Etaamb.openjustice.be
Meertalige weergave van Arrest van --
← Terug naar "Uittreksel uit arrest nr. 172/2011 van 10 november 2011 Rolnummer 5073 In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 19, tweede lid, van de wetten op de Raad van State, gecoördineerd op 12 januari 1973, gesteld door de Raad van State."
Uittreksel uit arrest nr. 172/2011 van 10 november 2011 Rolnummer 5073 In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 19, tweede lid, van de wetten op de Raad van State, gecoördineerd op 12 januari 1973, gesteld door de Raad van State. Extrait de l'arrêt n° 172/2011 du 10 novembre 2011 Numéro du rôle : 5073 En cause : la question préjudicielle relative à l'article 19, alinéa 2, des lois sur le Conseil d'Etat, coordonnées le 12 janvier 1973, posée par le Conseil d'Etat. composée des présidents R. Henneuse et M. Bossuyt, et des juges E. De Groot, L. Lavrysen, A. Alen, (...)
GRONDWETTELIJK HOF COUR CONSTITUTIONNELLE
Uittreksel uit arrest nr. 172/2011 van 10 november 2011 Extrait de l'arrêt n° 172/2011 du 10 novembre 2011
Rolnummer 5073 Numéro du rôle : 5073
In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 19, tweede lid, En cause : la question préjudicielle relative à l'article 19, alinéa
van de wetten op de Raad van State, gecoördineerd op 12 januari 1973, 2, des lois sur le Conseil d'Etat, coordonnées le 12 janvier 1973,
gesteld door de Raad van State. posée par le Conseil d'Etat.
Het Grondwettelijk Hof, La Cour constitutionnelle,
samengesteld uit de voorzitters R. Henneuse en M. Bossuyt, en de composée des présidents R. Henneuse et M. Bossuyt, et des juges E. De
rechters E. De Groot, L. Lavrysen, A. Alen, J.-P. Snappe, J.-P. Groot, L. Lavrysen, A. Alen, J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E. Derycke,
Moerman, E. Derycke, J. Spreutels, T. Merckx-Van Goey, P. Nihoul en F. J. Spreutels, T. Merckx-Van Goey, P. Nihoul et F. Daoût, assistée du
Daoût, bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder voorzitterschap van voorzitter R. Henneuse, greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le président R. Henneuse,
wijst na beraad het volgende arrest : après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant :
I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging I. Objet de la question préjudicielle et procédure
Bij arrest nr. 210.079 van 23 december 2010 in zake Emilia Dos Santos Par arrêt n° 210.079 du 23 décembre 2010 en cause de Emilia Dos Santos
tegen de stad Brussel, waarvan de expeditie ter griffie van het Hof is contre la ville de Bruxelles, dont l'expédition est parvenue au greffe
ingekomen op 29 december 2010, heeft de Raad van State de volgende de la Cour le 29 décembre 2010, le Conseil d'Etat a posé la question
prejudiciële vraag gesteld : préjudicielle suivante :
« Gelet op het feit dat : « Etant donné :
1° een vaste rechtspraak ervan uitgaat dat, wanneer bij een ter post 1° qu'une jurisprudence constante considère que lorsqu'un acte est
aangetekende brief wordt kennisgegeven van een akte, maar de notifié par lettre recommandée à la Poste, mais que son destinataire
geadresseerde ervan niet op zijn woonplaats is wanneer de zending n'est pas à son domicile lors de la présentation du pli, et qu'il ne
wordt aangeboden, en wanneer die persoon die zending niet op het va pas retirer ce pli au bureau de Poste dans le délai pendant lequel
postkantoor afhaalt binnen de termijn gedurende welke die daar wordt il y est conservé, la notification est réputée accomplie au jour où
bewaard, de kennisgeving wordt geacht te zijn volbracht op de dag dat l'employé de la Poste a glissé dans la boîte aux lettres du
de postbeambte in de brievenbus van de geadresseerde een bericht heeft gestopt waarin die laatste erover wordt ingelicht dat die zending werd aangeboden; 2° met toepassing van artikel 19, tweede lid, van de gecoördineerde wetten op de Raad van State, indien in de kennisgeving die in die niet afgehaalde zending is vervat, wordt gewezen op het bestaan van het beroep bij de Raad van State, alsook op de in acht te nemen vormvoorschriften en termijnen, de beroepstermijn loopt vanaf het ogenblik dat in de brievenbus van de geadresseerde het bericht is gestopt waarin die laatste erover wordt ingelicht dat de zending werd aangeboden; 3° met toepassing van datzelfde artikel, indien in de kennisgeving die in die niet opgehaalde zending is vervat, niet wordt gewezen op het bestaan van dat beroep, de termijn pas ingaat op de dag waarop de betrokkene kennisneemt van de akte; voert artikel 19, tweede lid, van de gecoördineerde wetten op de Raad van State, in zoverre het de verjaringstermijn van het beroep tot nietigverklaring van een akte waarvan is kennisgegeven zonder dat is gewezen op het bestaan van dat beroep en op de in acht te nemen destinataire un avis l'informant de la présentation de ce pli; 2° qu'en application de l'article 19, alinéa 2, des lois coordonnées sur le Conseil d'Etat, si la notification contenue dans ce pli non réclamé indique l'existence du recours au Conseil d'Etat ainsi que les formes et délais à respecter, le délai de recours court à partir du dépôt dans la boîte aux lettres du destinataire de l'avis l'informant de la présentation; 3° qu'en application de ce même article, si la notification contenue dans ce pli non réclamé omet d'indiquer l'existence de ce recours, le délai ne prend cours que le jour où l'intéressé prend connaissance de l'acte; l'article 19, alinéa 2, des lois coordonnées sur le Conseil d'Etat, en tant qu'il fait courir le délai de prescription du recours en annulation d'un acte qui a été notifié sans que l'existence de ce
