Etaamb.openjustice.be
Meertalige weergave van Arrest van --
← Terug naar "Uittreksel uit arrest nr. 181/2013 van 19 december 2013 Rolnummer : 5578 In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 233 van het Sociaal Strafwetboek, gesteld door het Hof van Beroep te Luik. Het Grondwettelijk Hof, samengesteld wijst na beraad het volgende arrest : I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging"
Uittreksel uit arrest nr. 181/2013 van 19 december 2013 Rolnummer : 5578 In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 233 van het Sociaal Strafwetboek, gesteld door het Hof van Beroep te Luik. Het Grondwettelijk Hof, samengesteld wijst na beraad het volgende arrest : I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging Extrait de l'arrêt n° 181/2013 du 19 décembre 2013 Numéro du rôle : 5578 En cause : la question préjudicielle relative à l'article 233 du Code pénal social, posée par la Cour d'appel de Liège. La Cour constitutionnelle, composée des pré après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : I. Objet de la question préjudicielle et procéd(...)
GRONDWETTELIJK HOF COUR CONSTITUTIONNELLE
Uittreksel uit arrest nr. 181/2013 van 19 december 2013 Extrait de l'arrêt n° 181/2013 du 19 décembre 2013
Rolnummer : 5578 Numéro du rôle : 5578
In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 233 van het En cause : la question préjudicielle relative à l'article 233 du Code
Sociaal Strafwetboek, gesteld door het Hof van Beroep te Luik. pénal social, posée par la Cour d'appel de Liège.
Het Grondwettelijk Hof, La Cour constitutionnelle,
samengesteld uit de voorzitters J. Spreutels en M. Bossuyt, en de composée des présidents J. Spreutels et M. Bossuyt, et des juges E. De
rechters E. De Groot, L. Lavrysen, A. Alen, J.-P. Snappe, J.-P. Groot, L. Lavrysen, A. Alen, J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E. Derycke,
Moerman, E. Derycke, T. Merckx-Van Goey, P. Nihoul, F. Daoût en T. T. Merckx-Van Goey, P. Nihoul, F. Daoût et T. Giet, assistée du
Giet, bijgestaan door de griffier F. Meersschaut, onder voorzitterschap van voorzitter J. Spreutels, greffier F. Meersschaut, présidée par le président J. Spreutels,
wijst na beraad het volgende arrest : après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant :
I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging I. Objet de la question préjudicielle et procédure
Bij arrest van 14 februari 2013 in zake A.S. en anderen, waarvan de Par arrêt du 14 février 2013 en cause de A.S. et autres, dont
expeditie ter griffie van het Hof is ingekomen op 21 februari 2013, l'expédition est parvenue au greffe de la Cour le 21 février 2013, la
heeft het Hof van Beroep te Luik de volgende prejudiciële vraag Cour d'appel de Liège a posé la question préjudicielle suivante :
gesteld : « Schendt artikel 233 van het Sociaal Strafwetboek, in die zin « L'article 233 du Code de droit pénal social interprété en ce sens
geïnterpreteerd dat het personen zou kunnen bestraffen die reeds zijn qu'il pourrait sanctionner des personnes qui ont déjà été punies par
bestraft met administratieve sancties van repressieve aard wegens des sanctions administratives à caractère répressif pour des faits qui
feiten die in wezen dezelfde zijn, de artikelen 10 en 11 van de sont en substance les mêmes viole-t-il les articles 10 et 11 de la
Grondwet, afzonderlijk gelezen of in samenhang met artikel 6 van het Constitution, lus séparément ou en combinaison avec l'article 6 de la
Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele Convention de sauvegarde des droits de l'homme et des libertés
vrijheden, artikel 4 van het Aanvullend Protocol nr. 7 bij het fondamentales, l'article 4 du Protocole additionnel n° 7 à la
Europees Verdrag voor de rechten van de mens, artikel 14, lid 7, van Convention européenne des droits de l'homme, l'article 14.7 du Pacte
het Internationaal Verdrag inzake burgerrechten en politieke rechten international relatif aux droits civils et politiques et le principe
en het algemeen rechtsbeginsel non bis in idem, waarbij wordt général de droit non bis in idem, étant constaté que dans d'autres
vastgesteld dat in andere domeinen van het recht waar het mogelijk is domaines du droit où il est possible d'imposer des sanctions
administratieve sancties van repressieve aard op te leggen wegens administratives à caractère répressif pour des faits qui sont en
feiten die in wezen dezelfde zijn, de cumulatie van dergelijke substance les mêmes, le cumul de telles sanctions et de sanctions
sancties en strafsancties verboden is ? ». pénales est prohibé ? ».
(...) (...)
