Etaamb.openjustice.be
Meertalige weergave van Arrest van --
← Terug naar "Uittreksel uit arrest nr. 113/2012 van 20 september 2012 Rolnummers 5271 en 5362 In zake : de prejudiciële vragen over artikel 174, derde lid, van de wet betreffende de verplichte verzekering voor geneeskundige verzorging en uitkeringen, geco Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters M. Bossuyt en R. Henneuse, en de rechter(...)"
Uittreksel uit arrest nr. 113/2012 van 20 september 2012 Rolnummers 5271 en 5362 In zake : de prejudiciële vragen over artikel 174, derde lid, van de wet betreffende de verplichte verzekering voor geneeskundige verzorging en uitkeringen, geco Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters M. Bossuyt en R. Henneuse, en de rechter(...) Extrait de l'arrêt n° 113/2012 du 20 septembre 2012 Numéros du rôle : 5271 et 5362 En cause : les questions préjudicielles concernant l'article 174, alinéa 3, de la loi relative à l'assurance obligatoire soins de santé et indemnités, coordonn La Cour constitutionnelle, composée des présidents M. Bossuyt et R. Henneuse, et des juges E. De(...)
GRONDWETTELIJK HOF COUR CONSTITUTIONNELLE
Uittreksel uit arrest nr. 113/2012 van 20 september 2012 Extrait de l'arrêt n° 113/2012 du 20 septembre 2012
Rolnummers 5271 en 5362 Numéros du rôle : 5271 et 5362
In zake : de prejudiciële vragen over artikel 174, derde lid, van de En cause : les questions préjudicielles concernant l'article 174,
wet betreffende de verplichte verzekering voor geneeskundige alinéa 3, de la loi relative à l'assurance obligatoire soins de santé
verzorging en uitkeringen, gecoördineerd op 14 juli 1994, zoals het et indemnités, coordonnée le 14 juillet 1994, tel qu'il a été inséré
werd ingevoegd bij artikel 47 van de wet van 19 december 2008 houdende par l'article 47 de la loi du 19 décembre 2008 portant des
diverse bepalingen inzake gezondheid, gesteld door het Arbeidshof te dispositions diverses en matière de santé, posées par la Cour du
Gent en de Arbeidsrechtbank te Tongeren. travail de Gand et le Tribunal du travail de Tongres.
Het Grondwettelijk Hof, La Cour constitutionnelle,
samengesteld uit de voorzitters M. Bossuyt en R. Henneuse, en de composée des présidents M. Bossuyt et R. Henneuse, et des juges E. De
rechters E. De Groot, L. Lavrysen, J.-P. Moerman, P. Nihoul en F. Groot, L. Lavrysen, J.-P. Moerman, P. Nihoul et F. Daoût, assistée du
Daoût, bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder voorzitterschap van voorzitter M. Bossuyt, greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le président M. Bossuyt,
wijst na beraad het volgende arrest : après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant :
I. Onderwerp van de prejudiciële vragen en rechtspleging I. Objet des questions préjudicielles et procédure
a. Bij arrest van 9 december 2011 in zake de Landsbond van de Neutrale a. Par arrêt du 9 décembre 2011 en cause de l'Union nationale des
Ziekenfondsen tegen E.M., waarvan de expeditie ter griffie van het Hof mutualités neutres contre E.M., dont l'expédition est parvenue au
is ingekomen op 16 december 2011, heeft het Arbeidshof te Gent de greffe de la Cour le 16 décembre 2011, la Cour du travail de Gand a
volgende prejudiciële vraag gesteld : posé la question préjudicielle suivante :
« Schendt artikel 174, derde lid, van de op 14 juli 1994 « L'article 174, alinéa 3, de la loi relative à l'assurance
gecoördineerde wet betreffende de verplichte verzekering voor obligatoire soins de santé et indemnités, coordonnée le 14 juillet
geneeskundige verzorging en uitkeringen, zoals ingevoerd door artikel 1994, tel qu'il a été inséré par l'article 47 de la loi du 19 décembre
47 van de wet van 19 december 2008 houdende diverse bepalingen inzake 2008 portant des dispositions diverses en matière de santé, viole-t-il
gezondheid, de artikelen 10, 11 en 23 van de Grondwet, alsook de les articles 10, 11 et 23 de la Constitution, ainsi que l'obligation
standstillverplichting die voortvloeit uit artikel 23 van de Grondwet, de standstill découlant de l'article 23 de la Constitution, en ce
inzoverre het de verzekeringsinstellingen toestaat de betaling terug qu'il permet aux organismes assureurs de récupérer des prestations en
te vorderen die onverschuldigd werd gedaan en voortvloeit uit een
juridische of materiële vergissing die aan de verzekeringsinstelling cas de paiement indu résultant d'une erreur de droit ou d'une erreur
te wijten is, en wanneer de per vergissing gecrediteerde persoon niet matérielle imputable à l'organisme assureur, et lorsque la personne
wist of niet moest weten dat hij geen of niet langer recht had op de erronément créditée ne savait pas ou ne devait pas savoir qu'elle
betaalde prestatie, geheel of gedeeltelijk, terwijl artikel 17, tweede n'avait pas ou plus droit, en tout ou en partie, à la prestation
lid, van de wet van 11 april 1995 tot invoering van het ' handvest ' versée, alors que l'article 17, alinéa 2, de la loi du 11 avril 1995
van de sociaal verzekerde, dat van toepassing is op alle visant à instaurer ' la charte ' de l'assuré social, qui s'applique à
socialezekerheidsinstellingen, waartoe de verzekeringsinstellingen l'ensemble des institutions de sécurité sociale, au rang desquelles se
behoren, zich verzet tegen elke terugvordering van sommen die de trouvent les organismes assureurs, fait obstacle à toute récupération
sociaal verzekerden ten onrechte hebben geïnd, wanneer de vergissing de sommes indûment perçues par les assurés sociaux lorsque l'erreur à
die aan de oorsprong van de verbeterende beslissing ligt, aan de l'origine de la décision rectificative est due à l'institution de
socialezekerheidsinstelling te wijten is en de sociaal verzekerde
overeenkomstig het voormeld artikel 17, derde lid, niet wist of niet sécurité sociale et que, conformément à l'article 17, alinéa 3,
moest weten dat hij geen recht meer had op het gehele bedrag van de précité, l'assuré social ne savait pas ou ne devait pas savoir qu'il
uitgekeerde prestaties ? ». n'avait plus droit à l'intégralité des prestations versées ? ».