vormvoorschriften en termijnen, doet ingaan op de dag waarop de recours et les formes et délais à respecter aient été indiqués, à
betrokkene ' in kennis werd gesteld ' van de akte en niet vanaf de dag compter du jour où l'intéressé ' a pris connaissance ' de l'acte et
waarop in zijn brievenbus een bericht is gestopt waarmee de non à partir du jour où un avis informant le destinataire de la
geadresseerde erover wordt ingelicht dat een aangetekende zending werd présentation d'un pli recommandé est déposé dans sa boîte aux lettres,
aangeboden, dan geen regel in die onverenigbaar is met het in artikel n'établit-il pas une règle incompatible avec le principe d'égalité
10 van de Grondwet vervatte gelijkheidsbeginsel, in zoverre het inscrit à l'article 10 de la Constitution, en ce que le point de
aanvangspunt van de beroepstermijn verschilt naargelang in de zending départ du délai de recours est différent selon que le pli contenant la
waarin de kennisgeving van een administratieve akte is vervat, zending notification d'un acte administratif, pli qui n'est pas été réclamé à
die niet bij de post is afgehaald en die voor de geadresseerde dus la Poste et qui est donc resté inconnu de son destinataire, contient
onbekend is gebleven, al dan niet wordt gewezen op het bestaan van het
beroep bij de Raad van State, alsook op de in acht te nemen ou non l'indication de l'existence du recours au Conseil d'Etat ainsi
vormvoorschriften en termijnen ? que des formes et délais à respecter ?
Voert artikel 19, tweede lid, van de gecoördineerde wetten op de Raad En d'autres termes, l'article 19, alinéa 2, des lois coordonnées sur
van State met andere woorden geen discriminatie in die onbestaanbaar le Conseil d'Etat ne crée-t-il pas une discrimination incompatible
is met artikel 10 van de Grondwet, eventueel in samenhang gelezen met avec l'article 10 de la Constitution, éventuellement combiné avec le
het recht op toegang tot het gerecht, tussen, enerzijds, de personen
aan wie tevergeefs een zending is gericht met een voor beroep vatbare droit à l'accès à la justice, entre, d'une part, les personnes à qui
akte waarvan de kennisgeving de in dat artikel voorgeschreven est adressé sans succès un envoi contenant un acte susceptible de
vermelding bevat en, anderzijds, de personen aan wie eveneens recours dont la notification contient la mention prescrite par cet
tevergeefs een zending is gericht met een voor beroep vatbare akte article, et, d'autre part, les personnes à qui est adressé sans plus
waarvan de kennisgeving die vermelding niet bevat, waarbij de de succès un envoi contenant un acte susceptible de recours dont la
eerstgenoemden, voor het instellen van een beroep tot vernietiging, notification ne contient pas cette mention, les premiers disposant,
beschikken over een termijn van 60 dagen die ingaat op de dag dat het pour former un recours en annulation, d'un délai de 60 jours prenant
bericht in de brievenbus is gestopt, en de laatstgenoemden over een cours au dépôt de l'avis dans leur boîte aux lettres, et les seconds
termijn van 4 maanden plus 60 dagen vanaf de dag waarop zij van die d'un délai de 4 mois + 60 jours à partir du jour où ils ont pris
akte hebben kennisgenomen, waarbij dat verschil in behandeling te
wijten is aan een omstandigheid die de enen en de anderen connaissance de l'acte, cette différence de traitement étant due à une
noodgedwongen niet kennen, namelijk de inhoud van een brief die niet circonstance nécessairement restée inconnue des uns et des autres, à
bij de geadresseerde ervan is aangekomen ? ». savoir le contenu d'une lettre non parvenue à son destinataire ? ».
(...) (...)
III. In rechte III. En droit
(...) (...)
B.1.1. Artikel 19 van de op 12 januari 1973 gecoördineerde wetten op B.1.1. L'article 19 des lois coordonnées le 12 janvier 1973 sur le
de Raad van State bepaalt : Conseil d'Etat dispose :
« De aanvragen, moeilijkheden, beroepen tot nietigverklaring en « Les demandes, difficultés, recours en annulation et recours en
cassatieberoepen bedoeld bij de artikelen 11, 12, 13, 14 en 16, 1° tot cassation visés aux articles 11, 12, 13, 14 et 16, 1° à 6°, peuvent
6°, kunnen voor de afdeling bestuursrechtspraak worden gebracht door être portés devant la section du contentieux administratif par toute
elke partij welke doet blijken van een benadeling of van een belang en partie justifiant d'une lésion ou d'un intérêt et sont soumis par
worden schriftelijk ingediend bij de afdeling in de vormen en binnen écrit à la section dans les formes et délais déterminés par le Roi.
de termijn door de Koning bepaald.