III. In rechte III. En droit
(...) (...)
B.1. De prejudiciële vraag heeft betrekking op artikel 233 van het B.1. La question préjudicielle porte sur l'article 233 du Code pénal
Sociaal Strafwetboek, dat bepaalt : social, qui dispose :
« Onjuiste of onvolledige verklaringen betreffende de sociale « Les déclarations inexactes ou incomplètes concernant les avantages
voordelen sociaux
§ 1. Met een sanctie van niveau 4 wordt bestraft, eenieder die wetens § 1er. Est puni d'une sanction de niveau 4, quiconque a sciemment et
en willens : 1° een onjuiste of onvolledige verklaring heeft afgelegd om ten onrechte een sociaal voordeel te bekomen of te doen bekomen, te behouden of te doen behouden; 2° heeft nagelaten of geweigerd om een verplichte verklaring af te leggen of de inlichtingen te verstrekken die hij gehouden is te verstrekken om ten onrechte een sociaal voordeel te bekomen of te doen bekomen, te behouden of te doen behouden; 3° een sociaal voordeel heeft bekomen waarop hij geen of slechts gedeeltelijk recht heeft ingevolge een verklaring bedoeld bij het eerste lid, 1°, het nalaten of het weigeren van het afleggen van een verklaring of van het verstrekken van inlichtingen bedoeld bij het volontairement : 1° fait une déclaration inexacte ou incomplète pour obtenir ou faire obtenir, pour conserver ou faire conserver un avantage social indu; 2° omis ou refusé de faire une déclaration à laquelle il est tenu ou de fournir les informations qu'il est tenu de donner pour obtenir ou faire obtenir, pour conserver ou faire conserver un avantage social indu; 3° reçu un avantage social auquel il n'a pas droit ou n'a que partiellement droit à la suite d'une déclaration visée à l'alinéa 1er, 1°, d'une omission ou d'un refus de faire une déclaration ou de fournir des informations visées à l'alinéa 1er, 2°, ou d'un acte visé
eerste lid, 2°, of met een akte bedoeld bij de artikelen 232 en 235. aux articles 232 et 235.
Wanneer de inbreuken bedoeld in het eerste lid begaan zijn door de Lorsque les infractions visées à l'alinéa 1er sont commises par
werkgever, zijn aangestelde of zijn lasthebber om een sociaal voordeel l'employeur, son préposé ou son mandataire pour faire obtenir ou faire
waarop de werknemer geen recht heeft te doen bekomen of te doen conserver un avantage social auquel le travailleur n'a pas droit,
behouden, wordt de geldboete vermenigvuldigd met het aantal betrokken werknemers. l'amende est multipliée par le nombre de travailleurs concernés.
§ 2. Met een sanctie van niveau 3 wordt bestraft eenieder die wetens § 2. Est puni d'une sanction de niveau 3, quiconque a, sciemment et
en willens nagelaten heeft te verklaren dat hij niet langer recht volontairement, omis de déclarer ne plus avoir droit à un avantage
heeft op een sociaal voordeel, zelfs indien dit slechts gedeeltelijk social, même si ce n'est que partiellement, pour conserver un avantage
is, om ten onrechte een sociaal voordeel te behouden ». social indu ».
B.2. Het verwijzende rechtscollege verzoekt het Hof die bepaling te B.2. La juridiction a quo invite la Cour à examiner cette disposition
onderzoeken in de interpretatie volgens welke zij de rechter ertoe zou dans l'interprétation selon laquelle elle conduirait le juge à
brengen personen te bestraffen die reeds zijn bestraft met sanctionner des personnes qui ont déjà été punies par des sanctions
administratieve sancties van repressieve aard wegens feiten die in administratives à caractère répressif pour des faits qui sont en
wezen dezelfde zijn. substance les mêmes.
B.3.1. Op grond van het algemeen rechtsbeginsel non bis in idem, dat B.3.1. En vertu du principe général de droit non bis in idem, garanti
ook is gewaarborgd door artikel 14, lid 7, van het Internationaal également par l'article 14, paragraphe 7, du Pacte international
Verdrag inzake burgerrechten en politieke rechten, mag niemand voor relatif aux droits civils et politiques, nul ne peut être poursuivi ou
een tweede keer worden berecht of gestraft voor een strafbaar feit puni une seconde fois en raison d'une infraction pour laquelle il a
waarvoor hij reeds « overeenkomstig de wet en het procesrecht van elk déjà été acquitté ou condamné par un jugement définitif « conformément
land » bij einduitspraak is veroordeeld of waarvan hij is à la loi et à la procédure pénale de chaque pays ». Ce principe est
vrijgesproken. Dat beginsel is eveneens opgenomen in artikel 4 van het également consacré par l'article 4 du Septième Protocole additionnel à
ten opzichte van België op 1 juli 2012 in werking getreden Zevende la Convention européenne des droits de l'homme, entré en vigueur à
Aanvullend Protocol bij het Europees Verdrag voor de rechten van de l'égard de la Belgique le 1er juillet 2012.