b. Bij vonnis van 9 maart 2012 in zake L.T. tegen de Landsbond der b. Par jugement du 9 mars 2012 en cause de L.T. contre l'Alliance
Christelijke Mutualiteiten, waarvan de expeditie ter griffie van het nationale des Mutualités chrétiennes, dont l'expédition est parvenue
Hof is ingekomen op 13 maart 2012, heeft de Arbeidsrechtbank te au greffe de la Cour le 13 mars 2012, le Tribunal du travail de
Tongeren de volgende prejudiciële vraag gesteld : Tongres a posé la question préjudicielle suivante :
« Schendt artikel 174, derde lid, van de op 14 juli 1994 « L'article 174, alinéa 3, de la loi relative à l'assurance
gecoördineerde wet betreffende de verplichte verzekering voor obligatoire soins de santé et indemnités, coordonnée le 14 juillet
geneeskundige verzorging en uitkeringen, zoals ingevoerd door artikel 1994, tel qu'il a été inséré par l'article 47 de la loi du 19 décembre
47 van de wet van 19 december 2008 houdende diverse bepalingen inzake 2008 portant des dispositions diverses en matière de santé, viole-t-il
gezondheid de artikelen 10, 11 en 23 van de Grondwet, alsook de les articles 10, 11 et 23 de la Constitution, ainsi que l'obligation
standstillverplichting die voortvloeit uit artikel 23 van de Grondwet, de standstill découlant de l'article 23 de la Constitution, en ce
inzoverre het de verzekeringsinstellingen toelaat de betaling terug te qu'il permet aux organismes assureurs de récupérer des prestations en
vorderen die onverschuldigd werd gedaan en voortvloeit uit een
juridische of materiële vergissing die aan de verzekeringsinstelling cas de paiement indu résultant d'une erreur de droit ou d'une erreur
te wijten is, en wanneer de per vergissing gecrediteerde persoon niet matérielle imputable à l'organisme assureur, et lorsque la personne
wist of niet moest weten dat hij geen of niet langer recht had op de erronément créditée ne savait pas ou ne devait pas savoir qu'elle
betaalde prestatie, geheel of gedeeltelijk, terwijl artikel 17, tweede n'avait pas ou plus droit, en tout ou en partie, à la prestation
lid, van de wet van 11 april 1995 tot invoering van het ' handvest ' versée, alors que l'article 17, alinéa 2, de la loi du 11 avril 1995
van de sociaal verzekerde, dat van toepassing is op alle visant à instaurer ' la charte ' de l'assuré social, qui s'applique à
socialezekerheidsinstellingen, waartoe de verzekeringsinstellingen l'ensemble des institutions de sécurité sociale, au rang desquelles se
behoren, zich verzet tegen elke terugvordering van sommen die sociaal trouvent les organismes assureurs, fait obstacle à toute récupération
verzekerden ten onrechte hebben geïnd, wanneer de vergissing die aan de sommes indûment perçues par les assurés sociaux lorsque l'erreur
de oorsprong van de verbeterende beslissing ligt, aan de qui est à l'origine de la décision rectificative est imputable à
socialezekerheidsinstelling te wijten is en de sociaal verzekerde l'institution de sécurité sociale et que, conformément à l'article 17,
overeenkomstig het voormeld artikel 17, derde lid, niet wist of niet alinéa 3, précité, l'assuré social ne savait pas ou ne devait pas
moest weten dat hij geen recht meer had op het gehele bedrag van de savoir qu'il n'avait plus droit à l'intégralité des prestations
uitgekeerde prestaties ? ». versées ? ».
Die zaken, ingeschreven onder de nummers 5271 en 5362 van de rol van Ces affaires, inscrites sous les numéros 5271 et 5362 du rôle de la
het Hof, werden samengevoegd. Cour, ont été jointes.
(...) (...)
III. In rechte III. En droit
(...) (...)
