Etaamb.openjustice.be
Meertalige weergave van Arrest van --
← Terug naar "Uittreksel uit arrest nr. 46/2015 van 30 april 2015 Rolnummers : 5773 en 5802 In zake : het beroep tot gedeeltelijke vernietiging van artikel 79, eerste lid, van de programmawet van 28 juni 2013 Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters J. Spreutels en A. Alen, en de rechters (...)"
Uittreksel uit arrest nr. 46/2015 van 30 april 2015 Rolnummers : 5773 en 5802 In zake : het beroep tot gedeeltelijke vernietiging van artikel 79, eerste lid, van de programmawet van 28 juni 2013 Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters J. Spreutels en A. Alen, en de rechters (...) Extrait de l'arrêt n° 46/2015 du 30 avril 2015 Numéros du rôle : 5773 et 5802 En cause : le recours en annulation partielle de l'article 79, alinéa 1 er , de la loi-programme du 28 juin 2013 La Cour constitutionnelle, composée des présidents J. Spreutels et A. Alen, et des juges E. De (...)
GRONDWETTELIJK HOF COUR CONSTITUTIONNELLE
Uittreksel uit arrest nr. 46/2015 van 30 april 2015 Extrait de l'arrêt n° 46/2015 du 30 avril 2015
Rolnummers : 5773 en 5802 Numéros du rôle : 5773 et 5802
In zake : het beroep tot gedeeltelijke vernietiging van artikel 79, En cause : le recours en annulation partielle de l'article 79, alinéa
eerste lid, van de programmawet van 28 juni 2013 (cumulatie van rust- 1er, de la loi-programme du 28 juin 2013 (cumul de pensions de
of overlevingspensioenen met beroepsinkomsten), ingesteld door Léon retraite ou de survie avec des revenus professionnels), introduit par
Campstein, en het beroep tot vernietiging van de artikelen 79 en 84, § Léon Campstein, et le recours en annulation des articles 79 et 84, §
3, van dezelfde programmawet, ingesteld door het « Vrij Syndicaat voor 3, de la même loi-programme, introduit par le « Syndicat Libre de la
het Openbaar Ambt - groep Defensie » en Erwin De Staelen. Fonction Publique - groupe Défense » et Erwin De Staelen.
Het Grondwettelijk Hof, La Cour constitutionnelle,
samengesteld uit de voorzitters J. Spreutels en A. Alen, en de composée des présidents J. Spreutels et A. Alen, et des juges E. De
rechters E. De Groot, L. Lavrysen, J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E. Groot, L. Lavrysen, J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E. Derycke, T.
Derycke, T. Merckx-Van Goey, P. Nihoul en F. Daoût, bijgestaan door de Merckx-Van Goey, P. Nihoul et F. Daoût, assistée du greffier F.
griffier F. Meersschaut, onder voorzitterschap van voorzitter J. Meersschaut, présidée par le président J. Spreutels,
Spreutels, wijst na beraad het volgende arrest : après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant :
I. Onderwerp van de beroepen en rechtspleging I. Objet des recours et procédure
a. Bij verzoekschrift dat aan het Hof is toegezonden bij op 16 a. Par requête adressée à la Cour par lettre recommandée à la poste le
december 2013 ter post aangetekende brief en ter griffie is ingekomen 16 décembre 2013 et parvenue au greffe le 17 décembre 2013, Léon
op 17 december 2013, heeft Léon Campstein beroep tot vernietiging Campstein a introduit un recours en annulation des mots « au moment de
ingesteld van de woorden « op het ogenblik dat zijn eerste la prise de cours de sa première pension de retraite conformément à
rustpensioen ingaat overeenkomstig artikel 87, tweede lid, » in l'article 87, alinéa 2, » dans l'article 79, alinéa 1er, de la
artikel 79, eerste lid, van de programmawet van 28 juni 2013 loi-programme du 28 juin 2013 (cumul de pensions de retraite ou de
(cumulatie van rust- of overlevingspensioenen met beroepsinkomsten), survie avec des revenus professionnels), publiée au Moniteur belge du
bekendgemaakt in het Belgisch Staatsblad van 1 juli 2013, tweede 1er juillet 2013, deuxième édition.
editie. b. Bij verzoekschrift dat aan het Hof is toegezonden bij op 2 januari b. Par requête adressée à la Cour par lettre recommandée à la poste le
2014 ter post aangetekende brief en ter griffie is ingekomen op 6
januari 2014, hebben het « Vrij Syndicaat voor het Openbaar Ambt - 2 janvier 2014 et parvenue au greffe le 6 janvier 2014, le « Syndicat
groep Defensie » en Erwin De Staelen, bijgestaan en vertegenwoordigd Libre de la Fonction Publique - groupe Défense » et Erwin De Staelen,
door Mr. P. Malumgré, advocaat bij de balie te Hasselt, beroep tot assistés et représentés par Me P. Malumgré, avocat au barreau de
vernietiging ingesteld van de artikelen 79 en 84, § 3, van dezelfde Hasselt, ont introduit un recours en annulation des articles 79 et 84,
programmawet. § 3, de la même loi-programme.
Die zaken, ingeschreven onder de nummers 5773 en 5802 van de rol van Ces affaires, inscrites sous les numéros 5773 et 5802 du rôle de la
het Hof, werden samengevoegd. Cour, ont été jointes.
(...) (...)
II. In rechte II. En droit
(...) (...)
Ten aanzien van de bestreden bepalingen Quant aux dispositions attaquées
B.1.1. De artikelen 79 en 84, § 3, van de programmawet van 28 juni B.1.1. Les articles 79 et 84, § 3, de la loi-programme du 28 juin 2013
2013 zijn vervat in titel 8 (« Pensioenen »), hoofdstuk 1 (« Regeling sont contenus dans le titre 8 (« Pensions »), chapitre 1er (« Cumul
van de cumulatie van pensioenen van de overheidssector met inkomsten des pensions du secteur public avec des revenus provenant de
voortvloeiend uit de uitoefening van een beroepsactiviteit of met een l'exercice d'une activité professionnelle ou avec un revenu de
vervangingsinkomen »), afdeling 2 (« Cumulatie van rust- of remplacement »), section 2 (« Cumul de pensions de retraite ou de
overlevingspensioenen met beroepsinkomsten »), van die wet. survie avec des revenus professionnels »), de cette loi.
