Etaamb.openjustice.be
Meertalige weergave van Arrest van --
← Terug naar "Uittreksel uit arrest nr. 110/2010 van 6 oktober 2010 Rolnummer 4838 In zake : de prejudiciële vraag over artikel 9, tweede lid, van de wet van 12 april 1965 betreffende het vervoer van gasachtige produkten en andere door middel van leiding Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters M. Bossuyt en M. Melchior, en de rechter(...)"
Uittreksel uit arrest nr. 110/2010 van 6 oktober 2010 Rolnummer 4838 In zake : de prejudiciële vraag over artikel 9, tweede lid, van de wet van 12 april 1965 betreffende het vervoer van gasachtige produkten en andere door middel van leiding Het Grondwettelijk Hof, samengesteld uit de voorzitters M. Bossuyt en M. Melchior, en de rechter(...) Extrait de l'arrêt n° 110/2010 du 6 octobre 2010 Numéro du rôle : 4838 En cause : la question préjudicielle concernant l'article 9, alinéa 2, de la loi du 12 avril 1965 relative au transport de produits gazeux et autres par canalisations, La Cour constitutionnelle, composée des présidents M. Bossuyt et M. Melchior, et des juges R. He(...)
GRONDWETTELIJK HOF COUR CONSTITUTIONNELLE
Uittreksel uit arrest nr. 110/2010 van 6 oktober 2010 Extrait de l'arrêt n° 110/2010 du 6 octobre 2010
Rolnummer 4838 Numéro du rôle : 4838
In zake : de prejudiciële vraag over artikel 9, tweede lid, van de wet En cause : la question préjudicielle concernant l'article 9, alinéa 2,
van 12 april 1965 betreffende het vervoer van gasachtige produkten en de la loi du 12 avril 1965 relative au transport de produits gazeux et
andere door middel van leidingen, gesteld door de Raad van State. autres par canalisations, posée par le Conseil d'Etat.
Het Grondwettelijk Hof, La Cour constitutionnelle,
samengesteld uit de voorzitters M. Bossuyt en M. Melchior, en de composée des présidents M. Bossuyt et M. Melchior, et des juges R.
rechters R. Henneuse, E. De Groot, L. Lavrysen, A. Alen, J.-P. Snappe, Henneuse, E. De Groot, L. Lavrysen, A. Alen, J.-P. Snappe, E. Derycke,
E. Derycke, J. Spreutels en P. Nihoul, bijgestaan door de griffier J. Spreutels et P. Nihoul, assistée du greffier P.-Y. Dutilleux,
P.-Y. Dutilleux, onder voorzitterschap van voorzitter M. Bossuyt, présidée par le président M. Bossuyt,
wijst na beraad het volgende arrest : après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant :
I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging I. Objet de la question préjudicielle et procédure
Bij arrest nr. 198.943 van 15 december 2009 in zake de nv « Total Par arrêt n° 198.943 du 15 décembre 2009 en cause de la SA « Total
Belgium » en de nv « Nationale Maatschappij der Pijpleidingen » tegen Belgium » et de la SA « Société nationale de transport par
de Belgische Staat, tussenkomende partijen : de nv « Waterwegen en canalisations » contre l'Etat belge, parties intervenantes : la SA «
Zeekanaal (W&Z) » en het Vlaamse Gewest, waarvan de expeditie ter Waterwegen en Zeekanaal (W&Z) » et la Région flamande, dont
griffie van het Hof is ingekomen op 28 december 2009, heeft de Raad l'expédition est parvenue au greffe de la Cour le 28 décembre 2009, le
van State de volgende prejudiciële vraag gesteld : Conseil d'Etat a posé la question préjudicielle suivante :
« Schendt artikel 9, tweede lid, van de wet van 12 april 1965 « L'article 9, alinéa 2, de la loi du 12 avril 1965 relative au
betreffende het vervoer van gasachtige produkten en andere door middel transport de produits gazeux et autres par canalisations viole-t-il
van leidingen de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, in de mate dat les articles 10 et 11 de la Constitution en ce que cette disposition
deze bepaling zou inhouden dat de exploitanten van een gasleiding impliquerait que les exploitants d'une conduite de gaz peuvent, dans
kunnen worden onderworpen aan een Koninklijk verplaatsingsbevel in toutes les hypothèses déclarées d'intérêt national, être soumis à un
alle mogelijke hypothesen die van 's lands belang worden verklaard,
terwijl de exploitanten van een elektriciteitsnet gelegen in openbaar ordre royal de déplacement, alors que, conformément à l'article 13,
domein luidens artikel 13, tweede lid, van de wet van 10 maart 1925 op alinéa 2, de la loi du 10 mars 1925 sur les distributions d'énergie
électrique, les exploitants d'un réseau d'électricité situé sur le
de electriciteitsvoorziening slechts aan een verplaatsingsbevel van de domaine public ne peuvent être soumis à un ordre de déplacement
regering kunnen worden onderworpen wanneer het belang der émanant du gouvernement que lorsque l'intérêt de la défense nationale
landsverdediging dit vereist ? ». l'exige ? »
(...) (...)
III. In rechte III. En droit
(...) (...)