De verjaringstermijnen voor de beroepen bedoeld bij artikel 14, § 1, Les délais de prescription pour les recours visés à l'article 14, § 1er,
nemen alleen een aanvang op voorwaarde dat de betekening door de ne prennent cours que si la notification par l'autorité administrative
administratieve overheid van de akte of van de beslissing met de l'acte ou de la décision à portée individuelle indique l'existence
individuele strekking het bestaan van die beroepen alsmede de in acht de ces recours ainsi que les formes et délais à respecter. Lorsque
te nemen vormvoorschriften en termijnen vermeldt. Indien aan die
verplichting niet wordt voldaan dan nemen de verjaringstermijnen een cette condition n'est pas remplie, les délais de prescription prennent
aanvang vier maanden nadat de betrokkene in kennis werd gesteld van de cours quatre mois après que l'intéressé a pris connaissance de l'acte
akte of van de beslissing met individuele strekking. ou de la décision à portée individuelle.
[...] ». [...] ».
Artikel 14, § 1, van dezelfde gecoördineerde wetten bepaalt : L'article 14, § 1er, des mêmes lois coordonnées dispose :
« De afdeling [bestuursrechtspraak van de Raad van State] doet « La section [du contentieux administratif du Conseil d'Etat] statue
uitspraak, bij wijze van arresten, over de beroepen tot
nietigverklaring wegens overtreding van hetzij substantiële, hetzij op par voie d'arrêts sur les recours en annulation pour violation des
straffe van nietigheid voorgeschreven vormen, overschrijding of formes soit substantielles, soit prescrites à peine de nullité, excès
afwending van macht, ingesteld tegen de akten en reglementen : ou détournement de pouvoir, formés contre les actes et règlements :
1° van de onderscheiden administratieve overheden; 1° des diverses autorités administratives;
2° van de wetgevende vergaderingen of van hun organen, daarbij 2° des assemblées législatives ou de leurs organes, en ce compris les
inbegrepen de ombudsmannen ingesteld bij deze assemblees, van het médiateurs institués auprès de ces assemblées, de la Cour des comptes
Rekenhof en van het Grondwettelijk Hof, van de Raad van State en de et de la Cour constitutionnelle, du Conseil d'Etat et des juridictions
administratieve rechtscolleges evenals van organen van de rechterlijke administratives ainsi que des organes du pouvoir judiciaire et du
macht en van de Hoge Raad voor de Justitie met betrekking tot Conseil supérieur de la Justice relatifs aux marchés publics et aux
overheidsopdrachten en leden van hun personeel. membres de leur personnel.
Artikel 159 van de Grondwet is eveneens van toepassing op de in 2° L'article 159 de la Constitution s'applique également aux actes et
bedoelde akten en reglementen ». règlements visés au 2° ».
B.1.2. Aangenomen ter uitvoering van artikel 19, eerste lid, van de op B.1.2. Adopté en exécution de l'article 19, alinéa 1er, des lois
12 januari 1973 gecoördineerde wetten bepaalt artikel 4 van het coordonnées le 12 janvier 1973, l'article 4 de l'arrêté du Régent du
besluit van de Regent van 23 augustus 1948 tot regeling van de 23 août 1948 déterminant la procédure devant la section du contentieux
rechtspleging voor de afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State : administratif du Conseil d'Etat dispose :
« § 1. [...] « § 1er. [...]
De beroepen bedoeld in artikel 14, §§ 1 en 3, van de gecoördineerde wetten verjaren zestig dagen nadat de bestreden akten, reglementen of beslissingen werden bekendgemaakt of betekend. Indien ze noch bekendgemaakt noch betekend dienen te worden, gaat de termijn in met de dag waarop de verzoeker er kennis heeft van gehad. De overige aanvragen en beroepen moeten, op straffe van onontvankelijkheid, ingediend worden binnen de termijnen door de desbetreffende wettelijke en reglementaire bepalingen vastgesteld. § 2. Wanneer de in paragraaf 1 genoemde kennisgeving geschiedt bij aangetekende brief met ontvangstmelding, is de eerste dag van de termijn voor het indienen van het verzoekschrift die welke volgt op de ontvangst van de brief en is hij inbegrepen in de termijn. Indien de geadresseerde de brief weigert, is de eerste dag van de termijn voor het indienen van het verzoekschrift die welke volgt op de dag van weigering van de brief en is hij inbegrepen in de termijn. Wanneer de in paragraaf 1 genoemde kennisgeving geschiedt bij gewone aangetekende brief, is de eerste dag van de termijn voor het indienen van het verzoekschrift de derde werkdag die volgt op de verzending van de brief, behoudens bewijs van het tegendeel door de geadresseerde, en is die dag inbegrepen in de termijn. Het postmerk geldt als bewijs, zowel voor de verzending als voor de ontvangst of de weigering ». Les recours visés à l'article 14, §§ 1er et 3 des lois coordonnées sont prescrits soixante jours après que les actes, règlements ou décision incriminés ont été publiés ou notifiés. S'ils ne doivent être ni publiés ni notifiés, le délai court à dater du jour où le requérant en aura eu connaissance. Les autres demandes et recours doivent, à peine de nullité, être introduits dans les délais déterminés par les dispositions légales et réglementaires qui les concernent. § 2. Lorsque la notification visée au paragraphe 1er est faite par recommandé avec accusé de réception, le premier jour du délai pour l'introduction de la requête est celui qui suit le jour de la réception du pli et il est compris dans le délai. Si le destinataire refuse le pli, le premier jour du délai pour l'introduction de la requête est celui qui suit le jour du refus du pli et il est compris dans le délai. Lorsque la notification visée au paragraphe 1er est faite par recommandé simple, le premier jour du délai pour l'introduction de la requête est le troisième jour ouvrable qui suit l'envoi du pli, sauf preuve contraire du destinataire, et ce jour est compris dans le délai. La date de la poste fait foi tant pour l'envoi que pour la réception ou pour le refus ».