Artikel 79 bepaalt : L'article 79 dispose :
« In afwijking van artikel 78 mag de persoon die één of meerdere « Par dérogation à l'article 78, la personne qui bénéficie d'une ou
rustpensioenen geniet of die één of meerdere rust- en plusieurs pensions de retraite ou d'une ou plusieurs pensions de
overlevingspensioenen geniet, deze pensioenen onbeperkt cumuleren met retraite et de survie, peut cumuler ces pensions de manière illimitée
beroepsinkomsten voor de kalenderjaren die volgen op dit waarin hij de avec des revenus professionnels pour les années civiles postérieures à
leeftijd van 65 jaar bereikt, indien hij op het ogenblik dat zijn celle durant laquelle elle atteint l'âge de 65 ans, si au moment de la
eerste rustpensioen ingaat overeenkomstig artikel 87, tweede lid, een prise de cours de sa première pension de retraite conformément à
loopbaan van ten minste 42 kalenderjaren bewijst overeenkomstig de l'article 87, alinéa 2, elle prouve une carrière d'au moins 42 années
regeling die geldt voor het vervroegd pensioen in de regeling van de werknemers. civiles calculées conformément à la réglementation applicable à la
In afwijking van het eerste lid mag de persoon die ambtshalve op rust pension anticipée dans le régime des travailleurs salariés.
Par dérogation à l'alinéa 1er, la personne qui a été mise à la
werd gesteld, voor de kalenderjaren die volgen op dit waarin hij de retraite d'office peut, pour les années civiles postérieures à celle
leeftijd van 65 jaar bereikt, één of meerdere rustpensioenen of één of durant laquelle elle atteint l'âge de 65 ans, cumuler de manière
meerdere rust- of overlevingspensioenen onbeperkt cumuleren met illimitée avec des revenus professionnels une ou plusieurs pensions de
beroepsinkomsten vanaf het ogenblik waarop hij een loopbaan van ten retraite ou une ou plusieurs pensions de retraite et de survie à
minste 42 kalenderjaren bewijst overeenkomstig de regeling die geldt partir du moment où elle prouve une carrière d'au moins 42 années
voor het vervroegd pensioen in de regeling van de werknemers, maar civiles calculées conformément à la réglementation applicable à la
pension anticipée dans le régime des travailleurs salariés mais sans
zonder rekening te houden met de kalenderjaren tijdens dewelke een tenir compte des années civiles pendant lesquelles une pension de
rustpensioen geheel of gedeeltelijk werd betaald. Indien het evenwel retraite a été totalement ou partiellement payée. Toutefois, s'il
gaat om een persoon die ambtshalve op rust werd gesteld vóór 1 januari s'agit d'une personne qui a été mise d'office à la retraite avant le 1er
2018, kunnen de kalenderjaren tijdens dewelke een rustpensioen geheel janvier 2018, les années civiles durant lesquelles une pension de
of gedeeltelijk werd betaald, eveneens in aanmerking worden genomen retraite a été totalement ou partiellement payée peuvent également
voor zover : entrer en considération pour autant que :
a) indien het pensioen ingaat vóór 1 januari 2014, betrokkene een a) si la pension a pris cours avant le 1er janvier 2014, l'intéressé
beroepsactiviteit uitoefent op 1 januari 2014; exerce une activité professionnelle au 1er janvier 2014;
b) indien het pensioen ingaat na 31 december 2013 maar vóór 1 januari b) si la pension prend cours après le 31 décembre 2013 mais avant le 1er
2018, betrokkene een beroepsactiviteit uitoefent op 1 januari van het janvier 2018, l'intéressé exerce une activité professionnelle le 1er
kalenderjaar dat volgt op de ingangsdatum van het pensioen ». janvier de l'année civile qui suit la date de prise de cours de la pension ».
Artikel 84, § 3, bepaalt : L'article 84, § 3, dispose :
« In afwijking van de §§ 1 en 2 mag de persoon die ambtshalve op rust « Par dérogation aux §§ 1 et 2, la personne qui a été mise à la
gesteld werd, voor de in § 2, tweede lid, bedoelde periode, één of retraite d'office peut, pour la période visée au § 2, alinéa 2,
cumuler de manière illimitée avec des revenus professionnels une ou
meerdere rustpensioenen of één of meerdere rust- of plusieurs pensions de retraite ou une ou plusieurs pensions de
overlevingspensioenen onbeperkt cumuleren met beroepsinkomsten vanaf retraite et de survie à partir du moment où elle prouve une carrière
het ogenblik waarop hij een loopbaan van ten minste 42 kalenderjaren d'au moins 42 années civiles calculées conformément à la
bewijst overeenkomstig de regeling die geldt voor het vervroegd réglementation applicable à la pension anticipée dans le régime des
pensioen in de regeling van de werknemers, maar zonder rekening te travailleurs salariés mais sans tenir compte des années civiles
houden met de kalenderjaren tijdens dewelke een rustpensioen geheel of pendant lesquelles une pension de retraite a été totalement ou
gedeeltelijk werd betaald. Indien het evenwel gaat om een persoon die partiellement payée. Toutefois, s'il s'agit d'une personne qui a été
ambtshalve op rust werd gesteld vóór 1 januari 2018, kunnen de mise d'office à la retraite avant le 1er janvier 2018, les années
kalenderjaren tijdens dewelke een rustpensioen geheel of gedeeltelijk civiles durant lesquelles une pension de retraite a été totalement ou
werd betaald, eveneens in aanmerking worden genomen voor zover : partiellement payée peuvent également entrer en considération pour autant que :
a) indien het pensioen ingaat vóór 1 januari 2014, betrokkene een a) si la pension a pris cours avant le 1er janvier 2014, l'intéressé
beroepsactiviteit uitoefent op 1 januari 2014; exerce une activité professionnelle au 1er janvier 2014;
b) indien het pensioen ingaat na 31 december 2013 maar vóór 1 januari b) si la pension prend cours après le 31 décembre 2013 mais avant le 1er
2018, betrokkene een beroepsactiviteit uitoefent op 1 januari van het janvier 2018, l'intéressé exerce une activité professionnelle le 1er
kalenderjaar dat volgt op de ingangsdatum van het pensioen ». janvier de l'année civile qui suit la date de prise de cours de la pension ».