B.1.1. Artikel 9 van de wet van 12 april 1965 betreffende het vervoer B.1.1. L'article 9 de la loi du 12 avril 1965 relative au transport de
van gasachtige produkten en andere door middel van leidingen (hierna : produits gazeux et autres par canalisations (ci-après : la loi sur le
de Gaswet), zoals gewijzigd bij artikel 8 van de wet van 29 april 1999 gaz), tel qu'il a été modifié par l'article 8 de la loi du 29 avril
betreffende de organisatie van de gasmarkt en het fiscaal statuut van 1999 relative à l'organisation du marché du gaz et au statut fiscal
de elektriciteitsproducenten, bepaalt : des producteurs d'électricité, dispose :
« De houder van een vervoervergunning heeft het recht alle werken uit « Le titulaire d'une autorisation de transport a le droit d'exécuter
sous ou sur le domaine public ou au-dessus de celui-ci tous travaux
te voeren, onder, op of boven het openbaar domein, die nodig zijn voor nécessaires à l'établissement, au fonctionnement et à l'entretien en
de oprichting, de werking en het onderhoud in goede staat van de bon état des installations de transport de gaz. Ces travaux doivent
gasvervoerinstallaties. Deze werken moeten worden uitgevoerd être exécutés conformément aux conditions stipulées dans
overeenkomstig de voorwaarden die in de vervoervergunning zijn l'autorisation de transport, et dans le respect de toutes dispositions
vermeld, en met inachtneming van alle ter zake geldende wets- en légales et réglementaires en vigueur en la matière.
verordeningsbepalingen.
Wanneer 's lands belang het vereist, heeft de Koning het recht de Lorsque l'intérêt national le commande, le Roi a le droit de faire
ligging of het tracé van de gasvervoerinstallatie en de desbetreffende modifier l'implantation ou le tracé de l'installation de transport de
werken te doen wijzigen. De kosten van deze wijzigingen komen ten gaz ainsi que les ouvrages qui s'y rapportent. Le coût de ces
laste van degene die de gasvervoerinstallatie exploiteert. modifications est à la charge de l'exploitant de l'installation de
Ditzelfde recht bezitten ook de Staat, de provincie en de gemeente ten transport de gaz. L'Etat, les provinces et les communes possèdent le même droit en ce
aanzien van de gasvervoerinstallaties op hun openbaar domein qui concerne les installations de transport de gaz établies sur leur
opgericht. De aldus verrichte wijzigingen geschieden op kosten van domaine public. Les modifications ainsi produites sont réalisées aux
degene die de gasvervoerinstallatie exploiteert, indien zij zijn frais de l'exploitant de l'installation de transport de gaz
opgelegd hetzij terwille van de openbare veiligheid, hetzij terwille lorsqu'elles sont imposées soit pour un motif de sécurité publique,
van de vrijwaring van het landschapsschoon, hetzij in het belang van soit pour préserver la beauté d'un site, soit dans l'intérêt d'un
een openbare dienst of van de waterlopen, kanalen en openbare wegen, service public ou des cours d'eau, canaux et voies publiques, soit en
hetzij wegens verandering in de toegangen tot de eigendommen gelegen raison de changements apportés aux accès des propriétés situées en
langs de openbare weg. In de andere gevallen komen de kosten ten laste bordure de la voie publique. Dans les autres cas, elles sont à la
van de Staat, de provincie of de gemeente; deze laatste kunnen dan een charge de l'Etat, de la province ou de la commune, qui peuvent alors
voorafgaande prijsberekening vragen; als er onenigheid is over de exiger un devis préalable et, en cas de désaccord sur le prix des
prijs van de uit te voeren werken, kunnen zij ze zelf uitvoeren ». travaux à exécuter, procéder eux-mêmes à cette exécution ».
B.1.2. Artikel 13 van de wet van 10 maart 1925 op de B.1.2. L'article 13 de la loi du 10 mars 1925 sur les distributions
electriciteitsvoorziening (hierna : de Elektriciteitswet), zoals van d'énergie électrique (ci-après : la loi sur l'électricité), tel qu'il
toepassing in het Vlaamse Gewest, bepaalt : est d'application en Région flamande, dispose :
« De Staat, de provinciën, de gemeenten, de vereenigingen van « L'Etat, les provinces, les communes, les associations de communes,
gemeenten, alsmede de vergunninghouders van openbare de même que les concessionnaires de distributions publiques et les
voorzieningsbedrijven en de houders van wegenistoelatingen, hebben het titulaires de permissions de voirie, ont le droit d'exécuter sur ou
recht boven of onder de plaatsen, banen, paden, waterloopen, en sous les places, routes, sentiers, cours d'eau et canaux faisant
kanalen die deel uitmaken van het openbaar domein van den Staat, van partie du domaine public de l'Etat, des provinces et des communes,
de provinciën en van de gemeenten, alle werken uit te voeren voor het tous les travaux que comportent l'établissement et l'entretien en bon
aanleggen en behoorlijk onderhouden der boven- en ondergrondsche état des lignes aériennes ou souterraines, à condition toutefois de se
lijnen, mits zich te gedragen naar de wetten en de verordeningen, conformer aux lois et aux règlements, ainsi qu'aux dispositions
alsmede naar de inzonderheid met dit doel, hetzij in spécialement prévues à cet effet, soit dans les décisions
bestuursbeslissingen, hetzij in de akten van bedrijfsvergunning of administratives, soit dans les actes de concession ou de permission.
wegenistoelating, voorziene bepalingen.
Wanneer het belang der landsverdediging zulks vereischt, heeft de Lorsque l'intérêt de la défense nationale l'exige, le gouvernement a
regeering het recht de schikkingen of het plan eener inrichting te le droit de faire modifier les dispositions ou le tracé d'une
wijzigen alsmede de werken daarmede in verband. De kosten der werken installation ainsi que les ouvrages qui s'y rapportent. Les frais des
vallen ten laste der onderneming die de inrichting heeft aangelegd. travaux sont à charge de l'entreprise qui a établi l'installation.