B.1.1. Artikel 174 van de wet betreffende de verplichte verzekering B.1.1. L'article 174 de la loi relative à l'assurance obligatoire
voor geneeskundige verzorging en uitkeringen, gecoördineerd op 14 juli 1994, bepaalt : soins de santé et indemnités, coordonnée le 14 juillet 1994, dispose :
« [...] « [...]
5° De vordering tot terugvordering van de waarde der ten laste van de 5° L'action en récupération de la valeur des prestations indûment
uitkeringsverzekering ten onrechte verleende prestaties, verjaart twee octroyées à charge de l'assurance indemnités se prescrit par deux ans,
jaar na het einde van de maand waarin die prestaties zijn uitbetaald; à compter de la fin du mois au cours duquel le paiement de ces prestations a été effectué;
[...] [...]
Van de in 1°, 2°, 3° en 4° bedoelde verjaringen mag niet worden Il ne peut être renoncé au bénéfice des prescriptions prévues aux 1°,
afgezien. 2°, 3° et 4°.
De in 5°, 6° en 7° bedoelde verjaringen worden vastgesteld op een jaar Les prescriptions prévues aux 5°, 6° et 7° sont fixées à un an, en cas
ingeval van een onverschuldigde betaling die voortvloeit uit een
juridische of materiële vergissing van de verzekeringsinstelling en de paiement indu résultant d'une erreur de droit ou d'une erreur
wanneer de per vergissing gecrediteerde verzekerde niet wist of niet matérielle de l'organisme assureur et lorsque l'assuré erronément
moest weten dat hij geen recht had of niet langer recht had op de crédité ne savait pas ou ne devait pas savoir qu'il n'avait pas ou
betaalde prestatie, geheel of gedeeltelijk. plus droit, en tout ou en partie, à la prestation versée.
[...] ». [...] ».
Het derde lid van dat artikel werd ingevoegd bij artikel 47 van de wet L'alinéa 3 de cet article a été inséré par l'article 47 de la loi du
van 19 december 2008 houdende diverse bepalingen inzake 19 décembre 2008 portant des dispositions diverses en matière de
gezondheidszorg. Het gaat om de in het geding zijnde bepaling. santé. Il s'agit de la disposition en cause.
B.1.2. Artikel 17 van de wet van 11 april 1995 tot invoering van het « B.1.2. L'article 17 de la loi du 11 avril 1995 visant à instituer « la
Handvest » van de sociaal verzekerde bepaalt : Charte » de l'assuré social dispose :
« Wanneer vastgesteld wordt dat de beslissing aangetast is door een « Lorsqu'il est constaté que la décision est entachée d'une erreur de
juridische of materiële vergissing, neemt de instelling van sociale droit ou matérielle, l'institution de sécurité sociale prend
zekerheid op eigen initiatief een nieuwe beslissing die uitwerking d'initiative une nouvelle décision produisant ses effets à la date à
heeft op de datum waarop de verbeterde beslissing had moeten ingaan, laquelle la décision rectifiée aurait dû prendre effet, et ce sans
onverminderd de wettelijke en reglementaire bepalingen inzake préjudice des dispositions légales et réglementaires en matière de
verjaring. prescription.
Onverminderd de toepassing van artikel 18, heeft de nieuwe beslissing, Sans préjudice de l'article 18, la nouvelle décision produit ses
indien de vergissing aan de instelling van sociale zekerheid te wijten effets, en cas d'erreur due à l'institution de sécurité sociale, le
is, uitwerking op de eerste dag van de maand na de kennisgeving ervan, premier jour du mois qui suit la notification, si le droit à la
als het recht op de prestatie kleiner is dan het aanvankelijk prestation est inférieur à celui reconnu initialement.
toegekende recht. Het vorige lid is niet van toepassing indien de sociaal verzekerde L'alinéa précédent n'est pas d'application si l'assuré social sait ou
weet of moest weten, in de zin van het koninklijk besluit van 31 mei devait savoir, dans le sens de l'arrêté royal du 31 mai 1933
1933 betreffende de verklaringen af te leggen in verband met concernant les déclarations à faire en matière de subventions,
subsidies, vergoedingen en toelagen, dat hij geen recht heeft of meer indemnités et allocations, qu'il n'a pas ou plus droit à l'intégralité
heeft op het gehele bedrag van een prestatie ». d'une prestation ».
B.1.3. Artikel 18 van dezelfde wet bepaalt : B.1.3. L'article 18 de la même loi dispose :
« Onverminderd de wettelijke en reglementaire bepalingen inzake « Sans préjudice des dispositions légales et réglementaires en matière
verjaring, kan de instelling van sociale zekerheid haar beslissing de prescription, l'institution de sécurité sociale peut rapporter sa
intrekken en een nieuwe beslissing nemen binnen de termijn voor het décision et en prendre une nouvelle dans le délai d'introduction d'un
instellen van een voorziening bij het bevoegde rechtscollege of, recours devant la juridiction compétente ou, si un recours a été
indien de voorziening reeds is ingesteld, tot aan de sluiting van de debatten, wanneer : introduit, jusqu'à la clôture des débats lorsque :
1° op de datum waarop de prestatie is ingegaan, het recht door een 1° à la date de prise en cours de la prestation, le droit a été
wettelijke of reglementaire bepaling is gewijzigd; modifié par une disposition légale ou réglementaire;
2° een nieuw feit of nieuw bewijsmateriaal dat een terugslag heeft op 2° un fait nouveau ou des éléments de preuve nouveaux ayant une
de rechten van de verzoeker, tijdens het geding wordt ingeroepen; incidence sur les droits du demandeur sont invoqués en cours
3° vastgesteld wordt dat de administratieve beslissing aangetast is d'instance; 3° il est constaté que la décision administrative est entachée
door een onregelmatigheid of een materiële vergissing ». d'irrégularité ou d'erreur matérielle ».