B.1.2. Artikel 87, tweede lid, bepaalt : B.1.2. L'article 87, alinéa 2, dispose :
« Voor de toepassing van het eerste lid wordt het pensioen geacht in « Pour l'application de l'alinéa 1er, la pension est censée prendre
te gaan wanneer het de eerste maal wordt betaald. In geval van
betaling van vervallen achterstallen, wordt enkel de vervaldatum in cours lorsqu'elle est payée pour la première fois. En cas de paiement
aanmerking genomen ». d'arrérages échus, seule la date d'échéance est prise en compte ».
Ten aanzien van de ontvankelijkheid in de zaak nr. 5802 Quant à la recevabilité dans l'affaire n° 5802
B.2.1. De Ministerraad betwist het belang van de vakvereniging van het B.2.1. Le Conseil des ministres conteste l'intérêt à agir du syndicat
militaire en burgerpersoneel van het ministerie van Landsverdediging du personnel militaire et civil du ministère de la Défense, étant
om in rechte te treden, aangezien haar belang zou samenvallen met dat donné que son intérêt se confondrait avec celui de ses membres. Il
van haar leden. Hij betwist ook het belang van de tweede verzoekende conteste aussi l'intérêt de la seconde partie requérante, lequel
partij, dat hypothetisch zou zijn, aangezien de vernietiging van de serait hypothétique, l'annulation des dispositions attaquées ne lui
bestreden bepalingen haar niet op vaststaande wijze het voordeel van assurant pas de manière certaine le bénéfice du cumul illimité d'une
de onbeperkte cumulatie van een pensioen met beroepsinkomsten pension avec des revenus professionnels.
verzekert. De Ministerraad betwist ook de procesbevoegdheid van de vakvereniging Le Conseil des ministres conteste aussi la capacité d'agir du syndicat
van het militaire en burgerpersoneel van het ministerie van du personnel militaire et civil du ministère de la Défense parce qu'il
Landsverdediging aangezien zij het voorschrift van artikel 7 van de ne respecterait pas le prescrit de l'article 7 de la loi spéciale du 6
bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof niet in janvier 1989 sur la Cour constitutionnelle.
acht zou nemen. B.2.2. De Grondwet en de bijzondere wet van 6 januari 1989 vereisen B.2.2. La Constitution et la loi spéciale du 6 janvier 1989 imposent à
dat elke natuurlijke persoon of rechtspersoon die een beroep tot toute personne physique ou morale qui introduit un recours en
vernietiging instelt, doet blijken van een belang. Van het vereiste annulation de justifier d'un intérêt. Ne justifient de l'intérêt
belang doen slechts blijken de personen wier situatie door de requis que les personnes dont la situation pourrait être affectée
bestreden norm rechtstreeks en ongunstig zou kunnen worden geraakt. directement et défavorablement par la norme entreprise.
B.2.3. In haar hoedanigheid van militair doet de tweede verzoekende B.2.3. En sa qualité de militaire, la seconde partie requérante
partij blijken van het vereiste belang om een beroep tot vernietiging justifie de l'intérêt requis pour introduire un recours en annulation
in te stellen aangezien het recht op de onbeperkte cumulatie van een dès lors qu'elle pourrait se voir privée, par les dispositions
pensioen met beroepsinkomsten haar door de bestreden bepalingen zou attaquées, du droit au cumul illimité d'une pension avec des revenus
kunnen worden ontzegd. professionnels.
B.2.4. Aangezien het belang van de tweede verzoekende partij bij het B.2.4. Dès lors que l'intérêt au recours de la seconde partie
beroep vaststaat, is het niet nodig te onderzoeken of de eerste requérante est établi, il n'est pas nécessaire d'examiner si la
verzoekende partij ook voldoet aan de ontvankelijkheidsvoorwaarden die première partie requérante satisfait également aux conditions de
zijn vereist om de vernietiging van de bestreden bepalingen te recevabilité requises pour poursuivre l'annulation des dispositions
vorderen. attaquées.
Ten gronde Quant au fond
B.3.1. Titel 8, die de bestreden bepaling bevat, is bij een amendement B.3.1. Le titre 8, qui contient la disposition attaquée, a été inséré
van de Regering in het ontwerp van programmawet ingevoegd. Die tekst dans le projet de loi-programme par un amendement du Gouvernement. Ce
strekt ertoe het regeerakkoord uit te voeren, dat « voor texte vise à mettre en oeuvre l'accord gouvernemental qui prévoyait «
gepensioneerden die vrijwillig willen werken na het pensioen » voorzag pour les pensionnés qui souhaitent travailler volontairement après
in « een hervorming wat het combineren van een pensioen met een leur pension, [...] une réforme du régime de cumul d'une pension avec
toegelaten beroepsactiviteit betreft » (Parl. St., Kamer, 2012-2013, une activité professionnelle autorisée » (Doc. parl., Chambre,
DOC 53-2853/003, p. 17). 2012-2013, DOC 53-2853/003, p. 17).