De Staat, de provinciën en de gemeenten hebben, in alle geval, het L'Etat, les provinces et les communes ont, en tout cas, sur leur
recht de schikkingen of het plan eener inrichting naderhand te laten domaine respectif, le droit de faire modifier ultérieurement les
wijzigen, alsmede de werken daarmede in verband. Indien de wijzigingen dispositions ou le tracé d'une installation, ainsi que les ouvrages
noodzakelijk zijn, hetzij om reden van openbare veiligheid, hetzij om qui s'y rapportent. Si les modifications sont imposées, soit pour un
de schoonheid van een landschap te vrijwaren, hetzij in het belang van motif de sécurité publique, soit pour préserver la beauté d'un site,
de wegen, waterloopen, kanalen of van een openbaren dienst, hetzij soit dans l'intérêt de la voirie, des cours d'eau, des canaux ou d'un
ingevolge wijzigingen door de belendende eigenaars toegebracht aan den service public, soit comme conséquence des changements apportés par
toegang der eigendommen langs de gevolgde wegen, dan vallen de kosten les riverains aux accès des propriétés en bordure des voies
der werken ten laste van de onderneming die de geleiding heeft empruntées, les frais de travaux sont à charge de l'entreprise qui a
aangelegd : in de overige gevallen, komen zij ten bezware van de établi l'installation; dans les autres cas, ils sont à charge de
overheid die de wijzigingen gelast. Deze laatste mag een voorafgaand l'autorité qui impose les modifications. Celle-ci peut exiger un devis
bestek vragen en, in geval van oneenigheid, zelf tot de uitvoering der préalable et, en cas de désaccord, procéder elle-même à l'exécution
werken overgaan. des travaux.
De gemeenten en vereenigingen van gemeenten zijn tot geen bestuurlijke Les communes et associations de communes ne sont astreintes à aucune
formaliteit gehouden om de electrische geleidingen op haar grondgebied formalité administrative pour placer et entretenir les canalisations
aan te leggen of te onderhouden ». électriques sur leur propre voirie ».
B.2.1. De verwijzende rechter vraagt of artikel 9, tweede lid, van de B.2.1. Le juge a quo demande si l'article 9, alinéa 2, de la loi sur
Gaswet bestaanbaar is met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, le gaz est compatible avec les articles 10 et 11 de la Constitution,
doordat de exploitanten van een gasvervoerinstallatie kunnen worden en ce que les exploitants d'une conduite de gaz peuvent, dans toutes
onderworpen aan een koninklijk besluit tot verplaatsing van hun les hypothèses déclarées d'intérêt national, être soumis à un arrêté
installatie in alle mogelijke hypothesen die van 's lands belang royal de déplacement, alors que, conformément à l'article 13, alinéa
worden verklaard, terwijl de exploitanten van een elektriciteitsnet, 2, de la loi sur l'électricité, les exploitants d'un réseau
luidens artikel 13, tweede lid, van de Elektriciteitswet, slechts aan d'électricité situé sur le domaine public ne peuvent être soumis à un
zulk een verplaatsingsbevel kunnen worden onderworpen wanneer het ordre de déplacement émanant du gouvernement que lorsque l'intérêt de
belang van de landsverdediging dit vereist. la défense nationale l'exige.
B.2.2. Uit de verwijzingsbeslissing en de motivering ervan blijkt dat B.2.2. Il ressort de la décision de renvoi et de sa motivation que la
het verschil in behandeling betrekking heeft op installaties die zijn différence de traitement porte sur des installations situées sous ou
gelegen onder, op of boven het openbaar domein. sur le domaine public ou au-dessus de celui-ci.
B.3. Contrairement à ce que soutient le Conseil des ministres, la
B.3. Anders dan de Ministerraad beweert, verschilt het in artikel 13, notion d'« intérêt de la défense nationale » contenue dans l'article
tweede lid, van de Elektriciteitswet vervatte begrip « belang der 13, alinéa 2, de la loi sur l'électricité est distincte de la notion
landsverdediging » van het in artikel 9, tweede lid, van de Gaswet d'« intérêt national » contenue dans l'article 9, alinéa 2, de la loi
vervatte begrip « 's lands belang ». sur le gaz.
B.4. In tegenstelling tot wat de Ministerraad, de nv « Waterwegen en B.4. Contrairement à ce que font valoir le Conseil des ministres, la
Zeekanaal » en het Vlaamse Gewest aanvoeren, zijn de exploitanten van SA « Waterwegen en Zeekanaal » et la Région flamande, les exploitants
een gasvervoerinstallatie gelegen onder, op of boven het openbaar d'une installation de transport de gaz située sous ou sur le domaine
domein, ten aanzien van de regeling betreffende de verplichting om op public ou au-dessus de celui-ci sont suffisamment comparables aux
eigen kosten over te gaan tot verplaatsing van hun installatie, exploitants d'une conduite d'électricité située sous ou sur le domaine
voldoende vergelijkbaar met de exploitanten van een public ou au-dessus de celui-ci, en ce qui concerne la réglementation
elektriciteitsleiding gelegen onder, op of boven het openbaar domein. relative à l'obligation de procéder à leurs frais au déplacement de leur installation,.