mens. B.3.2. Het beginsel non bis in idem verbiedt « een persoon te B.3.2. Le principe non bis in idem interdit « de poursuivre ou de
vervolgen of te berechten voor een tweede ' misdrijf ' voor zover juger une personne pour une seconde ' infraction ' pour autant que
identieke feiten of feiten die in hoofdzaak dezelfde zijn, eraan ten celle-ci a pour origine des faits identiques ou des faits qui sont en
grondslag liggen » (EHRM, grote kamer, 10 februari 2009, Zolotoukhine substance les mêmes » (CEDH, grande chambre, 10 février 2009,
t. Rusland, § 82). Zolotoukhine c. Russie, § 82).
B.4. Uit het rechtsplegingsdossier dat door het verwijzende B.4. Il ressort du dossier de procédure transmis à la Cour par la
rechtscollege aan het Hof is overgezonden, blijkt dat aan de juridiction a quo que les prévenus dans l'affaire pendante devant elle
beklaagden in de voor het verwijzende rechtscollege hangende zaak de se sont vu imposer les sanctions administratives prévues par les
in de artikelen 153, 154 en 155 van het koninklijk besluit van 25 articles 153, 154 et 155 de l'arrêté royal du 25 novembre 1991 «
november 1991 « houdende de werkloosheidsreglementering » bedoelde portant réglementation du chômage » ou les sanctions administratives
administratieve sancties of de administratieve sancties waarin is
voorzien in het koninklijk besluit van 10 januari 1969 « tot prévues par l'arrêté royal du 10 janvier 1969 « déterminant les
vaststelling van de administratieve sancties die toepasselijk zijn op sanctions administratives applicables aux bénéficiaires du régime
de rechthebbenden van de regeling voor verplichte verzekering voor d'assurance obligatoire soins de santé et indemnités ».
geneeskundige verzorging en uitkeringen » zijn opgelegd.
B.5. Het verwijzende rechtscollege heeft geoordeeld dat die sancties « B.5. La juridiction a quo a jugé que ces sanctions « ont un caractère
een overwegend repressief karakter hebben aangezien zij ertoe strekken répressif prédominant dès lors qu'elles visent à sanctionner, en
te bestraffen, door aan de uitkeringsgerechtigden gedurende een privant durant un certain temps les allocataires sociaux, de revenus
bepaalde tijd vervangingsinkomsten te ontzeggen ». Het Hof beantwoordt de prejudiciële vraag door met die beoordeling van de verwijzende rechter rekening te houden. B.6.1. De omstandigheid dat de in het geding zijnde bepaling vereist dat de beklaagde de inbreuk wetens en willens heeft gepleegd, terwijl de voormelde administratieve sancties van repressieve aard in de regel dat bijzondere morele bestanddeel niet vereisen, doet geen afbreuk aan de vaststelling dat hetzelfde gedrag met twee sancties van repressieve aard kan worden bestraft. In het geval waarin de beklaagden de in het geding zijnde bepaling toegepast zouden zien nadat zij de in B.4 bedoelde sancties hebben ondergaan, zou hetzelfde gedrag bijgevolg tweemaal worden bestraft, hetgeen in strijd zou zijn met het beginsel non bis in idem zoals het in B.3.2 wordt gedefinieerd. B.6.2. In die zin geïnterpreteerd dat zij aan de strafrechter de verplichting oplegt om de sanctie waarin zij voorziet, uit te spreken tegen beklaagden die reeds een administratieve sanctie met een overwegend repressief karakter hebben ondergaan wegens feiten die identiek zijn aan of die in wezen dezelfde zijn als die welke aan de oorsprong van de vervolging liggen, is de in het geding zijnde de remplacement ». La Cour répond à la question préjudicielle en tenant compte de cette appréciation du juge a quo. B.6.1. La circonstance que la disposition en cause exige que le prévenu ait commis l'infraction sciemment et volontairement, alors que les sanctions administratives à caractère répressif précitées ne requièrent pas, en règle, cet élément moral particulier, n'enlève rien au constat que le même comportement peut être puni par deux sanctions de nature répressive. Dans l'hypothèse où les prévenus se verraient appliquer la disposition en cause après avoir subi les sanctions visées en B.4, le même comportement serait dès lors sanctionné deux fois, ce qui serait contraire au principe non bis in idem tel qu'il est défini en B.3.2. B.6.2. La disposition en cause, interprétée comme imposant au juge pénal de prononcer la sanction qu'elle prévoit à l'encontre de prévenus qui ont déjà subi une sanction administrative présentant un caractère répressif prédominant pour des faits identiques à ceux qui sont à l'origine des poursuites ou qui sont en substance les mêmes,
bepaling niet bestaanbaar met het beginsel non bis in idem. n'est pas compatible avec le principe non bis in idem.