In de verantwoording van het amendement wordt vermeld : La justification de l'amendement indique :
« De bedoeling van dit ontwerp bestaat erin om sommige van [de] « L'objectif de ce projet est d'assouplir certaines [des] restrictions
beperkingen inzake toegelaten beroepsactiviteiten te versoepelen. Deze
versoepeling is ingegeven door een bekommernis om het aantal concernant les activités professionnelles autorisées, afin de
knelpuntvacatures en het aantal vervangingsvacatures in de hand te houden. Wanneer gepensioneerden gemakkelijker aan het werk kunnen blijven, zullen er immers minder banen zijn waarvoor een werkgever op zoek zal moeten gaan naar een geschikte vervanger voor een personeelslid dat op pensioen gaat. De omstandigheid dat gepensioneerden meer zullen mogen werken, kan eveneens ertoe bijdragen dat sommige knelpuntvacatures makkelijker ingevuld kunnen worden. Door een grotere instroom van personen die hun rustpensioen met beroepsinkomsten willen cumuleren, kan namelijk de pool aan kandidaten voor een knelpuntberoep worden vergroot. Het is echter geenszins de bedoeling dat er totaal geen grenzen meer zouden zijn qua cumulatie van pensioenen met beroepsinkomsten. Het beginsel dat een rustpensioen niet kan worden gecumuleerd met een maîtriser le nombre d'emplois en pénurie et de remplacements à pourvoir. En effet, s'il est plus facile pour les pensionnés de rester au travail, il y aura moins d'emplois pour lesquels l'employeur devra rechercher un remplaçant adéquat à la suite d'un départ à la pension. De plus, le fait que les pensionnés pourront travailler plus peut aussi contribuer à faciliter le remplacement d'effectifs pour certaines professions où il y a pénurie de main d'oeuvre. L'augmentation du nombre de personnes qui souhaitent cumuler une pension de retraite et des revenus professionnels peut en effet être de nature à accroître le nombre de candidats pour une profession en pénurie. Cependant, le but n'est nullement de supprimer totalement les limites de cumul entre pensions et revenus professionnels. Le principe selon lequel une pension de retraite ne peut pas être combinée avec un
inkomen uit arbeid, dient de regel te blijven » (ibid., p. 22). revenu du travail doit demeurer la règle » (ibid., p. 22).
Wat meer in het bijzonder de regeling van de onbeperkte cumulatie van En ce qui concerne, plus particulièrement, le régime du cumul illimité
een pensioen met beroepsinkomsten na 65 jaar betreft, wordt in de d'une pension avec des revenus professionnels au-delà de 65 ans, les
parlementaire voorbereiding van de bestreden wet beklemtoond dat de travaux préparatoires de la loi attaquée soulignent que le paiement du
uitbetaling van het eerste bedrag van een rustpensioen het premier montant d'une pension de retraite constitue le critère
doorslaggevende criterium vormt om het te genieten. Bovendien wordt déterminant pour en bénéficier. Ils relèvent, en outre, que la
erin opgemerkt dat de loopbaanvoorwaarde niet alleen om budgettaire condition de carrière a été introduite, non seulement pour des raisons
redenen werd ingevoerd, maar ook omdat het principiële verbod op de budgétaires, mais également parce que l'interdiction du cumul d'une
cumulatie van een pensioen met beroepsinkomsten nog steeds de pension avec des revenus professionnels reste le principe de base
basisregel blijft (Parl. St., Kamer, 2012-2013, DOC 53-2853/003, pp. 21 en volgende). (Doc. parl., Chambre, 2012-2013, DOC 53-2853/003, pp. 21 et
In de parlementaire voorbereiding wordt in die zin gepreciseerd : suivantes). Les travaux préparatoires précisent, en ce sens :
« Het is [...] geenszins de bedoeling dat er totaal geen grenzen meer « [...] le but n'est nullement de supprimer totalement les limites de
zouden zijn qua cumulatie van pensioenen met beroepsinkomsten. Het cumul entre pensions et revenus professionnels. Le principe selon
beginsel dat een rustpensioen niet kan worden gecumuleerd met een lequel une pension de retraite ne peut être combinée avec un revenu de
inkomen uit arbeid, dient de regel te blijven. Dit principe dreigt travail doit demeurer la règle. Ce principe risque toutefois de
evenwel de uitzondering te worden indien er enkel een leeftijdsgrens devenir l'exception si, en matière de travail autorisé, il y avait
uniquement une limite d'âge. Dans ce cas en effet, tous les pensionnés
qua toegelaten arbeid zou worden gehanteerd. In dat geval zouden pourraient par exemple percevoir des revenus d'appoint illimités à
immers alle gepensioneerden bijvoorbeeld vanaf de leeftijd van 65 jaar partir de 65 ans. Il y a lieu, dès lors, de prévoir un critère
onbeperkt kunnen bijverdienen. Bijgevolg moet er, naast een
leeftijdsvoorwaarde, nog een bijkomende toepassingsvereiste in de d'application supplémentaire dans la législation outre la condition
wetgeving worden vastgelegd. Dat de keuze voor een bijkomende d'âge. Il n'est pas étonnant que le choix d'une condition
toepassingsvoorwaarde viel op een bepaalde duur van de voorafgaande d'application supplémentaire se soit porté sur une certaine durée de
loopbaan, en meer bepaald deze van 42 loopbaanjaren, hoeft niet te la carrière précédente, et plus particulièrement sur celle de 42 ans.
verwonderen. Loopbaanvoorwaarden komen immers nu al frequent voor in Des conditions de carrière sont en effet déjà fréquemment utilisées
de pensioenreglementering. [...] dans la réglementation des pensions. [...]
Daarnaast kan van een loopbaanvoorwaarde een activerende werking En outre, une condition de carrière peut avoir un effet d'activation.
uitgaan. Het feit dat men onbeperkt kan bijverdienen, kan immers Le fait de pouvoir percevoir des revenus d'appoint illimités peut en
mensen ertoe aanzetten om langer aan het werk te blijven. effet inciter les gens à rester actifs plus longtemps.
De loopbaanvoorwaarde van 42 jaar vinden we terug voor een vervroegde On retrouve la condition de carrière de 42 ans dans la pension
pensionering vanaf de leeftijd van 60 jaar : met een zeer lange anticipée à partir de l'âge de 60 ans : une très longue carrière
permet encore exceptionnellement de prendre sa pension de retraite à
loopbaan kan men uitzonderlijk nog steeds op 60-jarige leeftijd op l'âge de 60 ans. C'est cette condition de carrière très longue qui est
pensioen. Het is deze voorwaarde van een zeer lange loopbaan die we également d'application en ce qui concerne le complément de revenu
ook voor het onbeperkt bijverdienen hanteren. Wie een loopbaan van 42 illimité. Celui qui a 42 ans de carrière derrière lui est réputé avoir
jaar achter de rug heeft, wordt geacht voldoende pensioenbijdragen te versé des cotisations de pension suffisantes » (Doc. parl., Chambre,
hebben betaald » (Parl. St., Kamer, 2012-2013, DOC 53-2853/003, p. 2012-2013, DOC 53-2853/003, p. 22).