B.5.1. De Gaswet strekt ertoe het vervoer van gas dat geschiedt door B.5.1. La loi sur le gaz a pour objet de régler le transport de gaz
middel van leidingen, te regelen. effectué au moyen de canalisations.
Luidens artikel 3 van die wet zijn de bouw en de exploitatie van elke Aux termes de l'article 3 de cette loi, la construction et
vervoerinstallatie voor gas onderworpen aan de voorafgaande toekenning l'exploitation de toute installation de transport de gaz sont soumises
à l'octroi préalable d'une autorisation individuelle délivrée par le
van een individuele vergunning door de minister. Artikel 9, eerste ministre. L'article 9, alinéa 1er, de cette même loi confère au
lid, van diezelfde wet verleent de houder van een vergunning het recht titulaire d'une autorisation le droit d'exécuter, aux conditions
om, overeenkomstig de voorwaarden die in de vervoervergunning zijn stipulées dans l'autorisation de transport et dans le respect de
vermeld, en met inachtneming van alle ter zake geldende wets- en toutes dispositions réglementaires et légales en vigueur en la
verordeningsbepalingen, alle werken uit te voeren, onder, op of boven matière, sous ou sur le domaine public ou au-dessus de celui-ci tous
het openbaar domein, die nodig zijn voor de oprichting, de werking en travaux nécessaires à l'établissement, au fonctionnement et à
het onderhoud in goede staat van de gasvervoerinstallaties. Luidens l'entretien en bon état des installations de transport de gaz. Selon
artikel 11 van voormelde wet moet het gebruik waartoe het openbaar l'article 11 de la loi précitée, l'occupation partielle du domaine
domein dat gedeeltelijk wordt bezet, is bestemd, worden geëerbiedigd public doit respecter l'usage auquel celui-ci est affecté et cette
en brengt die bezetting generlei bezitsberoving mee, maar vormt zij occupation n'entraîne aucune dépossession mais est constitutive d'une
een wettelijke erfdienstbaarheid van openbaar nut die elke daad servitude légale d'utilité publique interdisant tout acte de nature à
verbiedt welke de installatie of de exploitatie ervan kan schaden. nuire aux installations ou à leur exploitation.
B.5.2. Uit de parlementaire voorbereiding blijkt dat de wetgever met B.5.2. Il ressort des travaux préparatoires qu'en adoptant la loi du
de wet van 12 april 1965, onder meer, een einde wilde maken aan de 12 avril 1965, le législateur voulait, entre autres, mettre fin à la
voorheen bestaande situatie die inhield dat de ondernemingen die voor situation antérieure, qui impliquait que les entreprises souhaitant
hun gasvervoerinstallaties gebruik wensten te maken van het openbaar faire usage, pour leurs installations de transport de gaz, du domaine
domein van de gemeenten, de provincies en de Staat, van elk van die public des communes, des provinces et de l'Etat, devaient obtenir une
overheden een voorafgaande toelating dienden te verkrijgen : « Het bestaande regime betreffende de benuttiging van het openbaar domein door gasvervoerinstallaties, geeft aan de overheden, van wie het openbaar domein afhankelijk is (Staat, provincie, gemeente) het recht de toelatingen te verlenen voor het gebruik van hun domein, behoudens beroep op de Koning. Dit regime is sterk uiteenlopend daar elke eigenaar van het openbaar domein de door hem goed bevonden bijzondere voorwaarden kan toevoegen aan de gegeven toelatingen. Wat meer is, thans dienen er evenveel toelatingen verleend te worden als er eigenaars van de gebruikte openbare domeinen zijn. Het stelsel vooropgesteld door de wet wijzigt deze toestand, die nadelig is voor een rationele exploitatie, gezien de fundamentele onzekerheid van de verleende toelatingen en de hoge kosten die gepaard gaan met het verplaatsen van de leidingen soms korten tijd nadat zij aangebracht werden. Door onderhavige wet zal benuttiging van het openbaar domein autorisation préalable de chacune de ces autorités : « Le régime actuel en matière d'occupation du domaine public par les installations de gaz donne aux autorités dont dépend le domaine utilisé (Etat, province, commune) le droit d'accorder les autorisations d'occupation de leur domaine, sauf recours au Roi. Ce régime est très disparate puisque chaque propriétaire du domaine public peut pratiquement assortir les autorisations données des conditions particulières qui lui paraissent souhaitables. De plus, il faut autant d'autorisations qu'il y a de propriétaires de domaine. Le système préconisé par la loi modifie cette situation qui est préjudiciable à une exploitation rationnelle eu égard à la précarité fondamentale des autorisations accordées et aux coûts onéreux imposés par des déplacements de canalisations parfois très peu de temps après leur établissement. Par la présente loi l'occupation du domaine public dépendra d'une
afhankelijk zijn van een centrale overheid » (Parl. St., Kamer, autorité centrale » (Doc. parl., Chambre, 1964-1965, n° 899/1, p. 9).
1964-1965, nr. 899/1, pp. 9-10). C'est pour cette raison qu'il a été précisé que la construction et
Om die reden werd bepaald dat de bouw en de exploitatie van een l'exploitation d'une installation de transport de gaz est soumise à
gasvervoerinstallatie onderworpen is aan de voorafgaande toelating van l'autorisation préalable d'une seule autorité publique (article 3) et
één overheid (artikel 3) en dat de houder van zulk een toelating het que le titulaire d'une telle autorisation a en principe le droit
principiële recht heeft om werken uit te voeren, onder, op of boven d'exécuter des travaux sous ou sur le domaine public de l'Etat, des
het openbaar domein van de Staat, de gemeenten en de provincies communes et des provinces ou au-dessus de celui-ci (article 9, alinéa 1er).