B.2. Uit de feiten van het geding en uit de verwijzingsbeslissing B.2. Il ressort des faits de la cause et de la décision de renvoi que
blijkt dat het Hof wordt verzocht zich uit te spreken over de la Cour est invitée à statuer sur la compatibilité avec les articles
bestaanbaarheid, met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, van 10 et 11 de la Constitution de l'article 19, alinéa 2, des lois
artikel 19, tweede lid, van de op 12 januari 1973 gecoördineerde coordonnées le 12 janvier 1973 en ce qu'il fixe, comme point de départ
wetten, in zoverre het, als aanvangspunt van de termijn om een beroep du délai pour introduire un recours en annulation contre un acte
tot nietigverklaring in te stellen tegen een individuele akte waarvan individuel dont la notification ne contient pas les mentions qui y
de kennisgeving niet de daarin voorgeschreven vermeldingen bevat, niet sont prescrites, non la date de cette notification à son destinataire,
de datum van die kennisgeving aan de geadresseerde ervan vaststelt, mais celle de la prise de connaissance de l'acte par ce dernier.
maar wel die waarop die laatste kennisneemt van de akte.
De verwijzende rechter merkt voorts op dat, wanneer van een Le juge a quo relève encore que, lorsqu'un acte individuel est notifié
individuele akte wordt kennisgegeven bij een aangetekende zending met par un envoi recommandé avec accusé de réception, la notification est
ontvangstbewijs en de geadresseerde van de akte afwezig is, de réputée accomplie, en cas d'absence du destinataire de l'acte, le jour
kennisgeving wordt geacht te zijn volbracht op de dag dat de où l'employé de la poste dépose, dans la boîte aux lettres de
postbeambte in de brievenbus van die laatste het bericht heeft celui-ci, l'avis l'informant de la présentation. Dans une telle
achtergelaten met vermelding dat die zending werd aangeboden. In een hypothèse, qui est celle du litige pendant devant le juge a quo, la
dergelijke hypothese, die degene is van het voor de verwijzende prise de connaissance effective de l'acte individuel par son
rechter hangende geschil, kan de daadwerkelijke kennisneming van de destinataire peut donc avoir lieu postérieurement à la notification
individuele akte door de geadresseerde ervan dus plaatshebben na de kennisgeving van die akte. dudit acte. C'est dans cette interprétation que la Cour répond à la question
Het is in die interpretatie dat het Hof de prejudiciële vraag préjudicielle, même s'il convient de tenir compte de la version
beantwoordt, ook al zou de in het geding zijnde bepaling, rekening néerlandaise de la disposition en cause, laquelle pourrait être
houdend met de Nederlandstalige versie ervan, zo kunnen worden comprise comme retenant comme point de départ du délai de recours, non
begrepen dat de kennisgeving - en niet de kennisname - als aanvangspunt geldt. la prise de connaissance, mais bien la notification de l'acte.
B.3.1. De eerste zin van de in het geding zijnde bepaling, die werd B.3.1. La première phrase de la disposition en cause, insérée par
ingevoegd bij artikel 1 van de wet van 24 maart 1994 « tot wijziging l'article 1er de la loi du 24 mars 1994 « modifiant les lois sur le
van de wetten op de Raad van State, gecoördineerd op 12 januari 1973 Conseil d'Etat, coordonnées le 12 janvier 1973 », vise à étendre la
», strekt ertoe de draagwijdte uit te breiden van de regel die is portée de la règle inscrite à l'article 2, 4°, de la loi du 11 avril
vervat in artikel 2, 4°, van de wet van 11 april 1994 betreffende de 1994 relative à la publicité de l'administration (Doc. parl., Chambre,
openbaarheid van bestuur (Parl. St., Kamer, 1992-1993, nr. 1159/2, p. 1992-1993, n° 1159/2, p. 1; ibid., n° 1159/4, p. 1; ibid., n° 1159/5,
1; ibid., nr. 1159/4, p. 1; ibid., nr. 1159/5, p. 4), die bepaalt : p. 4), qui dispose :
« Met het oog op een duidelijke en objectieve voorlichting van het « Afin de fournir au public une information claire et objective sur
publiek over het optreden van de federale administratieve overheden : l'action des autorités administratives fédérales :
[...] [...]
4° vermeldt elk document waarmee een beslissing of een administratieve 4° tout document par lequel une décision ou un acte administratif à
handeling met individuele strekking uitgaande van een federale
administratieve overheid ter kennis wordt gebracht van een bestuurde, portée individuelle émanant d'une autorité administrative fédérale est
de eventuele beroepsmogelijkheden, de instanties bij wie het beroep notifié à un administré indique les voies éventuelles de recours, les
moet worden ingesteld en de geldende vormen en termijnen; bij instances compétentes pour en connaître ainsi que les formes et délais
ontstentenis neemt de verjaringstermijn voor het indienen van het à respecter, faute de quoi le délai de prescription pour introduire le
beroep geen aanvang ». recours ne prend pas cours ».