22). B.3.2. De verzoekende partij in de zaak nr. 5773 is van mening dat zij B.3.2. La partie requérante dans l'affaire n° 5773 considère qu'elle
het slachtoffer is van een ongrondwettig verschil in behandeling in
zoverre zij de als politieke mandataris gewerkte loopbaanjaren niet est victime d'une différence de traitement inconstitutionnelle en ce
zou kunnen laten meetellen om de in het bestreden artikel 79, eerste qu'elle ne pourrait comptabiliser les années de carrière accomplies en
lid, bedoelde 42 kalenderjaren te bereiken. Zij betwist ook dat het tant que mandataire politique pour atteindre les 42 années civiles
visées par l'article 79, alinéa 1er, attaqué. Elle conteste aussi que
voordeel van de onbeperkte cumulatie van het pensioen met le bénéfice du cumul illimité de la pension avec des revenus
beroepsinkomsten afhankelijk wordt gemaakt van de voorwaarde dat het professionnels soit subordonné à la condition que la première pension
eerste pensioen werd ontvangen wanneer een loopbaan van 42 ait été perçue lorsque 42 années civiles de carrière ont été
kalenderjaren is gewerkt. accomplies.
B.3.3. De verzoekende partijen in de zaak nr. 5802 betwisten, B.3.3. Les parties requérantes dans l'affaire n° 5802 contestent,
enerzijds, dat het militaire personeel, net zoals de andere d'une part, que le personnel militaire doive, comme les autres membres
personeelsleden van het openbaar ambt, 42 loopbaanjaren moet tellen om du personnel de la fonction publique, compter 42 ans de carrière pour
de onbeperkte cumulatie van een wettelijk pensioen met bénéficier du cumul illimité d'une pension légale avec des revenus
beroepsinkomsten te genieten, terwijl de meeste militairen op rust professionnels, alors que la plupart des militaires sont mis à la
worden gesteld op 56 jaar, leeftijd waarop zij niet aan die voorwaarde pension à 56 ans, âge auquel ils ne peuvent remplir cette condition.
kunnen voldoen. Anderzijds, betwisten zij de grondwettigheid van het D'autre part, elles contestent la constitutionnalité de la différence
verschil in behandeling dat is ingevoerd tussen de personeelsleden die de traitement établie entre les membres du personnel mis d'office à la
vóór 1 januari 2018 ambtshalve op rust zijn gesteld, voor wie de jaren retraite avant le 1er janvier 2018, pour qui les années durant
tijdens welke zij een pensioen geheel of gedeeltelijk hebben gekregen, lesquelles ils ont perçu totalement ou partiellement une pension
onder bepaalde voorwaarden in aanmerking kunnen worden genomen bij de peuvent, sous certaines conditions, entrer en considération dans le
berekening van de kalenderjaren van de loopbaan, en diegenen die na 1 calcul des années civiles de carrière, et ceux qui seront mis d'office
januari 2018 ambtshalve op rust zullen worden gesteld, voor wie zulks à la retraite après le 1er janvier 2018, pour qui cela ne sera plus le cas.
niet langer het geval zal zijn.
B.4.1. De verzoekende partij in de zaak nr. 5773 voert in een eerste B.4.1. La partie requérante dans l'affaire n° 5773 soutient dans une
première branche que l'article 79, alinéa 1er, de la loi-programme du
onderdeel aan dat artikel 79, eerste lid, van de programmawet van 28 28 juin 2013, en permettant, dans certaines conditions, le cumul
juni 2013, door de onbeperkte cumulatie van een pensioen met illimité d'une pension avec des revenus professionnels, instaure une
beroepsinkomsten onder bepaalde voorwaarden mogelijk te maken, een différence de traitement injustifiée entre les fonctionnaires publics
onverantwoord verschil in behandeling invoert tussen de openbare au sens large et les titulaires d'un mandat politique local, étant
ambtenaren in ruime zin en de titularissen van een lokaal politiek donné que l'exercice du mandat politique local ne serait pas pris en
mandaat, aangezien de uitoefening van het lokale politieke mandaat compte dans le calcul des années civiles de carrière autorisant le
niet in aanmerking zou worden genomen bij de berekening van de bénéfice de ce cumul.
kalenderjaren van de loopbaan waarbij het voordeel van die cumulatie
wordt toegestaan.
B.4.2. Artikel 79 bepaalt dat de duur van de loopbaan wordt berekend B.4.2. L'article 79 dispose que la durée de la carrière est calculée
overeenkomstig de regeling die geldt voor het vervroegd pensioen in de conformément à la réglementation applicable à la pension anticipée
regeling van de werknemers, volgens welke alle kalenderjaren in dans le régime des travailleurs salariés selon laquelle doivent être
aanmerking moeten worden genomen die met name overeenkomstig de prises en compte toutes les années civiles susceptibles d'ouvrir des
Belgische wettelijke regeling pensioenrechten kunnen doen ontstaan. droits à la pension, notamment conformément au régime légal belge.
De wet van 8 december 1976 tot regeling van het pensioen van sommige La loi du 8 décembre 1976 réglant la pension de certains mandataires
mandatarissen en van dat van hun rechtverkrijgenden voorziet met name et celle de leurs ayants droit prévoit notamment des droits à la
in pensioenrechten voor de lokale politieke mandatarissen. De pension pour les mandataires politiques locaux. L'exercice d'un mandat
uitoefening van een lokaal politiek mandaat kan dus in aanmerking politique local peut donc être pris en considération dans le calcul de
worden genomen bij de berekening van de bij artikel 79, eerste lid, la condition de carrière établie par l'article 79, alinéa 1er, de la
van de programmawet van 28 juni 2013 gestelde loopbaanvoorwaarde. loi-programme du 28 juin 2013.