(artikel 9, eerste lid). B.6.1. Selon l'article 9, alinéa 2, de la loi sur le gaz, le Roi a le
B.6.1. Volgens artikel 9, tweede lid, van de Gaswet heeft de Koning, droit, lorsque l'intérêt national le commande, de faire modifier
wanneer 's lands belang het vereist, het recht de ligging of het tracé l'implantation ou le tracé de l'installation de transport de gaz ainsi
van de gasvervoerinstallatie en de desbetreffende werken te doen que les ouvrages qui s'y rapportent aux frais de l'exploitant de
wijzigen op kosten van degene die de gasvervoerinstallatie l'installation de transport de gaz.
exploiteert.
Die bepaling kan niet los worden gezien van de in artikel 9, derde Cette disposition ne peut pas être dissociée de la disposition
lid, van die wet vervatte bepaling, volgens welke de Staat, de contenue dans l'article 9, alinéa 3, de cette loi, selon laquelle
provincies en de gemeenten, ten aanzien van de gasvervoerinstallaties l'Etat, les provinces et les communes ont le droit, en ce qui concerne
op hun openbaar domein opgericht, het recht hebben de ligging of het les installations de transport de gaz établies sur leur domaine
tracé van die installaties en de desbetreffende werken te doen public, de faire modifier l'implantation ou le tracé de ces
wijzigen, en dit op kosten van degene die die installaties installations ainsi que les ouvrages qui s'y rapportent, et ce aux
exploiteert, wanneer die wijzigingen zijn opgelegd hetzij ter wille frais de l'exploitant de ces installations, lorsque ces modifications
van de openbare veiligheid, hetzij ter wille van de vrijwaring van het sont imposées soit pour un motif de sécurité publique, soit pour
landschapsschoon, hetzij in het belang van een openbare dienst of van préserver la beauté d'un site, soit dans l'intérêt d'un service public
de waterlopen, kanalen en openbare wegen, hetzij wegens verandering in ou des cours d'eau, canaux et voies publiques, soit en raison de
de toegangen tot de eigendommen gelegen langs de openbare weg. In de changements apportés aux accès des propriétés situées en bordure de la
andere gevallen komen de kosten ten laste van de Staat, de provincie voie publique. Dans les autres cas, les frais sont à charge de l'Etat,
of de gemeente. de la province ou de la commune.
B.6.2. Uit de plaats van de in het tweede en het derde lid van artikel B.6.2. Il peut être déduit de la place à laquelle figurent les règles
9 vervatte regels in de wet van 12 april 1965 - namelijk onmiddellijk contenues dans les deuxième et troisième alinéas de l'article 9 de la
na de regel die de houder van een vergunning het recht verleent om loi du 12 avril 1965 - à savoir immédiatement après la règle accordant
werken uit te voeren, onder, op of boven het openbaar domein - kan au titulaire d'une autorisation le droit d'effectuer des travaux sous
worden afgeleid dat de mogelijkheid voor de desbetreffende overheden ou sur le domaine public ou au-dessus de celui-ci - que la possibilité
om de ligging of het tracé van de gasvervoerinstallaties en de pour les autorités concernées de faire modifier, aux frais de
desbetreffende werken te doen wijzigen op kosten van degene die de l'exploitant des installations, l'implantation ou le tracé des
installaties exploiteert, door de wetgever werd beschouwd als een installations de transport de gaz ainsi que les ouvrages qui s'y
tegengewicht voor het recht van de houders van een vergunning voor het vervoer van gas om gebruik te maken van het openbaar domein van de diverse overheden. B.6.3. Rekening houdend met het algemene doel van de wetgeving waarvan de in het geding zijnde bepaling deel uitmaakt, namelijk het vervoer van steeds grotere hoeveelheden aardgas en andere voortgebrachte gassen te vergemakkelijken, heeft de wetgever een pertinente maatregel genomen door een wettelijke erfdienstbaarheid van openbaar nut te vestigen voor het gebruik van het openbaar domein, waaraan voor de betrokken overheden rechten worden verbonden ter vrijwaring van hun eigendomsrechten op het bezwaarde erf. B.6.4. Rekening houdend met het meer specifieke in B.5.2 aangehaalde doel van die wetgeving, vermocht de wetgever daarbij van oordeel te zijn dat het, teneinde te kunnen voorkomen dat de gemeenten en de provincies het verplaatsen van de installaties gelegen onder, op of boven hun openbaar domein zouden eisen zonder dat daar aanvaardbare motieven voor aanwezig zijn, noodzakelijk was om de kosten van de verplaatsing slechts ten laste te leggen van degene die de installatie exploiteert, in de gevallen van algemeen of privaat belang omschreven rapportent a été considérée par le législateur comme une compensation du droit des titulaires d'une autorisation de transport de gaz de faire usage du domaine public des diverses autorités. B.6.3. Compte tenu de l'objet général de la législation dont fait partie la disposition litigieuse, à savoir faciliter le transport de quantités sans cesse croissantes de gaz naturel et d'autres gaz, le législateur a pris une mesure pertinente en établissant une servitude légale d'utilité publique pour l'usage du domaine public, assortie, pour les autorités publiques concernées, de droits visant à sauvegarder leurs droits de jouissance sur le fonds grevé. B.6.4. Compte tenu du but plus spécifique de cette législation, mentionné en B.5.2, le législateur a pu estimer qu'il était nécessaire, afin d'éviter que les communes et les provinces exigent le déplacement des installations situées sous ou sur le domaine public ou au-dessus de celui-ci sans qu'existent des motifs admissibles pour ce faire, de ne faire supporter le coût de ce déplacement par l'exploitant de l'installation que dans les cas d'intérêt général ou
in artikel 9, derde lid, van de Gaswet. Ofschoon de in die bepaling privé définis dans l'article 9, alinéa 3, de la loi sur le gaz. Bien
vervatte opsomming limitatief van aard is, beschikken de que l'énumération figurant dans cette disposition soit limitative, les
desbetreffende overheden, rekening houdend met de algemene aard van de autorités publiques concernées disposent néanmoins, compte tenu de la
erin opgesomde motieven van algemeen belang - meer bepaald de openbare nature générale des motifs d'intérêt général qui y sont énumérés -
veiligheid, de vrijwaring van het landschapsschoon, het belang van een plus précisément la sécurité publique, la préservation de la beauté
openbare dienst of van de waterlopen, kanalen en openbare wegen - d'un site, l'intérêt d'un service public ou des cours d'eau, canaux et
niettemin over ruime mogelijkheden om de verplaatsing van de voies publiques - de larges possibilités d'exiger le déplacement des
installaties op kosten van de exploitant te eisen. installations aux frais de l'exploitant.
