 12, alinéa 2, de la |
tweede lid, van de Grondwet, in samenhang gelezen met artikel 5, lid | Constitution, lus en combinaison avec l'article 5, paragraphe 1, de la |
1, van het Europees Verdrag voor de rechten van de mens, in zoverre | Convention européenne des droits de l'homme, en ce que ces |
die bepalingen de raadkamer en de kamer van inbeschuldigingstelling | dispositions laisseraient à la chambre du conseil et à la chambre des |
een onbegrensde beoordelingsvrijheid zouden laten in het bepalen van | mises en accusation une liberté d'appréciation illimitée dans la |
de plaats waar de zitting zal plaatsvinden. | fixation du lieu où l'audience se tiendra. |
B.18.1. Artikel 12, tweede lid, van de Grondwet bepaalt : | B.18.1. L'article 12, alinéa 2, de la Constitution, dispose : |
« Niemand kan worden vervolgd dan in de gevallen die de wet bepaalt en | « Nul ne peut être poursuivi que dans les cas prévus par la loi, et |
in de vorm die zij voorschrijft ». | dans la forme qu'elle prescrit ». |
Artikel 5, lid 1, tweede zin, van het Europees Verdrag voor de rechten | L'article 5, paragraphe 1, deuxième phrase, de la Convention |
van de mens bepaalt : | européenne des droits de l'homme dispose : |
« Niemand mag van zijn vrijheid worden beroofd, behalve in de | « Nul ne peut être privé de sa liberté, sauf dans les cas suivants et |
navolgende gevallen en langs wettelijke weg ». | selon les voies légales ». |
B.18.2. De mogelijkheid om zitting te houden in de gevangenis is bij | B.18.2. La possibilité de siéger en prison est prévue par la loi. |
wet bepaald. Rekening houdend met hetgeen in B.11.3 is vermeld, laten | Compte tenu de ce qui est dit en B.11.3, les dispositions attaquées ne |
de bestreden bepalingen de onderzoeksgerechten geen onbegrensde | laissent pas aux juridictions d'instruction une liberté d'appréciation |
beoordelingsvrijheid in het bepalen van de plaats waar de zitting | illimitée dans la fixation du lieu où se tient l'audience. |
plaatsvindt. | |
B.19. Het eerste onderdeel van het vierde middel is niet gegrond. | B.19. Le quatrième moyen en sa première branche n'est pas fondé. |
B.20. Volgens het tweede onderdeel van het vierde middel zou artikel | B.20. Selon la seconde branche du quatrième moyen, l'article 161 de la |
161 van de wet van 25 april 2014 het wettigheidsbeginsel in | loi du 25 avril 2014 violerait le principe de légalité en matière |
strafzaken, zoals gewaarborgd door de artikelen 10, 11 en 12, tweede | pénale, garanti par les articles 10, 11 et 12, alinéa 2, de la |
lid, van de Grondwet, in samenhang gelezen met de artikelen 5, lid 1, | Constitution, combinés avec les articles 5, paragraphe 1, et 6, |
en 6, lid 1, van het Europees Verdrag voor de rechten van de mens en | paragraphe 1, de la Convention européenne des droits de l'homme et |
met het algemeen rechtsbeginsel van de niet-retroactiviteit van | avec le principe général de la non-rétroactivité des lois, en ce que |
wetten, schenden doordat aan de bestreden bepalingen uitwerking wordt | les dispositions attaquées prennent effet à partir du 1er janvier |
verleend vanaf 1 januari 2014 zodat ze met terugwerkende kracht in | 2014, de sorte qu'elles sont entrées rétroactivement en vigueur. |
werking zijn getreden. | |
B.21. In tegenstelling tot wat de Ministerraad betoogt, kan het feit | B.21. Contrairement à ce que soutient le Conseil des ministres, le |
dat de bestreden bepalingen slechts zouden preciseren wat reeds uit de | fait que les dispositions attaquées préciseraient seulement ce qui |
rechtspraak van het Hof van Cassatie voortvloeit, de verzoekende | découle déjà de la jurisprudence de la Cour de cassation ne saurait |
partijen hun belang bij de vernietiging van artikel 161 van de wet van | priver les parties requérantes de leur intérêt à l'annulation de |
25 april 2014 niet ontnemen. | l'article 161 de la loi du 25 avril 2014. |
B.22. De niet-retroactiviteit van wetten is een waarborg ter | B.22. La non-rétroactivité des lois est une garantie ayant pour but de |
voorkoming van rechtsonzekerheid. Die waarborg vereist dat de inhoud | prévenir l'insécurité juridique. Cette garantie exige que le contenu |
van het recht voorzienbaar en toegankelijk is, zodat de rechtzoekende | du droit soit prévisible et accessible, de sorte que le justiciable |