B.4.3. Het middel vertrekt dan ook van een verkeerd uitgangspunt. Het B.4.3. Le moyen procède, dès lors, d'une prémisse erronée. En effet,
aantal kalenderjaren van de loopbaan wordt volgens artikel 79, eerste le nombre d'années civiles de carrière est calculé, selon l'article
lid, van de programmawet van 28 juni 2013 immers berekend 79, alinéa 1er, de la loi-programme du 28 juin 2013, conformément à la
overeenkomstig de regeling die geldt voor het vervroegd pensioen in de réglementation applicable à la pension anticipée dans le régime des
regeling van de werknemers, die erin voorziet dat de kalenderjaren die travailleurs salariés qui prévoit que sont prises en compte les années
overeenkomstig de Belgische wettelijke regeling pensioenrechten kunnen civiles susceptibles d'ouvrir des droits à la pension conformément au
doen ontstaan, en met name die tijdens welke een lokaal politiek régime légal belge, et, notamment, celles durant lesquelles est exercé
mandaat is uitgeoefend, in aanmerking worden genomen. un mandat politique local.
B.4.4. Dat onderdeel van het middel is niet gegrond. B.4.4. Le moyen, en cette branche, n'est pas fondé.
B.5.1. In het tweede onderdeel voert de verzoekende partij in de zaak B.5.1. Dans la seconde branche, la partie requérante dans l'affaire n°
nr. 5773 een onverantwoord verschil in behandeling aan tussen de 5773 invoque une différence de traitement injustifiée entre les
personen die de leeftijd van 65 jaar of ouder hebben bereikt en een personnes ayant atteint l'âge de 65 ans ou plus et comptant une
loopbaan van minstens 42 kalenderjaren tellen naargelang zij hun carrière d'au moins 42 années civiles selon qu'elles auront perçu ou
eerste rustpensioen al dan niet hebben gekregen alvorens een loopbaan
van 42 kalenderjaren te tellen, terwijl zij, aangezien zij een non leur première pension de retraite avant de compter 42 années
civiles de carrière, alors que, poursuivant une activité
beroepsactiviteit uitoefenen, de vereiste anciënniteit op 65 jaar professionnelle, elles ont pu atteindre l'ancienneté requise à 65 ans.
hebben kunnen bereiken.
De verzoekende partijen in de zaak nr. 5802 voeren aan dat, aangezien Les parties requérantes dans l'affaire n° 5802 soutiennent, quant à
elles, qu'une partie du personnel militaire (en dessous du rang
een deel van het militair personeel (onder de rang van officier) op 56 d'officier) étant mise d'office à la retraite à 56 ans, cette partie
jaar ambtshalve op rust wordt gesteld, dat deel van het personeel in
de onmogelijkheid zou verkeren om de vereiste 42 loopbaanjaren te du personnel serait dans l'impossibilité d'atteindre les 42 années de
bereiken op het ogenblik dat de uitbetaling van zijn eerste pensioen carrière requises au moment de la prise en compte du paiement de sa
in aanmerking wordt genomen en dus in de onmogelijkheid zou verkeren première pension et serait donc dans l'impossibilité de bénéficier du
om de onbeperkte cumulatie van het pensioen met beroepsinkomsten te cumul illimité de la pension avec des revenus professionnels.
genieten. B.5.2. Het criterium dat een verschil in behandeling tussen de B.5.2. Le critère qui établit une différence de traitement entre les
personen invoert naargelang zij al dan niet minstens 42 loopbaanjaren tellen op het ogenblik dat het eerste pensioen ingaat, is objectief. Het Hof dient nog te onderzoeken of dat criterium redelijk verantwoord is. Het komt de wetgever toe te oordelen in hoeverre het opportuun is maatregelen te nemen met het oog op besparingen inzake rust- en overlevingspensioenen. Aangezien die pensioenen gedeeltelijk met overheidsfondsen worden gefinancierd, moet de last die op de Staat weegt, kunnen worden gewijzigd wanneer de sanering van de openbare financiën of het tekort in de sociale zekerheid zulks vereisen. Hij beschikt dan ook over een ruime beoordelingsbevoegdheid bij het bepalen van zijn beleid ter zake. B.5.3. Zoals in B.3.1 in herinnering is gebracht, blijft het verbod van de cumulatie tussen het pensioen en beroepsinkomsten het basisbeginsel wegens, met name, de budgettaire gevolgen die die cumulatie meebrengt. De wetgever vermocht te oordelen dat het doel dat erin bestaat werknemers, in sectoren met een tekort aan arbeidskrachten, ertoe aan te zetten na de pensioenleeftijd te blijven werken, niet zou worden bereikt indien hij de uitzondering op de beperking van de toegestane cumulatie niet verbond met een loopbaanvoorwaarde. In dat verband vermocht de wetgever eveneens te oordelen dat een loopbaanvoorwaarde maatschappelijk billijker was dan een leeftijdsvoorwaarde. Rekening houdend met de ruime beoordelingsbevoegdheid van de wetgever ter zake, vermocht hij redelijkerwijs te oordelen dat het noodzakelijk was, teneinde de onbeperkte cumulatie van het pensioen met personnes selon qu'elles comptent ou non au moins 42 années de carrière au moment de la prise de cours de la première pension est objectif. La Cour doit encore examiner si ce critère est raisonnablement justifié. Il appartient au législateur d'apprécier dans quelle mesure il est opportun d'adopter des dispositions en vue de réaliser des économies dans le domaine des pensions de retraite et de survie. Etant donné que ces pensions sont en partie financées au moyen de deniers publics, la charge qui repose sur l'Etat doit pouvoir être modifiée lorsque l'assainissement des finances publiques ou le déficit de la sécurité sociale l'exigent. Il dispose, dès lors, d'un pouvoir d'appréciation étendu pour la détermination de sa politique en la matière. B.5.3. Comme il a été rappelé en B.3.1, l'interdiction du cumul entre la pension et des revenus professionnels reste le principe de base en raison, notamment, des conséquences budgétaires que ce cumul implique. Le législateur a pu considérer que l'objectif d'inciter des travailleurs, dans des secteurs souffrant de pénurie de main-d'oeuvre, à continuer à travailler au-delà de l'âge de la pension ne serait pas atteint s'il ne liait pas l'exception à la limite du cumul autorisé à une condition de carrière. A cet égard, le législateur a aussi pu considérer qu'une condition de carrière était socialement plus équitable qu'une condition d'âge. Compte tenu du large pouvoir d'appréciation du législateur en la matière, il a raisonnablement pu considérer qu'il était nécessaire,
beroepsinkomsten te kunnen genieten, dat het eerste pensioen moest pour pouvoir bénéficier du cumul illimité de la pension avec des
zijn ingegaan op een ogenblik dat de betrokkene daadwerkelijk reeds revenus professionnels, que la première pension ait pris cours à un
een loopbaan van 42 kalenderjaren telde. moment où l'intéressé comptait effectivement déjà une carrière de 42
Het is niet zonder redelijke verantwoording om aan de persoon die, années civiles. Il n'est pas sans justification raisonnable de priver du cumul
terwijl hij blijft werken, ervoor heeft gekozen zijn pensioen aan te illimité la personne qui, tout en continuant à travailler, a choisi de
vragen terwijl hij de 42 loopbaanjaren niet had bereikt, de onbeperkte demander sa pension alors qu'elle n'avait pas atteint les 42 années de
cumulatie te ontzeggen. carrière.