B.1.4. Artikel 18bis van dezelfde wet bepaalt : B.1.4. L'article 18bis de la même loi dispose :
« De Koning bepaalt voor welke regelingen van sociale zekerheid of « Le Roi détermine les régimes de sécurité sociale ou les subdivisions
gedeelten daarvan, een beslissing over dezelfde rechten genomen de ceux-ci pour lesquels une décision relative aux mêmes droits, prise
ingevolge een onderzoek op de wettelijkheid van de uitbetaalde à la suite d'un examen de la légalité des prestations payées, n'est
prestaties, niet als een nieuwe beslissing wordt beschouwd voor de pas considérée comme une nouvelle décision pour l'application des
toepassing van de artikelen 17 en 18 ». articles 17 et 18 ».
B.2. Les juridictions a quo interrogent la Cour sur la compatibilité
B.2. De verwijzende rechtscolleges stellen aan het Hof vragen over de de la disposition en cause, en tant qu'elle établit une différence de
bestaanbaarheid, met de artikelen 10, 11 en 23 van de Grondwet, van de traitement entre assurés sociaux, avec les articles 10, 11 et 23 de la
in het geding zijnde bepaling in zoverre zij een verschil in
behandeling onder sociaal verzekerden invoert. Constitution.
Met toepassing van artikel 174, derde lid, van de in het geding zijnde En application de l'article 174, alinéa 3, de la loi en cause, et par
wet, en in afwijking van de termijn van twee jaar waarin in hoofdorde dérogation au délai de deux ans prévu à titre principal à l'alinéa 1er
is voorzien in het eerste lid van dat artikel, kan van de sociaal dudit article, l'assuré social qui a perçu indûment des prestations de
verzekerde die ten onrechte prestaties in de uitkeringsverzekering l'assurance indemnités en raison d'une erreur imputable à l'organisme
heeft ontvangen wegens een vergissing vanwege de
verzekeringsinstelling, de terugbetaling van het onverschuldigde assureur peut se voir réclamer le remboursement de l'indu durant un
bedrag gedurende een jaar worden geëist. Op grond van artikel 17 van an. En revanche, en vertu de l'article 17 de la Charte de l'assuré
het Handvest van de sociaal verzekerde moet diegene die ten onrechte
betaalde uitkeringen heeft geïnd als gevolg van een vergissing van de social, celui qui a perçu des allocations indues en conséquence d'une
instelling die de uitkeringen heeft uitbetaald, daarentegen niets erreur de l'institution qui a versé les allocations ne doit rien
terugbetalen, na de termijn voor het instellen van een beroep tegen de rembourser, au-delà du délai d'introduction d'un recours contre la
beslissing die de verzekeringsinstelling bij vergissing heeft genomen, décision prise par erreur par l'organisme assureur, sauf lorsque cet
behalve wanneer die sociaal verzekerde wist of moest weten dat hij assuré social savait ou devait savoir qu'il n'avait pas ou n'avait
geen of niet langer recht had op het gehele bedrag van de prestatie. plus droit à l'intégralité de la prestation.
B.3.1. Met de invoering van het « Handvest » van de sociaal verzekerde B.3.1. En instituant la « Charte » de l'assuré social, le législateur
wilde de wetgever een betere juridische bescherming voor de sociaal
verzekerde. Daarom diende het Handvest aan de volgende verwachtingen recherchait une meilleure protection juridique de celui-ci. Pour ce
te voldoen : « rechtszekerheid, toegankelijkheid, doorzichtigheid, faire, la Charte devait répondre aux exigences suivantes : « la
snelheid en nauwkeurigheid, en ten slotte vereenvoudiging van de sécurité juridique, l'accessibilité, la transparence, la rapidité et
administratieve verplichtingen » (Parl. St., Kamer, B.Z. 1991-1992, la minutie et enfin la simplification des charges administratives »
nr. 353/1, pp. 1-2). Een amendement van de Regering (Parl. St., Kamer, (Doc. parl., Chambre, S.E. 1991-1992, n° 353/1, pp. 1-2). Un
amendement du Gouvernement (Doc. parl., Chambre, S.E. 1991-1992, n°
B.Z. 1991-1992, nr. 353/2, p. 10) om artikel 21 (thans artikel 17) te 353/2, p. 10) tendant à supprimer l'article 21 (actuel article 17) n'a
schrappen, werd niet gevolgd omdat de Commissie voor de Sociale Zaken pas été retenu, parce que la Commission des affaires sociales a
van oordeel was dat « deze bepaling [...] in sterke mate de considéré que « cette disposition, qui accroît considérablement la
rechtszekerheid van de sociaal verzekerde [verhoogt] en [...] behouden sécurité juridique de l'assuré social, doit être maintenue » (Doc.