in redelijke mate de gevolgen van een bepaalde handeling kan voorzien | puisse prévoir, dans une mesure raisonnable, les conséquences d'un |
op het tijdstip dat die handeling wordt verricht. De terugwerkende | acte déterminé au moment où cet acte est accompli. La rétroactivité |
kracht kan enkel worden verantwoord wanneer zij onontbeerlijk is voor | peut uniquement être justifiée lorsqu'elle est indispensable pour |
de verwezenlijking van een doelstelling van algemeen belang. | réaliser un objectif d'intérêt général. |
B.23. De terugwerkende kracht die door artikel 161 van de wet van 25 | B.23. La rétroactivité conférée par l'article 161 de la loi du 25 |
april 2014 is verleend, wordt verantwoord doordat « de ontworpen | avril 2014 est justifiée par le fait que « les dispositions proposées |
bepalingen in feite geen nieuwigheid invoeren, maar louter in het | n'introduisent en fait pas de nouveautés, mais s'inscrivent simplement |
verlengde liggen van de rechtspraak van het Hof van Cassatie [...]. | dans le prolongement de la jurisprudence de la Cour de cassation |
Wat wettelijk verankerd wordt, is ook nu al mogelijk » (Parl. St., | [...]. Ce qui est ancré dans la loi est également d'ores et déjà |
Kamer, 2013-2014, DOC 53-3149/010, pp. 5-6). | possible » (Doc. parl., Chambre, 2013-2014, DOC 53-3149/010, pp. 5-6). |
B.24. Rekening houdend met de rechtspraak van het Hof van Cassatie | B.24. Compte tenu de la jurisprudence de la Cour de cassation à |
waarnaar wordt verwezen in B.11.4 en met het feit dat de parlementaire | laquelle il est fait référence en B.11.4 et compte tenu de ce que les |
voorbereiding van de bestreden bepalingen zelf aangaf dat zij geen | travaux préparatoires des dispositions attaquées ont eux-mêmes indiqué |
enkele vernieuwing doorvoerden, laat de stand van het recht vóór de | que celles-ci n'introduisaient aucune nouveauté, l'état du droit |
inwerkingtreding van die bepalingen toe te oordelen dat de | prévalant avant l'entrée en vigueur de ces dispositions permet de |
terugwerkende kracht ervan geen nut heeft. Vermits die terugwerkende | considérer que leur rétroactivité ne présente pas d'utilité. Cette |
kracht niet onontbeerlijk is voor de verwezenlijking van een | rétroactivité n'étant pas indispensable pour réaliser un objectif |
doelstelling van algemeen belang, kan zij niet worden verantwoord. | d'intérêt général, elle ne peut être justifiée. |
B.25. Het tweede onderdeel van het vierde middel is gegrond. Bijgevolg | B.25. Le quatrième moyen en sa seconde branche est fondé. En |
dient artikel 161 van de wet van 25 april 2014 te worden vernietigd. | conséquence, l'article 161 de la loi du 25 avril 2014 doit être annulé. |
En ce qui concerne l'obligation de principe pour les chambres de | |
Wat betreft de principiële verplichting voor de strafuitvoeringskamers | l'application des peines de siéger en prison (article 49, 6°, de la |
om te zetelen in de gevangenis (artikel 49, 6°, van de wet van 8 mei | loi du 8 mai 2014) |
2014) B.26. Het bestreden artikel 49, 6°, van de wet van 8 mei 2014 voorziet | B.26. L'article 49, 6°, attaqué, de la loi du 8 mai 2014 prévoit |
in de principiële verplichting voor de strafuitvoeringskamers om te | l'obligation de principe pour les chambres de l'application des peines |
zetelen in de gevangenis. Op die verplichting bestaan drie | de siéger en prison. Il y a trois exceptions à cette obligation. |
uitzonderingen. Ten eerste vindt de uitspraak van het vonnis van de | Premièrement, le prononcé du jugement des chambres de l'application |
strafuitvoeringskamers steeds plaats in de rechtbank. Ten tweede mogen | des peines a toujours lieu au tribunal. Deuxièmement, les chambres de |
de strafuitvoeringskamers zitting houden in de gevangenis of in de | l'application des peines peuvent siéger en prison ou au tribunal à |
rechtbank ten aanzien van de veroordeelden die niet in de gevangenis | l'égard des condamnés qui ne séjournent pas en prison. Troisièmement, |
verblijven. Ten derde houden de strafuitvoeringskamers zitting in de | les chambres de l'application des peines siègent au tribunal lorsqu'il |
rechtbank wanneer artikel 36 van de wet van 17 mei 2006 wordt | est fait application de l'article 36 de la loi du 17 mai 2006 et que |