In die interpretatie dient de prejudiciële vraag bevestigend te worden Dans cette interprétation, la question préjudicielle appelle une
beantwoord. réponse positive.
B.7. Aan artikel 233 van het Sociaal Strafwetboek kan evenwel een B.7. L'article 233 du Code pénal social peut toutefois faire l'objet
andere interpretatie worden gegeven, volgens welke het aan de
strafrechter bij wie een vervolging is ingesteld tegen een beklaagde d'une autre interprétation, selon laquelle il n'impose pas au juge
die reeds het voorwerp van administratieve sancties met een overwegend pénal saisi de poursuites à l'encontre d'un prévenu ayant déjà fait
repressief karakter heeft uitgemaakt, niet de verplichting oplegt hem l'objet de sanctions administratives ayant un caractère répressif
een tweede maal voor hetzelfde gedrag te veroordelen. In die prédominant de le condamner une seconde fois pour le même
interpretatie komt het de rechter toe de gevolgen te trekken uit de comportement. Dans cette interprétation, il revient au juge de tirer
toepassing van het beginsel non bis in idem, zoals het in B.3.2 wordt les conséquences de l'application du principe non bis in idem, tel
gedefinieerd, op de zaak die bij hem aanhangig is gemaakt. qu'il est défini en B.3.2, à l'espèce dont il est saisi.
In die interpretatie dient de prejudiciële vraag ontkennend te worden Dans cette interprétation, la question préjudicielle appelle une
beantwoord. réponse négative.
Om die redenen, Par ces motifs,
het Hof la Cour
zegt voor recht : dit pour droit :
- Artikel 233 van het Sociaal Strafwetboek, in die zin geïnterpreteerd - L'article 233 du Code pénal social, interprété comme imposant au
dat het aan de strafrechter de verplichting oplegt om de sanctie juge pénal de prononcer la sanction qu'il prévoit à l'encontre de
waarin het voorziet, uit te spreken tegen beklaagden die reeds een
administratieve sanctie met een overwegend repressief karakter hebben prévenus qui ont déjà subi une sanction administrative présentant un
ondergaan wegens feiten die identiek zijn aan of die in wezen dezelfde caractère répressif prédominant pour des faits identiques à ceux qui
zijn als die welke aan de oorsprong van de vervolging liggen, schendt sont à l'origine des poursuites ou qui sont en substance les mêmes,
de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, in samenhang gelezen met het viole les articles 10 et 11 de la Constitution, lus en combinaison
beginsel non bis in idem, met artikel 4 van het Zevende Aanvullend avec le principe non bis in idem, avec l'article 4 du Septième
Protocol bij het Europees Verdrag voor de rechten van de mens en met Protocole additionnel à la Convention européenne des droits de l'homme
artikel 14, lid 7, van het Internationaal Verdrag inzake burgerrechten et avec l'article 14, paragraphe 7, du Pacte international relatif aux
en politieke rechten. droits civils et politiques.
- Dezelfde bepaling, in die zin geïnterpreteerd dat zij aan de - La même disposition, interprétée comme n'imposant pas au juge pénal
strafrechter niet de verplichting oplegt om de sanctie waarin zij de prononcer la sanction qu'elle prévoit à l'encontre de prévenus qui
voorziet, uit te spreken tegen beklaagden die reeds een
administratieve sanctie met een overwegend repressief karakter hebben ont déjà subi une sanction administrative présentant un caractère
ondergaan wegens feiten die identiek zijn aan of die in wezen dezelfde répressif prédominant pour des faits identiques à ceux qui sont à
zijn als die welke aan de oorsprong van de vervolging liggen, schendt l'origine des poursuites ou qui sont en substance les mêmes, ne viole
de artikelen 10 en 11 van de Grondwet niet. pas les articles 10 et 11 de la Constitution.
Aldus uitgesproken in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig Ainsi prononcé en langue française et en langue néerlandaise,
artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur
Grondwettelijk Hof, op de openbare terechtzitting van 19 december 2013. la Cour constitutionnelle, à l'audience publique du 19 décembre 2013.
De griffier, Le greffier,
F. Meersschaut F. Meersschaut
De voorzitter, Le président,
J. Spreutels J. Spreutels
^