[moet] blijven » (Parl. St., Kamer, B.Z. 1991-1992, nr. 353/5, p. 19). parl., Chambre, S.E. 1991-1992, n° 353/5, p. 19).
B.3.2. Evenwel werd vastgesteld dat artikel 17, tweede lid, van de wet B.3.2. Il a toutefois été constaté que l'article 17, alinéa 2, de la
van 11 april 1995 belangrijke budgettaire implicaties had : loi du 11 avril 1995 avait d'importantes implications budgétaires :
« Vooral in het kader van de werkloosheidsverzekering en de « C'est surtout dans le cadre de l'assurance chômage et de l'assurance
verzekering voor geneeskundige verzorging en uitkeringen zouden deze soins de santé et indemnités que ces nouvelles dispositions pourraient
nieuwe bepalingen aanleiding geven tot een verlies van miljarden frank donner lieu à une perte de milliards de francs de prestations payées
teveel betaalde prestaties die niet meer kunnen worden teruggevorderd de trop, qui ne peuvent plus être récupérés » (Doc. parl., Chambre,
» (Parl. St., Kamer, 1996-1997, nr. 907/1, p. 16). 1996-1997, n° 907/1, p. 16).
B.3.3. Niettemin werd het beginsel van artikel 17 van het Handvest in B.3.3. Le principe de l'article 17 de la Charte a néanmoins été
introduit dans plusieurs secteurs de la sécurité sociale. Ainsi en
verschillende socialezekerheidssectoren ingevoerd. Dat is het geval va-t-il de la législation relative aux accidents du travail (article
voor de arbeidsongevallenwetgeving (artikel 60bis van de wet van 10 60bis de la loi du 10 avril 1971) et de la réglementation du chômage
april 1971) en voor de werkloosheidsreglementering (artikel 149, § 1,
van het koninklijk besluit van 25 november 1991 houdende de (article 149, § 1er, de l'arrêté royal du 25 novembre 1991 portant
werkloosheidsreglementering). réglementation du chômage).
B.4.1. Bij het bepalen van zijn beleid in sociaaleconomische B.4.1. Pour la détermination de sa politique dans les matières
aangelegenheden beschikt de wetgever over een ruime socio-économiques, le législateur dispose d'un pouvoir d'appréciation
beoordelingsbevoegdheid. étendu.
Volgens het Europees Hof voor de Rechten van de Mens dient een Selon la Cour européenne des droits de l'homme, un contrôle plus
striktere evenredigheidstoetsing te worden toegepast wanneer de in het strict de proportionnalité doit être appliqué lorsque la disposition
geding zijnde bepaling ertoe strekt, in het nadeel van een individu, en cause vise à réparer, au détriment d'un individu, une erreur
een vergissing te verbeteren die door de overheidsinstanties zelf is commise par les autorités elles-mêmes, sans qu'aucune faute ne puisse
begaan, zonder dat de persoon wiens rechten door die bepaling worden être reprochée à la personne dont les droits sont affectés par cette
geraakt, enige fout kan worden verweten (EHRM, 15 september 2009, disposition (CEDH, 15 septembre 2009, Moskal c. Pologne, § 73). En
Moskal t. Polen, § 73). Bovendien heeft hetzelfde Hof geoordeeld dat : outre, la même Cour a jugé :
« [...] overheden niet ervan zouden mogen worden weerhouden « [...] les autorités publiques ne devraient pas être empêchées de
vergissingen bij het toekennen van uitkeringen recht te zetten, zelfs rectifier des erreurs dans l'octroi des prestations, même les erreurs
indien die vergissingen voortvloeien uit hun eigen nalatigheid. Er résultant de leur propre négligence. En juger autrement serait
anders over oordelen, zou indruisen tegen de leer van de contraire à la théorie de l'enrichissement sans cause, serait
ongerechtvaardigde verrijking, zou oneerlijk zijn ten aanzien van inéquitable à l'égard d'autres personnes qui contribuent au fonds de
andere personen die bijdragen tot het socialezekerheidsfonds en zou de la sécurité sociale, et équivaudrait à avaliser une allocation
goedkeuring inhouden van een onbehoorlijke toekenning van schaarse inappropriée de fonds publics limités. Cependant, la Cour a observé
publieke middelen. Niettemin heeft het Hof erop gewezen dat het que le principe général précité ne peut prévaloir dans une situation
voormelde algemeen beginsel niet mag gelden in een situatie waarin de dans laquelle la personne concernée est susceptible de supporter une
betrokkene mogelijk een buitensporige last moet dragen als gevolg van charge excessive résultant de la mesure qui la prive d'un avantage »
de maatregel die hem een voordeel ontneemt » (EHRM, 14 februari 2012, (CEDH, 14 février 2012, B. c. Royaume-Uni, § 60).