toegepast en de veroordeelde verzoekt om in openbare terechtzitting te verschijnen. | le condamné demande de comparaître en audience publique. |
B.27. De verzoekende partijen voeren in het vijfde en zesde middel aan | B.27. Les parties requérantes font valoir, dans les cinquième et |
dat artikel 49, 6°, van de wet van 8 mei 2014 in strijd is met het | sixième moyens, que l'article 49, 6°, de la loi du 8 mai 2014 est |
beginsel van de onpartijdigheid van de rechter, met het vermoeden van | contraire au principe de l'impartialité du juge, à la présomption |
onschuld en met het openbaarheidsvereiste, zoals gewaarborgd bij de | d'innocence et à l'exigence de publicité garantis par les articles 10, |
artikelen 10, 11 en 13 van de Grondwet, in samenhang gelezen met | 11 et 13 de la Constitution, combinés avec l'article 148 de la |
artikel 148 van de Grondwet, met de artikelen 5, lid 4, en 6 van het | Constitution, avec les articles 5, paragraphe 4, et 6 de la Convention |
Europees Verdrag voor de rechten van de mens, met de artikelen 9, lid | européenne des droits de l'homme, avec les articles 9, paragraphe 4, |
4, en 14 van het Internationaal Verdrag inzake burgerrechten en | et 14 du Pacte international relatif aux droits civils et politiques |
politieke rechten en met het algemeen rechtsbeginsel dat het recht op | et avec le principe général de droit garantissant le droit d'accès au |
toegang tot de rechter waarborgt, doordat ze de strafuitvoeringskamers | juge, en ce qu'il oblige, en règle générale, les chambres de |
in de regel verplicht om in de gevangenis te zetelen. | l'application des peines à siéger dans la prison. |
B.28. Artikel 13 van de Grondwet houdt een recht in op toegang tot de | B.28. L'article 13 de la Constitution implique un droit d'accès au |
bevoegde rechter. Dat recht wordt eveneens gewaarborgd bij artikel 6, | juge compétent. Ce droit est également garanti par l'article 6, |
lid 1, van het Europees Verdrag voor de rechten van de mens en bij | paragraphe 1, de la Convention européenne des droits de l'homme et par |
artikel 14, lid 1, van het Internationaal Verdrag inzake burgerrechten | l'article 14, paragraphe 1, du Pacte international relatif aux droits |
en politieke rechten. | civils et politiques. |
B.29. Het recht op toegang tot de rechter zou inhoudsloos zijn indien | B.29. Le droit d'accès au juge serait vidé de tout contenu s'il |
niet voldaan is aan het recht op een eerlijk proces, zoals gewaarborgd | n'était pas satisfait aux exigences du procès équitable, garanti par |
bij artikel 6, lid 1, van het Europees Verdrag voor de rechten van de | l'article 6, paragraphe 1, de la Convention européenne des droits de |
mens en bij artikel 14 van het Internationaal Verdrag inzake | l'homme et par l'article 14 du Pacte international relatif aux droits |
burgerrechten en politieke rechten. Bijgevolg dienen bij een toetsing | civils et politiques. Par conséquent, lors d'un contrôle au regard de |
aan artikel 13 van de Grondwet die waarborgen te worden betrokken. | l'article 13 de la Constitution, il convient de tenir compte de ces |
B.30.1. Bij de beoordeling van de bestreden bepaling moet een | garanties. B.30.1. Pour examiner la disposition attaquée, il convient d'établir |
onderscheid worden gemaakt naargelang de strafuitvoeringskamer al dan | une distinction selon que la chambre de l'application des peines est |
niet verplicht is te zetelen in de gevangenis. | ou non obligée de siéger dans la prison. |
B.30.2. Ten aanzien van veroordeelden die niet in de gevangenis | B.30.2. A l'égard des condamnés qui ne séjournent pas en prison, les |
verblijven, mogen de strafuitvoeringskamers zitting houden in de gevangenis of in de rechtbank. Het loutere feit dat een rechter al een voorafgaande beslissing heeft genomen om al dan niet zitting te houden in de gevangenis kan niet op zich worden geacht een vrees over zijn onpartijdigheid te rechtvaardigen of worden beschouwd als een handeling die het vermoeden van onschuld in het gedrang zou kunnen brengen. B.30.3. Indien de strafuitvoeringskamer verplicht is te zetelen in de gevangenis moet een dergelijke voorafgaande beslissing niet worden genomen. Het loutere feit dat een rechter al bepaalde voorafgaande beslissingen heeft genomen, kan niet op zich