B.5.4. Die overweging is niet in strijd met het overigens door de B.5.4. Cette considération ne contredit pas l'objectif par ailleurs
wetgever nagestreefde doel, namelijk onder bepaalde voorwaarden de poursuivi par le législateur, à savoir d'autoriser à certaines
cumulatie van een rust- of overlevingspensioen met een beroepsinkomen conditions le cumul d'une pension de retraite ou de survie et d'un
toe te staan, en is evenmin in tegenspraak met de verantwoording van revenu professionnel, pas plus qu'elle ne contredit la justification
de keuze voor het criterium van 42 loopbaanjaren, zoals zij in B.3.1 du choix du critère de 42 ans de carrière, telle qu'elle est exposée
is uiteengezet. en B.3.1.
B.5.5. In tegenstelling tot wat de verzoekende partijen in de zaak nr. B.5.5. Contrairement à ce que soutiennent les parties requérantes dans
5802 aanvoeren, is het voor de militairen die vóór de leeftijd van 65 l'affaire n° 5802, il n'est pas impossible aux militaires qui sont mis
jaar ambtshalve op rust worden gesteld, niet onmogelijk om hun à la pension d'office avant l'âge de 65 ans de compléter leur carrière
loopbaan te vervolledigen teneinde aan de voorwaarde van 42 afin de remplir la condition de 42 ans de carrière. Cette catégorie de
loopbaanjaren te voldoen. Die categorie van personen kan immers de in personnes peut en effet bénéficier de la dérogation inscrite à
artikel 79, tweede lid, opgenomen afwijking genieten, die niet langer l'article 79, alinéa 2, qui ne comporte plus l'exigence que la
de vereiste omvat dat de voorwaarde van 42 loopbaanjaren moet zijn condition de 42 années de carrière soit remplie au moment de la prise
vervuld op het ogenblik dat het eerste pensioen ingaat. de cours de la première pension.
B.5.6. De middelen zijn niet gegrond. B.5.6. Les moyens ne sont pas fondés.
B.6.1. De verzoekende partijen in de zaak nr. 5802 leiden een tweede B.6.1. Les parties requérantes dans l'affaire n° 5802 prennent un
middel af uit de schending van de artikelen 10 en 11 van de Grondwet second moyen de la violation des articles 10 et 11 de la Constitution
door de artikelen 79, tweede lid, en 84, § 3, van de programmawet van 28 juni 2013. par les articles 79, alinéa 2, et 84, § 3, de la loi-programme du 28 juin 2013.
B.6.2. De overgangsmaatregel die die bepalingen bevatten, zou een niet B.6.2. La mesure transitoire que comprennent ces dispositions
redelijk verantwoord verschil in behandeling invoeren tussen de instaurerait une différence de traitement non raisonnablement
personen die vóór en na 1 januari 2018 ambtshalve op rust zijn justifiée entre les personnes mises d'office à la retraite avant et
gesteld, aangezien de mogelijkheid om beroepsinkomsten te cumuleren après le 1er janvier 2018, la possibilité de cumuler revenus
professionnels et pension au cours des années nécessaires pour
met een pensioen tijdens de jaren die nodig zijn om de 42 atteindre les 42 années de carrière requises pour bénéficier du cumul
loopbaanjaren te bereiken die zijn vereist om de onbeperkte cumulatie illimité de la pension avec des revenus professionnels étant ôtée à
van het pensioen met beroepsinkomsten te genieten, aan die
laatstgenoemden wordt ontnomen. ces dernières.