B. t. Verenigd Koninkrijk, § 60).
B.4.2. De in het geding zijnde bepaling is afgekondigd op 19 december B.4.2. La disposition en cause a été promulguée le 19 décembre 2008,
2008, dus na artikel 17 van het Handvest van de sociaal verzekerde. soit après l'article 17 de la Charte de l'assuré social. Tant que
Zolang dit Handvest ongewijzigd blijft, roept een wetswijziging, na de cette charte demeure inchangée, une modification législative
afkondiging van het Handvest, die een op een socialezekerheidssector postérieure à la promulgation de la Charte qui institue une
toepasselijke reglementering invoert, die voor de verzekerde minder réglementation applicable à un secteur de la sécurité sociale moins
gunstig is dan die welke in het algemeen is opgenomen in het Handvest, favorable à l'assuré que celle qui figure de manière générale dans la
onder de sociaal verzekerden een verschil in behandeling in het leven Charte crée une différence de traitement entre les assurés sociaux qui
dat enkel met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet bestaanbaar kan ne peut être jugée compatible avec les articles 10 et 11 de la
worden geacht indien hiervoor een relevante specifieke verantwoording Constitution que s'il existe pour ce faire une justification
bestaat. spécifique pertinente.
B.5. In de parlementaire voorbereiding met betrekking tot artikel 47 B.5. Les travaux préparatoires relatifs à l'article 47 de la loi du 19
van de voormelde wet van 19 december 2008 wordt de keuze van de décembre 2008 précitée justifient le choix du législateur de la
wetgever als volgt verantwoord : manière suivante :
« De invoeging van deze bepaling wil een in de tijd beperkte « L'insertion de cette disposition vise à permettre une récupération
terugvordering toelaten van aan de sociaal verzekerde te goeder trouw limitée dans le temps des prestations versées indûment à l'assuré
onverschuldigd betaalde prestaties, in geval van een juridische of een
materiële vergissing van de verzekeringsinstelling bij de betaling van social qui n'est pas de mauvaise foi, en cas d'une erreur de droit ou
die prestaties. Aan de beslissing tot rechtzetting van de initiële d'une erreur matérielle commise par l'organisme assureur lors de la
vergissing wordt een terugwerkende kracht van een jaar toegekend. mise en paiement desdites prestations. Un effet rétroactif d'un an est
Deze aanpassing maakt een einde aan de huidige juridische onzekerheid conféré à la décision rectifiant l'erreur initiale.
met betrekking tot de beslissing tot terugvordering van Cette adaptation met un terme à l'actuelle insécurité juridique
onverschuldigde prestaties in geval van vergissing van een openbare of relative à la décision de récupération de prestations indument payées
private instelling van sociale zekerheid, ten gevolge van het arrest en cas d'erreur d'une institution de sécurité sociale à caractère
nr. 196/2005 van het Arbitragehof van 21 december 2005. public ou privé, suite à l'arrêt de la Cour d'arbitrage n° 196/2005 du 21 décembre 2005.
Deze bepaling wordt eveneens gerechtvaardigd door de complexiteit van Cette disposition est également justifiée en raison de la complexité
de dossiers in de sector verzekering voor geneeskundige verzorging en des dossiers dans le secteur assurance soins de santé et indemnités, à
uitkeringen, met name het aantal en de aard van de feitelijke en savoir le nombre et la nature des éléments de fait et de droit à
juridische elementen die in aanmerking moeten worden genomen om prendre en considération pour accorder les prestations et en
prestaties toe te kennen en het juiste bedrag ervan te bepalen, de verplichting om de prestaties binnen een relatief korte termijn te betalen en tenslotte de budgettaire en financiële kost die de afwezigheid van terugvordering bij de sociaal verzekerde vertegenwoordigt, een kost die volledig ten laste zou moeten worden genomen door de verzekeringsinstellingen (weinig realistische hypothese als deze kost volledig ten laste zou moeten worden genomen door deze laatsten) of door de regeling (en uiteindelijk door het globaal beheer). Deze bepaling is tenslotte gelijkaardig als deze die werd ingevoegd in hun specifieke wetgeving door de sector van de jaarlijkse vakantie, sinds 1 januari 2006, en door de sector van de gezinsbijslag, sinds 1 déterminer le montant exact, l'obligation de mettre les prestations en paiement dans un délai relativement court et enfin, le coût budgétaire et financier que représente l'absence de récupération auprès de l'assuré social, coût qui devrait être pris en charge par les organismes assureurs (hypothèse peu réaliste si ce coût devait être intégralement pris en charge par ces derniers) ou par le régime (et en fin de compte par la gestion globale). Enfin, cette disposition est similaire à celle qui a été insérée dans leur législation spécifique, par le secteur des vacances annuelles, depuis le 1er janvier 2006 et par le secteur des allocations
oktober 2006 » (Parl. St., Kamer, 2008-2009, DOC 52-1491/001 en familiales depuis le 1er octobre 2006 » (Doc. parl., Chambre,