B.6.5. De wetgever vermocht eveneens van oordeel te zijn dat het B.6.5. Le législateur a également pu estimer que le risque qu'un
risico dat een verplaatsing van leidingen zonder aanvaardbare motieven déplacement de canalisations soit exigé sans motif acceptable n'existe
zou worden geëist, niet in dezelfde mate aanwezig is wanneer daartoe pas dans la même mesure lorsque cette décision est prise par le Roi.
wordt beslist door de Koning. Het recht van de Koning om de Le droit du Roi de commander le déplacement des installations situées
verplaatsing te gelasten van de installaties gelegen onder, op of sous, sur ou au-dessus du domaine public des communes, des provinces
boven het openbaar domein van zowel de gemeenten, de provincies en de et de l'Etat est proportionné au fait qu'une seule autorisation
Staat staat in verhouding met het feit dat slechts één voorafgaande
toelating is vereist voor het gebruik van het openbaar domein van de préalable est requise pour l'utilisation du domaine public de ces
diverse overheden. De maatregel die inhoudt dat de Koning een diverses autorités. La mesure qui prévoit que le Roi peut demander un
verplaatsing op kosten van de exploitant kan vragen telkens wanneer. déplacement aux frais de l'exploitant chaque fois qu'Il estime que «
Hij van oordeel is dat « 's lands belang » het vereist, is pertinent l'intérêt national » l'exige est pertinente par rapport aux objectifs
ten aanzien van de door de wetgever nagestreefde doelstellingen. poursuivis par le législateur.
B.7. Artikel 13 van de Elektriciteitswet is op gelijksoortige B.7. L'article 13 de la loi sur l'électricité est fondé sur des
uitgangspunten gebaseerd. hypothèses de départ similaires.
De memorie van toelichting bij het wetsontwerp vermeldt dienaangaande L'exposé des motifs du projet de loi mentionne à ce sujet ce qui suit
het volgende : :
« Thans, wanneer een door de gemeente in regie geëxploiteerde of « Actuellement, lorsqu'une entreprise de distribution régie ou
geconcedeerde verdeelingsonderneming den openbaren weg buiten het concédée par une commune doit emprunter la voie publique en dehors de
gebied dat zij geroepen is te bedienen dient te benutten, evenals la zone qu'elle est appelée à desservir comme aussi lorsque n'importe
wanneer welke andere verdeelingsonderneming ook zich in het geval quelle autre entreprise se trouve dans le cas de devoir se servir de
bevindt den openbaren weg te moeten benutten, dan dient zij zich te la voie publique, il y a lieu pour elle de se pourvoir d'une
voorzien van eene machtiging bij de verschillende autoriteiten van wie autorisation auprès des différentes autorités dont relèvent les routes
de wegen, die de geleidingen dienen te gebruiken, afhankelijk zijn. que les conducteurs doivent emprunter. S'ils empruntent à la fois la
Indien zij tegelijk de Staatswegen, de Provinciewegen en de wegen van voirie de l'Etat, celle de la Province et celle de multiples communes,
vele gemeenten benutten, dan kan het getal vereischte machtigingen le nombre des autorisations nécessaires peut devenir très
aanmerkelijk groot worden. [...] considérable. [...]
Het is onnoodig een bijzonderen nadruk te leggen op de bezwaren van Il est inutile d'insister sur les inconvénients d'une telle situation.