Die laatste bepaling past in een hervorming die een « fundamentele Cette dernière disposition s'insère dans une réforme visant à une «
heroriëntatie in de relatie tussen burger en bestuur » beoogt (Parl. réorientation fondamentale de la relation entre le citoyen et
St., Kamer, 1992-1993, nr. 1112/1, p. 1) en vormt een van de l'administration » (Doc. parl., Chambre, 1992-1993, n° 1112/1, p. 1)
minimumverplichtingen die een « ' actieve openbaarheid ' [moeten et constitue l'une des obligations minimales destinées à assurer une «
waarborgen die] [...] de aanzet [wil] geven tot een beter uitgebouwd publicité active [qui] tend à promouvoir une politique d'information
informatiebeleid » (ibid., nr. 1112/13, p. 3). mieux structurée » (ibid., n° 1112/13, p. 3).
In die omstandigheden strekt de eerste zin van de in het geding zijnde Dans ces circonstances, la première phrase de la disposition en cause
bepaling ertoe « de rechten van de verdediging van de bestuurde [...] vise à un « renforcement des droits de défense des administrés [...]
voor de Raad van State [...] beter [te waarborgen] » (Parl. St., devant le Conseil d'Etat » (Doc. parl., Chambre, 1992-1993, n° 1159/2,
Kamer, 1992-1993, nr. 1159/2, p. 2; ibid., nr. 1159/4, p. 2), aan wie p. 2; ibid., n° 1159/4, p. 2), auxquels elle offre une « protection
hij een « aanvullende bescherming » biedt (Parl. St., Kamer, supplémentaire » (Doc. parl., Chambre, 1992-1993, n° 1112/2, pp.
1992-1993, nr. 1112/2, pp. 9-10). 9-10).
B.3.2. De tweede zin van de in het geding zijnde bepaling is ingevoegd B.3.2. La seconde phrase de la disposition en cause a été insérée par
bij artikel 7, 1°, van de wet van 15 september 2006 « tot hervorming l'article 7, 1°, de la loi du 15 septembre 2006 « réformant le Conseil
van de Raad van State en tot oprichting van een Raad voor
Vreemdelingenbetwistingen ». De verlenging van de beroepstermijn d'Etat et créant un Conseil du Contentieux des Etrangers ». La
waarin zij voorziet, is nauw verbonden met de verplichting die prolongation du délai de recours qui y est prévue est étroitement liée
voortvloeit uit de eerste zin van die bepaling. Niettemin heeft de à l'obligation qui découle de la première phrase de cette disposition.
wetgever een einde willen maken aan de eerdere rechtspraak van de Raad Néanmoins, le législateur a entendu mettre un terme à la jurisprudence
van State die aannam dat, bij afwezigheid van de vermeldingen antérieure du Conseil d'Etat considérant qu'à défaut des mentions
voorgeschreven bij de eerste zin van de in het geding zijnde bepaling, prescrites par la première phrase de la disposition litigieuse, le
het beroep tot nietigverklaring tegen de administratieve akte aan geen recours en annulation contre l'acte administratif n'était soumis à
enkele verjaringstermijn was onderworpen. aucun délai de prescription.
In dat opzicht blijkt uit de parlementaire voorbereiding van de A cet égard, il ressort des travaux préparatoires de la loi du 15
voormelde wet van 15 september 2006 : septembre 2006 précitée :
« Het huidige artikel 19, tweede lid, van de gecoördineerde wetten op « L'actuel article 19, alinéa 2, des lois coordonnées sur le Conseil
de Raad van State heeft tot doel diegenen die zich benadeeld achten d'Etat a pour but d'informer ceux qui s'estiment lésés par un acte
door een administratieve beslissing met individuele strekking in administratif individuel, de l'existence d'un recours contre cet acte.
kennis te stellen van het bestaan van de mogelijkheid om tegen deze Le respect de cette formalité implique l'indication de l'existence
beslissing beroep in te stellen. De naleving van deze vormvereiste
impliceert dat gewag moet worden gemaakt van het bestaan van de d'un recours au Conseil d'Etat et de l'obligation d'introduire ce
mogelijkheid om bij de Raad van State beroep in te stellen en van de recours par lettre recommandée dans les soixante jours de la
verplichting om dit beroep in te stellen bij aangetekende brief binnen
zestig dagen na de kennisgeving. In zijn arrest nr. 134.024 van 19 notification. Dans son arrêt n° 134.024 du 19 juillet 2004,
juli 2004 heeft de Algemene Vergadering van de Raad van State
overwogen ' dat artikel 19, tweede lid, van de wetten op de Raad van l'assemblée générale du Conseil d'Etat a considéré que ' l'article 19,
State, gecoördineerd op 12 januari 1973, afwijkt van de regels alinéa 2, des lois sur le Conseil d'Etat, coordonnées le 12 janvier
betreffende de verjaring van beroepen en net als die regels van 1973, déroge aux règles relatives à la prescription des recours et
openbare orde is; dat voor die bepaling geen uitzondering geldt; dat revêt le même caractère d'ordre public que celui qui s'attache à ces
de rechtsonzekerheid waartoe deze bepaling zou kunnen leiden, te règles; qu'il ne souffre pas d'exception; que l'insécurité juridique
wijten is enerzijds aan het tekortschieten van de administratieve que pourrait engendrer cette disposition est due, d'une part, à la
overheid en anderzijds aan de bedoeling van de wetgever om op de carence de l'autorité administrative et, d'autre part, à la volonté du
niet-naleving van die bepaling een radicale straf te stellen waarvan législateur d'assortir sa méconnaissance d'une sanction radicale et
de werking niet beperkt is in de tijd; dat het beroep tot illimitée dans le temps; que le recours en annulation est recevable
nietigverklaring ratione temporis ontvankelijk is; '. ratione temporis ; '.