52-1492/001, pp. 32-33). B.6.1. Het ingewikkelde karakter van het administratieve beheer waarvoor de verzekeringsinstellingen instaan, zou niet kunnen verantwoorden dat de begunstigde van ten onrechte uitgekeerde prestaties, die die heeft ontvangen als gevolg van een vergissing van de uitkerende verzekeringsinstelling, terwijl hij zich daarvan geen rekenschap kon geven, gedurende één jaar ertoe is gehouden de bedragen terug te betalen die hij ten onrechte heeft ontvangen, terwijl de begunstigden van andere sociale uitkeringen die in dezelfde omstandigheden ten onrechte werden ontvangen, niet ertoe zijn gehouden die terug te betalen. In de beoogde hypothese heeft de begunstigde immers geen enkele vergissing begaan, zodat de verzekeringsinstelling correct geïnformeerd zou moeten zijn over zijn juridische en materiële situatie. De beheersmoeilijkheden als gevolg van de complexe behandeling van de gevallen van arbeidsongeschiktheid, kunnen in die situatie dus niet de oorzaak van de onverschuldigde betaling vormen. Zij kunnen dus niet verantwoorden dat de gevolgen van een vergissing 2008-2009, DOC 52-1491/001 et 52-1492/001, pp. 32-33). B.6.1. La complexité de la gestion administrative qui incombe aux organismes assureurs ne saurait justifier que le bénéficiaire de prestations indues, qui les a perçues en conséquence d'une erreur commise par l'organisme assureur débiteur alors qu'il ne pouvait s'en rendre compte, soit tenu au remboursement des sommes qu'il a perçues indûment durant un an, alors que les bénéficiaires d'autres allocations sociales perçues indûment dans les mêmes circonstances ne sont pas tenus de les rembourser. En effet, dans l'hypothèse envisagée, le bénéficiaire n'a commis aucune erreur, de sorte que l'organisme assureur devrait être correctement informé de sa situation juridique et matérielle. Les difficultés de gestion provoquées par la complexité du traitement des cas d'incapacité de travail ne peuvent donc pas être, dans cette situation, la cause du paiement indu. Elles ne peuvent dès lors justifier que les conséquences de l'erreur commise par le débiteur des
van de schuldenaar van de uitkeringen bij de toekenning ervan, ten allocations dans l'octroi de celles-ci soient mises à charge de
laste van de sociaal verzekerde worden gelegd. l'assuré social.
Overigens, vermits een terugbetaling van onterecht uitgekeerde Par ailleurs, le remboursement de sommes indûment payées étant la
bedragen de regel is, dienen de in de in het geding zijnde bepaling règle, les termes « ne savait pas ou ne devait pas savoir qu'elle
gebruikte bewoordingen « niet wist of niet kon weten dat hij geen of n'avait pas ou plus droit », utilisés dans la disposition en cause,
niet langer recht had » strikt te worden geïnterpreteerd. doivent faire l'objet d'une interprétation rigoureuse.
B.6.2. Bovendien, in tegenstelling tot het vakantiegeld, dat het B.6.2. En outre, à l'inverse du pécule de vacances, qui a fait l'objet
voorwerp uitmaakte van het arrest nr. 39/2008 van 4 maart 2008 waarbij de l'arrêt n° 39/2008 du 4 mars 2008 par lequel la Cour a jugé qu'il
het Hof oordeelde dat het niet strijdig was met de artikelen 10 en 11 n'était pas contraire aux articles 10 et 11 de la Constitution de
van de Grondwet de terugvordering toe te staan van een onterechte uitbetaling als gevolg van een vergissing van de uitkerende instelling, zijn de uitkeringen voor arbeidsongeschiktheid een vervangingsinkomen dat elke maand wordt uitbetaald, zodat zij in de meeste gevallen het grootste deel vormen van het maandelijkse budget van de sociaal verzekerde die ertoe gerechtigd is. Gedurende een volledig jaar een terugvordering toestaan van bedragen die als gevolg van een vergissing van de uitkerende instelling werden uitbetaald, zou dan ook onevenredige gevolgen hebben voor het merendeel van de uitkeringsgerechtigden die zich in die situatie bevinden en die geen enkele fout of nalatigheid kan worden verweten. B.6.3. Ten slotte kan de omstandigheid dat in de sector van de verzekering voor geneeskundige verzorging en uitkeringen de meeste beslissingen worden genomen door private instellingen die meewerken aan de sociale zekerheid, namelijk de ziekenfondsen, evenmin de ongelijke behandeling verantwoorden. Het feit dat de genomen beslissingen naderhand dienen te worden gecontroleerd door het Rijksinstituut voor ziekte- en invaliditeitsverzekering (Riziv) en dat die controle materieel onmogelijk kan geschieden binnen de termijn van drie maanden, dit wil zeggen de periode waarbinnen beroep kan worden ingesteld bij de arbeidsrechtbank en waarbinnen de instelling haar beslissing kan herzien, kan dat verschil in behandeling evenmin verantwoorden. Immers, de organisatie van de privé- en overheidsinstellingen die een rol spelen in die specifieke sector van permettre la récupération d'un paiement indu causé par une erreur de l'institution débitrice, les allocations d'incapacité de travail sont un revenu de remplacement qui est payé chaque mois, de sorte qu'elles constituent dans la majorité des cas l'essentiel du budget mensuel de l'assuré social qui en est créancier. Permettre durant une année entière la récupération de sommes payées par suite d'une erreur de l'institution débitrice aurait dès lors des conséquences disproportionnées pour la plupart des allocataires sociaux se trouvant dans cette situation et à qui il ne peut être reproché aucune faute ou négligence. B.6.3. Enfin, la circonstance que, dans le secteur de l'assurance soins de santé et indemnités, la majorité des décisions sont prises par des organismes privés collaborant à la sécurité sociale, à savoir les mutualités, ne peut pas non plus justifier un traitement inégal. Le fait que les décisions prises doivent ensuite être contrôlées par l'Institut national d'assurance maladie-invalidité (INAMI) et que ce contrôle ne peut matériellement s'opérer dans le délai de trois mois, c'est-à-dire la période durant laquelle un recours peut être introduit devant le tribunal du travail et durant laquelle l'institution peut revoir sa décision, ne peut pas non plus justifier cette différence de traitement. En effet, l'organisation des institutions privées et publiques intervenant dans ce secteur particulier de la sécurité
de sociale zekerheid, alsook de complexiteit en de daaruit sociale ainsi que la complexité et les lenteurs du traitement des
voortvloeiende traagheid bij de behandeling van dossiers kunnen geen dossiers qui en découlent ne peuvent constituer une justification
redelijke verantwoording vormen voor het feit dat de raisonnable pour le fait de mettre à charge des allocataires les
uitkeringsgerechtigden de financiële gevolgen van een door een conséquences financières d'une erreur commise par une institution.