B.7.1. De in het tweede gedeelte van de artikelen 79, tweede lid, en B.7.1. La disposition transitoire contenue dans la seconde partie des
84, § 3, van de programmawet van 28 juni 2013 vervatte articles 79, alinéa 2, et 84, § 3, de la loi-programme du 28 juin 2013
overgangsbepaling voorziet erin dat de jaren tijdens welke een prévoit que les années durant lesquelles une pension a été totalement
pensioen geheel of gedeeltelijk werd ontvangen, onder bepaalde ou partiellement perçue pourront être prises en considération dans le
voorwaarden in aanmerking zullen kunnen worden genomen bij de berekening van de loopbaanduur, voor de personen die vóór 1 januari 2018 ambtshalve op rust zijn gesteld. In tegenstelling tot die laatstgenoemden zullen de personen die na 1 januari 2018 ambtshalve op rust zijn gesteld, bij de berekening van de duur van hun loopbaan de jaren tijdens welke zij zullen zijn blijven werken en daarbij tevens hun pensioen zullen zijn blijven krijgen, niet langer kunnen laten meetellen. B.7.2. Het komt in beginsel de wetgever toe om de inwerkingtreding van een nieuwe wet te regelen en uit te maken of hij al dan niet in overgangsmaatregelen dient te voorzien. De artikelen 10 en 11 van de Grondwet zijn slechts geschonden indien het tijdstip van inwerkingtreding tot een verschil in behandeling leidt waarvoor geen redelijke verantwoording bestaat of indien aan het vertrouwensbeginsel op buitensporige wijze afbreuk wordt gedaan. Het vertrouwensbeginsel is nauw verbonden met het - tevens door de verzoekende partijen aangevoerde - rechtszekerheidsbeginsel, dat de wetgever verbiedt om zonder objectieve en redelijke verantwoording afbreuk te doen aan het belang van de rechtsonderhorigen om in staat te zijn de rechtsgevolgen van hun handelingen te voorzien. Overgangsmaatregelen moeten echter algemeen zijn en gebaseerd zijn op objectieve en pertinente criteria die verantwoorden waarom sommige personen tijdelijk maatregelen genieten die afwijken van de regeling die door de nieuwe norm is vastgesteld. B.7.3. Te dezen berust het door de wetgever ingevoerde onderscheid op een objectief criterium, namelijk de omstandigheid dat de ambtenaar vóór of na 1 januari 2018 ambtshalve op rust wordt gesteld. Dat onderscheid is bovendien niet alleen op de militairen maar op elke ambtshalve op rust gestelde persoon van toepassing. B.7.4. Het Hof dient evenwel te onderzoeken of dat onderscheid redelijk verantwoord is. B.7.5. Wegens het in B.3.1 vermelde basisbeginsel volgens hetwelk een pensioen in de regel niet met beroepsinkomsten kan worden gecumuleerd, vermocht de wetgever redelijkerwijs te oordelen dat de ambtshalve op rust gestelde personen, die een afwijkende regeling genieten waardoor zij hun loopbaan na hun pensionering kunnen vervolledigen, de loopbaanjaren tijdens welke zij gelijktijdig een pensioen en beroepsinkomsten hebben gekregen, niet kunnen laten meetellen om de 42 loopbaanjaren te bereiken die zijn vereist om de onbeperkte cumulatie van het pensioen met beroepsinkomsten te genieten. De wetgever vermocht evenwel redelijkerwijs te oordelen dat een overgangsperiode noodzakelijk was voor de personen die reeds ambtshalve op rust waren gesteld of die op de datum van inwerkingstelling van de nieuwe regeling op het punt stonden ambtshalve op rust te worden gesteld, aangezien die personen hun beroepsloopbaan niet tijdig met kennis van zaken hebben kunnen organiseren. De maatregel is niet onevenredig, rekening houdend met het feit dat de in de overgangsbepaling bedoelde termijn van vijf jaar de ambtenaren in staat stelt zich voor te bereiden op de wijziging van regeling. Om dezelfde reden is het rechtszekerheidsbeginsel, dat de voorzienbaarheid van het recht inhoudt, te dezen evenmin geschonden. B.7.6. Het middel is niet gegrond. Om die redenen, het Hof verwerpt de beroepen. Aldus gewezen in het Frans, het Nederlands en het Duits, overeenkomstig artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof, op 30 april 2015. De griffier, F. Meersschaut De voorzitter, calcul de la durée de carrière, pour les personnes mises d'office à la retraite avant le 1er janvier 2018 sous certaines conditions. Contrairement à ces dernières, les personnes mises d'office à la retraite après le 1er janvier 2018 ne pourront plus comptabiliser dans le calcul de la durée de leur carrière les années durant lesquelles elles auront continué à travailler tout en continuant à percevoir leur pension. B.7.2. Il appartient en principe au législateur de régler l'entrée en vigueur d'une loi nouvelle et de décider de prévoir ou non des mesures transitoires. Les articles 10 et 11 de la Constitution ne sont violés que si la date d'entrée en vigueur établit une différence de traitement dépourvue de justification raisonnable ou s'il est porté une atteinte disproportionnée au principe de confiance. Le principe de confiance est étroitement lié au principe de la sécurité juridique, également invoqué par les parties requérantes, qui interdit au législateur de porter atteinte sans justification objective et raisonnable à l'intérêt que possèdent les sujets de droit d'être en mesure de prévoir les conséquences juridiques de leurs actes. Les mesures transitoires doivent cependant être générales et être fondées sur des critères objectifs et pertinents qui justifient les raisons pour lesquelles certaines personnes bénéficieront, à titre transitoire, de mesures dérogatoires au régime établi par la norme nouvelle. B.7.3. En l'espèce, la distinction établie par le législateur repose sur un critère objectif, à savoir la circonstance que l'agent est mis d'office à la retraite avant ou après le 1er janvier 2018. En outre, cette distinction ne s'applique pas seulement aux militaires mais à toute personne mise d'office à la retraite. B.7.4. Toutefois, la Cour doit examiner si cette distinction est raisonnablement justifiée. B.7.5. En raison du principe de base, mentionné en B.3.1, selon lequel, en règle, une pension ne peut être cumulée avec les revenus du travail, le législateur a pu raisonnablement considérer que les personnes mises à la retraite d'office, qui bénéficient d'un régime dérogatoire leur permettant de compléter leur carrière après leur mise à la pension, ne puissent comptabiliser les années de carrière durant lesquelles elles ont perçu, simultanément, une pension et des revenus professionnels pour atteindre les 42 années de carrière requises pour bénéficier du cumul illimité de la pension avec des revenus professionnels. Le législateur a cependant pu raisonnablement estimer que pour les personnes déjà mises à la retraite d'office ou qui étaient sur le point de l'être à la date de mise en oeuvre du nouveau régime, une période transitoire était nécessaire, ces personnes n'ayant pu en temps utile organiser leur carrière professionnelle en connaissance de cause. La mesure n'est pas disproportionnée compte tenu de ce que le délai de cinq années prévu par la disposition transitoire permet aux fonctionnaires de se préparer au changement de régime. Pour le même motif, le principe de la sécurité juridique, qui implique la prévisibilité du droit, n'est pas non plus violé en l'espèce. B.7.6. Le moyen n'est pas fondé. Par ces motifs, la Cour rejette les recours. Ainsi rendu en langue française, en langue néerlandaise et en langue allemande, conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur la Cour constitutionnelle, le 30 avril 2015. Le greffier, F. Meersschaut Le président,
J. Spreutels J. Spreutels
^