Dit arrest houdt in dat, zolang niet is voldaan aan de in artikel 19, Cet arrêt implique que, tant qu'il n'est pas satisfait aux formalités
tweede lid, bepaalde vormvereisten, de verjaringstermijn niet ingaat, prévues à l'article 19, alinéa 2, le délai de prescription ne court
ongeacht de vraag of de burger, ten voordele van wiens persoonlijke pas, que le citoyen au profit duquel vaut cette prescription sache ou
belangen dit voorschrift geldt, al dan niet weet dat tegen deze non qu'un recours contre cette décision est ouvert devant le Conseil
beslissing een beroep bij de Raad van State openstaat. De Regering d'Etat. Le Gouvernement n'estime pas opportun, pour une raison de
vindt het om reden van de rechtszekerheid niet opportuun dat ingevolge sécurité juridique, que suite à un manquement de l'autorité
een tekortkoming van de administratieve overheid in zijn administrative à ses obligations, le requérant potentiel ne soit lié à
verplichtingen, de potentiële verzoeker aan geen enkele termijn zou aucun délai. Afin de concilier la sécurité juridique qui exige que
zijn gebonden. Om de rechtszekerheid die vereist dat elke individuele chaque acte individuel revête à un moment déterminé un caractère
akte op een bepaald ogenblik definitief wordt, te verzoenen met de définitif avec l'exigence justifiée de protection juridique, un délai
terechte eis van rechtsbescherming, wordt een definitieve
verjaringstermijn ingesteld. De verjaringstermijn neemt in ieder geval de prescription définitif a été prévu. Quel que soit le cas, le délai
een aanvang vier maanden na de betekening van de individuele, de prescription prend cours quatre mois après la notification de
griefhoudende akte. De termijn van vier maanden is in de l'acte individuel préjudiciable. Le délai de quatre mois est connu
administratieve procedure voor de Raad van State gekend, m.n. in dans la procédure administrative devant le Conseil d'Etat, à savoir
artikel 14, § 3 » (Parl. St., Kamer, 2005-2006, DOC 51-2479/001, pp. l'article 14, § 3 » (Doc. parl., Chambre, 2005-2006, DOC 51-2479/001,
32-33). pp. 32-33).
B.4. De in het geding zijnde bepaling streeft derhalve een gewettigd B.4. La disposition en cause poursuit dès lors un objectif légitime en
doel na, in zoverre zij ertoe strekt de beginselen van de ce qu'elle vise à concilier les principes de sécurité juridique et du
rechtszekerheid en van het recht op toegang tot de rechter te verzoenen. Het verschil in behandeling berust overigens op een objectief criterium, namelijk het al dan niet vermelden, in de kennisgeving van de individuele administratieve akte, van de beschikbare rechtsmiddelen, alsook van de termijnen en vormvereisten die in acht moeten worden genomen om dergelijke beroepen in te stellen. B.5.1. Rekening houdend met het door de wetgever nagestreefde doel is de in het geding zijnde bepaling evenwel niet redelijk verantwoord. Immers, de zorg van de wetgever om het beginsel van de rechtszekerheid te verzoenen met het recht op toegang tot de rechter van de droit d'accès au juge. La différence de traitement repose par ailleurs sur un critère objectif, à savoir la mention ou non, dans la notification de l'acte administratif individuel, des voies de recours disponibles ainsi que des délais et formes à respecter pour introduire pareils recours. B.5.1. Compte tenu de l'objectif poursuivi par le législateur, la disposition en cause n'est toutefois pas raisonnablement justifiée. En effet, le souci du législateur de concilier le principe de sécurité
geadresseerde van de individuele akte die nadeel berokkent, valt niet juridique et le droit d'accès au juge du destinataire de l'acte
op adequate wijze te verzoenen met het vaststellen, als dies a quo, individuel causant grief ne se concilie pas adéquatement avec la
van de datum van de kennisneming van de individuele administratieve fixation, comme dies a quo, de la date de la prise de connaissance de
akte door de geadresseerde ervan terwijl hem van die akte is l'acte administratif individuel par son destinataire alors même que
kennisgegeven. cet acte lui a été notifié.