instelling begane vergissing moeten dragen.
B.6.4. Zoals de Ministerraad erop wijst, leidt het verbod om van de B.6.4. Comme le relève le Conseil des ministres, l'interdiction de
sociaal verzekerde de prestaties die hij ten onrechte heeft ontvangen récupérer auprès de l'assuré social les prestations qu'il a indûment
terug te vorderen, weliswaar ertoe, in de huidige stand van de
wetgeving, dat het Riziv de financiële gevolgen draagt van een perçues aboutit certes, en l'état actuel de la législation, à faire
vergissing die aan de verzekeringsinstellingen is toe te schrijven peser sur l'INAMI les conséquences financières d'une erreur qui est
(zie in dat verband, Cass., 22 december 2008, Arr. Cass., 2008, nr. imputable aux organismes assureurs (voy. à ce propos Cass., 22
749). décembre 2008, Pas., 2008, n° 749).
Het staat niettemin aan de wetgever en aan de Koning om, in voorkomend Il appartient toutefois au législateur et au Roi de modifier, le cas
geval, de relevante regelgeving te wijzigen opdat de financiële échéant, la réglementation pertinente afin de faire peser, totalement
gevolgen van zulk een vergissing geheel of gedeeltelijk zouden worden ou partiellement, les conséquences financières d'une telle erreur sur
gedragen door de verzekeringsinstellingen, die verantwoordelijk zijn les organismes assureurs, responsables du versement indu des
voor de onterechte uitbetaling van prestaties aan de sociaal prestations à l'assuré social, ou de renforcer les règles de contrôle
verzekerde, of de regels inzake de controle op de
verzekeringsinstellingen te verstrengen. des organismes assureurs.
B.7. In zoverre de prejudiciële vragen de schending aanvoeren van de
artikelen 10 en 11 van de Grondwet, dienen ze bevestigend te worden B.7. En ce qu'elles invoquent la violation des articles 10 et 11 de la
Constitution, les questions préjudicielles appellent une réponse
beantwoord. affirmative.
B.8. Bijgevolg dient de bestaanbaarheid van de in het geding zijnde B.8. Par conséquent, il n'y a pas lieu d'examiner la compatibilité de
bepaling met artikel 23 van de Grondwet niet te worden onderzocht. la disposition en cause avec l'article 23 de la Constitution.
Om die redenen, Par ces motifs,
het Hof la Cour
zegt voor recht : dit pour droit :
Artikel 174, derde lid, van de wet betreffende de verplichte L'article 174, alinéa 3, de la loi relative à l'assurance obligatoire
verzekering voor geneeskundige verzorging en uitkeringen,
gecoördineerd op 14 juli 1994, zoals het werd ingevoegd bij artikel 47 soins de santé et indemnités, coordonnée le 14 juillet 1994, tel qu'il
van de wet van 19 december 2008 houdende diverse bepalingen inzake a été inséré par l'article 47 de la loi du 19 décembre 2008 portant
gezondheidszorg, schendt de artikelen 10 en 11 van de Grondwet in des dispositions diverses en matière de santé, viole les articles 10
zoverre het de verzekeringsinstellingen toestaat gedurende een jaar de et 11 de la Constitution en ce qu'il permet aux organismes assureurs
invaliditeitsuitkeringen terug te vorderen die, door een aan hen toe de récupérer durant un an les prestations d'invalidité indûment payées
te schrijven vergissing, ten onrechte aan hun aangeslotenen zijn à leurs affiliés par suite d'une erreur imputable aux organismes et
uitbetaald, op voorwaarde dat de sociaal verzekerde niet wist of niet pour autant que l'assuré social ne savait pas ou ne devait pas savoir
moest weten dat hij geen of niet langer recht had op de uitgekeerde qu'il n'avait pas ou plus droit à la prestation versée.
prestatie. Aldus uitgesproken in het Nederlands en het Frans, overeenkomstig Ainsi prononcé en langue néerlandaise et en langue française,
artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur
Grondwettelijk Hof, op de openbare terechtzitting van 20 september 2012. la Cour constitutionnelle, à l'audience publique du 20 septembre 2012.
De griffier, Le greffier,
P.-Y. Dutilleux P.-Y. Dutilleux
De voorzitter, Le président,
M. Bossuyt M. Bossuyt
^