een dergelijken toestand. Om daarin te verhelpen, bepaalt het wetsontwerp in zijn artikel 2 dat : zoowel voor hun eigen behoeften als voor de toelatingen voor de wegen of de concessies van verdeelingsondernemingen, die zij, krachtens de nieuwe wet zullen verleenen, zullen de Staat, de Provincies en de Gemeenten het recht hebben electrische energie door particulieren of door vennootschappen te vervoeren en te verdeelen, of te laten vervoeren en te laten verdeelen door middel van geleidingen benuttende de openbare wegen, die van hun respectief grondgebied deeluitmaken of niet. Daaruit volgt En vue d'y remédier, le projet dispose à l'article 2 que : tant pour leurs propres besoins que pour les permissions de voirie ou les concessions de distribution qu'ils accorderont en vue de la nouvelle loi, l'Etat, les Provinces et les Communes auront le droit d'effectuer ou de laisser effectuer par des particuliers ou des sociétés le transport et la distribution de l'énergie électrique au moyen de conducteurs empruntant la voie publique aussi bien lorsque celle-ci fait partie que lorsqu'elle ne fait pas partie de leur domaine respectif. Il en résultera que pour établir et exploiter une ligne électrique, les entreprises particulières n'auront plus besoin à l'avenir que d'une seule permission de voirie, quelles que soient les
dat voor het aanleggen en het exploiteeren eener electrische lijn de routes utilisées. Cela simplifiera de beaucoup les formalités et
particuliere ondernemingen in het vervolg slechts één toelating voor donnera la garantie que les installations seront établies et
de wegen zullen noodig hebben, welke ook de wegen zijn door hen benut exploitées dans des conditions plus favorables au double point de vue
» (Parl. St., Kamer, 1922-1923, nr. 393, pp. 2-3). économique technique » (Doc. parl., Chambre, 1922-1923, n° 393, pp.
Met betrekking tot het recht van de overheid om een verplaatsing van 2-3). En ce qui concerne le droit de l'autorité publique de demander un
de leidingen op kosten van de exploitant te vragen, stelde een senator déplacement des canalisations aux frais de l'exploitant, un sénateur a
: déclaré :
« Ik denk dat we, in die aangelegenheid, niet mogen vergeten dat er « Je crois que, en cette matière, nous ne devons pas oublier qu'il ne
nooit sprake van mag zijn het openbaar domein waarop de peut jamais être question d'aliéner le domaine public, sur lequel le
concessiehouder of vervoerder gewoon het recht van overgang heeft, te concessionnaire ou transporteur a simplement le droit de passer. Cette
vervreemden. Die toestemming mag voor de begunstigde geen recht van permission ne peut constituer pour le bénéficiaire un droit de
eigendom in de zin van privé-eigendom zijn, dat niet kan worden propriété dans le sens de propriété privée, auquel on ne peut porter
aangetast of verstoord zonder een vergoeding verschuldigd te zijn. atteinte ou trouble sans devoir une indemnité.
[...] [...]
Wanneer de gemeente een wegconcessie verleende, kende zij een voordeel La commune, lorsqu'elle accordait une concession de voirie, accordait
toe dat vroeger in essentie onzeker was. Tegen die onzekerheid heeft un avantage qui, autrefois était essentiellement précaire. C'est
de wetgever, in een nieuwe wet, de concessiehouders of de contre cette précarité que le législateur a voulu, dans la nouvelle
maatschappijen die elektriciteit vervoeren, willen beschermen, door ze loi, prémunir les sociétés concessionnaires ou celles qui font des
te behoeden voor alle mogelijke tergende maatregelen vanwege de transports d'électricité, en les mettant à l'abri de toute espèce de
gemeentelijke of provinciale overheid. Het staat dus vast dat een
stabiel recht van overgang wordt toegekend. Ten aanzien van de vexations possibles de la part du pouvoir communal ou provincial. Il
regeling voor het uitoefenen van dat recht, moet echter, teneinde de est donc entendu qu'on accorde un droit stable de passage. Mais, quant
overheid te respecteren, die laatste de wijze waarop dat recht zal à la modalité de l'exercice de ce droit, il faut absolument, pour
worden uitgeoefend, absoluut kunnen reglementeren. Indien, om een qu'on respecte l'autorité publique, que celle-ci puisse réglementer la
reden van openbaar nut, een pyloon of een paal moet worden verplaatst, façon dont ce droit sera exercé. Si, pour un motif d'utilité publique,
moet de concessiehouder op voorhand weten dat hij ertoe kan worden il est indispensable de changer l'emplacement d'un pylône ou d'un
verplicht die verplaatsing op zijn kosten uit te voeren. Het is poteau, il faut que le concessionnaire sache d'avance qu'il est exposé
evident dat, wanneer een gemeente of een provincie een maatschappij à devoir faire exécuter ce déplacement à ses frais. Il est évident
die concessiehouder is of gewoon stroom vervoert, zou verplichten een que, si une commune ou une province obligeait une société qui est
hele lijn onder volkomen tergende voorwaarden te wijzigen [...] nog concessionnaire ou qui transporte simplement le courant à modifier
steeds een beroep zou kunnen worden gedaan op de hogere overheden, die toute une ligne dans des conditions absolument vexatoires, [...] il y
kunnen optreden wanneer het algemeen belang wordt geschaad » (Hand., aurait toujours le recours aux autorités supérieures, qui peuvent
Senaat, 11 december 1924, p. 238) (eigen vertaling). intervenir en cas de lésion de l'intérêt général » (Ann., Sénat, 11
décembre 1924, p. 238).