B.5.2. Enerzijds, en ook al is het juist dat de bestuurde B.5.2. D'une part, et même s'il est vrai que l'administré doit faire
nauwgezetheid aan de dag moet leggen ten aanzien van de middelen die
hij aanwendt om kennis te nemen van de in het geding zijnde akte preuve de diligence dans les moyens qu'il emploie pour prendre
(RvSt, 13 februari 2004, Lambert, nr. 128.139; RvSt, 20 december 2007, connaissance de l'acte en cause (C.E., 13 février 2004, Lambert, n°
Boels d'Ouvrier, nr. 178.152), is de datum waarop de termijn voor het 128.139; C.E., 20 décembre 2007, Boels d'Ouvrier, n° 178.152), la date
indienen van het beroep tot nietigverklaring ingaat, in die hypothese,
en in tegenstelling tot de kennisgeving, onbepaald en afhankelijk van de prise de cours du délai d'introduction du recours en annulation
feitelijke omstandigheden en met name van het gedrag van de est, dans cette hypothèse, et à la différence de la notification,
geadresseerde zelf, zodat de maatregel de naleving van het beginsel indéterminée et tributaire de circonstances de fait et, notamment, du
van de rechtszekerheid niet ten volle waarborgt. comportement du destinataire lui-même, de telle sorte que la mesure ne
Anderzijds, veronderstelt de kennisgeving dat de individuele akte garantit pas pleinement le respect du principe de sécurité juridique.
D'autre part, la notification suppose que l'acte individuel soit
correct en integraal is weergegeven, terwijl de verzoeker wordt geacht reproduit correctement dans son intégralité alors que le requérant est
te hebben kennisgenomen van de akte zodra een normaal zorgzame réputé avoir pris connaissance de l'acte dès qu'une personne
persoon, in dezelfde feitelijke omstandigheden, op volledige en normalement diligente, placée dans les mêmes circonstances de fait,
nauwkeurige wijze zou hebben kunnen kennisnemen van de inhoud ervan aurait pu acquérir une connaissance complète et précise de sa teneur
(zie RvSt, 9 januari 2003, Gengler, nr. 114.359). Hieruit volgt dat (voy. C.E., 9 janvier 2003, Gengler, n° 114.359). Il s'ensuit que
het kiezen, als aanvangspunt van de beroepstermijn, voor de datum van
de kennisgeving van de akte aan de geadresseerde ervan, ook al bevat retenir, comme point de départ du délai de recours, le jour de la
die kennisgeving niet de bij de in het geding zijnde bepaling notification de l'acte à son destinataire, même si cette notification
opgelegde vermeldingen, toelaat het recht op toegang tot de rechter ne contient pas les mentions imposées par la disposition en cause,
van de bestuurde beter te waarborgen dan de vaststelling van de dies a permet de mieux garantir le droit d'accès au juge de l'administré que
quo op de datum van kennisneming van die akte. la fixation du dies a quo au jour de la prise de connaissance dudit
B.5.3. In de interpretatie volgens welke de in het geding zijnde acte. B.5.3. Dans l'interprétation selon laquelle elle impose de prendre en
bepaling vereist dat, als aanvangspunt van de termijn van het beroep compte, comme point de départ du délai de recours en annulation, la
tot nietigverklaring, de datum in aanmerking wordt genomen waarop de date de prise de connaissance par son destinataire de l'acte
geadresseerde kennisneemt van de individuele akte waarvan hem is individuel qui lui a été notifié lorsque la notification ne contient
kennisgegeven wanneer de kennisgeving de rechtsmiddelen en de na te pas les mentions des voies de recours et des formes et délais à
leven vormvereisten en termijnen om die aan te wenden niet vermeldt, respecter pour les introduire, la disposition en cause n'est pas
is zij niet redelijk verantwoord en is zij niet bestaanbaar met de raisonnablement justifiée et n'est pas compatible avec les articles 10
artikelen 10 en 11 van de Grondwet. et 11 de la Constitution.
B.6. In die interpretatie dient de prejudiciële vraag bevestigend te B.6. Dans cette interprétation, la question préjudicielle appelle une
worden beantwoord. réponse affirmative.
B.7.1. Het Hof merkt evenwel op dat een andere interpretatie van de in B.7.1. La Cour relève toutefois qu'une autre interprétation de la
het geding zijnde bepaling kan worden overwogen, volgens welke de disposition en cause est envisageable selon laquelle la date de la
datum van de kennisgeving van de individuele akte het aanvangspunt
vormt van de termijn die aan de geadresseerde ervan wordt gelaten om notification de l'acte individuel constitue le point de départ du
de nietigverklaring van die akte voor de Raad van State te vorderen, délai laissé à son destinataire pour poursuivre l'annulation de cet
zelfs wanneer, in de kennisgeving, het bestaan van de beschikbare acte devant le Conseil d'Etat même lorsque, dans la notification,
beroepsmiddelen, alsook de vormvereisten en termijnen die moeten l'existence des voies de recours disponibles ainsi que les formes et
worden nageleefd om die aan te wenden, niet zijn vermeld. délais à respecter pour les introduire n'ont pas été mentionnés.
B.7.2. Immers, zoals is opgemerkt in B.3.2, beoogt de memorie van B.7.2. En effet, comme il a été relevé en B.3.2, l'exposé des motifs
toelichting van het wetsontwerp dat de wet van 15 september 2006 is du projet de loi devenu la loi du 15 septembre 2006 vise expressément
geworden, uitdrukkelijk de datum van de onvolledige kennisgeving als la date de la notification incomplète comme point de départ du délai
aanvangspunt van de termijn van vier maanden en zestig dagen om een de quatre mois et soixante jours pour introduire un recours en
beroep tot nietigverklaring in te stellen tegen de in het geding annulation contre l'acte individuel en cause.
zijnde individuele akte.