worden geacht een vrees over zijn onpartijdigheid te rechtvaardigen. Aangezien zelfs een gewekte schijn van partijdigheid belangrijk kan | chambres de l'application des peines peuvent siéger en prison ou au tribunal. On ne saurait considérer que le simple fait qu'un juge ait déjà pris une décision préalable de siéger ou non en prison justifie en soi des appréhensions quant à son impartialité ou constitue un acte pouvant mettre en péril la présomption d'innocence. B.30.3. Si la chambre de l'application des peines est obligée de siéger en prison, une telle décision préalable ne doit pas être prise. Le simple fait que la chambre de l'application des peines siège en prison n'est pas suffisant pour conclure qu'il pourrait être porté atteinte à la présomption d'innocence ou qu'il existe un doute quant à son impartialité objective. Etant donné que même une apparence de partialité peut revêtir de |
zijn (EHRM, 6 juni 2000, Morel t. Frankrijk, § 42), moet de overheid | l'importance (CEDH, 6 juin 2000, Morel c. France, § 42), l'autorité |
een gepast kader creëren opdat er geen aanleiding is tot een | doit créer un cadre approprié afin de ne pas susciter une telle |
dergelijke vrees. Een belangrijk element hierbij is de locatie van de | crainte. La localisation de la salle d'audience dans la prison |
zittingszaal in de gevangenis. Zo zijn, zoals in B.11.2 is vermeld, de | constitue à cet égard un élément important. C'est ainsi que, comme il |
zittingszalen in gevangenissen gelegen in de lokalen waar de | est dit en B.11.2, les salles d'audience dans les prisons se situent |
administratie is gevestigd (Parl. St., Senaat, 2013-2014, nr. | dans les locaux où l'administration est établie (Doc. parl., Sénat, |
5-2443/3, p. 49). De bestreden bepaling moet in die zin worden | 2013-2014, n° 5-2443/3, p. 49). La disposition attaquée doit être |
geïnterpreteerd. | interprétée en ce sens. |
De scheiding tussen « het hart van de gevangenis » (ibid., p. 50) en | La distinction entre « le coeur même de l'établissement pénitentiaire |
de zittingszaal van de gevangenis, die zich bevindt in het | » (ibid., p. 50) et la salle d'audience de la prison, qui est prévue |
administratieve gedeelte van de gevangenis, waarborgt dat er geen | dans la partie administrative de la prison, garantit qu'il n'y a aucun |
twijfel ontstaat omtrent het vermoeden van onschuld of de objectieve | doute par rapport à la présomption d'innocence ou quant à |
onpartijdigheid van de strafuitvoeringskamer die zetelt in de | l'impartialité objective de la chambre de l'application des peines qui |
gevangenis. | siège en prison. |
B.31. Daarenboven vloeit het niet-openbare karakter van de | B.31. Par ailleurs, le caractère non public de la procédure devant la |
rechtspleging van de strafuitvoeringskamer niet voort uit de bestreden | chambre de l'application des peines ne découle pas de la disposition |
bepaling, maar uit artikel 36, eerste lid, van de wet van 17 mei 2006. | attaquée mais de l'article 36, alinéa 1er, de la loi du 17 mai 2006. |
B.32. Onder voorbehoud van de in B.30.3 vermelde interpretatie, zijn | B.32. Sous réserve de l'interprétation mentionnée en B.30.3, les |
het vijfde en het zesde middel niet gegrond. | cinquième et sixième moyens ne sont pas fondés. |
Om die redenen, | Par ces motifs, |
het Hof | la Cour |
- vernietigt artikel 161 van de wet van 25 april 2014 houdende diverse | - annule l'article 161 de la loi du 25 avril 2014 portant des |
bepalingen betreffende Justitie; | dispositions diverses en matière de Justice; |
- onder voorbehoud van de in B.11.2, B.11.3 en B.30.3 vermelde | - sous réserve des interprétations mentionnées en B.11.2, B.11.3 et |
interpretaties, verwerpt het beroep voor het overige. | B.30.3, rejette le recours pour le surplus. |
Aldus gewezen in het Nederlands, het Frans en het Duits, | Ainsi rendu en langue néerlandaise, en langue française et en langue |
overeenkomstig artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op | allemande, conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier |
het Grondwettelijk Hof, op 14 januari 2016. | 1989 sur la Cour constitutionnelle, le 14 janvier 2016. |
De griffier, | Le greffier, |
P.-Y. Dutilleux | P.-Y. Dutilleux |
De voorzitter, | Le président, |
A. Alen | A. Alen |