B.8.1. Niettemin verschilt de in artikel 13, tweede lid, van de B.8.1. La règle contenue dans l'article 13, alinéa 2, de la loi sur
Elektriciteitswet vervatte regel van die vervat in artikel 9, tweede l'électricité diffère néanmoins de celle contenue dans l'article 9,
alinéa 2, de la loi sur le gaz, en ce sens que le gouvernement peut,
lid, van de Gaswet, in die zin dat de Regering volgens de eerste regel en vertu de la première règle, ordonner un déplacement des
een verplaatsing van de leidingen op kosten van de exploitant kan canalisations aux frais de l'exploitant lorsque l'intérêt de la
bevelen wanneer het belang der landsverdediging dit vereist, terwijl défense nationale l'exige, alors que, selon la deuxième règle, le Roi
de Koning dit volgens de tweede regel kan wanneer 's lands belang dit peut le faire lorsque l'intérêt national le commande.
vereist. B.8.2. De in artikel 13, tweede lid, van de Electriciteitswet vervatte B.8.2. La règle contenue dans l'article 13, alinéa 2, de la loi sur
regel dient weliswaar te worden gelezen in samenhang met die vervat in l'électricité doit cependant être lue en combinaison avec celle
het derde lid van die bepaling, volgens welke de Staat, de provinciën figurant au troisième alinéa de cette disposition, selon laquelle
en de gemeenten het recht hebben om op kosten van de exploitant een l'Etat, les provinces et les communes ont le droit d'exiger le
verplaatsing van de leidingen die op hun eigen openbaar domein zijn déplacement, aux frais de l'exploitant, des canalisations qui sont
gelegen te eisen wanneer dat kan worden verantwoord door de erin situées sur leur domaine respectif lorsque ce déplacement peut être
justifié par les motifs d'intérêt général et privé qui y sont énumérés
opgesomde motieven van algemeen en privaat belang - die identiek zijn - qui sont les mêmes que ceux énumérés à l'article 9, alinéa 3, de la
met de in artikel 9, derde lid, van de Gaswet opgesomde aspecten -, loi sur le gaz -, ce qui a pour conséquence qu'il peut être décidé de
wat met zich meebrengt dat ook in andere gevallen dan het geval waarin procéder à un tel déplacement dans d'autres cas aussi que celui où
het belang van de landsverdediging het vereist, tot een dergelijke l'intérêt de la défense nationale l'exige, fût-ce alors par les
verplaatsing kan worden besloten, zij het dan door de onderscheiden diverses autorités en ce qui concerne leur domaine public respectif.
overheden met betrekking tot hun eigen openbaar domein. Dat verhindert Ceci n'empêche toutefois pas que la disposition en cause crée une
nochtans niet dat de in het geding zijnde bepaling een verschil in différence de traitement entre les exploitants de canalisations
behandeling in het leven roept tussen de exploitanten van leidingen situées sous ou sur le domaine public ou au-dessus de celui-ci, selon
gelegen onder, op of boven het openbaar domein, naargelang het gaat om qu'il s'agit de conduites d'électricité ou de canalisations de
elektriciteitsleidingen, dan wel gasvervoerleidingen : de exploitanten transport de gaz : en effet, les exploitants d'une canalisation de
van een gasvervoerleiding kunnen immers in een ruimer aantal gevallen transport de gaz peuvent être obligés par le pouvoir exécutif, dans un
dan de exploitanten van een elektriciteitsleiding door de uitvoerende plus grand nombre de cas que peuvent l'être les exploitants d'une
macht worden verplicht om op hun kosten hun leiding gelegen onder, op conduite d'électricité, à déplacer à leurs frais leur canalisation
of boven het openbaar domein - ongeacht de overheid aan wie dat domein située sous ou sur le domaine public ou au-dessus de celui-ci - quelle
toebehoort - te verplaatsen. que soit l'autorité publique à laquelle appartient ce domaine.
B.9. Rekening houdend met de wezenlijk verschillende aard van de B.9. Compte tenu de la nature essentiellement différente des
leidingen, en meer bepaald met de verschillende impact ervan op het canalisations, et plus précisément de leur impact différent sur le
openbaar domein en met de verschillen op het vlak van de domaine public et des différences concernant les questions de sécurité
veiligheidsaspecten verbonden aan de leidingen - veiligheidsaspecten liées aux canalisations - questions qui, pour les conduites de gaz
die voor gasleidingen, meer dan voor elektriciteitsleidingen, een plus que pour les conduites d'électricité, peuvent nécessiter une
performant en gecoördineerd overheidsoptreden noodzaken -, is het intervention efficace et coordonnée des pouvoirs publics -, la
verschil in behandeling, zonder te zijn opgelegd door de artikelen 10 différence de traitement, tout en n'étant pas imposée par les articles
en 11 van de Grondwet, niet zonder redelijke verantwoording. 10 et 11 de la Constitution, n'est pas dépourvue de justification
B.10. De prejudiciële vraag dient ontkennend te worden beantwoord. raisonnable. B.10. La question préjudicielle appelle une réponse négative.
Om die redenen, Par ces motifs,
het Hof la Cour
zegt voor recht : dit pour droit :
Artikel 9, tweede lid, van de wet van 12 april 1965 betreffende het L'article 9, alinéa 2, de la loi du 12 avril 1965 relative au
vervoer van gasachtige produkten en andere door middel van leidingen transport de produits gazeux et autres par canalisations ne viole pas
schendt de artikelen 10 en 11 van de Grondwet niet. les articles 10 et 11 de la Constitution.
Aldus uitgesproken in het Nederlands en het Frans, overeenkomstig Ainsi prononcé en langue néerlandaise et en langue française,
artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur
Grondwettelijk Hof, op de openbare terechtzitting van 6 oktober 2010. la Cour constitutionnelle, à l'audience publique du 6 octobre 2010.
De griffier, Le greffier,
P.-Y. Dutilleux. P.-Y. Dutilleux.
De voorzitter, Le président,
M. Bossuyt. M. Bossuyt.
^