De Raad van State merkt overigens op dat, wanneer is voorzien in een Par ailleurs, le Conseil d'Etat relève que, lorsqu'une formalité
bijzondere formaliteit inzake bekendmaking, het voldoen eraan de particulière de publicité est prévue, c'est son accomplissement qui
verjaringstermijn van het beroep tot nietigverklaring ten aanzien van fait courir le délai de prescription du recours en annulation à
de geadresseerde ervan doet ingaan, ongeacht de kennis die hij van de l'égard de son destinataire, quelle que soit la connaissance qu'il
bestreden akte zou hebben gehad via een ander middel. In geval van
samenloop van bijzondere bepalingen is het bovendien de bepaling die aurait eue de l'acte attaqué par une autre voie. En outre, en cas de
de bestuurde de meeste waarborgen biedt die voorrang moet krijgen concours de dispositions particulières, c'est celle qui offre à
(RvSt, 9 december 2005, Lecloux, nr. 152.516). l'administré le plus de garanties qui doit prévaloir (C.E., 9 décembre
Er bestaat evenwel een algemeen beginsel volgens hetwelk een 2005, Lecloux, n° 152.516).
administratieve akte met een individuele draagwijdte het voorwerp moet Or, il existe un principe général selon lequel un acte administratif à
uitmaken van een individuele mededeling aan de betrokken personen. portée individuelle doit faire l'objet d'une communication
Zoals in B.5.2 is aangegeven, biedt de regeling van de kennisgeving individuelle aux personnes concernées. En outre, comme il a été relevé
bovendien betere waarborgen aan de bestuurde dan die van de kennisneming. en B.5.2, le régime de la notification offre de meilleures garanties à
B.7.3. In de interpretatie volgens welke de in het geding zijnde l'administré que celui de la prise de connaissance.
bepaling vereist dat, als aanvangspunt van de termijn van het beroep B.7.3. Dans l'interprétation selon laquelle la disposition en cause
tot nietigverklaring, de datum van de kennisgeving van de individuele impose de prendre en compte, comme point de départ du délai de recours
akte aan de geadresseerde ervan in aanmerking wordt genomen, zelfs en annulation, la date de la notification de l'acte individuel à son
wanneer die kennisgeving de rechtsmiddelen en de na te leven destinataire, même lorsque cette notification ne contient pas les
vormvereisten en termijnen niet vermeldt, bestaat het in de mentions des voies de recours et des formes et délais à respecter, la
prejudiciële vraag aangegeven verschil in behandeling niet. différence de traitement évoquée dans la question préjudicielle est
B.8. In die interpretatie dient de prejudiciële vraag ontkennend te inexistante. B.8. Dans cette interprétation, la question préjudicielle appelle une
worden beantwoord. réponse négative.
Om die redenen, Par ces motifs,
het Hof la Cour
zegt voor recht : dit pour droit :
- In die zin geïnterpreteerd dat het het aanvangspunt van de termijn - Interprété comme fixant le point de départ du délai d'introduction
voor het instellen van een beroep tot nietigverklaring gericht tegen d'un recours en annulation dirigé contre un acte administratif
een individuele administratieve akte niet vaststelt op de datum van de individuel, non à la date de la notification de cet acte à son
kennisgeving van die akte aan de geadresseerde ervan, maar op de datum
dat daarvan wordt kennisgenomen, wanneer de kennisgeving de destinataire, mais à la date de sa prise de connaissance, lorsque la
beschikbare rechtsmiddelen en de in acht te nemen vormvoorschriften en notification ne contient pas les voies de recours disponibles et les
termijnen om die aan te wenden, niet bevat, schendt artikel 19, tweede formes et délais à respecter pour les introduire, l'article 19, alinéa
lid, van de gecoördineerde wetten op de Raad van State de artikelen 10 2, des lois coordonnées sur le Conseil d'Etat viole les articles 10 et
en 11 van de Grondwet. 11 de la Constitution.
- In die zin geïnterpreteerd dat zij het aanvangspunt van de termijn - Interprétée comme fixant le point de départ du délai d'introduction
voor het instellen van een beroep tot nietigverklaring gericht tegen d'un recours en annulation dirigé contre un acte administratif
een individuele administratieve akte vaststelt op de datum van de individuel à la date de la notification de cet acte à son
kennisgeving van die akte aan de geadresseerde ervan, zelfs indien een destinataire, même si pareille notification ne contient pas les voies
dergelijke kennisgeving de beschikbare rechtsmiddelen en de in acht te de recours disponibles et les formes et délais à respecter pour les
nemen vormvoorschriften en termijnen om die aan te wenden, niet bevat,
schendt dezelfde bepaling de artikelen 10 en 11 van de Grondwet niet. introduire, la même disposition ne viole pas les articles 10 et 11 de
Aldus uitgesproken in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig la Constitution. Ainsi prononcé en langue française et en langue néerlandaise,
artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur
Grondwettelijk Hof, op de openbare terechtzitting van 10 november 2011. la Cour constitutionnelle, à l'audience publique du 10 novembre 2011.
De griffier, Le greffier,
P.-Y. Dutilleux. P.-Y. Dutilleux.
De voorzitter, Le président,
R. Henneuse. R. Henneuse.
^